Kasaysayan ng Pag-unlad ng Wikang Pambansa sa Pilipinas PDF

A. KASAYSAYAN NG PAG-UNLAD NG WIKANG PAMBANSA SA PILIPINAS Ang ating bansa ay isa sa mga bansang may pinakamaraming jalekto o wikain. Sa mahigit na pitong libong pulo mayroon tayo, may higit sa isandaang iba't ibang jalekto o wikain ang ginagamit. Bawat rehiyon ay may sari-sariling wikain o mga wik...

A. KASAYSAYAN NG PAG-UNLAD NG WIKANG PAMBANSA SA PILIPINAS Ang ating bansa ay isa sa mga bansang may pinakamaraming jalekto o wikain. Sa mahigit na pitong libong pulo mayroon tayo, may higit sa isandaang iba't ibang jalekto o wikain ang ginagamit. Bawat rehiyon ay may sari-sariling wikain o mga wikain. Dahil dito, naging napakahirap ang pakikipag-ugnayan natin sa isa't isa. Nagkaroon tuloy tayo ng suliranin sa pagkabuklud-buklod at pagkakaisa. Kung tutuusin, hindi sana tumagal ng mahigit tatlong daan at tatlumpu ang ating pagkakaalipin kung noon pa mang unang taon ng pananakop ay may isa nang malawak na wikang nauunawaan at ginagamit ng nakararaming Pilipino (Bisa, et al., 1983: 4). Ang mga ito ang mga pangunahing dahilan kung bakit pinagsumikapan ng magigiting nating ninuno na magkaroon tayo ng isang wikang pambansa at kung bakit ito nilinang at patuloy na nililinang hanggang sa kasalakuyan. Ang pag- unlad ng ating wikang pambansa ay nasasalamin sa mga batas, kautusan, proklama at kautusan na ipinalabas ng iba't ibang tanggapang pampamahalaan na may malaking kaugnayan sa ating wikang pambansa. Pag-aralan natin ang ilan sa mahahalagang batas, kautusan, proklama o kautusang ito: 1935 Sa Saligang-Batas ng Pilipinas, nagtadhana ng tungkol sa wikang pambansa: "... ang Kongreso ay gagawa ng mga hakbang tungo sa pagpapaunlad at pagpapatibay ng isang wikang pambansa na batay sa isa sa mga umiiral na katutubong wika." (Seksyon 3, Artikulo XIV) 1936 (Nob. 13) - Pinagtibay ng Batasang-Pambansa ang Batas Komonwelt Blg. 184 na lumilikha ng isang Surian ng Wikang Pambansa at itinatakda ang mga kapangyarihan at tungkulin niyon. Ang mga naging tungkulin at gawain ng Surian ng Wikang Pambansa ay ang sumusunod: 1. Pag-aaral ng mga pangunahing wika na ginagamit ng may kalahating milyong Pilipino man lamang; 2. Paggawa ng paghahambing at pag-aaral ng talasalitaan ng mga pangunahing jalekto; 3. Pagsuri at pagtiyak sa fonetika at ortografiyang Pilipino; 4. Pagpili ng katutubong wika na siyang magiging batayan ng wikang pambansa na dapat umaayon sa (a) ang pinakamaunlad at mayaman sa panitikan, (b) ang wikang tinatanggap at ginagamit ng pinakamaraming Pilipino. 1937 (Enero 12) - Hinirang ng Pangulong Manuel L. Quezon ang mga kagawad na bubuo ng Surian ng Wikang Pambansa alinsunod sa tadhana ng Seksyon 1, Batas Komonwelt bilang 184, sa pagkakasusog ng Batas Komonwelt bilang 333. Ang mga nahirang na kagawad ay ang sumusunod: Jaime C. Veyra (Visayang Samar), Tagapangulo Cecilio Lopez (Tagalog), Kalihim at Punong Tagapagpaganap Santiago A. Fonacier (Ilokano), Kagawad Filemon Sotto (Visayang Cebu), Kagawad Felix S. Salas Rodriguez (Visayang Hiligaynon), Kagawad Casimiro F. Perfecto (Bikol), Kagawad Hadji Butu (Muslim), Kagawad Sa mga kagawad na hinirang ng Pangulo, dalawa ang di-nakaganap ng kanilang tungkulin, sina Hadji Butu at Filemon Sotto. Ang una'y dahil sa pagpanaw at ang huli'y tumanggi dahil sa kanyang kapansanan. Sila'y pinalitan kaya't nagkaroon ng mga pagbabago sa kabuuan ng Surian ng Wikang Pambansa. Dahil dito, hinirang ng Pangulong Quezon ang mga sumusunod na kagawad: Lope K. Santos (Tagalog) Jose I. Zulueta (Pangasinan) Zoilo Hilario (Kapampangan) Isidro Abad (Visayang Cebu) Nang si Lope K. Santos ay nagbitiw sa kanyang tungkulin, si Iñigo Ed. Regalado ang ipinalit ng Pangulong Quezon upang gumanap bilang kagawad ng SWP. 1937 (Nob.9) - Bunga ng ginawang pag-aaral, at alinsunod sa tadhana ng Batas Komonwelt Blg. 184, ang Surian ng Wikang Pambansa ay nagpatibay ng isang resolusyon na roo'y ipinahahayag na ang Tagalog ay "siyang halos lubos na nakatutugon sa mga hinihingi ng Batas ng Komonwelt Blg. 184," kaya't itinagubilin niyon sa Pangulo ng Pilipinas na iyon ay pagtibayin bilang saligan ng wikang pambansa. 1937 (Dis. 30) - Bilang pag-alinsunod sa tadhana ng Batas ng Komonwelt Blg. 184, sa pamamagitan ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 ay ipinahayag ng Pangulong Quezon ang Wikang Pambansa ng Pilipinas na batay sa Tagalog. 1937 (Hunyo 18) - Pinagtibay ang Batas ng Komonwelt Blg. 333, na nagsususog sa ilang seksiyon ng Batas ng Komonwelt Blg. 184. Tagalog ang ginawang saligan ng Wikang Pambansa sa dahilang ito'y nahahawig sa maraming wikain sa bansa. Sa madaling salita'y hindi magiging mahirap ang Tagalog sa mga di-Tagalog dahil kahawig ito wika ng ng lahat ng Pilipino sa ganitong ayos: 59.6% sa Kapampangan, 48.2 % sa Cebuano, 46.6 % sa Hiligaynon, 39.5% sa Bikol, 31.3% sa Ilokano, atbp. Alinsunod pa sa taya, ang mga pangunahing wika natin (Cebuano, Hiligaynon, Samar, Leyte, Bikol, Ilokano, Pangasinan at Kapampangan) ay may aabot sa siyam hanggang sampung libong salitang magkakatulad at magkakahawig sa bigkas, baybay at kahulugan. Bukod sa pagkakahawig sa maraming wikain sa Pilipinas, ang Tagalog na siyang naging batayan ng Wikang Pambansa ay nagtataglay ng humigit-kumulang na 5,000 salitang hiram sa Kastila, 1,500 sa Ingles, 1,500 sa Intsik ay 3,000 sa Malay. Ang bilang ng mga salitang iyon sa mga wikang banyagang nabanggit ay matatagpuan din sa lahat halos ng talatinigan ng iba pang wikain sa Pilipinas. Ayon din sa Surian ng Wikang Pambansa, mayaman daw ang Tagalog sapagkat sa pamamagitan ng paglalapi at pagtatambal ay dumarami ang mga salita niyon. Napakadali ring pag-aralan ang Tagalog. Pinatutunayan ito na kahit hindi formal na pinag-aaralan, maraming Pilipino ang natututo agad ng ng karanasan wikang Tagalog. Madali nilang nauunawaan ang diwa, kahulugan at nilalaman ng mga Tagalog na pangungusap sa pagsubaybay sa takbo at agos ng mga pangungusap. Hindi lamang mga Pilipino ang nagsasabing madaling matutuhan at maunawaan ang Tagalog. Kahit ang mga nagsipandayuhan sa ating bansa nang mga unang panahon at ngayon ay madaling nakauunawa't nakapagsasalita ng Tagalog. 1940 (Abril 1) - Sa pamamagitan ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263 ay binigyang-pahintulot ang pagpapalimbag ng isang Diksyunaryo at isang Gramatika ng Wikang Pambansa, at itinakdang mula sa Hunyo 19, 1940 ay pasisimulan nang ituro ang Wikang Pambansa ng Pilipinas sa lahat ng paaralang-bayan at privado sa buong bansa. Inatasan din ang Kalihim ng Pagtuturong Pambayan na maglagda, kalakip ang pagpapatibay ng Pangulo ng Pilipinas, ng mga kinakailangang tuntunin at patakaran sa pagpapaunlad ng kautusang ito. 1940 (Abril 12) - Pinalabas ng Kalihim Jorge Bocobo ng Pagtuturong Pambayan ang isang Kautusang Pangkagawaran: ito'y sinundan ng isang sirkular (Blg. 26, serye 1940) ng Patnugot ng Edukasyon Celedonio Salvador. Ang pagtuturo ng wikang pambansa ay sinimulan muna sa mataas at paaralang normal. 1940 (Hunyo 7) Pinagtibay ang Batas ng Komonwelt Blg. 570, na nagtatadhana, bukod sa iba pa, na ang Pambansang Wika ay magiging isa na sa mga wikang ofisyal ng Pilipinas simula sa Hulyo 4, 1940. 1954 (Marso 26)- Nilagdaan ng Pangulong Ramon Magsaysay ang Proklama Blg. 12 na nagpapahayag ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa simula sa Marso 29 hanggang Abril 4 taun-taon, sang-ayon sa tagubilin ng Surian ng Wikang Pambansa. Napapaloob sa panahong saklaw ng pagdiriwang ang Araw ni Balagtas (Abril 2). 1955 (Set. 23) - Nilagdaan ng Pangulong Ramon Magsaysay ang Proklama Blg. 186 na nagsususog sa Proklama Blg..12 serye ng 1954, na sa pamamagitan nito'y inililipat ang panahon ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa taun-taon simula sa ika-13 hanggang ika-19 ng Agosto. Nakapaloob sa panahong saklaw ang pagdiriwang ng kaarawan ni Quezon (Agosto 19). 1959 (Agosto 13) - Pinalalabas ng Kalihim Jose E. Romero ng Kagawaran ng Edukasyon ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7, na nagsasaad na kailan ma't tutukuyin ang Wikang Pambansa, ang salitang PILIPINO ay siyang gagamitin. 1967 (Oct. 24) - Naglagda ang pangulong Marcos ng isang Kautusang Tagapagpaganap (Blg. 96), na nagtatadhanang ang lahat ng gusali, edifisyo at tanggapan ng pamahalaan ay pangangalanan na sa Pilipino. 1968 (Marso 27) - Pinalabas ng Kalihim Tagapagpaganap Rafael M. Salas Memorandum Sirkular Blg. 172 na nagbibigay diin sa pagpapairal ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 96, at bilang karagdagan ay din na ang mga "letterhead" ng mga kagawaran, tanggapan, at mga sangay ng pamahalaan ay nararapat na nasusulat sa Pilipino, kalakip ang kaukulang teksto sa Ingles. Iniatas din na ang formularyo ng panunumpa sa tungkulin ng mga pinuno at empleyado ng pamahalaan ay sa Pilipino gagawin. 1968 (Agosto 5) - Memorandum Sirkular Blg. 199 na pinalabas ng Kalihim Tagapagpaganap Rafael M. Salas na nananawagan sa mga pinuno at empleyado ng pamahalaan na dumalo sa mga seminar sa Pilipino na idaraos ng Surian ng Wikang Pambansa sa lahat ng purok pangwika. 1968 (Agosto 6) - Kautusang Tagapagpaganap Blg. 187 na nilagdaan ng Pangulo na nag-aatas sa lahat ng kagawaran, kawanihan, tanggapan, at iba pang sangay ng pamahalaan na gamitin ang wikang Pilipino hangga't maaari sa Linggo ng Wikang Pambansa at pagkaraan nito, sa lahat ofisyal na komunikasyon at transaksyon ng pamahalaan. 1969 (Agosto 7) - Memorandum Blg. 277 na pinalabas ng Kalfhim Taga- pagpaganap Ernesto M. Maceda na bumabago sa Memorandum Sirkular Blg. 199 na nananawagan sa mga pinuno at empleyado ng pamahalaan na dumalo sa mga seminar sa Pilipino na idaraos ng Surian ng Wikang Pambansa sa lahat ng purok pangwika hanggang sa ang lahat ng pook ay masaklaw ng kilusang pangkapuluan sa pagpapalaganap ng Wikang Pambansa. 1970 (Agosto 17) - Pinalabas ng Kalihim Tagapagpaganap Alejandro Melchor ang Memorandum Sirkular Blg. 384 na nagtatalaga ng mga may kakayahang tauhan upang mamamahala ng lahat ng komunikasyon sa Pilipino sa lahat ng departamento, kawanihan, tanggapan, at iba pang sangay ng pamahalaan, kabilang ang mga korporasyong ari o kontrolado ng pamahalaan. 1971 (Marso 4) - Pinalabas ng Kalihim Tagapagpaganap Alejandro Mel- chor ang Memorandum Sirkular Blg. 443 na hinihiling sa lahat ng tanggapan ng pamahalaan na magdaos ng palatuntunan sa alaala ng ika-183 aniversaryo ng kapanganakan ni Francisco (Balagtas) Baltazar sa Abril 2, 1971. 1971 (Marso 16) - 2 1972 (Disyembre 1) - Nilagdaan ng Pangulong Marcos ang Kautusang Panlahat Blg. 17, na nag-uutos na limbagin sa Pilipino at Ingles sa Official Ga- zette at gayon din sa mga pahayagang may malawak na sirkulasyon bago idaos ang plebesito para sa ratifikasyon ng Saligang Batas noong Enero 15, 1973. 1972 (Disyembre) Atas ng Pangulo Blg. 73 na pinalabas ng Pangulong Ferdinand E. Marcos na nag-aatas sa Surian ng Wikang Pambansa na ang Saligang Batas ay isalin sa mga wikang sinasalita ng may limampung libong (50,000) mamamayan, alinsunod sa provisyon ng Saligang-Batas. (Art. XV, Sec. 3 ). 1973 Sa Saligang Batas, Art. XV, Sek. 3, ganito ang sinasabi: 1. Ang Saligang Batas na ito ay dapat ipahayag sa English at Pilipino, ang dapat na mga Wikang Opisyal, at isalin sa bawat dayalektong sinasalita ng mahigit sa limampung libong taong-bayan, at sa Kastila at Arabic. Sakaling may hidwaan, ang tekstong English ang mananaig. 2. Ang Pambansang Asemblea ay dapat gumawa ng hakbang tungo sa pagpapaunlad at pormal na adopsiyon ng panlahat na Wikang Pambansa na makikilalang Filipino. 1974 (Hunyo 19) - Nilagdaan ni Kalihim Juan L. Manuel ng Edukasyon at Kultura ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 25 na nagtatadhana ng mga panuntunan sa pagpapatupad ng patakarang edukasyong bilinggwal sa mga paaralan na magsisimula sa taong-aralan 1974- 1975. Ang kautusang ito ay alinsunod sa mga tadhana ng Saligang ng 1972. Batas 1978 (Hulyo 21) - Nilagdaan ng Ministro ng Edukasyon at Kultura Juan L. Manuel ang Kautusang Pangministri Blg. 22 na nag-uutos na isama ang Pilipino sa lahat ng kurikulum na pandalubhasaang antas. Magsisimula sa unang semestre ng taong-aralan 1979-1980,ang lahat ng pangmataas na edukasyong institusyon ay magbubukas ng anim (6) na yunit sa Pilipino sa kanilang mga palatuntunang aralin sa lahat ng kurso, maliban sa mga kursong pagtuturo na mananatili sa labindalawang (12) yunit. Nabanggit din sa kautusang ito na ang Pilipino ay gagamiting wikang panturo sa ilan sa mga pandalubhasang aralin sa pagpasok ng taong aralan 1983-84. Kalakip din sa kautusang ito ang pagkakaroon ng palatuntunan ng pagsasanay ng mga guro upang magkaroon sila ng mabisang kasanayan sa pagtuturo ng Pilipino sa pandalubhasaang antas sa pamamahala ng Ministri ng Edukasyon at Kultura. 1986 (Agosto 12) - Nilagdaan ni Pangulong Corazon C. Aquino ang Proklamasyon Blg. 19 na kumikilala sa Wikang Pambansa na gumawa ng napakahalagang papel sa himagsikang pinasiklab ng Kapangyarihang Bayan na nagbunsod sa bagong pamahalaan. Dahil dito, ipinahayag niya sa taun-taon, ang panahong Agosto 13 hanggang 19, araw ng pagsilang ng naging Pangulong Manuel L. Quezon, itinuturing na Ama ng Wikang Pambansa, ay Linggo ng Wikang Pambansang Pilipino na, dapat ipagdiwang ng lahat ng mga mamamayan sa buong bansa, sa pangunguna ng mga nasa pamahalaan at mga paaralan at gayundin ng mga lider ng iba't ibang larangan ng buhay. 1987 (Pebrero 2) - Pinagtibay ang Bagong Konstitusyon ng Pilipinas. Sa Artikulo XIV, Sek 6-9, nasasaad ang mga sumusunod: Sek. 6. Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nililinang, ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika. Alinsunod sa mga tadhana ng batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng Kongreso, dapat magsasagawa ng mga hakbangin ang Pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng ofisyal na komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang- edukasyon. Sek. 7. Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang ofisyal ng Pilipinas ay Filipino at, hangga't walang ibang itinatadhana ang batas, Ingles. Ang mga wikang panrehiyon ay pantulong sa mga wikang ofisyal sa mga rehiyon at magsisilbing pantulong sa mga wikang panturo roon. Dapat itaguyod nang kusa at opsyonal ang Kastila at Arabic. Sek. 8. Ang Konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at Ingles at dapat isalin sa mga pangunahing wikang panrehiyon, Arabic, at Kastila. Sek. 9. Dapat magtatag ang Kongreso ng isang Komisyon ng Wikang Pambansa na binubuo ng mga kinatawan ng iba't ibang mga rehiyon at mga disiplina na magsasagawa, mag-uugnay at pang magtataguyod ng mga pananaliksik sa Filipino at iba mga wika para sa kanilang pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili. Ano ba ang formal na deskripsyon ng FILIPINO bilang wikang pambansa? Makakatulong sa atin ang pagsasangguni sa Resolusyon 96-1 ng Komisyon sa Wikang Filipino. Ganito ang batayang deskripsyon ng FILIPINO: Ang Filipino ay ang katutubong wika na ginagamit sa buong Pilipinas bilang wika ng komunikasyon ng mga etnikong grupo. Katulad ng iba pang wikang buhay, ang Fili- pino ay dumaraan sa proseso ng paglinang sa pamamagitan ng mga panghihiram sa mga wika sa Pilipinas at mga di- katutubong wika at evolusyon ng iba't-ibang varayti ng wika para sa iba't ibang saligang sosyal, at para sa mga paksa ng talakayan at iskolarling pagpapahayag. 1987 Pinalabas ng Kalihim Lourdes R. Quisumbing ng Departamento ng Edukasyon, Kultura at Palakasan ang Kautusan Bilang 52 na nag-uutos sa paggamit ng Filipino bilang wikang panturo sa lahat ng antas sa mga paaralan kaalinsabay ng Ingles na nakatakda sa patakarang edukasyong bilinggwal. Tungkulin ng patakarang edukasyong bilinggwal na pahusayin ang pagkatuto sa pamamagitan ng dalawang wika (Filipino at Ingles) upang matamo ang mataas na uri ng edukasyon gaya ng hinihingi ng Konstitusyong 1987; palaganapin ang Filipino bilang wika ng literasi; paglinang at pagpapayabong ng Filipino bilang linggwistikong sagisag ng pambansang pagkakaisa at pagkakakilanlan; at patuloy na intelektwalisasyon ng wikang Filipino. Sa isang banda, pananatilihing wikang internasyonal para sa Pilipino ang Ingles at bilang di- ekslusivong wika ng agham at teknolohiya. Sa rekomendasyon ng Linangan ng mga Wika sa Pilipinas (ang dat- ing Surian ng Wikang Pambansa), nilagdaan ng Kalihim Lourdes R. Quisumbing ng Departamento ng Edukasyon, Kultura at Palakasan ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 81 na nagtatakda ng bagong alfabeto at patnubay sa pagbabaybay ng Wikang Filipino. 1988 (Agosto 25) Nilagdaan ng Pangulong Corazon C. Aquino ang Kautusang Tagapagganap Blg. 335 na nagtatagubilin sa lahat ng departamento, kawanihan, tanggapan, ahensya at kaparaanan ng pamahalaan na gumawa ng mga kinakailangang hakbang para sa paggamit ng wikang Filipino sa mga ofisyal na transaksyon, komunikasyon at kores- pondensiya. 1989 (Set. 9) Pinalabas ng Kalihim Lourdes R. Quisumbing ng Edukasyon, Kultura at Palakasan ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 84 na nag- aatas sa lahat ng ofisyal ng DECS na isakatuparan ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 335 na nag-uutos na gamitin ang Filipino sa lahat ng komunikasyon at transaksyon ng pamahalaan. 1990 (Marso 19) Pinalabas ng Kalihim Isidro Cariño ng Edukasyon, Kultura at Palakasan ang kautusang Pangkagawaran Blg. 21 na nagtatagubilin na gamitin ang Filipino sa pagbigkas ng panunumpa ng katapatan sa Saligang-Batas at sa bayan natin. Commission on Higher Education ang CHED Memoran- 1996 Pinalabas ng Commission on Higher Education ang CHED Memorandum Blg. 59 na nagtatadhana ng siyam (9) na yunit na pangangailangan sa Filipino sa pangkalahatang edukasyon at nagbabago sa deskripsyon at nilalaman ng mga kurso sa Filipino 1 (Sining ng Pakikipagtalas- tasan), Filipino 2 (Pagbasa at Pagsulat sa Iba't Ibang Disiplina) at Filipino 3 (Retorika). 1997 (Hulyo) Nilagdaan at ipinalabas ni Pangulong Fidel V. Ramos ang Proklama Blg. 1041 na nagtatakda na ang buwan ng Agosto taun-taon ay magiging Buwan ng Wikang Filipino at nagtatagubilin sa iba't ibang sangay/tanggapan ng pamahalaan at sa mga paaralan na magsasagawa ng mga gawain kaugnay sa taunang pagdiriwang. 2001 Tungo sa mabilis na istandardizasyon at intelektwalizasyon ng Wikang Filipino, ipinalabas ng Komisyon ng Wikang Filipino ang 2001 Revisyon ng Ortografiyang Filipino at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino. Ang mga nilalaman at patnubay nito ay tatalakayin pa nang lubos sa Kabanata VIII.