Psychologia osobowości - ćwiczenia PDF

Psychologia osobowości - ćwiczenia środa, 9 października 2024 13:23 ZAJĘCIA 1 CO TYDZIEŃ ZADANIA DOMOWE I WEJŚCIÓWKI 30 PAŻDZIERNIKA ZDALNIE ZAJĘCIA 1,5 H DLA 2 GRUP JEDNOCZEŚNIE - 4,5 temat 21 stycznia 1,5 h w Sali 120 2 grupy Praca zaliczeniowa grupy 3-osobowe - analiza przypadku w świetle...

Psychologia osobowości - ćwiczenia środa, 9 października 2024 13:23 ZAJĘCIA 1 CO TYDZIEŃ ZADANIA DOMOWE I WEJŚCIÓWKI 30 PAŻDZIERNIKA ZDALNIE ZAJĘCIA 1,5 H DLA 2 GRUP JEDNOCZEŚNIE - 4,5 temat 21 stycznia 1,5 h w Sali 120 2 grupy Praca zaliczeniowa grupy 3-osobowe - analiza przypadku w świetle dobranych przez grupę teorii osobowości - przypadek wymyślamy sami - do 19 grudnia musimy wymyślić przypadek i na konsultacjach musi być zatwierdzony, najlepiej przełom listopad/grudnia 16 stycznia termin oddania pracy pisemnej Trzeba mieć wydrukowaną lekturę albo notatki albo na laptopie można mieć Zadania pdf - kategoria alfa - mamy przemyślec zagadnienia i zrobić własne notatki Beta - wersja word - wypełnić na komputerze i mają być wydrukowane A NIE ODRĘCZNIE I PRZYNIEŚC NA ZAJĘCIA KARTKÓWKI MOGĄ BYĆ NA POCZĄTKU, W ŚRODKU, NA KONCU ZAJĘĆ - NIE MOŻNA ICH POPRAWIAĆ TRZEBA PRZECZYTAĆ ZE ZROZUMIENIE, NIE BĘDZIE PYTAŃ SZCZEGÓŁOWYCH - MINUTA - DWIE ZADANIA SĄ ZALICZONE NAWET JEŚLI SĄ BŁĘDY ALE BYŁO przemyślane, rozwinięte itd. Max 2 nieobecności Jak będzie więcej zaliczonych niż niezaliczonych to dostaję 2 pkt, tak samo zadania beta Jeśli duża aktywność to +0,5 stopnia RKD4KBB LEKTURA 1 (L6, ROZDZIAŁ 2.1 STR. 41-52) co St e r u j e o S o b o w o ś c i ą ? ni e ś w i a d o m o ś ć i n d y w i d u a l n a i z b i o r o wa 2.1. POPĘDY I NIEŚWIADOMOŚĆ INDYWIDUALNA: PSYCHOANALIZA ZYGMUNTA FREUDA 2.1.1. Kanony psychoanalizy 1. Wczesne poglądy Freuda można streścić, odwołując się do hipotezy uwiedzenia, według której symptomy histerii są skutkiem wyparcia dziecięcych wspomnień dotyczących traumy na tle seksualnym. - Analizy przypadków: pacjenci histeryczni mieli w okresie dzieciństwa erotyczne pragnienia, które stały się źródłem frustracji albo zostały obciążone poczuciem winy - Według Freuda świadczy to, że istnieją doświadczenia, które są później wypierane przez to, że łączy się z nim lęk i poczucie winy, a skutkiem tego wyparcia są symptomy nerwicowe - Później Freud zmodyfikował teorię - nie musi chodzić o uwiedzenie w dzieciństwie, a o fantazje erotyczne pod adresem rodziców - i to one łączą się z lękiem i poczuciem winy 2. 3 fundamentalne założenia, dogmaty psychoanalizy 1) Determinizm 2) Konflikt 3) Nieświadomość 3. Blok rozszerzający 3 - Wpływ kontekstu socjokulturowego na psychoanalizę  świat, w jakim narodziła się psychoanaliza, nie tylko wyglądał zupełnie inaczej niż dziś, ale mógł mieć decydujący wpływ na jej genezę.  Żywa tradycja romantyków kształtowała wyobraźnię młodych ludzi  Rozwój przemysłu i początki cywilizacji technicznej budziły ogromne nadzieje i oczekiwania związane z potęgą ludzkiego umysłu  W pedagogice i edukacji starano się podporządkować emocje i uczucia kontroli rozumu i woli  Człowiek żyjący w społeczeństwie miał być istotą racjonalną i moralną, choć w swym wnętrzu mógł pozostać emocjonalny, tajemniczy, a nawet pełen sprzeczności.  Ludzkość nie znała jeszcze broni masowej zagłady, nie doświadczyła dwu wojen światowych, kobiety były pozbawione praw wyborczych  Z dzisiejszego punktu widzenia społeczeństwo tyranizowało jednostkę, a tradycja romantyczna pozwalała widzieć wartość samą w sobie w indywidualności, konflikcie z grupą i dążeniu do wyrwania się z ograniczeń społecznych  Obie tradycje – romantyczna i pozytywistyczna – przeplatały się w życiu Freuda  Pierwsze kroki jako lekarz, a zarazem badacz, stawiał pod okiem niemieckiego patofizjologa Ernsta Brückego, od niego uczył się mechanistycznego myślenia  Z kolei, kiedy uczęszczał w Paryżu na spektakularne wykłady Jeana Martina Charcota, ilustrowane demonstracjami leczenia histerii za pomocą hipnozy, odkrywał symboliczne związki między przekonaniami pacjenta a jego objawami fizycznymi  Współpraca z Breuerem zaowocowała logicznym wywodem na temat genezy symptomów neurotycznych, wywodzących się z nierozwiązanych konfliktów w dzieciństwie, natomiast przyjaźń z Fliessem pozwoliła wyrazić w listach przemyślenia o znaczeniu seksualności człowieka i obrazuje przemiany mentalne w kierunku syntezy myślenia przyczynowo-skutkowego i humanistycznej gry na skojarzeniach, koniecznej dla zrozumienia marzeń sennych 4. Według Freuda (1997a; 1997b), wszelkie zachowania i przeżycia zdeterminowane są siłami, nad którymi człowiek nie ma kontroli. Ostateczną przyczyną każdej aktywności jest popęd.  Obrazowo można powiedzieć, że popęd jest pomostem między biologią a psychiką, stanowi bowiem reprezentację psychiczną energii biologicznej, napięcia cielesnego.  Popędy stanowią główne czynniki motywacyjne.  Wyobrażenia psychiczne zostają naładowane energią popędową – zjawisko to nazwano kateksją (obsadzeniem) – która może przepływać do obiektów i być z nimi wiązana. Trzeba dodać, że przez obiekt należy rozumieć przede wszystkim wewnętrzną reprezentację osoby, na przykład wyobrażenie matki.  Człowiek funkcjonuje jak mechanizm: energia biologiczna powoduje wzrost pobudzenia, odczuwany jako pragnienie, a celem określonej aktywności jest redukcja napięcia, co w efekcie przynosi ulgę.  Wzrost napięcia jest nieprzyjemny, jego uwolnienie – przyjemne.  Człowiek, jako istota podlegająca popędom, dąży do przyjemności i unika przykrości.  Niekiedy popęd zostaje zablokowany – w danym kontekście sytuacyjnym lub społecznym pragnienia nie da się spełnić. Wówczas energia zostaje przesunięta na inne obiekty i rodzaje aktywności, służące pośredniemu zaspokojeniu popędowych pragnień. (zaspokajanie popędów w snach, marzeniach, zabawach, grach, sztuce, religii itp.) 5. Początkowo Freud (1996; 1997b) przyjmował istnienie jednego, szeroko rozumianego popędu – seksualnego z energią l i b i d o ; z czasem przyjął, że obok instynktu życia istnieje instynkt śmierci – t a n a t o s – którego wyrazem zewnętrznym może stać się a g r e s j a. - Instynkt życia - libido  Służy przeżyciu i rozmnażaniu  Zawiera dążenie do tworzenia, pragnienia rozmaitych doznań i przyjemności zmysłowych  Funkcjonuje według zasady zachowania energii - zainwestowanie energii w jakieś działanie zmniejsza energię możliwą do zainwestowania w inną aktywność:  Popęd życia skierowany □ Ku sobie - narcyzm semestr V Strona 1  □ Ku sobie - narcyzm □ Ku innym - miłość - Instynkt śmierci - tanatos  Nieświadome dążenie powrotu do świata nieożywionego  Potrzeby destrukcji, walki, niszczenia  Popęd śmierci skierowany □ Ku sobie - masochizm □ Ku innym - agresja/sadyzm 6. Łatwo zauważyć, że między popędami rodzi się nieuchronny konflikt. - Każda forma aktywności psychicznej i fizycznej jest wynikiem konfliktu, ścierania się antagonistycznych sił i pragnień. - Jeden wymiar konfliktu:popęd życia i śmierci  Np. jednostka chce kochać, a jednocześnie niszczyć i zabijać, żyć i ginąć - Drugi wymiar konfliktu: konflikt między popędowymi pragnieniami id a wymaganiami kultury wpisanymi w strukturę superego.  Np. pragnie dać wyraz erotycznym i agresywnym popędom, a jednocześnie nie przekroczyć zakazów i spełnić wymagania moralnego, dobrego postępowania - Trzeci wymiar: konflikt między ego a rzeczywistością  Np. pragnie zaspokojenia potrzeb, a jednocześnie chce żyć w zgodzie z otoczeniem społecznym - Rezultat konfliktów: lęk - 3 rodzaje lęku: 1) lęk realistyczny pojawia się wobec konkretnego zagrożenia w środowisku, jak kontakt z agresywnym zwierzęciem czy oczekiwanie na egzamin; 2) lęk neurotyczny wynika z konfliktu między popędami a wysiłkiem, by je kontrolować, i w gruncie rzeczy wyraża obawę, że impulsów id nie uda się opanować; jest to lęk przed możliwością niekontrolowanego uwolnienia energii popędowej; 3) lęk moralny to lęk przed karą ze strony superego, jeśli ego okaże się zbyt słabe i impulsy id wymkną się spod kontroli; inaczej mówiąc, jest to lęk przed skutkami niemoralnych zachowań. Lęk moralny może przybrać też formę poczucia winy z tego powodu, że nie udaje się żyć stosownie do pragnienia doskonałości. - Zmaganie z nieustannymi konfliktami wewnętrznymi wymaga udziału mechanizmów obronnych, czego przykładem jest wyparcie konfliktowych treści ze świadomości. 7. Model topograficzny - Przeważająca część życia psychicznego toczy się poniżej progu świadomości; gros psychiki stanowi nieświadomość  Mieszczą się w niej wyparte wyobrażenia z wczesnego, przedwerbalnego okresu życia, wyparte wspomnienia i uczucia, seksualne i agresywne pragnienia, zakazy i nakazy przejęte od otoczenia w drodze introjekcji; na tym poziomie działają również wspomniane mechanizmy obronne.  zawiera treści aktywnie wypierane, a także popędowe impulsy – zwłaszcza o treści seksualnej i agresywnej – oraz emocje łączące się z konfliktem.  Czasem ujawniają się w snach, urojeniach, halucynacjach.  Niemniej jednak oddziałują na naszą aktywność, w formie symbolicznej wychodzą na jaw w postaci pomyłek, bezwiednych czynności lub symptomów neurotycznych. - Świadomość zawiera wszystko to, co możemy zwerbalizować i logicznie o tym mówić.  dostępne treści mają w większości pozytywne bądź neutralne zabarwienie emocjonalne, dzięki czemu nie zagrażają naszemu samopoczuciu i przystają do tego, jak chcemy widzieć własne życie. - Przedświadomość obejmuje to, czego nie jesteśmy aktualnie świadomi, ale co możemy przywołać, podobnie jak z pamięci wydobywamy wydarzenia poprzedniego dnia Trzy dogmaty wyznaczające tożsamość psychoanalizy – determinizm, konflikt, nieświadomość – stały się również identyfikatorami podejścia zwanego psychodynamicznym, które obejmuje szereg teorii pokrewnych i wywodzących się z klasycznej myśli Freuda. 2.1.2. Struktura osobowości 1. Id (to) jest najbardziej prymitywną strukturą, całkowicie nieświadomą, miejscem nieświadomych popędów seksu i agresji oraz wypartych pragnień, fantazji i semestr V Strona 2  1. Id (to) jest najbardziej prymitywną strukturą, całkowicie nieświadomą, miejscem nieświadomych popędów seksu i agresji oraz wypartych pragnień, fantazji i skłonności. - dostarcza energii dla całego życia psychicznego. - nie ma zahamowań, nie podlega logice jako proces pierwotny ani ograniczeniom natury moralnej i nie liczy się z rzeczywistością. - Kieruje się zasadą przyjemności, która wynika zredukowania napięcia poprzez popędowe, impulsywne zachowanie. - Jest to najstarsza struktura umysłu; aparat psychiczny niemowlęcia po urodzeniu cały jest id. - Rezultaty funkcjonowania id rozpoznajemy jako marzenia i sny, a niekiedy również halucynacje. 2. Stopniowo z id wyłania się ego (Ja) - Zetknięcie popędowej aktywności id z rzeczywistością jest zaczątkiem procesów myślowych. - Zapożyczając popędową energię od id, ego usiłuje uzgadniać ślepe żądania id z ograniczeniami środowiska. - Funkcją ego jest zapewnienie bezpieczeństwa oraz przetrwanie organizmu dzięki stosowaniu się do zasady rzeczywistości. □ Uwzględnienie zasady rzeczywistości umożliwia odroczenie gratyfikacji popędu aż do momentu, gdy okoliczności są sprzyjające. □ Ego ocenia sytuację pod kątem realnych możliwości działania, próbuje uzgadniać wymagania otoczenia z popędami, tak by najlepiej wykorzystać energię id. - Ego jest częściowo świadome. - Znaczna część ego pozostaje jednak nieuświadomiona; jej rolą jest zmaganie się z wewnętrznymi konfliktami. □ W ramach nieświadomej części ego funkcjonują mechanizmy obronne – są to nieświadome strategie ego, służące zniekształcaniu rzeczywistości w celu zmniejszenia lęku. 3. Superego (nad-Ja) jest filogenetycznie najmłodszą strukturą; formuje się na bazie kompleksu Edypa w stadium fallicznym. - Początkowo stanowi prymitywną reprezentację norm, zakazów i nakazów pochodzących z identyfikacji z rodzicami i introjekcji społecznych wartości, które reprezentują (jak widać, introjekcja, czyli nieświadome przejmowanie cudzych poglądów i postaw, jest nie tylko mechanizmem obronnym, ale i rozwojowym) - podpowiada dziecku, czego nie powinno, a co powinno robić. - Jest z reguły sztywne i bezwzględne; zmierza do wyparcia popędowych pragnień. - Kiedy id domaga się: „Zrób to te raz, natychmiast”, superego grozi: „Nie wolno ci, nigdy, pod żadnym pozorem” (a ego pozostaje pod naporem tych sprzeczności). - Znaczna część superego jest nieświadoma, ale pewna część należy do świadomości, obejmując głównie zasady moralne świadomie zaakceptowane w okresie dorastania - Superego dąży do trzech celów: 1) pohamować impulsy id, szczególnie seksualne i agresywne, jako że są to zachowania najbardziej zakazane społecznie; 2) nakłonić ego do wzięcia pod uwagę celów moralnych, tak by zostały przekute w cele realistyczne; 3) dążyć do perfekcji i ją osiągnąć (por. McAdams, 1994). 1 to sumienie, 3 to ideał ego, a 2 jest tym i tym - W realizację tych celów zaangażowane są dwa podsystemy superego: sumienie i ideał ego. □ Sumienie - zestaw norm i zakazów, które dotyczą przede wszystkim niepożądanych zachowań. Stąd sumienie obejmuje dwa pierwsze cele, a jego głos brzmi: „Nie powinnaś, nie powinieneś”. □ Ideał ego - zawiera wzory, ideały, wartości moralne i zasady właściwego postępowania zaangażowany jest w cel drugi i trzeci, a jego głos ma charakter pozytywny: „Powinnaś, powinieneś”. - Superego reprezentuje pokoleniowy przekaz norm i wartości, nie oddaje jednak realistycznego obrazu zachowań rodziców, a raczej zawartość ich superego. 4. Zdrowie implikuje rozwiązywanie konfliktu w drodze twórczych uzgodnień, które umożliwiają koegzystencję id, ego i superego we względnym spokoju i bez nadmiernych napięć. - Niemniej jednak ego znajduje się w ciągłym ogniu przeciwstawnych sił i w samym centrum konfliktów. - Od strony energetycznej ego zależne jest od id, ale jednocześnie podlega presji ze strony superego. - Ego staje wobec niemożliwych do spełnienia żądań, dlatego też łatwo może ulec załamaniu. - Wypierając i tłumiąc energię popędową, ego przyczynia się do powstania lub zaostrzenia neurotycznych symptomów. □ Wielu ludzi przejawia nerwice; zdrowy rozwój jest niezwykle trudny, jeśli w ogóle możliwy 2.1.3 Rozwój psychoseksualny 1. Kluczowym zagadnieniem w psychoanalizie jest rozwój psychoseksualny człowieka, sprowadzony w znacznym stopniu do rozwoju popędu seksualnego. - Popęd seksualny rozumiany jest bardzo szeroko – jako pragnienie rozmaitych przyjemności zmysłowych, polimorficzne dążenie do rozkoszy. - Libido może się wyrażać w szerokim asortymencie doznań (różnorodność źródeł, obiektów i celów popędu), nie ogranicza się tylko do pragnienia stosunku seksualnego. - W trakcie rozwoju określone rejony naszego ciała uzyskują szczególne znaczenie, ponieważ koncentruje się w nich energia psychiczna. - Można powiedzieć, że libido wędruje po naszym ciele, dzięki czemu kolejne obszary zyskują na znaczeniu jako sfery erogenne 2. Rozwój rozpoczyna się od f a z y oralnej, w której energia libido koncentruje się w okolicy ust. Pierś matki jest pierwszym obiektem satysfakcji seksualnej, a czynność ssania źródłem doznań tego rodzaju. - W okresie karmienia dziecko jest całkowicie zależne od otoczenia, dlatego też okoliczności związane z zaspakajaniem jego potrzeb mają decydujące znaczenie. - Atmosfera bezpieczeństwa i opieki daje podstawę zdrowego rozwoju psychoseksualnego, natomiast frustracje powodują fiksację na fazie oralnej, czyli utrwalenie pewnych jej właściwości. - Frustracja we wczesnym okresie fazy oralnej powoduje ukształtowanie się osobowości oralno-biernej, którą cechuje beztroska pogoda ducha, nadmierna zależność, łatwowierność („wszystko przełknie”), oczekiwanie opieki. - W przypadku frustracji (i co za tym idzie, fiksacji) w okresie, gdy dziecko uzyskuje pewne poczucie siły, ma już bowiem ząbki i większe możliwości poruszania się, kształtują się cechy osobowości oralno-sadystycznej. Jej główne cechy to: kłótliwość, zachłanność i roszczeniowość, zawiść, tendencja do złośliwości i nieufność wobec otoczenia. 3. W drugim i trzecim roku życia energia libido i doznania zmysłowe skupia ją się w okolicy odbytu. W fazie analnej doznania i przyjemności zmysłowe związane z czynnością wypróżniania się stanowią powtarzający się cykl: wstrzymywanie–uwalnianie (napięcie–ulga, a symbolicznie: odmowa–dawanie). - Kluczową sprawą jest w tym okresie uzyskanie kontroli nad tymi czynnościami, a więc odraczanie przyjemności łączącej się z uwalnianiem napięcia. - Oznacza to zarazem podporządkowanie popędu libido społecznie określonym normom. - Samokontrola, czyli sukces w treningu czystości, może być podstawą autonomii, ambicji i sprawczości, a nawet twórczości. - Stolec symbolizuje ważny wytwór, jest jakby częścią dziecka dawaną światu, a zachwyt otoczenia nad dziełem pojawiającym się w nocniku w oczekiwanym czasie jest dla dziecka silnym wzmocnieniem oczekiwania sukcesu w działaniu, nad którym ma potencjalnie kontrolę. - Trening czystości – zdaniem Freuda – posiada dalekosiężne skutki w rozwoju osobowości. ○ Fiksacja (utrwalenie) spowodowana restryktywnym treningiem powoduje ukształtowanie się cech osobowości analnej – ze skłonnością do zatrzymywania uczuć i przedmiotów albo gwałtownych wyładowań emocjonalnych. ◊ Fiksacja na wstrzymywaniu skutkuje typem analno-retencyjnym, który charakteryzują upór, skąpstwo, sztywność, pedanteria, przymus samokontroli i brak spontaniczności. ◊ Fiksacja na uwalnianiu, które może być sygnałem protestu i agresji względem otoczenia, skutkuje typem analno-ekspulsywnym, który „pozwala sobie” na impulsywne wyrażanie gniewu w najbardziej nieodpowiednich momentach. Osobowość tego typu jest skrajnie niezorganizowana i nieuporządkowana, ze skłonnością do wybuchów złego humoru i złośliwym upodobaniem do niszczenia, może też odznaczać się okrucieństwem i bezsensowną destrukcją. 4. Kolejna możliwość fiksacji ma miejsce w fazie fallicznej, między 3. a 5. rokiem życia, kiedy energia libido lokalizuje się w okolicy genitalnej. - Dziecko przejawia w tym okresie naturalne zainteresowanie własnym ciałem, płcią oraz różnicami w budowie anatomicznej kobiet i mężczyzn. - Chętnie podpatruje dorosłych podczas kontaktów intymnych i podejmuje szereg zabaw mających na celu eksplorację ciała. W tym też czasie rozgrywa się dramat określany mianem kompleksu Edypa. - Erotyczne pragnienia chłopca ogniskują się na osobie matki, chęć jej wyłącznego posiadania motywuje do konkurencji z ojcem o uczucia i zainteresowanie ze strony matki (wybór obiektu miłości). semestr V Strona 3  matki (wybór obiektu miłości). ○ W tej sytuacji wobec ojca pojawiają się zachowania ambiwalentne. ○ Reprezentowany przez niego świat norm społecznych zabrania kazirodczych pragnień, a on sam postrzegany jest jako potężny rywal, zagrażający cielesnej integralności chłopca. Rywalizacji z ojcem o uczucia matki towarzyszy nieświadome pragnienie pozbycia się go, zabicia ojca. ○ Projekcja agresji wobec ojca wywołuje w chłopcu poczucie zagrożenia agresją z jego strony. ○ Tak rodzi się lęk kastracyjny, który pełni funkcję katalizatora w procesach związanych z kompleksem Edypa. ○ Rozwiązanie konfliktu polega na identyfikacji z potencjalnym agresorem i introjekcji norm przez niego reprezentowanych. W ten sposób kształtuje się superego. - Rozwiązanie kompleksu Edypa jest wielkim osiągnięciem rozwojowym, gdyż dzięki niemu tworzy się podstawa moralności, dla dziecka oznacza to przyjęcie porządku kulturowo symbolicznego. - Sposób przejścia fazy fallicznej decyduje o późniejszych postawach jednostki wobec osób płci przeciwnej oraz wobec symbolicznych replik ojca, jak przełożeni czy władza - Procesy zachodzące w fazie fallicznej u dziewczynek mają analogiczny przebieg. ○ Początkowo nastawienie córki wobec matki to wybór obiektu (miłości) i identyfikacja. ○ Kiedy jednak dziewczynka odkrywa różnice anatomiczne w budowie kobiet i mężczyzn, doznaje rozczarowania. „O małej dziewczynce wiemy, że czuje się bardzo pokrzywdzona brakiem widocznego członka, zazdrości chłopcu posiadania go, także rozwija się u niej głównie z tego powodu pragnienie stania się mężczyzną” (Freud, 1982, s. 316–317). ○ Obwiniając matkę o ten brak, córka kieruje miłość w stronę ojca. Dziewczynka może rozwiązać kompleks Edypa, wypierając miłość do ojca i identyfikując się z matką. ○ Presja w kierunku identyfikacji z matką nie jest jednak tak silna, jak w przypadku chłopców, gdyż nie towarzyszy jej lęk kastracyjny. ○ Dlatego – zdaniem Freuda – kobiety mają słabsze superego od mężczyzn - Fiksacja na tej fazie rozwoju oznacza ukształtowanie osobowości fallicznej, która u mężczyzn przejawia się kompulsywnym pragnieniem potwierdzania męskości: poprzez kolekcjonowanie sukcesów, posiadanie wielu dzieci lub powodzenie u kobiet. ○ U podłoża tych zachowań leży lęk kastracyjny, pojawia się też poczucie winy za sukces, będący symbolicznym zwycięstwem nad ojcem. - U kobiet osobowość falliczna polega na nieświadomej koncentracji na seksualności, co ujawnia się w formie skłonności histerycznych i nadmiernego podkreślania kobiecości, z tendencją do idealizowania, uwodzenia, ale bez wchodzenia w relacje seksualne. 5. W fazie latencji energia libido nie wyraża się wprost, inwestowana jest w zabawę, naukę i kontakty z rówieśnikami. 6. Rozwój psychoseksualny człowieka wieńczy faza genitalna, przypadająca w okresie dojrzewania. - Dojrzewanie seksualne łączy się z ukierunkowaniem popędu ku relacji z osobą przeciwnej płci i idealistycznej, wysublimowanej miłości, mogącej wyrażać się altruizmem i gotowością do poświęceń. - Człowiek przekształca się z szukającego przyjemności narcystycznego niemowlęcia w osobę dorosłą, nastawioną na rzeczywiste relacje interpersonalne i realne zadania. - Energia popędowa inwestowana jest w m i ł o ś ć i p r a c ę , służąc jednocześnie radzeniu sobie z lękiem wynikłym z nieuniknionych konfliktów wewnętrznych; człowiek jest zdolny do funkcjonowania zgodnie z zasadą rzeczywistości 2.1.4 W kierunku podsumowania: znaczenie psychoanalizy 1. Teoria Freuda jest przede wszystkim spójna i płodna heurystycznie, dość przypomnieć, jak wielu nurtom myślenia dała początek: teoria ego, teorie relacji z obiektem, psychodynamiczna teoria Ja, psychologia analityczna Junga, neopsychoanaliza, psychologia indywidualna Adlera. 2. Jednak w wielu, jeśli nie w większości elementów, jest nietestowalna i pozbawiona empirycznej trafności. 3. Wprawdzie w rozwoju człowieka rzeczywiście daje się stwierdzić zmiany od wiodącej roli potrzeb biologicznych, poprzez kształtowanie się myślenia, po formowanie moralności, niemniej jednak związek tych procesów z popędem seksualnym i doznaniami cielesnymi w określonych okresach rozwojowych należy uznać za anachronizm. 4. Choć opis typów osobowości wydaje się intuicyjnie trafny (kto nie zna takich ludzi), to jednak nie sposób znaleźć empiryczne potwierdzenia ich istnienia. 5. Wydaje się, iż niektóre założenia i tezy psychoanalizy przetrwały próbę czasu, jak na przykład postulowane przez Freuda (2002) dwa systemy przetwarzania informacji – świadomy i nieświadomy, czyli automatyczny. Trzeba jednak dodać, że procesy automatyczne badane przez psychologów poznawczych odpowiada ją raczej poziomowi przedświadomości niż nieświadomości według Freuda 6. Jeśli przyjąć jako podstawową koncepcję popędów, to – dokonując znacznego uproszczenia – można w następujący sposób pokazać, co zastąpiło popędy w różnych teoriach: nieświadomość zbiorowa – psychologia analityczna funkcje ego – psychologia ego kultura i historia – neopsychoanaliza w wersji kulturowej kontakty interpersonalne – neopsychoanaliza relacje z obiektem – teorie relacji z obiektem Ja– teoria Ja kompensacyjne dążenie do mocy – psychologia indywidualna. Zadanie Odpowiedz na gruncie teorii Freuda: 1. Kogo/co symbolizują poszczególne postaci bajki? Postaci symbolizują elementy modelu strukturalnego - id, ego i superego. - Czerwony Kapturek - mała dziewczynka - symbolizuje ID - najbardziej pierwotną ze struktur, która jest całym aparatem psychicznym małego dziecka. ID nie podlega logice ani ograniczeniom natury moralnej i nie liczy się z rzeczywistością. Postać małej dziewczynki dokładnie to odzwierciedla - jej zachowanie sprawia wrażenie jakby wcale nie liczyła się z rzeczywistością - spaceruje samotnie po lesie i natknięcie się na wilka nijak nie robi na niej wrażenia - tak jakby rzeczywistość tej sytuacji wcale się dla niej liczyła - ignoruje to, co "niewygodne" i patrzy na tę sytuację przez zupełnie inny pryzmat. Kieruje się zasadą przyjemności - gdy wilk powiedział jej, aby rozejrzała się wokół na piękne kwiatki, bez zastanowienia zabrała się do ich zbierania - zrobiła dokładnie to, czego w tamtym momencie chciała, skupiła się na natychmiastowej gratyfikacji - zignorowała rzeczywistość, o której napominała mama przed wyjściem z domu. - Ego jest symbolizowane również przez Czerwonego Kapturka, ale na późniejszym etapie historii. Dziewczynka przedarła się przez las, została pożarta przez wilka, ale potem tak jakby się odrodziła (wyszła z brzucha wilka), przemieniła. Przechodzenie przez las (nieświadomość, tam gdzie znajduje się id), potem stopniowe wynurzanie się na powierzchnię i dotarcie do ego (po wyjściu z brzucha). Dotknęła ją rzeczywistość, a zetknięcie popędowej energii id z rzeczywistością jest zaczątkiem procesów myślowych. Spotykając innego wilka, dziewczynka nauczona poprzednim doświadczeniem, nie dała się sprowadzić na manowce. Tym razem nie zboczyła z drogi, nie poddała się swoim beztroskim pragnieniom, a zamiast tego zadbała o swoje bezpieczeństwo. Zetknięcie popędowej aktywności id z rzeczywistością jest zaczątkiem procesów myślowych. Zapożyczając popędową energię od id, ego usiłuje uzgadniać ślepe żądania id z ograniczeniami środowiska. Dziewczynka zaczęła postępować zgodnie z zasadą rzeczywistości - uwzględnia sytuację w której się znajduje i postępuje w sposób najbardziej odpowiedni - a nie najbardziej w danym momencie przyjemny. - Wilka można uznać za reprezentację id oraz mechanizmu działania popędów. Wilk kieruje się zasadą przyjemności, nie ma zahamowań, nie podlega ograniczeniom natury moralnej. Postać wilka obrazuje id jako właśnie taką pierwotną, najstarszą strukturę osobowości. Energię psychiczną poświęca ku realizacji konkretnego popędu (zasada zachowania energii). Jest głodny - znajduje się w stanie, który chce zmienić. Jego celem staje się wówczas usunięcie napięcia - zaspokojenie głodu. Przedmiotem tego popędu staje się to, co zamierza zrobić, aby owe napięcie usunąć - pożarcie babci i Czerwonego Kapturka. - Myśliwy może być natomiast reprezentacją ego. Ego jest mediatorem, znajduje się pod naporem z obu stron - zarówno id, jak i superego. Zapożycza popędową energię od id, ale usiłuje uzgadniać ślepe żądania id z ograniczeniami środowiska. Myśliwy wchodząc do domku babci na początku od razu chce zastrzelić wilka, na którego polował już od dłuższego czasu. Gdyby kierował się zasadą przyjemności, zapewne od razu by tak postąpił. Jednak odracza gratyfikację. Bierze pod uwagę okoliczności i sytuację w której się znajduje - zdaje sobie sprawę, że to nie jest dobry moment na pochopne działania i postanawia myśleć racjonalnie - do głosu dochodzi moralna strona osobowości - superego - myśliwy sprawdza czy być może wilk nie połknął babci. Od strony energetycznej ego zależne jest od id, ale jednocześnie podlega presji ze strony superego. Myśliwy jako ego uwzględnia impulsy id (agresja wobec wilka) jak i ograniczenia superego (moralny obowiązek uratowania babci). - Matka reprezentuje superego. Superego odwołuje się do moralnej strony osobowości, dotyczy m.in. wartości społecznych, nakazów, rzeczy, które powinniśmy robić jako dobrzy ludzie, dzieci, rodzice itd. Mówi co powinniśmy robić, jakie są oczekiwania rodziców (np. nie można się tak odzywać, zachowywać). Ktoś mówi jak należy postępować, a to nie zawsze jest zgodne z zasadą przyjemności - na początku historii mówi Czerwonemu Kapturkowi co powinna zrobić, czego nie powinna robić: "nie semestr V Strona 4  postępować, a to nie zawsze jest zgodne z zasadą przyjemności - na początku historii mówi Czerwonemu Kapturkowi co powinna zrobić, czego nie powinna robić: "nie biegaj i nie zbaczaj z drogi", "nie zapomnij powiedzieć babci “dzień dobry"" - Babcia również symbolizuje superego, co jest szczególnie widoczne na późniejszym etapie historii, gdy jest głosem rozsądku mówiącym jak postąpić z drugim wilkiem, którego spotkał Czerwony Kapturek. Instruuje dziewczynkę, mówi jej, co powinno się zrobić w sytuacji, w której się znalazła. - Może wilk jest jednak ego? - Gdy bukiet jest za ciężki, to przestaje być przyjemne, wraca zasada rzeczywistości - Wilk potrafi zapanować nad popędami, odracza to w czasie, ma silne ego bo potrafi to tak rozegrać, żeby wyszło na jego - Babcia jako popęd śmierci - samounicestwienia, ale potem odrodzenie z brzucha, popęd życia - Las symbolizuje nieświadomość - zarówno dziewczynka, jak i wilk reprezentują id (tylko że tak jakby dwie strony tej samej monety - dziewczynka - beztroska, naiwna, wilk - groźny, zawładnięty instynktem głodu, ciemny las (nieświadomość) skrywa wyparte pragnienia, mroczne myśli Czerwonego Kapturka - agresja, nieświadoma chęć zabicia babci (symbolizującej matkę) 2. Określ typ osobowości Czerwonego Kapturka (CK) odwołując się m.in. do faz rozwojowych. Na gruncie teorii Freuda można przypuszczać, że Czerwony Kapturek posiada typ osobowości oralno-biernej. Ten typ osobowości kształtuje się jako skutek frustracji we wczesnym okresie fazy oralnej i cechuje się m.in. beztroską pogodą ducha, nadmierną zależnością, łatwowiernością. Wymienione cechy można wywnioskować z opisu zachowania Czerwonego Kapturka, który spotkawszy po drodze do babci wilka, nie nabrał podejrzeń ani nie zachował ostrożności, a zamiast tego beztrosko z nim rozmawiał, ponadto dokładnie opisał miejsce zamieszkania babci - zrobił to nie zastanawiać się zupełnie nad potencjalnymi konsekwencjami. Dał się wciągnąć w intrygę wilka nie kwestionując ani przez chwilę jego zamiarów. Mimo wcześniejszych ostrzeżeń mamy, zignorował jej uwagi i dał się ponieś własnej beztrosce. Gdy dotarła do domku i zobaczyła wilka w stroju babci zadawała mu pytania, naiwnie wierząc w jego odpowiedzi. Czerwony Kapturek pochopnie założył, że wilk nie jest zły, a przez swoją łatwowierność stał się ofiarą podstępu, w wyniku którego razem z babcią został przez wilka zjedzony. Może falliczna? - czerwony kapturek chce zainteresować wilka 3. Omów przebieg kompleksu Edypa u dziewczynek na przykładzie CK. W historii Czerwonego Kapturka myśliwy może symbolizować ojca, a babcia - matkę. W tym przypadku można zaobserwować zachowania świadczące o obecności u dziewczynki kompleksu Edypa (Elektry) - ponieważ obiektem miłości dziewczynki jest ojciec, matka jest postrzegana jako rywalka, której należy się pozbyć. Czerwony Kapturek zapytany przez wilka o drogę do domu babci, wskazuje mu ją ze szczegółami - być może była to charakterystyczna dla kompleksu Edypa nieuświadomiona chęć pozbycia się rywalki (w tym przypadki babci, która symbolizuje matkę). Jednak potem dziewczynki wypierają miłość do ojca i identyfikują się z matką. Następuje introjekcja norm reprezentowanych przez matkę. W ten sposób kształtuje się superego. Po całym zajściu z wilkiem dziewczynka razem z babcią wydają się reprezentować te same normy - obie wspólnie działają w celu pozbycia się drugiego wilka. Ponadto podczas konfrontacji z drugim wilkiem dziewczynka zachowała się zgoła inaczej - tym razem wzięła pod uwagę to, co mówiła niegdyś mama. Co może świadczy o tym, że w istocie przezwyciężyła kompleks Edypa i ukształtowało się u niej superego. Może to wilk symbolizuje ojca a matka - matkę? Dziewczynka przeciwstawia się nakazom matki- zbacza z drogi, rozmawia z wilkiem, bo uważa ją za rywalkę, która chce zapobiec zbliżeniu się dziewczynki i wilka? Dlatego czerwony kapturek wskazuje wilkowi drogę do babci bo wilk jest jej obiektem miłości, a matka stanowi dla niej zagrożenie, więc postępuje wbrew niej? I kiedy wchodzi do domu babci to tak naprawdę zdaje sobie sprawę, że pod kołdrą leży wilk, ale mimo to podchodzi bo chce być bliżej obiektu miłości? A przezwyciężenie kompleksu edypa następuje gdy myśliwy rozpruwa brzuch wilka i dziewczynka zaczyna podzielać normy matki - gdy kolejnym razem spotyka wilka postępuje tak, jak matka mówiła na początku. 4. Podaj przykłady nieuświadomionych motywacji CK - Gdy czerwony kapturek wchodzi do domku babci myśli “O Boże, tak mi jakoś straszno, a zwykle chętnie przecież chodzę do babuni!" - nie jest świadoma tego, co się stało - nie wie, że babcia została zjedzona przez wilka, a mimo to już przed wejściem czuje się inaczej, czuje pewien niepokój - jest to coś, co najprawdopodobniej leży gdzieś w jej nieświadomości - nie ma do tego dostępu, ale mimo to czuje skutki jego oddziaływania w postaci ujawniającego się niepokoju. ○ Lęk moralny się pojawia przed wejściem do domku babci ○ Lęk neurotyczny - kapturek dał się uwieść wilkowi, ale też przez to, że może chce zabić babcię, rozmawia o częściach ciała z wilkiem - CK spotkał wilka, który powiedział mu “dzień dobry", ale tak mu źle z oczu patrzyło - nieuświadomiona agresja? - Popęd śmierci - pragnienie niszczenia, agresja w stosunku do drugiego wilka, który chciał pożreć dziewczynkę - utopienie wilka w korycie jako zrealizowanie tego popędu. - Popęd libido - tworzenie - dziewczynka zbierała kwiatki aby stworzyć z nich bukiet dla swojej babci - Chęć pozbycia się babci - wskazała wilkowi drogę do domu babci (swojej rywalki w kontekście kompleksu Edypa) - Chęć zbliżenia się do wilka, postąpienia wbrew woli matki - wyparte popędy seksualne - decyzja o zbieraniu kwiatów mimo ostrzeżeń matki może wynikać z nieuświadomionego pragnienia odkrywania siebie i eksploracji seksualności. - Id (to) jest najbardziej prymitywną strukturą, całkowicie nieświadomą, miejscem nieświadomych popędów seksu i agresji oraz wypartych pragnień, fantazji i skłonności. - dziewczynka przedzierając się przez las, spotykając w nim wilka eksploruje te wyparte pragnienia, skłonności, zaczyna je nawet realizować (chęć zabicia babci?) Jakieś fiksacje i u babci i u kapturka Jak ktoś się władował w jakąś fiksację w jakiejś fazie to większe prawdopodobieństwo problemów na innych, dalszych etapach Kapturek ma 3-5 lat? Albo ma więcej lat ale ma nierozwiązany kompleks edypa? 2 wilk Jak mógł przebiegać kompleks edypa? Flirt przy łóżku, zachowania kokieteryjne, ale też drugi wilk jest ważny!! Drugi wilk pokazuje kolejny etap w rozwoju, gdy kompleks edypa został przezwyciężony, a superego się ukształtowało. Dziewczynka nie przejawia wobec niego żadnych zachowań, które mogłyby świadczyć o jej uczuciach do niego (jako figury ojca), jest wręcz przeciwnie, najpierw zachowuje się tak, jak nakazywała matka, co może świadczyć o tym, że nastąpiła identyfikacja z matką i wcielenie jej norm, później zaczyna nawet przejawiać wobec wilka agresję. Chyba że drugi wilk oznacza, że w fazie falliczne nastąpiła fiksacja? I powraca problem kompleksu edypa? Ale tym razem został rozwiązany? Może u kapturka jest też osobowość falliczna bo nastąpiła fiksacja w tej fazie (dowodem na to jest że jest drugi wilk, postać wilka powraca) Babcia Fiksacja w tej fazie (oralnej) może prowadzić do cech charakteru związanych z zależnością, potrzebą opieki, a także pasywnością. Babcia w baśni jest przedstawiona jako postać słaba, chora, leżąca w łóżku – co może sugerować, że wykazuje cechy osoby zależnej od innych, oczekującej, że inni się nią zaopiekują (Czerwony Kapturek przynosi jej jedzenie, co nawiązuje do fazy oralnej). Wilk ją pożera, co można metaforycznie interpretować jako regresję do etapu, w którym była bierna i zależna od innych, czyli okresu niemowlęctwa, kiedy była karmiona. W tym ujęciu babcia nie potrafi poradzić sobie z siłami „zewnętrznymi” (takimi jak wilk) i ulega im, co wskazuje na niezdolność do samodzielnego działania. LEKTURA 2: L8: rozdział 8.2.2.3.(s. 665-667 od Mechanizmy obronne); L2(fragmenty nt. mechanizmów z L8) Mechanizmy obronne - Każdy z lęków uruchamia mechanizmy obronne, które są sposobem dawania sobie z nim rady - Charakter jest ściśle związany ze stylem obronnym jednostki - z najczęściej stosowanym sposobem rozwiązywania konfliktu i radzenia sobie z lękiem semestr V Strona 5 - Charakter jest ściśle związany ze stylem obronnym jednostki - z najczęściej stosowanym sposobem rozwiązywania konfliktu i radzenia sobie z lękiem - Zdaniem anny freud nieświadome działania obronne ego stanowią skuteczną ochronę osobowości - Za kluczowy mechanizm decydujący o powstawaniu symptomów i przyczyniający się do rozwoju nerwicy histerycznej uważane jest wyparcie - Wyparcie usuwa treść impulsu popędowego, a zaprzeczanie usuwa rzeczywistość zewnętrzną (zaprzeczanie jest skuteczne i niepatologiczne w dzieciństwie, ale staje się niebezpieczne w dorosłości) - Wszystkie mechanizmy oprócz tych wyparcia i zaprzeczania jakkolwiek zniekształcają rzeczywistość, pozostają zabiegami na rzeczywistości, co nadal ma charakter obronny, ale bardziej adaptacyjny - Freud doceniała "wielkość osiągnięć ego", których upatrywała w skuteczności mechanizmów obronnych - jej zdaniem zapewniały adaptację - harmonijną relację między id, superego i siłami świata zewnętrznego Mechanizmy obronne wg. Anny Freud ROZDZIAŁ 3 Wyparcie - podstawowy mechanizm obronny - Wyparcie to kamień milowy, na którym opiera się cała struktura psychoanalizy - Ma kilka znaczeń - Pierwsze wzmianki w 1893: wyparcie jako proces świadomego rugowania pewnych treści ze świadomości w wyniku konfliktu zachodzącego między pragnieniem zaspokojenia instynktu a czynnikami hamującymi ujawnianie impulsu - 1896: idea wyparcia jako procesu nieświadomego - od tej chwili zawsze uważane za proces przebiegający nieświadomie - Freud był niekonsekwentny w używaniu znaczeń terminu wyparcia - 4 znaczenia wyparcia ○ Jako psychologiczna funkcja odrzucania i niedopuszczania do świadomości ◊ Może się pojawić dopiero po ustaleniu się podziału na świadomość i nieświadomość ◊ Przebiega w 2 fazach □ Wyparcie pierwotne - niedopuszczanie do świadomości umysłowej (ideacyjnej) reprezentacji instynktu, towarzyszy temu fiksacja Niedopuszczenie do wytworzenia reprezentacji poznawczej jakiegoś popędu □ wyparcie właściwe (następcze/wtórne) - wyparciu ulegają pochodne umysłowe wypartej reprezentacji instynktu lub takie myśli, które choć powstały gdzie indziej, skojarzone zostały z wypartą reprezentacją instynktu Usuwanie ze świadomości reprezentacji poznawczych tych obiektów, zdarzeń, emocji, które zostały skojarzone z określonym popędem - Reprezentacja instynktu w umyśle nie ginie, blokowany jest jedynie dostęp do świadomości □ Może mieć miejsce tylko w przypadku wyparcia właściwego - Energia psychiczna związana z wypartym instynktem przemienia się w afekty, głównie w lęk, co z kolei prowadzi do powstania objawów neurotycznych - Wyparcie nie zachodzi jednorazowo, ale wymaga stałego wydatkowania energii na przeciwstawianie się tendencjom wypartych treści do wdzierania się do świadomości ○ Jako umotywowane zapominanie ○ Jako synonim ogólnego pojęcia obrony ○ Jako zahamowanie zdolności do doświadczania emocji - Według D. S. Holmesa (1974) istnieje ogólna zgoda co do tego, że: 1) wyparcie polega na umotywowanym, selektywnym zapominaniu, w odróżnieniu od prostych form zapominania polegających na spontanicznym rozpadzie śladów pamięciowych czy hamowaniu retroaktywnym lub proaktywnym 2) wyparcie nie podlega świadomej kontroli; 3) materiał, który ulega wyparciu nie ginie, ale przechowywany jest w nieświadomości; 4) istnieją dwa rodzaje wyparcia: wyparcie pierwotne (tj. brak jakiegokolwiek uświadomienia sobie danej treści) i wyparcie właściwe (tj. Wtórne relegowanie ze świadomości treści kiedyś uświadamianych). 6.1 ANULOWANIE - Za jego pomocą podmiot może uważać jakieś poprzednie zdarzenie/czyn za niebyłe - Ma na celu rzeczywiste lub symboliczne anulowanie jakiegoś czynu - myśli pragnienia, impulsu, postępku - którego wykonanie, zaniechanie lub doświadczenie okazało się świadomie nie do zniesienia - Proces psychologicznego wymazania, przywrócenia uprzedniego stanu rzeczy, wynikający z poczucia odpowiedzialności, winy, skruchy - Odmianami anulowania są spowiedź i pokuta semestr V Strona 6 - Odmianami anulowania są spowiedź i pokuta - Wg freuda ma funkcje podobne do wyparcia, ale inny przebieg - Czynność magiczna, za pomocą której człowiek stara się "zdmuchnąć" nie tyle skutki jakiegoś zdarzenia, ile samo zdarzenie - Proces ten jest wyraźny w nerwicy natręctw - Wg freuda ściśle związany z mechanizmem izolacji - Duże podobieństwo do reakcji upozorowanej, a jego uzewnętrznieniem są wszelkie przejawy ekspiacji (pokuty) i wynagradzania strat (restytucji) - U podłoża czynności natrętnych leży ukryte pragnienie spełnienia czynu lub realizacji zdarzenia - Czynność natrętna ma anulować, między innymi, uporczywy charakter tych pragnień i silny lęk jaki występuje pod wpływem przymusowego ich zniesienia - Różne postacie anulowania mają różne funkcje ○ Pokuta i wynagradzanie straty: zmazanie winy za przewinienia ○ Wiele natręctw nie dopuszcza do ujawnienia się nieakceptowanego impulsu poprzez "trzymanie go w ryzach" lub skupienie uwagi na czynności rytualnej - Przybiera na ogół postać konkretnego zachowania (czynności motorycznej) - Zachowanie to ma znaczenie symboliczne - Zachowanie to pełni określoną funkcję (odwracanie uwagi od czynności pożądanej a nieakceptowanej, redukcja poczucia winy, redukcja lęku przed wykonaniem nieakceptowanej czynności) 6.5 IDENTYFIKACJA - WYCHODZI POZA POJĘCIE OBRONY - identyfikacja opisywana jest jako nieodzowny proces rozwojowy w kształtowaniu się osobowości dziecka - Pierwotna postać więzi emocjonalnej z obiektem - Wtórnie, w drodze regresji może stać się substytutem libidynalnej więzi z obiektem jak gdyby za pośrednictwem introjekcji obiektu w obręb ego - Może zostać wzbudzona przy każdym nowym spostrzeżeniu wspólnej właściwości dzielonej z jakąś inną osobą nie będącą obiektem instynktu seksualnego - W identyfikacji ego wzbogaca się o cechy obiektu, dokonuje introjekcji obiektu w obręb samego siebie - Freud twierdził, że w następstwie kompleksu Edypa chłopiec identyfikuje się z ojcem, co prowadzi do ukształtowania superego (identyfikacja zachodzi z powodu lęku przed karą ojcowską, natomiast u dziewczynek - wskutek lęku przed utratą miłości) - Identyfikacja może być jednak stosowana do obrony przed różnymi obiektami zagrażającymi - Identyfikacja z agresorem - np. dziecięce zabawy w lekarza, dentystę, udawanie duchów przez dziewczynkę bojącą się duchów - Zmiana roli z atakowanego na atakującego zmniejsza lęk, umożliwia bowiem atak na agresora w fantazji - Sporo niejasności w opisie a.freud - np. podobieństwo do projekcji - Identyfikacja prowadzi do nieświadomego przejęcia różnych elementów drugiego człowieka (np. jego myśli, celów, zachowań, osobliwych cech, reakcji, atrybutów, uczuć) przy czym jest ona zwykle związana z idealizacją - Autorzy wyróżniają 2 zasadnicze postaci identyfikacji ○ Rozwojowa (anaklityczna, osobista) ○ Obronna (identyfikacja z agresorem, identyfikacja pozycyjna) - Niezależnie od formy identyfikacja powstaje w wyniku procesów uczenia się - Badania w których starano się zweryfikować hipotezy dotyczące genezy identyfikacji tj. sprawdzenie czy identyfikacja ma charakter rozwojowy, obronny czy też polega na uczeniu się roli - Chłopcy dobrze zidentyfikowani z rolą męską mają ojców bardziej opiekuńczych, ogólnie pełniących bardziej znaczącą i wyeksponowaną rolę w wychowywaniu syna niż ojcowie chłopców słabo zidentyfikowanych z rolą męską - potwierdzenie hipotezy rozwojowej lub hipotezy o uczeniu się roli, nie potwierdza tej o obronnym podłożu identyfikacji - Tylko w jednym badaniu potwierdzono hipotezę o istnieniu identyfikacji obronnej - Należy sceptycznie podchodzić do koncepcji identyfikacji z agresorem - Badanie sarnoffa potwierdza istnienie mechanizmu identyfikacji z agresorem - Żydzi o postawach prosemickich vs antysemickich 6.8 INTROJEKCJA - Ważny mechanizm obronny, za pośrednictwem którego jednostka symbolicznie wchłania w siebie różne obiekty zewnętrzne np. ludzi lub pewne ich cechy - Na ogół wobec obiektu podlegającego introjekcji żywione są bardzo silne uczucia (miłości lub nienawiści) zarówno świadome, jak i nieświadome - Podmiot zaczyna przenosić uczucia żywione wobec obiektu introjekcji na samego siebie - Proces introjekcji i fakt jego istnienia pozostają nieuświadomione , w związku z czym zachodzi silna identyfikacja z obiektem - Dziecko, które obawia się własnych nieokiełznanych impulsów może sobie z nimi poradzić przyjmując rodzicielski system nakazów i zakazów jako własny - Prowadzi do kształtowania się superego i "ja idealnego" - W miarę rozwoju osobistego główną siłą motywująca introjekcję jest lęk przed poniżeniem i krytyką - Inna funkcja introjekcji to zdobycie kontroli nad rodzicami - przyjęcie zakazów i nakazów daje poczucie subiektywnej kontroli - człowiek ma poczucie, że sam jest autorem tych zakazów i nakazów oraz że sam może się im dowolnie podporządkować, choć w rzeczywistości podporządkowuje im się w sposób bezwarunkowy i często bardziej surowy niż wtedy, gdy kierowany był zewnętrznymi zakazami i nakazami rodziców - Dużą rolę w przejmowaniu norm, zakazów, nakazów rodziców czy innych osób znaczących przypisuje się lękowi - Ale introjekcji mogą również podlegać cenione przez podmiot pozytywne cechy obiektu lub pozytywne standardy - O introjekcji jako mechanizmie obronnym można mówić tylko gdy wyraźnie występuje motywacja lękowa - Pojawia się problem - do mechanizmów obronnych zalicza się raczej jednostkowe, krótkotrwałe akty, a introjekcja jest na ogół procesem długotrwałym 6.9 IZOLACJA - Doświadczenie nie ulega zapomnieniu, pozbawione jest natomiast afektu, a skojarzenia z nim związane zostają stłumione lub przerwane tak, iż zdarzenie to pozostaje jakby izolowane i nie może być reprodukowane w zwykłym procesie myślenia - Sam freud twierdził, że proces izolacji nie został wyjaśniony - Niektórzy autorzy skłonni są definiować ją jako proces oddzielania uczuć od zachowań i uważają, że element emocjonalny jest stale nieobecny, wyparty - Symonds: izolacja jako proces oddzielenia uczuć od zachowań, za pośrednictwem którego jednostka zostaje uwolniona od lęku związanego z jawną ekspresją nieświadomych impulsów - Jednostka rozwiązuje swoje problemy emocjonalne za pomocą rozważań intelektualnych, teoretyzowania - Ucieczka od poczucia winy za nieakceptowane impulsy poprzez przemieszczenie tych impulsów do sfery intelektu i ich rozpracowanie - Sarnoff: pojęcie szufladkowania 1. Oddzielanie pozostałej części swojego obrazu własnej osoby od tych aspektów zachowania, które są podejmowane w celu maksymalnej redukcji napięcia płynącego z nieakceptowanych motywów 2. Oddzielanie myśli od uczuć - Coleman: odrzucanie ładunku afektywnego towarzyszącego zwykle sytuacjom przykrym - Jourard: izolacja i intelektualizacja jako "werbalne przeformułowanie" - takie dobieranie słów do opisu emocji, motywów, percepcji i zachowania, które umożliwia uniknięcie nieakceptowanych znaczeń i uczuć - 3 poziomy ○ Bierny, charakteryzuje się świadomością istnienia pewnego stanu rzeczy bez odczuwania z tego powodu jakichkolwiek emocji ○ Bardziej aktywny, intelektualizacja, specyficzne poznawcze rozpracowanie danej sytuacji (eufemizmy, etykietki, abstrakcyjne terminy) ○ Brak konfrontacji sprzecznych elementów wiedzy o sobie samym lub innych ważnych dla "ja" obiektach czy obszarach 6.13 PROJEKCJA - Bardzo wieloznaczne semestr V Strona 7 - Bardzo wieloznaczne - Rzutowanie w obiektywną rzeczywistość własnych postaw i poglądów oraz interpretowanie zgodnie z nimi istniejących faktów ○ Przeważnie odbywa się to w odniesieniu do sytuacji nieznanych, bądź też w przypadku rzutowania na otoczenie swoich celów, zadań i potrzeb, czyli motywacyjnych i emocjonalnych aspektów osobowości ○ Projekcja jako spostrzeganie wieloznacznej sytuacji w kategoriach własnych schematów poznawczych lub własnych motywów - Klasyczna, psychoanalityczna koncepcja projekcji (Freud) ○ Rozwinięta przez freuda przede wszystkim przy analizie paranoi ○ Nadaje zjawisku charakter obronny ○ Projekcja klasyczna rozumiana jest jako proces przypisywania innym własnych nieakceptowanych i nieuświadamianych cech, motywów, emocji, celem redukcji lęku i cierpienia związanego z posiadaniem tych cech ○ Zaprzeczenie własnym, nieakceptowanym cechom, a często także odwrócenie ("to nie ja jego nienawidzę, ale on mnie") - Inne formy projekcji nie zawsze polegają na rzutowaniu własnych cech, ale mogą stanowić określoną interpretację rzeczywistości zgodnie z własnymi schematami poznawczymi i motywacją, w których jednak (w odróżnieniu od prostego rzutowania własnych cech na innych ludzi) innym osobom lub sytuacjom przypisywane są jakby cechy "uzupełniające" wobec własnych - tak się dzieje w projekcji komplementarnej ○ Np. osoba przestraszona spostrzega innych jako groźnych - Projekcja panglosowska - niezależnie od własnego stanu emocjonalnego świat jest spostrzegany jako pozytywny - Holmes: klasyfikacja 16 ujęć rozumienia projekcji według położenia na 2 wymiarach  Przedmiot projekcji (cecha posiadana przez samego siebie lub inna)  Poziom świadomości rzutowanej cechy (świadomość-nieświadomość) - Wyróżnił 4 główne typy projekcji 1. Projekcja podobieństwa (projekcja cechy własnej, nieuświadomionej) ◊ Odpowiednik freudowskiej projekcji klasycznej 2. Projekcja atrybutywna (projekcja cechy własnej, świadomej) ◊ Cecha jest świadoma, co nie wyklucza obronnego charakteru tego rodzaju projekcji 3. Projekcja panglosowsko-kasandryjska (przypisywanie innym cechy nieposiadanej przez siebie przy braku świadomości własnej cechy prowadzącej do projekcji) ◊ Kasandryjska to odwrócenie panglosowskiej - podmiot posiada nieświadome pozytywne uczucia, ale spostrzega świat jako negatywny 4. Projekcja komplementarna (projekcja cechy nie posiadanej przez siebie przy świadomości własnej cechy prowadzącej do projekcji) - Bardziej skłonne do projekcji są m.in. Osoby o małej złożoności poznawczej i autorytarne - Typ stosowanej projekcji będzie uzależniony od dodatkowych cech obiektu - wobec osób znanych i podobnych do "ja" lub znajdujących się w podobnej sytuacji zajdzie projekcja atrybutywna, natomiast wobec osób nieznanych, niepodobnych do "ja" zajdzie raczej projekcja komplementarna - Projekcja podobieństwa (klasyczna) ○ Badania mają mało wiarygodne wyniki, ze względu na m.in. Błędy w metodologii, założeniach, brak jednoznacznych kryteriów interpretacji testów ○ Istnieją duże rozbieżności między przekonaniami klinicystów o istnieniu tego rodzaju projekcji jako mechanizmu obronnego a wynikami badań empirycznych ○ brak wystarczająco subtelnych metod badania - Projekcja atrybutywna ○ Jest większa gdy osoba, której przypisuje się cechy podobne do własnych jest lubiana i ceniona ○ Są badania które wskazują na brak przypisywania innym własnych świadomych a zarazem nieakceptowanych cech - Projekcja panglosowsko-kasandryjska - brak badań - Projekcja komplementarna ○ Ludzie spostrzegają w innych cechy uzupełniające wobec własnych cech ○ Badanie Murraya: dziewczęta pobudzone negatywnie emocjonującą zabawą w "mordercę" spostrzegają postacie na pokazanych im następnie zdjęciach jako złe i groźne ○ Badanie gornbergera: osoby poddane serii bolesnych szoków elektrycznych oceniają osoby pokazane na zdjęciach jako bardziej groźne i przerażające niż osoby z grupy kontrolnej nie poddanej szokowi - W pierwotnym ujęciu Freuda to, co miało ulegać projekcji to nie tyle cechy, ile motywy i impulsy - Nie można generalizować na sferę motywów wyników badań nad projekcją nieuświadamianych cech (przykład badania o mężczyźnie postrzeganym jako pobudzający seksualnie) - Próby wyjaśnienia działania projekcji atrybutywnej w odniesieniu do 1. Teorii percepcji społecznej - Projekcja to nie mechanizm obronny, tylko wynik trafnego lub nie spostrzegania ludzi jako podobnych do "ja" - przypisywanie innym własnych cech może wynikać nie z rzutowania, ale z faktu, że ci faktycznie są podobni - Nie ma tu więc projekcji, tylko trafne spostrzeganie - Naiwna projekcja na skutek niedoboru obiektywnej informacji o świecie 2. Teorii dysonansu poznawczego - Projekcja jako mechanizm obronny chroniący przed dysonansem poznawczym, który wynika ze spostrzegania rozbieżności między cechą (zachowaniem) posiadaną a cechą (zachowaniem) pożądaną - Skoro inni, lubiani i cenieni ludzie mają taką niepożądaną cechę to może nie jest ona taka zła 3. Teorii uczenia się - Nie proponuje obronnych funkcji projekcji atrybutywnej - Spostrzeganie innych jako podobnych do "ja" jest wynikiem generalizacji bodźca - Osoby których struktura poznawcza jest bardziej złożona stosują projekcję atrybutywną w mniejszym stopniu niż osoby o małej złożoności poznawczej 4. Koncepcja asymilacyjna Berkowitza - Osoby należące do określonej kategorii stanowiącej układ odniesienia np. ta sama grupa społeczna są asymilowane poznawczo tj uważane za bardziej podobne do "ja" niż są w istocie i odwrotnie - Nie sugeruje obronnego charakteru - Próby wyjaśnienia działania projekcji komplementarnej w odniesieniu do 1. Teorii percepcji społecznej - Jeżeli ktoś kiedyś był spostrzegany jako wrogi to aktualny stan lęku będzie sprzyjał spostrzeganiu nowych obiektów jako wrogich, niezależnie od tego czy naprawdę są wrogo nastawione czy nie 2. Teorii uczenia się - Człowiek jest skłonny reagować wobec nowych osób tak, jak reagował wobec podobnych osób w przeszłości - na zasadzie generalizacji bodźca oraz transferu nawyku Różnicą między tymi dwoma jest niezrozumiała 3. Teorii dysonansu poznawczego - Pełni funkcje obronne, bo pozwala człowiekowi spostrzegać świat zgodnie z jego własnymi odczuciami i zachowaniami i pozwala je usprawiedliwiać - Przykład badania: większa zmian postaw wobec Związku Radzieckiego u grupy oglądającej przezrocza niż u tych oglądających przerażający film (obie grupy podłączone były do maszyn mierzących reakcje galwaniczne i przekonywano ich, dawano sfingowane informacje, że czują wysoki lęk) ◊ Wniosek: zaszła projekcja komplementarna: przypisywanie ocenianemu obiektowi cech uzupełniających wobec własnego stanu emocjonalnego, mogących ten stan usprawiedliwić 6.14 PRZEMIESZCZENIE - Prymitywny mechanizm obronny, za pośrednictwem którego emocja jest przesuwana, odkształcana i przekierunkowywana z obiektu wewnętrznego na zastępczy obiekt zewnętrzny semestr V Strona 8  zewnętrzny - Wyraz emocji w stosunku do obiektu mniej zagrażającego w przypadku zahamowania reakcji wobec obiektu wywołującego emocję - Jednostka unika bolesnej świadomości podstawowego, wewnętrznego źródła konfliktu - Główna cecha to zastępcze rozładowanie pobudzenia emocjonalnego na obiekcie mniej zagrażającym niż obiekt będący pierwotnym źródłem negatywnej emocji - Badania dollarda: frustracja-agresja - Badanie sarnoffa: antysemityzm, przemieszczenie agresji na "kozły ofiarne" - Badanie millera: wyuczone przemieszczenie agresji u szczurów - Teoria uczenia się stanowi pożyteczny układ odniesienia do opisu mechanizmu przemieszczenia i przewidywania zachowań uwarunkowanych działaniem tego mechanizmu - Są też inne sposoby rozumienia tego pojęcia - Holland zalicza wszystkie mechanizmy obronne do 1 z 4 wyróżnionych przez siebie kategorii przemieszczenia 6.15 RACJONALIZACJA - Nie była opisywana przez Freuda - Pierwszy opisał Jones - Ego usprawiedliwia lub usiłuje zmodyfikować nieakceptowane impulsy, potrzeby, uczucia, zachowania i motywy tak, by mogły one być tolerowane i akceptowane na poziomie świadomości - Forma myślenia którego celem jest zamaskowanie rzeczywistych motywów postępowania , skutków działania lub niepożądanych sytuacji po to, aby utrzymać pozytywny obraz własnej osoby - Powszechnie stosowana - U jej podstaw leży fałszywe rozumowanie - Podobnie jak w sylogizmach - Proces racjonalizacji polega na poszukiwaniu wydarzeń mogących służyć jako przesłanki mniejsze, które wespół z przesłanką większą pozwoliłyby uzasadnić przyjętą uprzednio konkluzję - - Symonds: Prawdziwe przyczyny są wyparte, nieświadome - Hollitscher: uzasadnienia podawane przy racjonalizacji mogą być prawdziwe bądź fałszywe, natomiast jej istotą jest szukanie takich uzasadnień, które pozwoliłyby wypełnić lukę między tym co świadome a nieświadome - Warunkiem koniecznym do określenia jakiegoś rozumowania mianem racjonalizacji jest znajomość motywów - Symond: typy racjonalizacji:  Sympatia lub antypatia - uzasadnianie zachowań, których motywacja jest w istocie inna, tym, że lubią coś robić lub nie np. nie ma mnie na spotkaniu bo się boję ludzi a mówię że dlatego że nie umiem tańczyć  Szukanie winy w sytuacji zewnętrznej lub w innych ludziach np. spóźniłam się bo musiałam długo czekać na autobus  Odwoływanie się do autorytetów - usprawiedliwianie się tym, że autorytet robi to samo  Samooskarżanie - zrobiłem coś źle albo wcale dlatego że mam określone wady  Czynienie wyjątku - usprawiedliwianie się, bo zrobiłam to wyjątkowo (ogólnie nigdy tak przecież nie robię)  Mechanizm kwaśnych winogron - deprecjonowanie nieosiągniętego celu  Mechanizm słodkiej cytryny - podwyższanie wartości celu, który nie odpowiada aspiracjom, ale został osiągnięty. "jak się nie ma co się lubi to się lubi co się ma"  Reinterpretacja motywów - podawanie innej motywacji niż ta, którą podawało się uprzednio (jeśli tej pierwotnej nie udało się zrealizować)  Gloryfikacja status quo - osoba która osiągnęła wysoką pozycję, przywileje itp. Może twierdzić, że jej się one słusznie należą  Odwoływanie się do konieczności - nie mam hajsu na życie ale ta kiecka była mi potrzebna bo moje stanowisko wymaga żeby się ładnie prezentować  Odwoływanie się do określonych zasad, idei - jestem leniem ale jakby kto pytał to jestem liberalny 6.16 REAKCJA UPOZOROWANA - Freud analizował specyficzne przejawy wyparcia w nerwicach natręctw - w tego rodzaju zaburzeniach proces wyparcia impulsów agresywnych możliwy jest dzięki wytworzeniu reakcji przeciwnej, którą nazywa upozorowaną - Mechanizm obronny ego polegający na manifestowaniu na zewnątrz postaw, kompleksów, motywów i potrzeb, przeciwnych do tych, które są świadomie odrzucane lub mechanizm obronny za pośrednictwem którego podmiot radzi sobie z nieakceptowanym impulsem poprzez przesadny rozwój tendencji przeciwnej - Przesadność reakcji upozorowanej, sztywność, uporczywość, nieadekwatne do sytuacji nasilenie - Reakcja upozorowana jest uogólnioną cechą osobowości o szerokim zasięgu działania - W klasycznej teorii psychoanalitycznej uważa się, że nieświadomy, wyparty impuls przeciwko któremu wytworzyła się reakcja upozorowana zachowuje swą pierwotną postać ○ Zwolennicy innych teorii uważają, że reakcja upozorowana jest odmianą sublimacji, przy której pierwotny impuls podlega przemianie - Trudności w ocenie trafności wyodrębnienia reakcji upozorowanej jako mechanizmu obronnego ○ W opinii większości autorów pojęcie oznacza złożony system osobowości, manifestujący się zarówno w postawach, emocjach, motywach, jak i w zachowaniach ○ Jedynym wskaźnikiem obronnego charakteru tych manifestacji ma być ich przesadność, niezgodność z naturalnymi tendencjami impulsywnymi oraz chwilowe "załamania" w trakcie których ujawnia się prawdziwy impuls 6.17 REGRESJA - Powrót do wcześniejszego stanu lub stylu funkcjonowania - Regresja może być mechanizmem obronnym przed skutkami frustracji i jako taki mechanizm rządzi się specyficznymi prawami ○ Lęk wynikający z frustracji może doprowadzić wg Freuda do cofnięcia się do wcześniejszego stadium rozwoju psychoseksualnego, przy czym stadium to zdeterminowane jest siłą uprzednich fiksacji - regresja następuje do tego etapu, w którym była najsilniejsza fiksacja - Barker, dembo i lewin rozszerzyli pojęcie regresji wprowadzając termin: ○ Retrogresja - powrót do wcześniejszych, rzeczywiście kiedyś przejawianych form zachowania ○ Regresja właściwa - prymitywizacja zachowania, która nie musi stanowić powtórzenia własnych wcześniejszych wzorów zachowania, więc oznacza wszelkie niedojrzałe formy zachowania - Zwrócili też uwagę na to, że zachowanie regresyjne może przyjąć postać zachowania konkretnego, właściwego dla wcześniejszej fazy ontogenezy (np. płacz, moczenie nocne, dziecinna mowa) lub też może się przejawić w obniżeniu jakości zachowania, uproszczeniu jego struktury organizacyjnej, utracie hierarchiczności w jego organizacji, w zawężeniu obszaru aktywności i zainteresowań, obniżeniu poziomu zróżnicowania i specjalizacji zachowania i wreszcie w mniejszym realizmie oceny warunków działania - Pewne formy regresji stanowią celowe strategie działania w sytuacji trudnej, a więc mają charakter czynności - Czynności te mogą pełnić funkcję rozładowującą napięcie np. płacz, akty agresji, funkcje manipulacyjne (takie formy zachowania, które w przeszłości były nagradzane lub pozwalały osiągnąć cel - także płacz, dziecinne "bezradne" zachowanie itp., czy wreszcie mogą świadczyć o wyborze bardziej skutecznej drogi do semestr V Strona 9  nagradzane lub pozwalały osiągnąć cel - także płacz, dziecinne "bezradne" zachowanie itp., czy wreszcie mogą świadczyć o wyborze bardziej skutecznej drogi do osiągnięcia celu w przypadku napotkania przeszkody ◊ Nie chodzi tu na ogół o wybór świadomy - Dla wszystkich tych rodzajów zachowań regresyjnych, w których można wyróżnić cel i odpowiadającą temu celowi strukturę działania, warto, być może wprowadzić termin "czynności regresyjne" niezależnie od tego czy czynności takie wchodziły w skład repertuaru zachowań jednostki we wcześniejszych etapach rozwoju ontogenetycznego, czy nie - Druga grupa zachowań regresyjnych - reakcje regresyjne - nie przejawia cech czynności zorganizowanych, stanowi wynik rozpadu dotychczasowej struktury czynności. W skład tej grupy wchodzą wszystkie te przejawy prymitywizacji zachowań w wyniku frustracji czy stresu, które polegają w głównej mierze na dezorganizowaniu zachowania, na ślepych reakcjach emocjonalnych nieukierunkowanych na konkretne obiekty, ani też niewskazujących na chęć manipulacji obiektem - Badania Mowrer - na szczurach - Eksperyment przeprowadzono na szczurach, które podzielono na dwie grupy: kontrolną i eksperymentalną. Obie grupy miały nauczyć się, jak unikać bólu wywoływanego przez prąd elektryczny w podłodze klatki. 1. **Grupa kontrolna**: Szczury nauczyły się naciskać pedał, aby wyłączyć prąd. 2. **Grupa eksperymentalna**: Na początku nie mogły naciskać pedału, ponieważ był on zasłonięty. Zamiast tego, nauczyły się unikać bólu, kucając na tylnych łapkach (nawyk A). Po sześciu dniach zasłona została usunięta i szczury szybko przeszły na skuteczniejszy nawyk (naciskanie pedału, nawyk B). - W kolejnej fazie obie grupy zostały wystawione na prąd, ale dodatkowo na pedał również działał lekki prąd. W tej sytuacji: - Grupa kontrolna nadal naciskała pedał. - Grupa eksperymentalna powróciła do kucania, unikając frustracji związanej z rażeniem prądem przez pedał. - Wnioski 1. **Regresja w zachowaniu**: Tylko szczury, które wcześniej nauczyły się kucania (nawyk A), wykazały regresję w sytuacji frustracji. Pokazuje to, że wcześniejsze doświadczenia mogą wpływać na wybory zachowań w obliczu stresu. 2. **Fiksacja**: Fiksacja na konkretnych nawykach (jak kucanie) może być mniej kosztowna emocjonalnie w sytuacjach frustracyjnych, mimo że mniej skuteczna. 3. **Złożoność zachowań**: W sytuacjach o umiarkowanym stresie, silne przywiązanie do mniej skutecznych zachowań może utrudniać adaptację. W skrajnych warunkach jednak, regresyjne nawyki mogą pomóc przetrwać, podczas gdy brak takich nawyków może prowadzić do dezorganizacji. - Badania Barkera, Dembo, Lewina i Wrighta (1970) dotyczyły skutków frustracji u dzieci w kontekście zabawy. Autorzy sprawdzali, jak dzieci bawią się zabawkami o różnym poziomie atrakcyjności przed i po wprowadzeniu frustracji. Oto główne etapy badania: 1. **Wprowadzenie frustracji**: Dzieci najpierw bawiły się przeciętnie atrakcyjnymi zabawkami. Następnie, po krótkim czasie, mogły bawić się bardzo atrakcyjnymi zabawkami, ale zabawa ta została przerwana, a dzieci musiały wrócić do mniej interesujących zabawek. Dodatkowo, mogły obserwować atrakcyjniejsze zabawki przez zamkniętą kratę. 2. **Wyniki**: Po wprowadzeniu frustracji stwierdzono znaczne pogorszenie poziomu zabawy dzieci, które spadł do poziomu odpowiadającego dzieciom młodszym o 17,3 miesiąca. Im silniejsza była frustracja (mierzona zachowaniami ucieczkowymi i skierowanymi na barierę), tym większe było pogorszenie w zabawie. - Wnioski 1. **Regresja w zachowaniu**: Frustracja wywołała regresję w zachowaniu dzieci, co oznacza, że zaczęły one zachowywać się w sposób typowy dla młodszych dzieci. 2. **Rola emocji**: Wyższy poziom frustracji prowadził do silniejszej regresji, co sugeruje, że emocjonalne napięcie ma kluczowe znaczenie w kształtowaniu tego rodzaju zachowań. 3. **Charakter reakcji regresyjnych**: Pojawia się pytanie, czy zachowania regresyjne mają charakter obronny. Autorzy sugerują, że reakcje regresyjne raczej nie mają obronnego charakteru, a jedynie pełnią funkcję „rozładowującą”. Czynności regresyjne mogą jednak w pewnych sytuacjach pełnić rolę obronną, ale trudno je odróżnić od funkcji zaradczych. 4. **Ocena sytuacji**: Ocena, czy konkretne działanie jest obronne, zależy od analizy struktury zachowania oraz możliwości, jakie jednostka ma w danej sytuacji. W sytuacji frustracji, gdy inne formy zachowania są niedostępne, regresywne działania mogą stać się jedynym sposobem na radzenie sobie. 6.18 SUBLIMACJA - Nie ma zgody co do tego czy jest to czy nie jest mechanizm obronny - Freud sublimację nazywa procesem rozwojowym, polegającym na deseksualizacji pierwotnego celu i wykorzystywaniu uwolnionej w ten sposób energii do realizacji wyższych, społecznie aprobowanych i kulturotwórczych celów - Tradycja zaliczania sublimacji do mechanizmów obronnych datuje się od anny freud, która traktuje sublimację jako postać przemieszczenia celów instynktownych - Norma haan odróżnia przemieszczenie i sublimację, uważając przemieszczenie za mechanizm obronny, a sublimację za adaptacyjny - Najbardziej krytykowane pojęcie psychoanalityczne - Pojęcie to ma sens teoretyczny i praktyczny tylko wtedy, gdy przyjmuje się założenie o wrodzonych i niezmiennych w trakcie życia instynktach 6.22 ZAPRZECZANIE - Różnie definiowane - Coleman: mechanizm chroniący "ja" przed nieprzyjemną rzeczywistością poprzez odmowę jej spostrzegania - Rycroft: zaprzeczeniu może ulec bądź własne doświadczenie, bądź impuls, bądź inny aspekt własnej osoby - Zaprzeczanie może być rozumiane jako mechanizm niedopuszczania pewnych treści do świadomości poprzez zablokowanie ich percepcji (obronność percepcyjna) - Definicja laughlina bardzo przypomina pojęcie negacji - proces, za pośrednictwem którego dana treść dopuszczana jest do świadomości w formie zanegowanej (np. gdy osoba głęboko tłumiąca agresje mówi: "wcale się na nią nie gniewam" - Mahl odróżnia zaprzeczenie i negację: zaprzeczanie dotyczy bodźców zewnętrznych, zaś negacja stanów wewnętrznych - W przypadku zaprzeczania i negacji mamy do czynienia z blokowaniem w pełni uświadomionej percepcji jakiegoś obiektu lub stanu rzeczy, choć poziom uświadomienia może być nieco różny ○ W negacji stan rzeczy ma swoją reprezentację poznawczą w świadomości (czego nie ma w przypadku zaprzeczania), natomiast blokowany jest proces uświadamiania sobie podmiotowości danej reprezentacji poznawczej semestr V Strona 10