Panitikan Sa Bawat Rehiyon PDF

M A R I N D U Q U E S T A T E U N I V E R S I T Y PANITIKAN SA BAWAT REHIYON SA PILIPINAS C H A V E Z , E R I K A J E A N Z G U E V A R R A , R E N E L Y N J O Y C E M B S I N E L E C T R O N I C S E N G I N E E R I...

M A R I N D U Q U E S T A T E U N I V E R S I T Y PANITIKAN SA BAWAT REHIYON SA PILIPINAS C H A V E Z , E R I K A J E A N Z G U E V A R R A , R E N E L Y N J O Y C E M B S I N E L E C T R O N I C S E N G I N E E R I N G 1 Panimula 2 Ang Pilipinas ay isang bansang mayaman sa kultura, kasaysayan, at 3 tradisyon, na makikita sa iba't ibang rehiyon nito. Ang bawat rehiyon 4 ay may kani-kaniyang natatanging identidad na nagpapakita ng 5 iba't ibang aspekto ng kanilang pamumuhay, at isa sa 6 pinakamahalagang bahagi nito ay ang panitikan. Ang panitikan ng 7 bawat rehiyon ay nagsisilbing salamin ng kanilang karanasan, 8 paniniwala, at pagpapahalaga sa lipunan. 9  REHIYON 1 1 ILOCOS REGION 2 KURDITAN 3 ang tawag sa kanilang panitikan mula sa salitang kurdit na ang ibig sabihin ay sumulat Ang salitang "kurditan" ay isang salitang Ilokano na tumutukoy sa "panitikan" o "literature" sa Ingles. 4 Sa konteksto ng kulturang Ilokano, ang kurditan ay sumasaklaw sa iba't ibang uri ng sulatin tulad ng 5 tula, epiko, alamat, nobela, at iba pang anyo ng sining sa pagsulat na nagpapahayag ng 6 damdamin, karanasan, at pananaw ng mga Ilokano. 7 ito ay nagsisilbing tagapagdala ng kanilang mga kwento at tradisyon mula sa isang henerasyon 8 patungo sa susunod. 9 Ang kanilang mga akda ay madalas na nagpapakita ng kanilang buhay sa bukid, mga pakikibaka sa kalikasan, at ang kanilang malalim na pananampalataya at pagpapahalaga sa pamilya at komunidad.  MGA AWITING BAYAN 1.Pinagbiag 1 awiting nagpapahayag ng kuwento ng bayani 2 nagpapahayag ng kaisipan at kalooban 3 2.Dallot awit sa mga kasalan, binyag, at iba pang pagtitipon na sinasaliwan ng sayaw at pagbibigay ng payo sa 4 bagong kasal. Uri ng pagtatali ng lalaki at babae sa saliw ng tulali. 5 Karaniwang paksa ng dallot ang pag-ibig ng dalawang tao, karanasan ng táong hindi nasuklian ang pag-ibig 6 na ibinibigay sa kaniyang kasintahan o kayâ’y pag-ibig na hinding-hindi maabot. 7 3.Badeng 8 sang-awit pag-ibig na ginagamit ng mga kalalakihang nanghaharana. Halimbawa: 9 Pamulinawen - Ang kanta ay tungkol sa isang binata na nagmamahal sa isang dalagang si Pamulinawen, ngunit hindi niya makuha ang puso nito. Ang kantang ito ay nagpapakita ng tiyaga at pagmamahal ng isang binata, kahit na hindi siya pinapansin ng kanyang iniibig.  Naraniag a bulan - ay isang awiting bayan na humahanga sa kagandahan ng buwan. Ang kanta ay nagpapakita ng damdamin ng isang tao na nakikita ang buwan bilang isang simbolo ng pag-asa, kaligayahan, at minsan, ng malalim na pag-iisa. Ang awit na ito ay nagpapahayag ng pagkamangha sa 1 kalikasan at ang papel nito sa buhay ng mga tao. 2 4.Dung-aw 3 awit sa mga patay Halimbawa: As-asug daguti kararrua; Agtig-ab ti lubong 4 Ilokano: Salin sa Filipino: As-asug dagiti kararrua; Nagpapalapit sa mga kaluluwa; 5 Agtig-ab ti lubong, Umiikot ang mundo, 6 Ni Pamulinawen ket pusok diak baybay-an. Ngunit si Pamulinawen ay hindi ko iiwanan. 7 5.Arinkenken 8 paligsahan ng mga lalaki at babae. Ang tema nila ay tungkol sa karapaan at responsibilidad. 9 6.Hele o Duayaya awit na pampatulog sa mga bata Halimbawa Duayaya ni Ayat (Hele ng pagmamahal)  ALAMAT 1 PANGASINAN 2 1.Bakit umakyat sa mga damo ang mga suso? Jose E. Tomelda 3 Ang alamat na ito ay nagpapaliwanag kung bakit ang mga suso o kuhol ay madalas makita sa damo. Ito ay 4 nagbibigay ng paliwanag o dahilan sa likod ng likas na pag-uugali ng mga hayop. 5 ILOCOS NORTE 6 2.Ang kauna-unahang unggoy 7 Sotero Albano ng Dingras Ang alamat na ito ay nagsasalaysay tungkol sa isang batang lalaki na pilyo at hindi sumusunod sa kanyang 8 mga magulang. Ang kwentong ito ay nagbibigay ng aral tungkol sa pagsunod sa mga magulang at ang mga 9 posibleng kahihinatnan ng pagiging suwail. Sa pamamagitan ng alamat, itinuturo sa mga bata ang kahalagahan ng paggalang at pagsunod sa mga nakatatanda.  3.Alamat ng Lawa ng Paoay Ayon sa alamat, ang Lawa ng Paoay ay dating isang masaganang baryo. Subalit, ang mga taga-baryo ay naging sakim at nakalimot sa Diyos. 1 Ang alamat ng Lawa ng Paoay ay isang paalala tungkol sa kahalagahan ng pagpapakumbaba, paggalang 2 sa Diyos, at pagtulong sa kapwa. Ang pagsasalarawan ng pagkakabuo ng lawa bilang resulta ng parusa ay nagpapakita ng konsepto ng "karma" o balik ng masamang gawain sa rehiyon ng Ilocos. 3 4.Alamat ng Pinaupong Bangkay 4 Ang alamat na ito ay tungkol sa isang mag-asawa na matanda na ngunit walang anak. 5 Ang alamat na ito ay nagpapakita ng malalim na pagmamahal at pagpapahalaga ng isang tao sa kanyang asawa kahit na sa kamatayan. Bagaman may elemento ng kababalaghan, ang kwento ay naglalaman ng 6 temang pagmamahalan at dedikasyon, na isang mahalagang bahagi ng kulturang Ilokano. 7 8 KWENTONG BAYAN 9 1.Ang tatlong magkakapatid na lalaki ito ay umiikot sa tatlong magkakapatid na lalaki na humarap sa iba't ibang pagsubok at pagsubok ng buhay. Ipinapakita ng kwentong ito ang halaga ng pamilya, pagkakaisa, at pagtutulungan.  2.Si Juan Tamad Ang kwento ni Juan Tamad ay isang kwento na nagbibigay-babala tungkol sa katamaran. Ito ay nagpapahiwatig na ang tamang pagkilos at pagtatrabaho ay kinakailangan upang magtagumpay sa buhay, 1 at ang katamaran ay maaaring magdulot ng kapahamakan. 2 3.Ang gintung tuntunin Ang kwentong ito ay tungkol sa isang matandang pantas na nagbigay ng gintong tuntunin sa isang batang 3 naghahanap ng direksyon sa buhay. Ang tuntunin na ito ay nagsasabing dapat tratuhin ang iba sa paraang 4 nais mong tratuhin ka. May mahalagang aral tungkol sa paggalang at pakikitungo sa kapwa. 5 6 EPIKO Biag ni Lam-ang (Pedro Bukaneg) 7 Ang "Biag ni Lam-ang" (Buhay ni Lam-ang) ay isang epiko na nagsasalaysay ng buhay at pakikipagsapalaran ng isang bayaning Ilokano na si Lam-ang. 8 Ang "Biag ni Lam-ang" ay isang halimbawa ng isang epiko na puno ng mga kahanga-hangang 9 pakikipagsapalaran at mga elemento ng mitolohiya. Ipinapakita nito ang kahalagahan ng kabayanihan, pagmamahal, at katapatan sa mga Ilokano.  MAIKLING KWENTO Sarita ang tawag ng mga ilokano sa kanilang maikling kwento 1 Halimbawa 2 Ti langit iti innamnamatayo (ang langit ng pag-asa) 3 Ang kwentong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng pag-asa at pananampalataya sa pagharap sa mga pagsubok ng buhay. Ang "Ti Langit iti Innatnamatayo" ay isang paalala na kahit 4 sa pinakamasalimuot na sitwasyon, ang pag-asa at pananampalataya ay maaaring magdala ng 5 pagbabago at tagumpay. 6 7 BUGTONG 1.Burburtia or Burtia 8 ito ang katumbas ng bugtong tagalog kung saan sinusukat nito ang kaisipan ng mga ilokano. Karaniwan, ang mga burburtia ay may malalim na kahulugan at gumagamit ng mga pangkaraniwang bagay 9 o konsepto upang lumikha ng isang palaisipan. May isang hayop, makulay ang balahibo, Matulis ang pangil, ngunit hindi mabaho. Saan mo makikita? Siya'y nasa ilalim ng araw,  SALAWIKAIN Pagsasao 1 salawikain sa tagalog ng mga Ilokano "Ti agpatingga ket agtultuloy, ti agballigi ket agpanaw." - Ang tumitigil ay natatapos, ang 2 nagtatagumpay ay umuusad. 3 "Ti saan nga agtugaw, ket saan nga agadal." - Ang hindi nag-uupong matuto, hindi matututo. 4 "Ti balitok ket agsubling ketdi." - Ang ginto ay laging bumabalik. 5 "Ti ayat, di ket agsursuro." - Ang pagmamahal ay hindi natuturo. "Ti mapan di agtalna, mapanak di agsubling." - Ang umaalis na tahimik ay babalik na tahimik. 6 7 DULA 8 Código Municipal at Takneng a Panangsalisal Ang Código Municipal at Takneng a Panangsalasal ay bahagi ng kasaysayan ng lokal na pamahalaan sa 9 Ilocos Region at nagbibigay ng ideya kung paano ang mga Kastilang kolonyal na pamahalaan ay nagpapatakbo ng mga lokal na komunidad. Sila ay naglalaman ng mga prinsipyo at regulasyon na naglalayong magbigay ng maayos na pamamahala at kaayusan sa mga bayan sa ilalim ng kolonyal na panahon.  MGA AKDANG TUNGKOL SA WIKANG ILOKANO 10 Arte de la Lengua Iloca - P. Francisco Lopez Vocabulario de la Lengua Iloco - P. Lopez 11 Gramatica Hispano - Ilocano at Diccionario Hispano (1900) 12 Estudos de las Antigua Afabitos Filipino 13 14 15 16 17 18  REHIYON 2 CAGAYAN VALLEY 10 11 12 EPIKO 13 1.Biuag at Malana o “Biuag Anni Malana” 14 Ang epikong ito ay bahagi ng oral na tradisyon ng mga katutubong tao sa lugar, na karaniwang naglalaman ng mga kwento ng mga bayani, diyos, at mga mahikal na pangyayari. 15 Ang "Biuag at Malana" ay isang kwento na tumatalakay sa mga pakikipagsapalaran ng mga pangunahing 16 tauhan, ang kanilang mga laban at tagumpay, pati na rin ang kanilang mga mahahalagang aral sa buhay. 17 2.Salomon 18 isang epikong inaawit kasabay ng “cinco-cinco” o instrumentong may limang kuwerdas tuwing pasko sa harap ng altar  SALAWIKAIN 10 Ang mga salawikaing Ibanag o unoni sa lokal na dialekto ay maaaring isang prosa o maaari din itong patula. 11 I buruasi ng a innikkao, nu ari atazzi, alawa nikaw. (Borrowed clothes are either loose or tight.) 12 Awat tu serbi na ru nga kukua, nu marake I pinangngapangangua. (Wealth is useless if character is worthless.) 13 14 BUGTONG 15 Ang palavvun o bugtong ay ginagamit ng mga Ibanag bilang isang anyong pangkasiyahan o patalasan ng 16 isip. Pira y levu na 17 Vulauan y unag na - Illuk 18 (What is golden that is surrounded with silver?) Sagot: Egg (tlog)  REHIYON 3 CENTRAL LUZON 10 11 12 AWITING BAYAN 1.Atin Cu Pung Singsing (Pampanga) 13 Madalas itong inaawit sa mga okasyon at kasiyahan sa lugar. Ang kanta ay kilala sa kanyang simple ngunit makulay na liriko na nagsasalaysay ng pang-araw-araw na buhay at kultura ng mga tao sa rehiyon. Ang tema 14 ng awit ay madalas na tungkol sa pagmamahal, kalikasan, at pagkakaisa ng komunidad. 15 2.Gaso tungkol sa moralistikong aspekto ng kanilang kalinangan. Ito ay may tiyak na aral at inaawit sa araw ng mga 16 patay 17 3.Basulto 18 ito’y naglalaman ng matatalinghagang salita na karaniwa’y ginagamit sa pagpapastol. 4.Pamuri Awit ng pag-ibig  5.Pang-obra nagpapakita ng pagpapahalaga sa mga gawain ng mga Kapampangan. 6.Paninta 10 awit bilang pagpaparangal at pag-ibig. 11 7.Diparan 12 naglalaman ng mga salawikain at kasabihan. Kadalasang paksa nito ay hango sa katotohanan ng kanilang 13 naranasan sa buhay 14 ALAMAT Alamat ng Bundok Pinatubo (Zambales) 15 Ang alamat ng Bundok Pinatubo ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng kalikasan at ang ugnayan nito sa mga lokal na pamayanan. 16 17 DULA 18 Kahapon, Ngayon, at Bukas (Aurelio Tolentino) ay tumatalakay sa kondisyon ng lipunan sa ilalim ng pananakop, at ang pagbabago ng mga halagahan at sitwasyon sa iba't ibang panahon. Ang dula ay nagpapakita ng kalagayan ng bansa sa mga nakaraang taon (Kahapon), ang kasalukuyang panahon (Ngayon), at ang hinaharap (Bukas).  TULA 1.Ang Bato (Jose Corazon de Jesus) ay isang makabayang tula na nagpapahayag ng malalim na pagninilay-nilay sa kalagayan ng bansa sa 10 ilalim ng kolonyal na pamumuno. Ang pangunahing tema ng tula ay ang katatagan at pagsusumikap ng 11 isang tao o bansa sa kabila ng mga pagsubok at kahirapan. 12 2.Isang Tula sa Bayan (Marcelo H. del Pilar) Ang "Isang Tula sa Bayan" ay isang tula na nagpapahayag ng pagmamahal sa bansa at ang pangarap para 13 sa kalayaan at kaunlaran ng Pilipinas. tinatalakay ni Del Pilar ang kalagayan ng bansa sa ilalim ng kolonyal na 14 pamumuno at ang pangangailangan para sa pagbabago. 3.Ang Buhay (Teodor Gener) 15 Ang "Ang Buhay" ay isang tula ni Teodor Gener na tumatalakay sa mga aspeto ng buhay ng isang tao, 16 kabilang ang mga pagsubok at tagumpay. Ang tula ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng buhay, mga aral na natutunan, at ang halaga ng bawat sandali sa paghubog ng pagkatao. 17 4.Lumang Simabahan (Florentino Collantes) 18 naglalarawan ng isang lumang simbahan bilang simbolo ng kasaysayan, relihiyon, at kultura. 5.Manika (Cirio Panganiban) Ang "Manika" ay isang tula na isinulat ni Cirio Panganiban na tumukoy sa isang manika bilang simbolo ng kabataan, inosente, o mga aspeto ng buhay na maaaring mawalan ng kabuluhan sa paglipas ng panahon.  AWIT Florante at Laura (Francisco Baltazar) Ang "Florante at Laura" ay isang epikong tula na isinulat ni Francisco Balagtas na tumatalakay sa kwento ng 10 pag-ibig, kabayanihan, at pagsasakripisyo. Ang kwento ay nagbibigay diin sa halaga ng katapatan, pag-asa, 11 at pag-ibig sa kabila ng mga pagsubok at hidwaan. NOBELA 12 13 1.Nena at Neneng (Valeriana Pena) 14 Ang "Nena at Neneng" ay isang kwentong isinulat ni Nivaleriana Peña na tumatalakay sa buhay ng dalawang 15 magkaibang tauhan na si Nena at Neneng. Ang kwento ay nagbibigay-diin sa kanilang mga karanasan, pag- aaway, at pagsisikap na mapabuti ang kanilang buhay sa kabila ng mga pagsubok at paghihirap. Ang akda 16 ay nagpapakita ng temang pagkakaisa, pagkakaibigan, at pag-unlad sa konteksto ng kanilang lokal na 17 komunidad. 2.Sa Bunganga ng Pating (Julian Cruz Balcameda) 18 Ang "Sa Bunganga ng Pating" ay isang tula ni Julian Cruz Balmaceda na tumatalakay sa mga temang sosyal at pulitikal. Ang "bunganga ng pating" ay maaaring sumalamin sa panganib, panlilinlang, at kasamaan na bumabalot sa mga tao at sitwasyon, at ang tula ay nagbibigay-diin sa pangangailangan ng pag-iingat at paglalantad sa mga tunay na intensyon ng mga mapanlinlang na indibidwal.  REHIYON 4 SOUTHERN TAGALOG 10 11 Rehiyon 4A - CALABARZON 12 13 SANAYSAY 1.Sobre La Indolencia De Los Filipinas 14 ‘Hingil sa katamaran ng mga Filipino’ ni Jose Rizal. 15 ipinahihiwatig ni Rizal kung bakit hindi umuunlad ang mga Pilipino sa panahon ng Kolonisasyon ng Espanya. 2.Filipinas De Cien Años 16 ‘Ang Pilipinas sa Loob ng Isang Daang Taon’ ni Jose Rizal. Isinulat para hulaan ang kinabukasan ng Pilipinas para sa susunod na isang daang taon. 17 3.Alaala at Pagpapakahulugan: Ilang Tala tungkol sa Paglikha ng Kwento 18 (Aklat ng mga Sanaysay) ni Buenaventura S. Medina Jr. a. Sa Daigdig ng mga Hapon Isang aklat na naglalaman ng mga sanaysay hinggil sa kultura, kasaysayan, at mga karanasan ng mga Hapon. Isa itong pagsusuri sa ugnayan ng Pilipinas at Hapon.  b. Kalakalang Dagat Ang aklat na ito ay maaaring maglaman ng mga sanaysay hinggil sa kalakalan at pag-angkat-export ng bansa, lalo na noong panahon ng kolonyalismo. 10 c. Pag-uwi sa Dilim Isang aklat na maaaring naglalaman ng mga sanaysay tungkol sa kaniyang karanasan at obserbasyon 11 sa pag-unlad ng UP Diliman, isa sa mga pangunahing unibersidad sa Pilipinas. 12 d. Kasaysayan, Kalagayang Panlipunan at Pang-ekonomiyang Pambansa ng Pilipinas 13 Isang aklat na naglalaman ng mga sanaysay hinggil sa kasaysayan, kalagayan ng lipunan, at ekonomiya 14 ng Pilipinas. 15 16 NOBELA 17 1.Huling Himagsik Ang nobelang "Huling Himagsik" ni Buenaventura S. Medina Jr. ay isang makabuluhang akda na tumatalakay sa 18 mga isyu ng lipunan, personal na pakikibaka, at ang kompleksidad ng rebolusyon at pagbabago. Ito ay isinulat sa konteksto ng post-war at pre-Martial Law era ng Pilipinas, kung saan ang lipunan ay nakararanas ng mga pagbabago at tensyon.  2.Moog Walang sapat na impormansyon hinggil sa “moog” ni Buenaventura S. Medina Jr. Ang terminong “moog” ay maaaring magkaroon ng iba’t ibang kahulugan depende sa konteksto. Maaari itong tumutukoy sa isang lugar, istraktura, o kahit sa kaharian, ngunit hindi ito isang pangalan o konseptong kilala sa kaalaman hanggang sa taong 19 2022. 3.El Filibusterismo 20 Ang nobelang ito ay nagtatalakay sa mga problema ng mga Pilipino sa nakaraan tulad ng pang-aabuso at 21 diskriminasyon sa kamay ng mga Kastila. 22 4.Noli Me Tangere Pinakamaimpluwensiyang akda sa kasaysayan ng Pilipinas; nagtaglay ng makatotohanang pangyayari na 23 gumising sa mga Pilipino ang kawalang katarungnang pagmamalupit at pang-aalipin ng mga Kastilang 24 mananakop. TULA 25 26 1.Tinig ng Darating 27 Ito’y isang tanyag sa Filipinong panitikan at musika na isinulat ni Teo S. Baylen noong 1943. Ipinamamalas sa tula ang mga pag-asa, pangarap, at pagsusumikap ng mga Pilipino sa gitna ng kalakipan at kasawian ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ito ay may positiong pananaw.  2.A La Juventud Filipina (Sa kabataang Pilipino) Ang tulang ito ang kauna-unahang lantarang pagpapahayag ni Rizal ng kaniyang damdaming makabansa. Hinihimok niya ang kabataang Pilipino upang mamukadkad at linangin ang kaniyang masisining na katalinuhan, 19 tinatawag itong Magandang Pag-asa ng Bayan Kong Mutya, na ngayo’y isang pariralang malimit banggitin. 3.Sa Aking mga Kababata (Jose Rizal) 20 Unang tulang isinulat ni Rizal noong siya ay 8 taong gulang. Ito ay tungkol sa pag-ibig ng isang tao sa kaniyang katutuong wika. 21 4.Piniling Tula ni Aga 22 Ang koleksyong ito ay naglalaman ng mga tula na isinulat ni Abadilla noong kaniyang panahon, at ito a naging 23 bahagi ng kaniyang makataang karera. a. Ako ang Daigdig 24 Isang tula na nagpapakita ng pakikibaka ng tao sa mundo at ang mga pagbabago na nangyayari sa 25 paligid nito. 26 b. Ang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa Isang tula na nagpapahayag ng pagmamahal sa sariling bansa at kultura. 27 c. Pananampalataya sa Sariling Bansa Isang tula na nagpapakita ng pag-asa at pananampalataya sa Pilipinas. d. Ang pagkakaroon ng pamilya Isang tula tungkol sa kahalagahan ng pamilya sa buhay ng tao.  5.Tanagbadilla (Alejandro Abadilla) Isang eksperimentasyon ni Alejandro Abadilla kung paano maiangkop ang mga tanaga sa wika at istilo ng modernong panulaang Pilipino. 19 6.Sing Ganda ng Buhay (Alejandro Abadilla) 20 Ang tanyag na tula ni Abadilla na may pamagat na “Ang Sing-ganda ng Buhay” ay isa isa kaniyang mga tanyag na tula. Ito ay isinulat noong 1940s at nagpapahayag ng pagmamahal sa buhay at pagkakaunawaan sa pagitan 21 ng mga tao. 22 BUGTONG 23 1.Bugtong bugtong hindi hari, pero ang suot ay sari-sari. 24 Sagot: Sampayan 2.Bugtong bugtong, kung kailan tahimik, saka nangbubuwisit. 25 Sagot: Lamok 26 3.Bugtong bugtong, kung kailan mo pinatay, saka naman humaba ang 27 buhay. Sagot: Kandila 4.Bugtong bugtong, nakaluluto’y walang init, nakakapaso kahit malamig. Sagot: Yelo  SALAWIKAIN 1.Kung walang tiyaga, walang nilaga 2.Kaunting sira’t dimo lagyan ng tagpi, pagkakaraanan ang malaking sisi. SAWIKAIN 19 20 1.Magsisi ka ma’t huli, wala nang mangyayari. 21 2.Ang katamaran ay kapatid ng kagutuman. 22 AWITING BAYAN 23 Kundiman Ang "Kundiman" ay isang kilalang awiting bayan sa Pilipinas na naglalaman ng tema ng pag-ibig at 24 pananampalataya. Sa "Kundiman," ang mga liriko ay madalas na naglalaman ng mga pahayag ng tapat na 25 pag-ibig, pangako, at ang mga emosyonal na aspeto ng pagmamahal sa isang kasintahan. Ang awit ay isang 26 mahalagang bahagi ng kulturang Pilipino, na sumasalamin sa malalim na damdamin at koneksyon sa pag-ibig. 27 DULA Sarsuwela Isang anyo ng dulang musikal na may temang pag-ibig, paghihimagsik, o buhay ng mga Pilipino. Ang Batangas at Cavite ay kilala sa pagtatanghal ng mga sarsuwela, na isa sa mga naunang anyo ng teatro sa Pilipinas.  Rehiyon 4B - MIMAROPA Mindoro 19 1.Ambahan 20 tulang paawit na ginagamitan ng iskrip. Kadalasa’y paksa nito ay panunuyo at pag-ibig. Isang katutubong tula ng mga Mangyan na may sukat at tugma. Kadalasan itong may pitong pantig sa bawat 21 linya at ginagamit sa pang-araw-araw na pakikipag-ugnayan, bilang awit sa kasal, binyag, at iba pang 22 seremonya. Kilala ang Ambahan sa mga salita nitong malalim ang kahulugan at ang paggamit nito ng mga simbolo. 23 2.Marayaw 24 Isang uri ng awit na ginagamit ng mga Mangyan upang makipag-ugnayan sa mga espiritu para sa proteksyon, kalusugan, at iba pang layuning panrelihiyon. 25 26 Marinduque 27 1.Moryon at Senakulo Ang "Moryonan" ay isang dramatikong pagtatanghal na bahagi ng pista ng Semana Santa sa Marinduque, na nagsasadula ng paghihirap ni Kristo. Ang "Senakulo" naman ay ang tradisyonal na dula sa Semana Santa na nagkukwento ng pasyon ni Hesus.  2.Putong Isang seremonya na may mga awit at sayaw bilang pagtanggap sa mga bisita, na nagpapakita ng mainit na pagtanggap ng mga taga-Marinduque. Ang mga awit na ginagamit dito ay naglalaman ng mga tradisyunal na 19 berso na nagpapahayag ng pagbati at pasasalamat. 20 21 ROMBLON 1.Tultul 22 Isang epikong-bayan ng mga katutubong Ati na nagpapahayag ng mga pakikipagsapalaran at kabayanihan. 23 Kilala ito sa mga ritwal at seremonyang isinasaalang-alang ng mga katutubo. 2.Inagong 24 Isang uri ng tula o awit na ginagamit sa mga seremonyang panrelihiyon at panlipunan, kadalasang sinasabayan 25 ng sayaw at tugtugin ng gong. PALAWAN 26 27 1.Kudaman Isang epiko ng mga Tagbanua na nagkukwento ng buhay at kabayanihan ng bayaning si Kudaman. Ang epikong ito ay nagpapakita ng paniniwala, tradisyon, at mga mitolohiya ng mga Tagbanua.  2.Ulaganan Isang uri ng ritwal na tula ng mga Tagbanua na ginagamit sa mga seremonya tulad ng kasal at paglilibing, na nagpapahayag ng kanilang pananampalataya at kaugalian. 19 3.Batak Pagdiwata 20 Isang ritwal na awit at sayaw ng mga Batak ng Palawan na naglalaman ng kanilang pananampalataya at 21 paggalang sa kalikasan at mga ninuno. 22 23 24 25 26 27  REHIYON 5 BICOL REGION 19 20 SARONG BANGGI 21 awiting bayan 22 1.Rawit-Dawit isang anyo ng tula o awit na karaniwang may 6-8 pantig at ginagamit sa mga seremonya at ritwal. 23 2.Tagay/Toast 24 kilala rin bilang tigsik, kansin, o abatayo ay mga pahayag o awit na ginagamit sa mga pista at pagdiriwang, na 25 kadalasang nagpapahayag ng pagbati o pagsasalosalo. 3.Abiyabi 26 ay mga kantang nagdiriwang ng kasayahan at kaligayahan, na ginagamit upang ipakita ang ligaya at 27 pagmamalaki sa mga espesyal na okasyon. 4.Angoy Isang malungkot na awit na naglalarawan ng kalungkutan o pangungulila, kadalasang ginagamit sa mga pagkakataong nangangailangan ng pagpapahayag ng damdamin at emosyon.  5.Kunirat Isang makapangyarihang awit na nagsasalaysay ng tagumpay at kasiyahan, kadalasang inaawit sa mga pagdiriwang at seremonya upang ipakita ang tagumpay at kasaganaan. 19 6.Danayoknok 20 Isang lullaby na ginagamit upang pakalmahin at patagilid ang mga sanggol, na may malumanay na tono na naglalayong magbigay ng kapayapaan sa mga bata sa oras ng pagtulog. 21 7.Tigray 22 Isang awit na may layuning magpagaling o magbigay ng lunas sa mga maysakit, karaniwang ginagamit sa 23 mga tradisyunal na ritwal o seremonya ng pagpapagaling sa komunidad. BUGTONG 24 25 26 Patotodon bugtong na katawagang Bikol 27 1.May katawan ako na hindi nabubulok, may mga mata na hindi nakikita, ano ako? Sagot: Puno ng Kahoy 2.Ako'y may takong, ngunit hindi nakakalakad; ako'y may balat, ngunit hindi mabigat; ano ako? Sagot: Sili  MGA DULA 1.Pagkamoot sa Banwang Tinubuan (Love for the Native Land - Asido Jimenez) Ang dulang "Pagkamoot sa Banwang Tinubuan" (o "Love for the Native Land") ni Asido Jimenez ay isang 28 makabayang dula na naglalaman ng temang pagmamahal sa sariling bayan at pagnanais para sa kalayaan. 29 Ang dula ay nagpapakita ng pagmamalaki sa sariling kultura, tradisyon, at lupang sinilangan, at nagbibigay-diin sa halaga ng pagkakaisa at pagtutulungan ng mga tao upang mapabuti ang kanilang bayan. 30 2.Langaman Saliri (Lake Care of Yourself - Jose Figueroa) 31 Ang dulang "Langaman Sdiri" (o "Take Care of Yourself") ni Jose Figueroa ay tumatalakay sa temang personal na 32 responsibilidad at pag-aalaga sa sarili. Ang dula ay naglalaman ng mga mensahe ukol sa kahalagahan ng pag- 33 aalaga sa sariling kapakanan at kalusugan, hindi lamang para sa sariling kapakinabangan kundi para rin sa kapakinabangan ng iba. 34 3.Ang Matamyangon na Agom (The Lazy Wife - Jose Figueroa) 35 Ang dulang "Ang Matamyangon na Agom" (o "The Lazy Wife") ni Jose Figueroa ay tumatalakay sa temang tamad 36 na asawa at ang mga epekto nito sa pook ng pamilya at komunidad. Ang dula ay nagpapakita ng mga karakterisasyon ng isang asawa na hindi nagsisikap at walang malasakit sa kanyang mga tungkulin sa bahay. Sa pamamagitan ng kwento, itinatampok ang mga isyu ng responsibilidad, pag-aalaga sa pamilya, at ang kahalagahan ng pagtutulungan sa loob ng sambahayan.  4.Angelina (Valerio Zumiga) Ang dulang "Angelina" ni Valerio Zumiga ay isang makabayang dula na nakatuon sa mga temang pamilya, pag- ibig, at pakikibaka. Ang kwento ay karaniwang umiikot sa buhay ng pangunahing tauhan na si Angelina, na isang 28 babae na may mahigpit na pag-uugnay sa kanyang pamilya at sa kanyang bayan. Ang dula ay nagpapakita ng mga pagsubok at sakripisyo ni Angelina habang siya ay humaharap sa iba't ibang hamon sa buhay, at kung 29 paano niya ito tinutugunan sa pamamagitan ng kanyang katatagan at determinasyon. Ang "Angelina" ay 30 nagbibigay-diin sa halaga ng pagmamahal sa pamilya at ang pagnanais na magkaroon ng mas magandang kinabukasan para sa sarili at sa kanyang bayan. 31 32 MAIKLING KWENTO 33 nagsimula noong 1929 sa pangunguna ni Nicolas Ponte de Perfecto 34 1.Biniyaan (Nicolas Ponte de Perfecto) Ang dula na "Biniyaan" ni Nicolas Ponte de Perfecto ay tumatalakay sa temang moralidad at ang mga epekto 35 ng mga desisyon sa buhay ng tao. Ang kwento ay naglalaman ng mga pagsubok na dinaranas ng pangunahing 36 tauhan dahil sa isang pagkakataon na tila biyaya, ngunit nagdudulot ng komplikasyon at problema sa kanyang buhay. Ang dula ay nagpapakita ng mga aspeto ng moral na pagsisisi, pagkakaroon ng pananampalataya, at ang paghahanap ng tunay na kahulugan sa buhay sa kabila ng mga pagsubok at pagsasaalang-alang sa mga desisyon.  2.An Maimom ‘The Jealous One’ (Juan Nicolas) Ang dula na "An Maimom" (o "The Jealous One") ni Juan Nicolas ay tumatalakay sa temang pagkamayabang at selos. Ang kwento ay nagpapakita ng mga karakter na nahaharap sa mga isyu ng selos at inggit, at ang epekto 28 ng mga damding ito sa kanilang relasyon at sa kanilang buhay. Ang dula ay naglalaman ng mga aral tungkol sa 29 panganib ng pagiging seloso, at kung paano ang mga negatibong emosyon ay maaaring magdulot ng hindi pagkakaintindihan at hidwaan sa mga relasyon. 30 3.Reimpos Cantahan ‘Often I Would Sing’ (Juan Nicolas) 31 Ang dula na "Biniyaan" ni Nicolas Ponte de Perfecto ay tumatalakay sa temang moralidad at ang mga epekto ng mga desisyon sa buhay ng tao. Ang kwento ay naglalaman ng mga pagsubok na dinaranas ng pangunahing 32 tauhan dahil sa isang pagkakataon na tila biyaya, ngunit nagdudulot ng komplikasyon at problema sa kanyang 33 buhay. Ang dula ay nagpapakita ng mga aspeto ng moral na pagsisisi, pagkakaroon ng pananampalataya, at 34 ang paghahanap ng tunay na kahulugan sa buhay sa kabila ng mga pagsubok at pagsasaalang-alang sa mga 35 desisyon. 4.Ang Tolong Magtarugang (Aniceto Gonzales) 36 Ang dula na "Ang Tolong Magtarugang" ni Aniceto Gonzales ay tumatalakay sa temang pagkakaisa at pagtutulungan. Ang kwento ay karaniwang umiikot sa buhay ng mga tauhan na nahaharap sa mga hamon at pagsubok sa kanilang komunidad, at ang kanilang pagsisikap na magtulungan upang malutas ang mga problema.  MGA RAWIT-DAWIT NI ABDON M. 28 BALDE JR. 29 1.Tigbak ni Bulalang Ang "Tigbak na Bulalang" ni Abdon M. Balde Jr. ay isang dula na tumatalakay sa buhay ng isang sabungero. Ang 30 kwento ay nakatuon sa mga aspeto ng sabong, isang popular na laro sa Pilipinas, at kung paano ito nakakaapekto 31 sa buhay ng pangunahing tauhan, na isang sabungero. Ang dula ay nagbibigay-diin sa mga temang tulad ng pagkahumaling, panganib, at ang epekto ng sabong sa personal na buhay at relasyon ng tauhan. 32 2.Balintunaan (Baliktad) 33 Ang "Balintunaan" (o "Baliktad") ni Abdon M. Balde Jr. ay isang dula na tumatalakay sa mga temang kabaligtaran 34 at kasalungat sa buhay at lipunan. Ang kwento ay naglalarawan ng mga sitwasyon kung saan ang mga bagay o 35 pangyayari ay hindi ayon sa inaasahan at nagpapakita ng mga kalagayan na kabaligtaran ng normal na takbo ng buhay. 36  NOBELA Sa Kagubatan ng Isang Lungsod (Abdon Balde) 28 Ang nobelang "Sa Kagubatan ng Isang Lungsod" ni Abdon Balde ay tumatalakay sa mga temang urbano at 29 sosyal, na nagsasalamin sa buhay sa isang lungsod na puno ng magulong kalagayan at komplikadong relasyon. 30 Ang kwento ay naglalarawan ng mga pagsubok at paghihirap ng mga tauhan habang sila ay namumuhay sa isang kapaligiran na puno ng kahirapan, korapsyon, at iba pang mga isyung panlipunan. Ang nobela ay 31 nagbibigay-diin sa mga epekto ng urbanisasyon sa buhay ng mga tao at kung paano nila hinaharap ang mga 32 problemang dulot ng kanilang kapaligiran. 33 34 35 36  REHIYON 6 WESTERN VISAYAS 28 29 AWITING BAYAN 30 1.Si Pilemon (Iloilo) 31 Ang "Si Pilemon" ay isang maikling kwento mula sa Iloilo na tumatalakay sa buhay ng isang simpleng tao na si 32 Pilemon. Ang kwento ay nagpapakita ng kanyang mga pagsubok, pangarap, at ang kanyang pakikibaka upang mapabuti ang kanyang kalagayan sa kabila ng mga hamon sa buhay. Ang kwento ay nagbibigay-diin sa mga 33 aspeto ng determinasyon, pagsusumikap, at ang tunay na halaga ng buhay. 2.Dandansoy 34 Ang "Dandansoy" ay isang tanyag na awiting bayan mula sa Visayas, partikular sa mga lugar tulad ng Leyte at 35 Samar. Ang awit ay tungkol sa isang pag-ibig na hindi magtatagal dahil ang pangunahing tauhan ay aalis mula 36 sa kanyang bayan. Ito ay isang pahayag ng pangungulila at paalam sa mahal sa buhay habang siya ay naglalakbay, na kadalasang sinasalamin ang mga tema ng pag-ibig at pag-alis.  ALAMAT Alamat ng Patay na Sapa (San Nicolas) 28 Ang "Alamat ng Patay na Sapa" ay isang alamat mula sa San Nicolas na naglalarawan ng isang sapa o maliit na 29 ilog na naglaho dahil sa isang sumpa o masamang pangyayari. Ang kwento ay nagpapakita ng mga aral tungkol sa mga epekto ng kasamaan at ang kahalagahan ng pagkakaroon ng respeto sa kalikasan. 30 31 NOBELA 32 Fray Botod(Graciano Lopez Jaena) 33 Ang "Fray Botod" ni Graciano Lopez Jaena ay isang satirical na kwento na naglalantad ng mga pang-aabuso at katiwalian ng mga prayle sa ilalim ng kolonyal na pamumuno sa Pilipinas. Sa pamamagitan ng pangunahing 34 tauhang si Fray Botod, isang mapagsamantala at tiwaling prayle, pinapakita ng kwento ang mga masamang epekto ng maling pamamahala at ang pag-abuso ng kapangyarihan sa lipunan. 35 36  REHIYON 7 CENTRAL VISAYAS 28 29 AWITING BAYAN 30 1.Akoy Pobreng Alindahaw 31 "Akoy Pobreng Alindahaw" ay isang awiting bayan na tumatalakay sa temang kahirapan at pakikibaka sa buhay. 32 Ang awit ay nagpapahayag ng damdamin ng isang tao na nabubuhay sa kahirapan ngunit nagtataglay ng pag- asa at determinasyon upang magsikap. 33 2.Matud Nila 34 "Matud Nila" ay isang tanyag na awitin na mula sa Visayan region ng Pilipinas, na naglalaman ng tema ng pag-ibig at pangungulila. Ang awit ay naglalarawan ng pakiramdam ng isang tao na iniiwan ng mahal sa buhay at ang 35 kanyang emosyonal na paghihirap dahil sa pagkakahiwalay. 36  MITO 1.Ang Parusa sa Mangangahoy "Ang Parusa sa Mangangahoy" ay tungkol sa isang mangangahoy na nasangkot sa isang krimen o pagkakamali 28 at ang kanyang pagharap sa mga kahihinatnan ng kanyang mga aksyon. Ang kwento ay nagpapakita ng tema 29 ng hustisya, pananampalataya, at ang epekto ng mga desisyon sa buhay ng tao. 30 2.Si Maria Kakaw" (Argao) 31 "Si Maria Kakaw" ay tumatalakay sa buhay ng isang babae na may pangalang Maria Kakaw. Ang kwento ay naglalaman ng mga tema ng pagkakakilanlan, personal na pagsubok, at ang epekto ng kanyang kapaligiran sa 32 kanyang buhay. Ang dula ay nagbibigay-diin sa pag-unawa sa karakter ni Maria Kakaw at ang mga pagsubok na 33 dinaranas niya sa kanyang kapaligiran. 34 35 ALAMAT Paano Nakuha ng Banawa ang Pangalan Nito" 36 Ang "Paano Nakuha ng Banawa ang Pangalan Nito" ay isang kwentong-bayan na naglalahad ng alamat o pinagmulan ng pangalan ng isang lugar, sa kasong ito, ang Banawa. Ang kwento ay karaniwang nagsasalaysay ng mga kaganapan, alamat, o historical na pangyayari na naging dahilan kung bakit tinawag ang lugar na "Banawa."  REHIYON 8 EASTERN VISAYAS 37 38 AWITING BAYAN Awit ng Magtutuba 39 Ang "Awit ng Magtutuba" ay isang tanyag na awit-bayan na naglalarawan ng buhay ng isang magtutuba o tuba 40 tapper, isang tao na nagtitimpla ng tuba, isang uri ng lokal na alak na gawa sa sapal ng puno ng nipa. Ang awit ay 41 nagpapakita ng pang-araw-araw na buhay at mga karanasan ng mga magtutuba sa kanilang hanapbuhay, kasama ang mga hamon at kasiyahan na kanilang dinaranas. 42 43 ALAMAT 44 Alamat ng Catbalugan 45 Ang "Alamat ng Catbalugan" ay isang kwento na nagmula sa bayan ng Catbalugan sa Samar. Ang alamat ay nagsasalaysay ng pinagmulan ng pangalan ng bayan at kung paano ito naging sentro ng kultura at kalakalan sa rehiyon. Karaniwang itinuturo ng alamat ang mga lokal na alamat at paniniwala na nagbigay ng kahulugan sa kasaysayan at pagkakakilanlan ng Catbalugan.  REHIYON 9 ZAMBOANGA PENINSULA 37 ALAMAT 38 Alamat at Milagro ng Nuestra Señora del Pilar o Port Pilar sa Lungsod ng Zamboanga 39 Ang "Alamat at Milagro ng Nuestra Señora del Pilar o Port Pilar" ay naglalaman ng kwento ng pinagmulan ng 40 Nuestra Señora del Pilar, isang mahalagang imahen ng Birheng Maria na sinasamba sa Port Pilar, Zamboanga. Ayon sa alamat, ang imahen ay nagkaroon ng mga milagro na nagbigay inspirasyon sa mga lokal na mamamayan 41 at nagpatibay sa kanilang pananampalataya. Ang kwento ay isang mahalagang bahagi ng kultural at relihiyosong 42 kasaysayan ng Zamboanga, na nagpapakita ng kahalagahan ng imahen sa buhay ng mga tao sa lugar. KWENTONG BAYAN 43 44 Manik Buangsi 45 Ang "Manik Buangsi" ay isang kwentong bayan na naglalaman ng kwento ng isang bayani na si Manik Buangsi, na kilala sa kanyang katalinuhan at kakayahang makalutas ng mga problema sa kanyang komunidad. Ang kwento ay nagpapakita ng mga tema ng katapangan at lokal na karunungan, na nagbibigay-diin sa mga aral at pagpapahalaga sa kultura ng rehiyon.  REHIYON 10 NORTHERN MINDANAO 37 38 ALAMAT 39 1.Ang Alamat ng Tabako isang kuwento na naglalarawan ng pinagmulan ng tabako, isang mahalagang halaman sa rehiyon. Ang alamat ay 40 nagsasalaysay kung paano ang tabako ay ibinigay sa mga tao bilang regalo mula sa mga diyos o mga espiritu, at 41 ito ay naging mahalagang bahagi ng kultura at kabuhayan ng mga tao sa lugar. 42 PABULA 43 1.Ang Palaka at ang daga 44 Ang kwento ay nagpapakita ng pagkakaibigan at pagkakaunawaan sa pagitan ng palaka at daga, na 45 nagkakaroon ng mga pagsubok ngunit natututo sa kahalagahan ng pagtutulungan at paggalang sa isa't isa. 2.Ang Lobo at ang Bayawak Ang kwento ay naglalarawan ng pag-aaway at tensyon sa pagitan ng lobo at bayawak, na nagiging halimbawa ng mga epekto ng pagiging mapaghiganti at ang kahalagahan ng pagkakaroon ng malasakit at pag-unawa.  TULA 1.Ang kagila-gilalas na pakikipagsaplaran ni Juan dela Cruz (Jose Lacaba) 37 Ang akdang ito ay isang makulay at masining na kwento ng mga pakikipagsapalaran ni Juan dela Cruz, na isang 38 simbolo ng karaniwang Pilipino. Ang nobela ay tumatalakay sa mga pagsubok, tagumpay, at pagkatalo ng 39 pangunahing tauhan sa kanyang pakikisalamuha sa lipunan. Isinasalaysay nito ang mga aspeto ng kulturang Pilipino, lalo na ang mga aspeto ng buhay sa Mindanao. 40 2.Ha Seda Tagpanungayaw Ang akdang ito ay isang tula na nagpapahayag ng kalagayan at kagalakan ng pamumuhay sa lugar ng Seda 41 Tagpanungayaw. Ito ay sumasalamin sa kasaysayan, kultura, at mga tradisyon ng mga tao sa lugar, na may malalim 42 na koneksyon sa kanilang pamumuhay at pananampalataya. 43 3.Ang Kagandahan ng Dagat (Bukidnon) 44 isang tula o kwento na nagtatampok sa kagandahan ng kalikasan, partikular ang dagat. Ang akdang ito ay 45 nagpapakita ng pagpapahalaga sa likas na yaman at ang relasyon ng tao sa kapaligiran, na nagpapahayag ng kahalagahan ng pag-aalaga sa kalikasan.  REHIYON 11 DAVAO REGION 37 38 39 ALAMAT Ang Alamat ni Ango (Manobo) 40 Ang alamat na ito ay isang kwento mula sa mga Manobo na naglalarawan ng pinagmulan ng mga partikular na aspeto ng kanilang lipunan o kapaligiran. Madalas itong naglalaman ng aral at paliwanag sa mga natural na 41 phenomena o mga kasaysayan ng kanilang mga ninuno. EPIKO 42 43 Tuwaang 44 Isang epikong-bayan na nagmula sa mga Manobo sa Davao, na nagkukwento ng mga pakikipagsapalaran at 45 kabayanihan ng bayaning si Tuwaang. Ang epiko ay nagpapakita ng kanilang mga tradisyonal na paniniwala, mitolohiya, at ang kanilang pakikisalamuha sa mga espiritu at diyos. 37 REHIYON 12 38 DAVAO REGION EPIKO 39 40 1.Darangan 41 Ang Darangan ay nagsasalaysay ng mga pakikipagsapalaran at kabayanihan ng mga tauhan sa kanilang 42 paglalakbay upang protektahan ang kanilang mga kaharian at makamit ang katarungan. Ang kwento ay puno ng mga laban at pagsubok na kinakaharap ng mga bayani. 43 2.Indaraptra at Sulayman 44 Ang epiko na ito ay isang kwento ng dalawang magkaibang bayani, si Indaraptra at Sulayman, na naglalakbay 45 upang mapanatili ang kapayapaan at katarungan sa kanilang kaharian. Ang kanilang mga pakikipagsapalaran ay naglalarawan ng kanilang lakas, katalinuhan, at malasakit para sa kanilang bayan.  KWENTONG BAYAN Si Pilandok at ang Batingaw (Bahay Pukyutan) 37 Ang kwentong bayan na ito ay nagpapakita ng katalinuhan at pagiging tuso ni Pilandok, isang sikat na tauhan sa 38 folklore ng mga Moro, na ginagamit ang kanyang talino upang malutas ang mga problema at makamit ang 39 kanyang layunin. 40 41 42 43 44 45  REHIYON 13 SOCCSKSARGEN 37 38 ALAMAT 39 Ang Alamat ng Surigao Ang alamat na ito ay nagsasalaysay ng pinagmulan ng Surigao, isang lalawigan sa Mindanao. 40 41 KWENTING BAYAN 42 Ang Babaeng naging kaibigan ng isang Engkantada Ito ay isang kwentong bayan na tumatalakay sa pakikipagkaibigan ng isang babae sa isang engkantada, isang 43 supernatural na nilalang. Ang kwento ay naglalarawan ng tema ng pagkakaibigan, tiwala, at ang mga epekto ng 44 supernatural na elemento sa buhay ng tao. 45 EPIKO Tulalang Isang epiko mula sa Caraga na nagkukwento tungkol sa isang bayani na naglalakbay at nakikipaglaban upang mapanatili ang kapayapaan at katarungan sa kanyang bayan.  BARMM 37 BANGSAMORO AUTONOMOUS REGION IN MUSLIM MINDANAO 38 39 ALAMAT 40 Ang alamat ng isla bongo (Maguindanao) Ang alamat na ito ay nagsasalaysay ng pinagmulan ng Isla Bongo, na maaaring magsalaysay ng mga kaganapan 41 at tauhan na may kinalaman sa kasaysayan at mitolohiya ng Maguindanao, na nagbibigay ng pananaw sa kanilang 42 paniniwala at tradisyon. 43 44 AWITING BAYAN Awit ng Pagmamahal 45 Ito ay isang awiting bayan na naglalaman ng mga tema ng pag-ibig at romansa, karaniwang ginagamit sa mga seremonya at pagdiriwang, na nagpapahayag ng damdamin ng pagmamahal at pagnanasa sa konteksto ng kultura ng mga Moro.  EPIKO 1.Prinsipe Bantungan 46 Ang epikong Prinsipe Bantugan ay isang alamat na nagmula sa Mindanao, partikular sa mga lugar na kinabibilangan ng mga Muslim. Ito ay isang kuwento tungkol sa isang matapang at mahusay na prinsipe na 47 nagngangalang Bantugan, na kilala sa kanyang kagitingan at karunungan. 48 Ang kuwento ay nagtatampok sa pag-ibig ni Bantugan sa iba't ibang babae, at ang mga pagsubok na kanyang pinagdaanan upang makuha ang kanilang puso. Ang kuwento ni Bantugan ay nagsisilbing inspirasyon para sa mga 49 kabataan, lalo na sa mga lalaki, na nagtuturo sa kanila ng mga katangiang tulad ng katapangan, karunungan, at 50 paggalang sa mga babae. 51 2.Bidasari 52 Ang epikong Bidasari ay isang kuwentong bayan mula sa Mindanao. Ito ay tungkol sa isang magandang prinsesa 53 na nagngangalang Bidasari. Siya ay itinapon sa dagat ng kanyang mga inggit na kapatid ngunit nakaligtas siya at napadpad sa isang kaharian. 54 Si Bidasari ay dumaan sa iba't ibang pagsubok upang mapatunayan ang kanyang pagmamahal at katapatan. May mga elementong mabuti at masama sa kuwento, at sa huli ay nagtagumpay ang kabutihan. Ang epiko ay nagpapakita ng mga kaugalian, paniniwala, at paraan ng pamumuhay ng mga Muslim sa Mindanao.  NCR NATIONAL CAPITAL REGION 46 AWITING BAYAN 47 Bahay Kubo 48 Ang "Bahay Kubo" ay isang simpleng awiting bayan na naglalarawan ng isang tradisyonal na bahay sa bukid at ang mga pananim na nakapaligid dito. Ito ay nagpapakita ng simpleng pamumuhay ng mga Pilipino sa lalawigan at 49 ang kanilang pagsasarili sa pamamagitan ng pagtatanim ng kanilang sariling pagkain. Ang awiting ito ay 50 nagpapaalala sa atin ng kahalagahan ng pagiging simple at kontento sa buhay. Itinuturo rin nito ang kahalagahan 51 ng pagsasarili at pagpapahalaga sa mga likas na yaman. NOBELA 52 53 Sampaguitang Walang Bango (Inigo Ed Regalado) 54 Ang nobelang ito ay isang klasikong halimbawa ng panitikang Pilipino na tumatalakay sa mga isyung panlipunan tulad ng kahirapan, diskriminasyon, at pag-ibig. Ang nobela ay nagpapakita ng mga hamon na kinakaharap ng mga Pilipino sa lipunan. Nagtuturo rin ito ng kahalagahan ng pagkakaisa, pagtutulungan, at pag-asa sa kabila ng mga pagsubok.  KWENTONG BAYAN Ang Unang Lalaki at ang Unang Babae 46 Ang kuwentong ito ay isang creation myth na nagpapaliwanag kung paano nagsimula ang sangkatauhan. 47 Karaniwang nagtatampok ito ng mga supernatural na elemento at nagbibigay ng paliwanag sa mga natural na phenomena. Ang mga kuwentong creation myth ay nagbibigay ng pagkakakilanlan sa isang kultura. Nagtuturo rin 48 ito ng mga paniniwala tungkol sa pinagmulan ng buhay, ang relasyon ng tao sa kalikasan, at ang mga halagang 49 pinahahalagahan ng isang komunidad. 50 51 MAIKLING KWENTO Banyaga (Fely) – Liwayway Arceo 52 Ang "Banyaga (Fely)" ay isang maikling kwento na tumatalakay sa mga isyung panlipunan tulad ng pagkakakilanlan, 53 pagtanggap sa sarili, at ang epekto ng kolonyalismo sa mga Pilipino. ng kwentong ito ay nagpapaalala sa atin ng 54 kahalagahan ng pagtanggap sa sarili at ng pagiging mapagmahal sa ating sariling kultura. Itinuturo rin nito ang mga hamon na kinakaharap ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismo at ang kanilang pagsisikap na mapanatili ang kanilang pagkakakilanlan  TULA 1.Pag-ibig sa Tinubuang Lupa (Andres Bonifacio) Isang makabayang tula na nagpapahayag ng malalim na pagmamahal sa bayan. 46 2.Sa anak ng Bayan (Emilio Jacinto) 47 Isang tula na nagbibigay ng payo sa mga kabataan na maging makabayan at maglingkod sa bayan. 48 3.Isang Dipang Langit (Amado Herandez) Isang tulang naglalarawan ng buhay sa bukid at ang mga suliranin ng mga magsasaka. 49 4.Kay Rizal (Cecelio Apostol) 50 Isang tulang nagpupuri kay Jose Rizal at sa kanyang mga ginawa para sa bayan. 51 5.Pag-iisa(Ruth Elynia Mabanglo) 52 Isang modernong tula na tumatalakay sa mga damdamin ng pag-iisa at pagkalungkot. 53 BALAGTASAN 54 Ang Gunita at ang Limot (Jesus Balmori) Ay isang halimbawa ng balagtasan na tumatalakay sa kahalagahan ng nakaraan at ng paglimot sa mga masasamang karanasan. Ang balagtasan ay nagpapakita ng talino at galing sa paggamit ng wika. Nagtuturo rin ito ng kahalagahan ng pag-iisip nang malalim at ng pagpapahalaga sa mga aral na natutunan mula sa nakaraan.  CAR CORDILLERA ADMINISTRATIVE REGION 46 47 AWITING BAYAN 48 1.Sa Bundok (Ifugao) 49 isang awiting bayan mula sa Ifugao na malamang ay naglalarawan ng buhay at kultura ng mga taong naninirahan sa mga bundok ng Cordillera. 50 2.Chua-ay (Igorot) Ang "chua-ay" ay isang uri ng awiting pang-ibig sa mga Igorot. Maaaring ito ay isang pagpapahayag ng 51 pagmamahal, pag-asa, o paghihinagpis ng isang taong umiibig. Nagpapakita ng malalim na damdamin ng tao, 52 lalo na sa pag-ibig. 53 3.Papuri (Kalinga) 54 Ang "Papuri (Kalinga)" ay isang awiting bayan mula sa Kalinga na karaniwang ginagamit upang magbigay pugay o papuri sa isang tao, bagay, o pangyayari. Ito ay maaaring isang paraan ng pagpapasalamat, pagkilala, o pagpapahalaga sa kabutihang ginawa ng isang tao, o kaya naman ay isang pagpupuri sa kagandahan ng kalikasan, o sa tagumpay na nakamit.  EPIKO Alim (Ifugao) 46 Ang epikong "Alim" ng mga Ifugao ay isang mahabang tulang pasalaysay na nagkukuwento tungkol sa mga 47 kabayanihan, pakikipagsapalaran, at mga supernatural na pangyayari. Bagama't hindi pa lubos na naisulat at 48 naitala ang buong epiko, may mga bahagi nito na naipasa sa mga susunod na henerasyon sa pamamagitan ng oral tradition o pasalubong. 49 50 KWENTONG BAYAN 51 Ang pagkalikha ng mga Igorot Ang kwentong bayan na "Ang Pagkalikha ng mga Igorot" ay isang creation myth na nagpapaliwanag kung paano 52 nagsimula ang mga Igorot bilang isang lahi. Ito ay isang kuwento na naglalayong ipaliwanag ang pinagmulan ng 53 mga tao, ang kanilang mga paniniwala, at ang kanilang relasyon sa mundo. 54 Si Lumawig ang itinuturing na bathala ng mga Igorot sa kwentong ito. Siya ang nagbigay buhay sa mga unang tao. Kahit na nilikha mula sa iisang pinagmulan, ang mga tao ay may iba't ibang wika. Ito ay nagpapaliwanag ng pagkakaroon ng iba't ibang pangkat etniko sa Cordillera.  Ang panitikan sa iba't ibang rehiyon ng Pilipinas ay isang makulay na tapestry ng mga kwento, tula, awit, at 46 epiko na nagpapakita ng yaman ng kultura, kasaysayan, at pananaw ng bawat rehiyon. Mula sa mga 47 epikong-bayan ng Cordillera at Mindanao hanggang sa mga alamat at kwentong-bayan ng Luzon, 48 Visayas, at Mindanao, ang panitikan ay nagsisilbing salamin ng karanasan at kabayanihan ng mga Pilipino. 49 Ang mga tradisyonal na anyo tulad ng Ambahan ng Mindoro, Rawit-Dawit ng Bicol, at Kundiman ng CALABARZON ay nagpapahayag ng damdamin, pangarap, at paniniwala ng mga tao. Ang mga epiko 50 tulad ng "Biag ni Lam-ang" at "Darangen" ay nagsasalaysay ng mga mitolohiya at kabayanihan na 51 nagbibigay-inspirasyon sa mga komunidad. Sa kabuuan, ang panitikan sa Pilipinas ay isang mahalagang bahagi ng ating pambansang identidad, nag-uugnay sa atin sa ating mga ugat, at nagpapaalala ng ating 52 mga pinagmulan. Ang iba't ibang rehiyon, sa kabila ng kanilang pagkakaiba, ay nagkakaisa sa 53 pagpapahalaga at pag-iingat ng kanilang mga kwentong-bayan at tradisyonal na panitikan. 54 46 MGA SANGGUNIAN 47 48 49 https://www.scribd.com/document/668654653/HANDOUT-PANITIKAN-NG-REHIYON-FILIPINO-MAJORSHIP 50 https://www.slideshare.net/slideshow/modyul1aralin6panitikanngrehiyonrehiyonivacalabarzonpdf/253051116 https://pdfcoffee.com/region-4-panitikan-pdf-free.html 51 https://www.scribd.com/presentation/668190397/PANITIKAN-SA-BAWAT-REHIYON 52 https://www.youtube.com/watch?v=Q5fHF9Kx_nc https://www.youtube.com/watch?v=fuLXssSbdao 53 54 46 47 Maraming 48 49 Salamat! 50 51 52 “Ang Panitikan ay bungang-isip na isinatitik. 53 - G. Abadilla 54