HDPS1103 Perkembangan Pendidikan Awal Kanak-kanak PDF

Fakulti Pendidikan dan Bahasa HDPS1103 Perkembangan Pendidikan Awal Kanak-kanak Copyright © Open University Malaysia (OUM) HDPS1103 PERKEMBANGAN PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK Prof Madya Dr Putri Zabariah Megat A. Rahman Copyright © Open University Malaysia (OUM) Pengarah Pro...

Fakulti Pendidikan dan Bahasa HDPS1103 Perkembangan Pendidikan Awal Kanak-kanak Copyright © Open University Malaysia (OUM) HDPS1103 PERKEMBANGAN PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK Prof Madya Dr Putri Zabariah Megat A. Rahman Copyright © Open University Malaysia (OUM) Pengarah Projek: Prof Dato’ Dr Mansor Fadzil Prof Madya Dr Chung Han Tek Open University Malaysia Penulis Modul: Prof Madya Dr Putri Zabariah Megat A. Rahman Universiti Utara Malaysia Penyederhana: Dr Norazah Omar Open University Malaysia Prof Madya Dr Bustam Kamri Dibangunkan oleh: Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi Open University Malaysia Edisi Pertama, Januari 2007 Edisi Kedua, Ogos 2012 Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM), Ogos 2012, HDPS1103 Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada bahan ini boleh disalin semula dalam mana-mana cara tanpa kebenaran secara bertulis daripada Presiden Open University Malaysia (OUM). Copyright © Open University Malaysia (OUM) Isi Kandungan Panduan Kursus xi - xv Topik 1 Perkembangan Program Kanak-kanak 1 1.1 Pendidikan Awal Kanak-kanak di Malaysia 2 1.1.1 Sejarah Perkembangan Program Awal Kanak-kanak 3 1.1.2 Peningkatan Mutu Perkhidmatan Program Asuhan Kanak-kanak 5 1.1.3 Akta Taman Asuhan Kanak-kanak (Akta 308) 6 1.1.4 Akta Pendidikan 1996 (Akta 550) 10 1.2 Pengiktirafan Program 12 1.2.1 Agensi Kerajaan 13 1.2.2 Agensi Swasta 15 1.2.3 Badan Sukarela 16 Rumusan 17 Kata Kunci 17 Ujian 1 18 Ujian 2 18 Rujukan 19 Topik 2 Perintis Pendidikan Kanak-kanak 20 2.1 Tokoh-tokoh Barat 21 2.1.1 Friedrich Wilhelm Froebel 22 2.1.2 Maria Montessori 23 2.2 Tokoh-tokoh Timur 25 2.2.1 Ibnu Khaldun 25 2.2.2 Imam al-Ghazali 26 Rumusan 29 Kata Kunci 30 Ujian 1 30 Ujian 2 31 Rujukan 32 Copyright © Open University Malaysia (OUM) iv  ISI KANDUNGAN Topik 3 Institusi Kekeluargaan 33 3.1 Perubahan Keluarga 35 3.1.1 Keluarga Asas 35 3.1.2 Keluarga Luas 36 3.1.3 Keluarga Semasa 37 3.2 Dasar Kekeluargaan 39 3.2.1 Hak Kanak-kanak 39 3.2.2 Tanggungjawab Ibu Bapa 41 3.2.3 Tanggungjawab Masyarakat 45 Rumusan 48 Kata Kunci 49 Ujian 1 49 Ujian 2 50 Rujukan 50 Topik 4 Perkhidmatan Penjagaan Kanak-kanak 51 4.1 Penjagaan Kanak-kanak di Rumah 53 4.1.1 Penjagaan Keluarga 54 4.1.2 Pengasuhan di Rumah 56 4.1.3 Penjagaan Tumpang 58 4.2 Penjagaan Kanak-kanak di Institusi Penjagaan Kanak-kanak 59 4.2.1 Taska 59 4.2.2 Tadika 61 4.2.3 Pusat Jagaan 63 Rumusan 67 Kata Kunci 69 Ujian 1 69 Ujian 2 70 Rujukan 70 Topik 5 Model dan Teori 71 5.1 Model Tingkah Laku 72 5.1.1 Definisi 72 5.1.2 Tokoh 72 5.13 Aplikasi Teori dalam Pendidikan Kanak-Kanak 73 5.2 Model Interaksi 78 5.2.1 Definisi 78 5.2.2 Tokoh 78 5.2.3 Aplikasi Teori dalam Pendidikan Awal Kanak-kanak 79 5.3 Model Kognitif 79 5.3.1 Definisi 79 5.3.1 Tokoh 80 5.3.3 Aplikasi Teori dalam Pendidikan Awal Kanak-kanak 81 Copyright © Open University Malaysia (OUM)  ISI KANDUNGAN  v Rumusan 83 Kata Kunci 83 Ujian 1 83 Ujian 2 84 Rujukan 85 Topik 6 Pembangunan Keprofesionalan Guru Pendidikan Awal Kanak-kanak 86 6.1 Pendidik 87 6.1.1 Guru untuk Kanak-kanak 88 6.2 Kelayakan 98 6.1.1 Pengasuh 98 6.2.2 Pembantu Guru 98 6.2.3 Guru 99 6.3 Latihan 99 6.3.1 Jangka Pendek 99 6.3.2 Jangka Panjang 100 6.2.3 Kursus Berkala 101 Rumusan 104 Kata Kunci 104 Ujian 1 105 Ujian 2 105 Rujukan 106 Topik 7 Kanak-kanak Keperluan Khas 107 7.1 Definisi Kanak-kanak Keperluan Khas 108 7.2 Kategori Kanak-kanak Keperluan Khas 109 7.3 Program 119 7.3.1 Perancangan 120 7.3.2 Pelaksanaan Program 122 7.3.3 Tindakan Susulan 125 7.4 Kanak-kanak Kurang Upaya 125 Rumusan 127 Kata Kunci 127 Ujian 1 128 Ujian 2 128 Rujukan 129 Copyright © Open University Malaysia (OUM) vi  ISI KANDUNGAN Topik 8 Persekitaran dan Pembelajaran Kanak-kanak 130 8.1 Persekitaran Pembelajaran 131 8.2 Susun Atur Persekitaran Fizikal 133 8.2.1 Dalam Bangunan 133 8.2.2 Luar Bangunan 136 8.3 Bahan Pengajaran dan Pembelajaran 137 8.3.1 Ruang Pembelajaran 137 8.3.2 Pemilihan 138 8.3.3 Pengurusan 139 Rumusan 140 Kata Kunci 140 Ujian 1 141 Ujian 2 141 Rujukan 142 Topik 9 Bimbingan dan Pendidikan 143 9.1 Pembentukan Tingkah Laku 145 9.1.1 Falsafah 145 9.1.2 Faktor-faktor yang Mempengaruhi Tingkah Laku 145 9.1.3 Teknik Bimbingan 147 9.2 Membantu Kanak-kanak Menangani Tekanan 148 9.2.1 Peringkat Tekanan 148 9.2.2 Punca Tekanan Kanak-kanak 149 9.2.3 Teknik Menangani Tekanan 151 Rumusan 153 Kata Kunci 153 Ujian 1 153 Ujian 2 154 Rujukan 154 Topik 10 Penyesuaian Persekitaran 156 10.1 Dari Rumah ke Institusi Taska 157 10.1.1 Kanak-kanak 159 10.1.2 Guru dan Pengasuh 160 10.1.3 Institusi 162 10.2 Dari Taska ke Tadika 163 10.2.1 Kanak-kanak/Murid 163 10.2.2 Guru 164 10.2.3 Institusi 165 10.3 Keadaan di Sekolah Rendah 166 10.3.1 Kanak-kanak/Murid 168 10.3.2 Guru 168 10.3.3 Ibu Bapa 169 Copyright © Open University Malaysia (OUM)  ISI KANDUNGAN  vii Rumusan 171 Kata Kunci 171 Ujian 1 172 Ujian 2 172 Rujukan 173 Copyright © Open University Malaysia (OUM) viii  ISI KANDUNGAN Copyright © Open University Malaysia (OUM) PANDUAN KURSUS Copyright © Open University Malaysia (OUM) Copyright © Open University Malaysia (OUM)  PANDUAN KURSUS  xi DESKRIPSI PANDUAN KURSUS Anda perlu membaca Panduan Kursus dengan berhati-hati daripada awal sehingga akhir. Ia menyatakan kandungan kursus dengan ringkas dan bertujuan membantu anda memahami kandungan kursus. Ia juga mencadangkan jumlah tempoh masa untuk anda habiskan bagi melengkapkan kursus ini dengan sepenuhnya. Sentiasalah rujuk Panduan Kursus secara berterusan semasa anda membaca kandungan kursus kerana ia dapat membantu di dalam menjelaskan komponen-komponen pembelajaran penting yang mungkin anda terlepas pandang. PENGENALAN HDPS1103 Perkembangan Pendidikan Awal Kanak-kanak adalah salah satu kursus yang ditawarkan oleh Fakulti Pendidikan dan Bahasa di Open University Malaysia (OUM). Kursus ini melibatkan 3 jam kredit dan harus dijalankan dalam tempoh masa 8 hingga 15 minggu. KEPADA SIAPA KURSUS INI DITAWARKAN Kursus ini ditawarkan kepada semua pelajar yang mengikuti program Diploma Pendidikan Awal Kanak-kanak (DECE). Sebelum mengikuti kursus ini, anda perlu memahami kandungan kursus dan bagaimana ia dijalankan serta keperluan-keperluannya. Oleh itu anda perlu membaca panduan ini dengan teliti daripada mula hingga akhir. Sebagai pelajar jarak jauh, anda seharusnya fasih dengan keperluan pembelajaran kendiri dan mampu mengoptimakan kaedah pembelajaran dan persekitaran yang sedia ada. Sebelum anda memulakan kursus ini, sila pastikan anda maklum dengan bahan kursus, kelayakan kursus dan bagaimana kursus tersebut dikendalikan. PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN Berdasarkan piawaian OUM, seseorang pelajar itu perlu memperuntukkan 40 jam pembelajaran bagi setiap jam kredit. Selaras dengan piawaian ini, kursus yang bernilai tiga jam kredit memerlukan masa selama 120 jam pembelajaran. Anggaran masa pembelajaran ialah seperti yang ditunjukkan di dalam Jadual 1. Copyright © Open University Malaysia (OUM) xii  PANDUAN KURSUS Jadual 1: Anggaran Masa Pembelajaran Jam Aktiviti Pembelajaran Pembelajaran Membaca kandungan kursus dan mengambil bahagian dalam 3 perbincangan awal Membaca modul 60 Menghadiri 3 hingga 5 sesi tutorial 10 Perbincangan atas talian 12 Ulang kaji 15 Menyiapkan tugasan, Ujian dan Peperiksaan 20 JUMLAH MASA PEMBELAJARAN 120 OBJEKTIF KURSUS Setelah mengikuti kursus ini, anda seharusnya dapat: 1. Menerangkan sejarah perkembangan pendidikan awal kanak; 2. Menerangkan matlamat dan falsafah program pendidikan awal kanak- kanak; 3. Menjelaskan pelbagai program pendidikan awal kanak-kanak yang membantu perkembangan kanak-kanak; 4. Membincangkan model pendidikan awal kanak-kanak mengikut kesesuaian perkembangan kanak-kanak; dan 5. Menyatakan pengurusan pendidikan awal kanak-kanak sesuai dengan perkembangan kanak-kanak. SINOPSIS KURSUS Mata pelajaran Perkembangan Pendidikan Awal Kanak-kanak meliputi perkembangan di Malaysia dari segi akta dan pengiktirafan, perintis pendidik dari barat dan timur, institusi kekeluargaan, perkhidmatan kanak-kanak, jenis program dan model, profesionalisme pendidik, kanak-kanak berkeperluan khas, persekitaran pembelajaran dan pembelajaran kanak-kanak, bimbingan dan pendidikan kanak-kanak, serta penyesuaian persekitaran. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  PANDUAN KURSUS  xiii Untuk membolehkan anda mencapai tiga objektif kursus di atas, kursus ini dibahagikan kepada 10 topik seperti berikut: Topik 1 akan meninjau perkembangan program pendidikan awal kanak-kanak di Malaysia. Dibincangkan Akta Asuhan Kanak-kanak (308) dan Akta Pendidikan (1996) yang menekankan keperluan pendidikan awal kanak-kanak. Turut dibincangkan pengiktirafan program pendidikan awal kanak-kanak oleh agensi kerajaan, swasta dan badan sukarela. Topik 2 akan membincangkan tokoh-tokoh pendidikan awal kanak-kanak di barat seperti Friedrich Froebel dan Maria Montessori. Manakala tokoh-tokoh dari timur seperti Ibnu Khaldun dan Imam Al-Ghazali. Topik 3 akan memberi penjelasan institusi kekeluargaan, iaitu keluarga asas dan keluarga luas. Dasar kekeluargaan dan hak kanak-kanak, tanggungjawab ibu bapa dan tanggungjawab masyarakat. Topik 4 akan memberi penjelasan tentang perkhidmatan kanak-kanak di rumah yang melibatkan keluarga, tumpang dan pengasuhan di rumah. Dibincangkan perkhidmatan di institusi di taska, tadika dan pusat jagaan. Topik 5 membincangkan model-model, tokoh pengasas model dan aplikasi model pendidikan awal kanak-kanak. Model-model tersebut adalah model tingkah laku, model interaksionis dan model kognitif. Topik 6 akan memberi penekanan kepada pendidik (guru) yang melibatkan diri dalam profesion pendidikan awal kanak-kanak. Perbincangan dari apek kelayakan pengasuh, pembantu guru dan guru. Latihan yang diterima oleh guru termasuklah latihan jangka panjang, jangka pendek dan kursus berkala. Topik 7 akan menumpukan kepada kanak-kanak istimewa dari segi definisi, kriteria dan keperluan asas. Program perancangan, pelaksanaan dan tindakan susulan dan sumber keluarga, kakitangan dan komuniti juga dibincangkan. Topik 8 akan menumpukan kepada susun atur persekitaran fizikal, iaitu dalam bangunan dan luar bangunan. Perbincangan juga meliputi bahan pengajaran dan pembelajaran yang akan digunakan di ruang pembelajaran dan kriteria pemilihan bahan. Topik 9 membincangkan pembentukan tingkah laku dari segi falsafah, faktor yang mempengaruhi tingkahlaku dan teknik bimbingan. Turut dibincangkan kanak-kanak yang menghadapi tekanan dan cara menanganinya. Copyright © Open University Malaysia (OUM) xiv  PANDUAN KURSUS Topik 10 membincangkan kesinambungan pendidikan awal kanak-kanak dari rumah ke institusi taska, dari taska ke tadika dan dari tadika ke sekolah. Penekanan diberi terhadap peranan keluarga yang bermula dari rumah di sambung oleh guru dan institusi di institusi taska dan tadika untuk membantu perkembangan pembelajaran kanak-kanak. Kesediaan kanak-kanak belajar dari tadika ke sekolah turut diperjelaskan. PANDUAN SUSUN ATUR TEKS Sebelum anda membaca modul ini, adalah penting sekiranya anda ambil tahu akan susun atur teks modul. Memahami susun atur teks akan membantu anda untuk merencana pembelajaran kursus supaya lebih objektif dan berkesan. Amnya, susun atur teks bagi setiap topik adalah seperti berikut: Hasil Pembelajaran: Ia merupakan apa yang anda harus dapat lakukan atau capai setelah selesai membaca sesuatu topik. Setelah selesai membaca setiap topik anda digalakkan merujuk kepada senarai hasil pembelajaran berkenaan untuk memastikan sama ada anda dapat atau tidak mencapainya. Amalan seperti ini akan dapat mengukur dan mempertingkatkan penguasaan kandungan sesuatu topik. Semak Kendiri: Soalan-soalan diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam sesuatu topik. Soalan-soalan ini menguji kefahaman tentang maklumat yang anda telah baca. Jawapan untuk soalan-soalan ini biasanya terdapat dalam perenggan-perenggan yang sebelumnya. Anda digalakkan menjawab soalan- soalan semak kendiri ini untuk menguji dan memastikan sama ada anda telah memahami kandungan sesuatu topik dan seterusnya menyediakan anda menghadapi ujian dan peperiksaan kelak. Kebanyakan jawapan kepada soalan- soalan yang ditanya terdapat di dalam modul itu sendiri. Aktiviti: Aktiviti-aktiviti juga diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam sesuatu topik dengan tujuan menggalakkan anda mengaplikasi konsep dan prinsip yang anda telah pelajari kepada situasi sebenar. Aktiviti-aktiviti ini juga memperluaskan kefahaman kandungan yang dipelajari dengan menggalakkan anda melakukan sesuatu seperti berfikir secara mendalam, memberi pendapat, berbincang bersama rakan dalam kelas, merujuk kepada laman web, membaca artikel jurnal dan seumpamanya. Rumusan: Di akhir sesuatu topik, isi-isi penting topik tersebut disenaraikan. Komponen ini membantu anda untuk mengingat dan mengimbas semula keseluruhan topik. Anda haruslah memastikan bahawa anda memahami setiap pernyataan yang disenaraikan. Jika tidak, sila kembali membaca topik berkenaan. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  PANDUAN KURSUS  xv Kata Kunci: Di akhir topik disenaraikan beberapa perkataan dan frasa penting yang digunakan di dalam topik berkenaan. Anda mesti dapat menjelaskan setiap perkataan dan frasa ini. Jika tidak, sila kembali membaca topik berkenaan. Rujukan: Rujukan adalah bahagian di mana senarai buku teks, jurnal, artikel, kandungan elektronik atau sumber-sumber yang boleh ditemui yang berkaitan dan berguna dalam melalui modul atau kursus. Senarai ini boleh dilihat di dalam beberapa bahagian seperti di dalam Panduan Kursus (di bahagian Rujukan), di akhir setiap topik atau di akhir modul. Anda digalakkan membaca bahagian- bahagian yang berkaitan dalam senarai rujukan tersebut untuk mendapatkan maklumat lanjut dan memperkukuhkan kefahaman anda. PENGETAHUAN ASAS Anda tidak perlu mempunyai pengetahuan asas tertentu sebelum memulakan kursus ini. Tidak ada prasyarat yang khusus bagi kursus ini kerana ia berstatus wajib MQA. KAEDAH PENILAIAN Sila rujuk myINSPIRE. BAHAN BACAAN Buku teks rujukan bagi kursus ini seperti mana yang dicadangkan dan dinyatakan dalam unit teks. Copyright © Open University Malaysia (OUM) xvi  PANDUAN KURSUS Copyright © Open University Malaysia (OUM) Topik  Perkembangan 1 Program Kanak-kanak HASIL PEMBELAJARAN Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat: 1. Menjelaskan sejarah perkembangan program kanak-kanak di Malaysia; 2. Mengenal pasti langkah peningkatan mutu perkhidmatan program asuhan kanak-kanak; 3. Menghuraikan Akta Taman Asuhan Kanak-kanak (Akta 308) dan Akta Pendidikan 1996 (Akta 550); dan 4. Menerangkan pengiktirafan program awal kanak-kanak di agensi kerajaan, swasta dan badan sukarela.  PENGENALAN Selamat datang ke modul Perkembangan Pendidikan Awal Kanak-kanak. Mari kita mulakan topik pertama ini dengan merenung sejenak situasi berikut: jika anda menyelusuri kawasan-kawasan perumahan, anda mungkin akan melihat beberapa pusat penjagaan kanak-kanak. Pelbagai nama diberikan kepada pusat tersebut seperti tadika, taska, pusat penjagaan dan sebagainya. Tahukah anda kepelbagaian nama ini bergantung kepada peringkat umur penghuni pusat tersebut? Taska menguruskan kanak-kanak yang berumur empat tahun ke bawah manakala tadika pula mendidik kanak-kanak yang berumur lima hingga enam tahun. Copyright © Open University Malaysia (OUM) 2  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK Tuntutan terhadap keperluan pendidikan kanak-kanak di taska dan tadika semakin menjadi budaya masa kini. Perkembangan ini berlaku kerana kedua- dua ibu bapa dalam kebanyakan keluarga bekerja dan tidak mempunyai pembantu rumah. Bagaimana pula dengan anda? Adakah anda juga antara ibu bapa yang menghantar anak-anak ke pusat jagaan? Jika ya, anda tentu tahu betapa pentingnya penjagaan dan pendidikan awal kanak-kanak diberi perhatian mengikut keperluan semasa. Justeru itu, dalam topik pertama modul ini, anda akan mempelajari sejarah perkembangan pendidikan awal kanak-kanak di Malaysia pada zaman sebelum dan selepas Merdeka. Seterusnya, perbincangan tentang akta-akta yang berkaitan dengan pendidikan awal kanak-kanak dan pengiktirafan program pendidikan awal kanak-kanak dari pelbagai agensi akan dihuraikan. Sudahkah anda bersedia? Mari kita mulakan pembelajaran kita! 1.1 PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK DI MALAYSIA Mari kita mulakan topik ini dengan mempelajari sejarah pendidikan awal kanak- kanak di Malaysia. Tahukah anda bahawa pendidikan awal kanak-kanak di Malaysia melalui proses perkembangan secara berperingkat-peringkat? Ini adalah kerana kesedaran mendidik kanak-kanak sebelum Merdeka masih tidak begitu mendalam di kalangan masyarakat. Sebahagian besar ibu bapa memberi kepercayaan kepada ahli keluarga untuk mendidik anak-anak mereka sebelum anak-anak tersebut melangkah ke alam persekolahan. Pada masa itu, keluarga memainkan peranan besar dalam mendidik kanak-kanak secara tidak formal. Jiran tetangga juga merupakan sumber yang diharapkan untuk membantu menjaga kanak-kanak. Selepas Merdeka, baharulah akta dan peraturan diwujudkan untuk menjaga kepentingan perlindungan kanak-kanak dan pengusaha perkhidmatan kanak- kanak di Malaysia. Sekarang, mari kita pelajari sejarah program ini dengan mendalam dalam subtopik yang berikutnya. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK  3 1.1.1 Sejarah Perkembangan Program Awal Kanak- kanak Tahukah anda bahawa perkembangan pendidikan awal kanak-kanak di Malaysia berlaku dalam dua fasa? Fasa pertama ialah zaman sebelum Merdeka, iaitu ketika di bawah pemerintahan British. Fasa kedua pula adalah ketika zaman selepas Merdeka sehingga kini. Ketika fasa pertama, iaitu zaman sebelum Merdeka, pendidikan awal kanak- kanak diselenggarakan oleh badan sukarelawan gereja, sektor swasta dan individu. Pendidikan awal kanak-kanak ini masih dipengaruhi oleh sistem pendidikan British. Selain itu, kanak-kanak daripada golongan kelas tertentu yang tinggal di bandar sahaja mendapat peluang pembelajaran di peringkat awal. Manakala kanak-kanak yang tidak berkemampuan di bandar dan di luar bandar tidak mendapat pendidikan awal sebelum mereka melangkah ke sekolah rendah. Pada fasa kedua, program yang berkaitan pendidikan kanak-kanak telah diberi perhatian dan dibangunkan dengan lebih teratur dan berkesan. Taska, kelas tadika, latihan guru dan akta-akta yang melindungi kanak-kanak disediakan. Pada tahun 1969, Yayasan Asia memberikan peruntukan kewangan kepada „Malaysian Workers Corps‰ untuk menubuhkan model prasekolah dengan mencontohi program Head Start di Amerika Syarikat. Program di peringkat rintis ini melibatkan tiga buah kampung di Selangor iaitu Kampung Muniandi, Kampung Manggis dan Kampung Sentosa. Sasaran utama program ini adalah kanak-kanak daripada keluarga pelbagai kaum yang berpendapatan rendah. Kemudian pada tahun 1970, Jabatan Kemajuan Masyarakat (KEMAS) telah memulakan 10 kelas projek rintis yang dinamakan Taman Bimbingan Kanak- kanak (TABIKA) beroperasi di luar bandar. Pada tahun tersebut juga, Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan atau Federal Land Development Authority (FELDA) telah menubuhkan kelas prasekolah sebagai sebahagian sumbangan kebajikan kepada peneroka. Seterusnya pada tahun 1976, Jabatan Perpaduan Negara telah menubuhkan tadika sebagai landasan perpaduan di kalangan masyarakat pelbagai bangsa. Selain itu, Pihak Berkuasa Kemajuan Pekebun Kecil Perusahaan Getah atau Rubber Industry Smallholders Development Authority (RISDA) juga turut memberi sumbangan terhadap pendidikan kanak-kanak kepada pekebun- pekebun kecil (getah) di luar bandar. Copyright © Open University Malaysia (OUM) 4  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK Tahukah anda bahawa sejak tahun 1972, Pusat Perkembangan Kurikulum Kementerian Pelajaran Malaysia di bawah tajaan Yayasan Bernard Van Leer telah menghasilkan garis panduan untuk pendidikan prasekolah dan garis panduan untuk taman asuhan kanak-kanak? Lanjutan dari program tersebut, pihak Pusat Perkembangan Kurikulum telah menjalankan projek rintis sebanyak 12 buah sekolah di seluruh negara. Bagaimana pula dengan latihan untuk guru? Ini dijalankan dari tahun 1972 hingga 1976 dengan pembiayaan oleh Tabung Kanak-kanak Pertubuhan Bangsa- Bangsa Bersatu atau United Nations ChildrenÊs Fund (UNICEF). Seramai 137 orang guru pelatih yang terdiri daripada guru sekolah rendah, pegawai KEMAS dan pegawai pendidikan prasekolah telah terlibat dalam program ini. Secara tidak langsung, pendidikan prasekolah mencapai salah satu objektif pendidikan dalam Rancangan Malaysia Ketiga (1976 ă 1980). Seterusnya, Jabatan Kebajikan Masyarakat Malaysia (JKKM), Kementerian Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat, mengambil langkah menyediakan perkhidmatan penjagaan anak-anak yang dinamakan taska untuk kemudahan ibu-ibu yang bekerja. Kanak-kanak yang ditempatkan di taska mendapat perlindungan dengan wujudnya Akta Taman Asuhan Kanak-kanak (Akta 308) pada tahun 1984. Kemudian pada tahun 1992, Kementerian Pelajaran Malaysia menjalankan satu projek rintis pendidikan prasekolah yang dikenali sebagai tadika annex. Kita boleh merujuk peraturan penubuhan dan pendaftaran tadika dalam Akta Pendidikan 1996 (Akta 550). Kemudian pada tahun 2003, Pusat Perkembangan Kurikulum, Kementerian Pelajaran Malaysia, telah menerbitkan Kurikulum Prasekolah Kebangsaan. Pada masa ini, kesedaran terhadap keperluan perkhidmatan pengasuhan anak- anak dan kepentingan pendidikan prasekolah oleh masyarakat semakin meningkat. Ini terbukti dengan peningkatan bilangan tadika yang diusahakan oleh agensi swasta dan orang perseorangan selain daripada agensi kerajaan. Sebagai rumusan, kita boleh merujuk Jadual 1.1 yang meringkaskan urutan peristiwa perkembangan program kanak-kanak di Malaysia. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK  5 Jadual 1.1: Urutan Peristiwa Perkembangan Program Kanak-kanak di Malaysia Tahun Malaysia 1950 an Tadika-tadika sukarelawan gereja, swasta dan persendirian. Terdapat juga pusat jagaan di ladang getah. 1969 Penubuhan tiga buah prasekolah rintis oleh Kementerian Pelajaran di Selangor. 1970 KEMAS menubuhkan kelas prasekolah di luar bandar. 1972 Bengkel latihan pendidikan awal kanak-kanak yang pertama di bawah UNICEF. 1976 Jabatan Perpaduan Negara menubuhkan kelas tadika di kawasan bandar. 1984 Akta Taman Asuhan Kanak-kanak (Akta 308). Garis Panduan Kurikulum Prasekolah Kementerian Pelajaran Malaysia. 1992 Penubuhan Tadika Annex. 1993 Pemurnian Garis Panduan Kurikulum Prasekolah Malaysia. 1996 Akta Pendidikan 1996 (Akta 550). 1999 Pemurnian Garis Panduan Kurikulum Prasekolah. 2003 Kurikulum Prasekolah Kebangsaan. 1.1.2 Peningkatan Mutu Perkhidmatan Program Asuhan Kanak-kanak Pihak kerajaan menyedari tentang keperluan perkhidmatan program kanak- kanak yang berkualiti. Oleh itu, salah satu langkah yang diambil untuk memenuhi keperluan tersebut ialah dengan menyediakan kakitangan yang berpengetahuan dan memahami kehendak kanak-kanak. Berikut adalah antara langkah-langkah yang dibuat oleh kerajaan: (a) Kementerian Pelajaran telah menawarkan mata pelajaran yang berkaitan dengan pendidikan awal kanak-kanak mulai tahun 1987 di sekolah menengah vokasional. (b) Pada tahun 2004, mata pelajaran Asuhan dan Pendidikan Awal kanak- kanak diwujudkan di sekolah menengah akademik untuk pelajar Tingkatan 4 dan 5 (Rajah 1.1). Copyright © Open University Malaysia (OUM) 6  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK Rajah 1.1: Buku Asuhan dan Pendidikan Awal Kanak-kanak dan buku Perkhidmatan Awal Kanak-kanak (c) Pada 2006, Jabatan Pendidikan Teknik dan Vokasional Kementerian Pelajaran Malaysia telah membuat pemurnian mata pelajaran Perkhidmatan Awal Kanak-kanak dan Pengajian Perkembangan Awal Kanak-kanak. (d) Semua pengasuh di taska wajib mengikuti kursus Asas Asuhan Kanak- kanak yang diselia oleh Jabatan Kebajikan Masyarakat. 1.1.3 Akta Taman Asuhan Kanak-kanak (Akta 308) Sekarang, mari kita pelajari tentang Akta Taman Asuhan Kanak-kanak. Sebelum itu, tahukah anda apakah yang dimaksudkan dengan akta? Akta merupakan garis panduan yang mesti dipatuhi oleh semua pihak yang terlibat sama ada untuk pendaftaran, pengawalan dan pemantauan. Akta Taman Asuhan Kanak-kanak ini termaktub di dalam undang- undang Malaysia. Semua taman asuhan kanak-kanak sama ada di tempat kerja dan persendirian adalah tertakluk kepada akta ini. Tahukah anda apa tujuan akta ini? Akta ini diwujudkan untuk menjamin kualiti perkhidmatan kanak-kanak. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK  7 Apakah yang akan berlaku sekiranya terdapat pihak yang tidak mematuhi akta dan peraturan yang telah ditetapkan ini? Pihak tersebut akan didakwa di mahkamah. Bagaimana pula dengan kandungan akta ini? Jadual 1.2 menerangkan petikan beberapa seksyen umum yang perlu diketahui oleh orang ramai. Jadual 1.2: Beberapa Seksyen Umum Akta Taman Asuhan Kanak-kanak (Akta 308) Seksyen Huraian Seksyen 2 Mengenai taman asuhan kanak-kanak; terdapat sekurang- kurangnya empat orang kanak-kanak di bawah umur empat tahun dan orang yang menjaga kanak-kanak tersebut dibayar upah. Seksyen 3 Akta ini dikecualikan untuk hospital, tadika dan rumah kanak- kanak yang dikendalikan oleh kerajaan. Seksyen 4 Semua taman asuhan kanak-kanak mesti didaftarkan di bawah Jabatan Kebajikan Masyarakat. Seksyen 5 Terdapat dua kategori taman asuhan kanak-kanak iaitu: (a) Taman asuhan kanak-kanak di rumah dengan jumlah kanak- kanak kurang daripada 10 orang; dan (b) Taman asuhan kanak-kanak di institusi dengan jumlah kanak-kanak seramai 10 orang atau lebih. Seksyen 6(2) Denda kali pertama tidak melebihi RM1000. Kesalahan bagi kali kedua dan seterusnya dikenakan denda tidak melebihi RM2000. Seksyen 11(3) Tiap-tiap perakuan pendaftaran yang dikeluarkan di bawah peruntukan seksyen ini adalah sah selama 12 bulan kalendar. Seksyen 12 Pendaftaran taska boleh dibatalkan akibat tidak mematuhi peraturan, tidak memaklumkan perubahan terkini dan keburukan akhlak pemilik taska. Seksyen 14 Pegawai yang diberi kuasa berhak memeriksa taska dari segi kesihatan, pengurusan, peralatan, persekitaran dan kecemasan. Seksyen 15 dan 16 Pihak berkuasa boleh memberi arahan secara bertulis untuk menutup sementara taman asuhan jika didapati membahayakan kanak-kanak. Seksyen 24 Permohonan boleh dibuat untuk menerima kanak-kanak berumur empat tahun ke atas dengan syarat mendapat kebenaran pihak berkuasa. Copyright © Open University Malaysia (OUM) 8  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK Peraturan Taman Asuhan Kanak-Kanak di Institusi (1985) pula merupakan lanjutan daripada Akta Taman Asuhan Kanak-Kanak 1984. Antara peraturan umum Peraturan ini diterangkan dalam Jadual 1.3. Jadual 1.3: Beberapa Peraturan Umum dalam Peraturan Taman Asuhan Kanak-kanak di Institusi (1985) Peraturan Huraian Peraturan 1 Peraturan Taman Asuhan Kanak-kanak 1985 mula berkuatkuasa mengikut tarikh akta. Peraturan 5(1) Nisbah kanak-kanak dan pengasuh: (i) Lima kanak-kanak atau kurang di bawah tiga tahun: seorang penjaga (ii) Sepuluh kanak-kanak atau kurang di antara tiga dan empat tahun: seorang penjaga (iii) Empat kanak-kanak kurang upaya atau kurang di bawah empat tahun: seorang penjaga Peraturan 6(1) Umur dan kelayakan penjaga kanak-kanak (pengasuh) ialah 18 tahun ke atas. Mereka hendaklah mengikuti kursus asas asuhan kanak-kanak. Peraturan 7(1) Rekod peribadi kanak-kanak perlu dikemaskini. Contohnya rekod kesihatan, kemajuan, kedatangan dan kecemasan. Peraturan 8 Perlu ada program aktiviti harian di taska. Peraturan 12 Tiap-tiap taska hendaklah mempamerkan nama taska dengan menggunakan bahasa kebangsaan. Peraturan 13 Perakuan pendaftaran hendaklah ditunjukkan di tempat yang jelas. Peraturan 14 Dilarang mendera kanak-kanak. Peraturan 19 Keadaan bangunan taska hendaklah mematuhi syarat rekabentuk, pembinaan, ketahanan api bertujuan untuk kesihatan dan keselamatan kanak-kanak. Peraturan 23 Setiap taska hendaklah menjalankan latihan kebakaran serta memastikan pintu keluar masuk bangunan bebas daripada halangan pada setiap masa. Peraturan 24 Keluasan ruang lantai bagi setiap kanak-kanak ialah 3.5 meter persegi. Peraturan 25 Kemudahan tandas perlu disediakan dengan nisbah satu tandas untuk 10 orang kanak-kanak. Peraturan 26 Bekalan air yang mencukupi dan bersih. Peraturan 28 Menyediakan makanan yang berkhasiat dan seimbang. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK  9 Peraturan 29 (3) Pemerhatian ke atas rupa, kebersihan, kesihatan diri, suhu, masalah kulit dan apa-apa keadaan yang luar biasa hendaklah dikesan setiap kali datang di waktu pagi. Peraturan 30(1) Taska hendaklah menyediakan peralatan permainan yang mencukupi dan sesuai. Peraturan 31 Merokok dan meludah adalah dilarang di taska. Peraturan 33 (2) Jika terdapat kes penyakit berjangkit laporkan segera kepada pegawai perubatan. Peraturan 35(1) Menyediakan kotak pertolongan cemas yang diletakkan di tempat yang tidak boleh dicapai oleh kanak-kanak. Peraturan 36 Mendapatkan persefahaman dan kerjasama dari ibu bapa berhubung dengan pengurusan, kesihatan, pemakanan dan kelakuan kanak-kanak. Peraturan 39 Jika melanggar peraturan dan bersabit kesalahan akan dikenakan denda sebanyak RM1000 atau penjara selama enam bulan atau kedua-duanya. Peraturan 40(1) Bayaran perakuan pendaftaran dikenakan sebanyak RM50. Peraturan 40(2) Bayaran pemeriksaan daftar dikenakan sebanyak RM3. Pernahkah anda melihat buku mengenai akta ini? Anda boleh merujuk Rajah 1.2 yang memaparkan buku akta tersebut. Rajah 1.2: Buku Akta 308: Akta Taman Asuhan Kanak-kanak 1984 Sumber: www.kpwkm.gov.my Copyright © Open University Malaysia (OUM) 10  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK 1.1.4 Akta Pendidikan 1996 (Akta 550) Sekarang, mari kita beralih pula ke Akta Pendidikan 1996 (Akta 550). Untuk makluman anda, setiap tadika yang hendak ditubuhkan mesti mematuhi peraturan undang-undang Malaysia iaitu Akta Pendidikan 1996 (Akta 550). Apakah tujuan akta ini? Akta ini bertujuan melindungi hak murid, penjaga, pengusaha dan menjamin kualiti perkhidmatan. Bagaimana pula jika akta ini tidak dipatuhi? Sekiranya tidak mematuhi serta melanggar akta dan peraturan yang telah ditetapkan, mereka yang terlibat akan didakwa di mahkamah. Berikut adalah antara kandungan Akta 550 seperti yang dihuraikan dalam Jadual 1.4. Jadual 1.4: Beberapa Seksyen dalam Akta 550 Akta Huraian Seksyen 2 Pendidikan Prasekolah bermaksud program pendidikan bagi kanak-kanak yang berumur dari empat hingga enam tahun. Tadika pula bermaksud tempat pendidikan prasekolah yang disediakan untuk sepuluh orang kanak-kanak atau lebih. Seksyen 15 (Bab 1) Pendidikan Prasekolah dimasukkan dalam sistem pendidikan kebangsaan. Seksyen 20 (Bab 2) Setiap tadika hendaklah didaftarkan di Jabatan Pelajaran. Seksyen 22 Semua tadika wajib menggunakan Kurikulum Prasekolah Kebangsaan. Seksyen 23 Bahasa Kebangsaan digunakan sebagai bahasa pengantar di tadika. Jika menggunakan bahasa lain sebagai bahasa pengantar, bahasa kebangsaan hendaklah diajar sebagai mata pelajaran wajib. Seksyen 24 Menteri boleh membuat peraturan-peraturan untuk melaksanakan Pendidikan Prasekolah. Pernahkah anda melihat buku akta ini? Rajah 1.3 memaparkan buku Akta Pendidikan 1996 (Akta 550). Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK  11 Rajah 1.3: Buku Akta Pendidikan 1996 (Akta 550) Sebagai makluman, peraturan pendidikan ini merupakan lanjutan daripada akta pendidikan. Berikut adalah penjelasan perkara yang berkaitan dengan prasekolah: Peraturan ini mula berkuatkuasa pada 1 Januari 1998. Tafsiran „murid‰ bererti kanak-kanak yang berumur dari empat hingga enam tahun yang mendapat pendidikan di sesuatu tadika. Bahan pengajaran hendaklah digunakan dalam proses pengajaran sama ada di dalam mahupun di luar kelas. Tempoh masa pengajaran dan pembelajaran secara formal yang dijalankan di tadika tidak kurang daripada tiga jam sehari selama lima hari seminggu. Tiap-tiap tadika hendaklah membuat penilaian berterusan tentang perkembangan muridnya dalam domain kognitif, afektif dan psikomotor. Tadika yang ditubuhkan di bawah pengurusan Kementerian Pelajaran dan sekolah bantuan kerajaan dikecualikan pendaftarannya. Sumber: Akta Pendidikan 1996 (Akta 550) Copyright © Open University Malaysia (OUM) 12  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK Kementerian Pelajaran Malaysia telah menyeragamkan program prasekolah dengan membentuk satu kurikulum yang dinamakan Kurikulum Prasekolah Kebangsaan yang wajib digunakan oleh semua tadika (rujuk Rajah 1.4). Rajah 1.4: Buku Kurikulum Prasekolah Kebangsaan 1.2 PENGIKTIRAFAN PROGRAM Anda tentu sedar bahawa pada masa ini, program pendidikan awal kanak-kanak telah mendapat perhatian dan pengiktirafan daripada pelbagai badan dan agensi sama ada kerajaan, swasta, persendirian ataupun sukarela. Tahukah anda bahawa setiap institusi taska dan tadika yang diiktiraf bermaksud ia telah berjaya dan lulus proses pendaftaran? Tadika yang diiktiraf merupakan satu faktor penting kepada ibu bapa dalam memilih taska dan tadika bagi anak-anak mereka. Melalui pengiktirafan dan pendaftaran juga, kerajaan dapat memastikan setiap agensi yang menawarkan program awal kanak-kanak memainkan peranan masing-masing dalam memenuhi keperluan pendidikan kanak-kanak. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK  13 1.2.1 Agensi Kerajaan Pada umumnya, agensi-agensi kerajaan telah banyak menyumbang khidmat dan memainkan peranan penting dalam program pendidikan awal kanak-kanak. Dapatkah anda namakan agensi-agensi tersebut? Antara agensi yang terlibat ialah Kementerian Pelajaran Malaysia, Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi Nasional, Jabatan Kemajuan Masyarakat dan Jabatan Kebajikan Masyarakat. Sekarang, mari kita lihat peranan agensi-agensi tersebut dengan lebih mendalam. (a) Kementerian Pelajaran Malaysia Kementerian Pelajaran Malaysia menyedari betapa pentingnya pendidikan prasekolah dengan cara menyeragamkan kurikulum pendidikan prasekolah. Pada peringkat awal, Garis Panduan Kurikulum Prasekolah telah digubal. Seterusnya, Kementerian Pendidikan Malaysia menjalankan program rintis di beberapa buah sekolah rendah yang dipilih untuk tujuan melaksanakan program prasekolah yang berkesan. Program rintis itu dikenali sebagai „Prasekolah Annex‰. Tahukah anda bahawa Program Sekolah Annex ini melibatkan sebanyak 1105 kelas di sekolah rendah dan 26 buah kelas di Maktab Perguruan Malaysia? Satu jumlah yang agak besar bukan? Siapa pula individu yang bertanggungjawab terhadap pentadbiran sekolah dan prasekolah? Guru besar sekolah rendah merupakan individu yang bertanggungjawab terhadap pentadbiran sekolah dan prasekolah. Guru prasekolah pula dibantu oleh pembantu guru untuk mengendalikan kelas prasekolah. Rajah 1.5 memaparkan suasana bilik darjah prasekolah di sekolah rendah kebangsaan. Rajah 1.5: Suasana bilik darjah prasekolah di sekolah rendah kebangsaan Copyright © Open University Malaysia (OUM) 14  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK Akta Pendidikan 1996 secara rasminya menjadikan pendidikan prasekolah sebagai sebahagian daripada Sistem Pendidikan Kebangsaan. Selepas penggubalan Akta Pendidikan 1996, Kementerian Pelajaran meneruskan dan membuat pengunjuran agar semua sekolah rendah bantuan kerajaan mewujudkan kelas prasekolah. Selain itu, program transisi juga telah diwujudkan pada tahun 2000. Program ini dibuat oleh pihak Pusat Perkembangan Kurikulum untuk kanak-kanak yang memasuki darjah satu. Program ini diwujudkan kerana tidak semua kanak-kanak menghadiri kelas prasekolah, maka mereka memerlukan satu tempoh peralihan sebagai persediaan untuk memasuki darjah satu. Pada tahun 2002, sebanyak 100 buah kelas prasekolah Kementerian Pelajaran telah pun diwujudkan. Jumlahnya semakin meningkat sehingga pada tahun 2003, terdapat sebanyak 1500 buah kelas prasekolah Kementerian Pelajaran. Pada tahun tersebut juga Kurikulum Prasekolah Kebangsaan diwajibkan bagi semua tadika sama ada kerajaan mahupun bukan kerajaan. Kemudian pada tahun 2004, perluasan sebanyak 400 buah kelas prasekolah Kementerian Pelajaran Malaysia telah berlaku. Ini diikuti pada tahun 2005 di mana perluasan sebanyak 700 buah prasekolah Kementerian Pelajaran Malaysia telah berlaku. Pada tahun 2006 pula, sebanyak 493 buah prasekolah Kementerian Pelajaran Malaysia ditambah di seluruh Malaysia. Ini menjadikan jumlah keseluruhan prasekolah Kementerian Pelajaran Malaysia sehingga Januari 2006 sebanyak 4424 buah. Kementerian Pelajaran juga telah mengambil langkah awal dengan menawarkan mata pelajaran yang berkaitan dengan pendidikan awal kanak-kanak mulai tahun 1987 di Sekolah Menengah Vokasional dan pada tahun 2004 di Sekolah Menengah Akademik untuk pelajar Tingkatan 4 dan 5. Mengikut perancangan Kementerian Pelajaran pada akhir Rancangan Malaysia Kesembilan (2010), semua sekolah rendah bantuan kerajaan perlu mempunyai kelas prasekolah. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK  15 (b) Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi Nasional Tahukah anda jabatan ini juga menyediakan perkhidmatan untuk kanak- kanak berumur antara empat hingga enam tahun? Kelas tadika jabatan ini biasanya terletak di kawasan bandar yang dihadiri oleh kanak-kanak pelbagai kaum. Matlamatnya adalah untuk memupuk perpaduan nasional di peringkat kanak-kanak. Tadika di jabatan ini menggunakan Kurikulum Prasekolah Kebangsaan (2003). Selain itu, jabatan ini juga melatih guru tadika. Kelas tadika ini mendapat sambutan di mana pertambahannya meningkat berdasarkan keperluan. (c) Jabatan Kemajuan Masyarakat (KEMAS) Jabatan ini menyediakan perkhidmatan taska dan tabika untuk kanak- kanak di luar bandar. Tahukah anda apakah matlamat tabika? Matlamat tabika adalah untuk menyediakan pendidikan awal sebelum mendapat pendidikan formal di sekolah rendah. Tabika KEMAS menggunakan Kurikulum Prasekolah Kebangsaan (2003). Bagaimana pula dengan matlamat taska KEMAS? Matlamat taska KEMAS adalah untuk membantu pengasuhan anak-anak semasa ibu bekerja. Pusat Latihan KEMAS diwujudkan untuk melatih pemaju masyarakat/guru bagi kelas tadika. Pertambahan bilangan taska dan tabika KEMAS juga meningkat mengikut keperluan dan permintaan orang ramai. (d) Jabatan Kebajikan Masyarakat Akhir sekali, mari kita lihat peranan Jabatan Kebajikan Masyarakat. Apakah fungsi jabatan ini? Jabatan ini berfungsi mengawal pengusaha taman asuhan kanak-kanak melalui pemantauan dan pematuhan Akta 308. Jabatan ini juga turut menyediakan garis panduan latihan pengasuh taska. Sebagai makluman, penubuhan taska di tempat kerja juga adalah di bawah pengawasan jabatan ini. 1.2.2 Agensi Swasta Sedarkah anda agensi swasta turut memberi perkhidmatan pendidikan awal kanak-kanak? Agensi swasta yang terlibat menyediakan perkhidmatan pendidikan kanak-kanak terdiri daripada badan korporat (seperti Telekom dan Petronas), perkilangan, bank dan pengusaha persendirian. Tahukah anda apakah tujuan penubuhan taska dan tadika di tempat kerja? Penubuhan taska dan tadika di tempat kerja bertujuan untuk memberi kemudahan penjagaan anak kepada kakitangan yang bekerja. Selain itu, terdapat Copyright © Open University Malaysia (OUM) 16  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK juga pengusaha persendirian yang menawarkan perkhidmatan kepada komuniti di persekitaran kawasan perumahan dengan mengenakan kadar bayaran tertentu. Taska-taska inilah selalunya dapat dilihat di kawasan-kawasan perumahan dengan pelbagai nama. Contohnya Taska Hada, Taska Hasanah, Taska Sinaran Kasih dan sebagainya (sumber laman web rasmi Jabatan Kebajikan Masyarakat). Pengusaha persendirian ini diwajibkan mendaftar perkhidmatan taska atau tadika mereka. Semua tadika anjuran agensi swasta diwajibkan menggunakan Kurikulum Prasekolah Kebangsaan (2003). 1.2.3 Badan Sukarela Tahukah anda bahawa badan sukarela juga menyumbang terhadap pendidikan kanak-kanak? Sebagai contoh, persatuan wanita seperti PERTIWI banyak memberi sumbangan ke arah pendidikan kanak-kanak. Selain itu, sumbangan badan sukarela juga meliputi pusat jagaan kanak-kanak di tempat kerja, kanak- kanak istimewa dan rumah kebajikan kanak-kanak. Matlamat pertubuhan ini adalah untuk berkongsi kepakaran dengan masyarakat melalui kerja-kerja amal. Taska dan tadika yang ditubuhkan oleh badan sukarela juga perlu melalui proses pendaftaran yang merupakan langkah pengiktirafan oleh Kementerian Kebajikan Masyarakat. SEMAK KENDIRI 1.1 1. Kenapa Kurikulum Prasekolah Kebangsaan wajib digunakan oleh semua tadika? 2. Apakah perbezaan antara taska dan tadika? Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK  17  Sejarah perkembangan program kanak-kanak di Malaysia boleh dibahagikan kepada dua: zaman sebelum dan selepas Merdeka.  Pada zaman sebelum Merdeka, pendidikan awal kanak-kanak diselenggarakan oleh badan sukarela gereja, sektor swasta dan individu. Pendidikan ini dipengaruhi oleh sistem pendidikan British.  Selepas Merdeka, terdapat model prasekolah bagi Malaysian Workers Corps, program rintis di tiga buah kampung, TABIKA oleh KEMAS dan sebagainya.  Antara langkah peningkatan mutu perkhidmatan program asuhan kanak- kanak ialah penawaran mata pelajaran yang berkaitan dengan pendidikan awal kanak-kanak dan kursus wajib asas asuhan kanak-kanak bagi pengasuh.  Akta Taman Asuhan Kanak-kanak (Akta 308) merupakan garis panduan yang mesti dipatuhi oleh semua pihak yang terlibat dalam pendaftaran, pengawalan dan pemantauan taman asuhan kanak-kanak. Akta ini bertujuan menjamin kualiti perkhidmatan kanak-kanak.  Akta Pendidikan 1996 (Akta 550) pula bertujuan melindungi hak murid, penjaga dan pengusaha serta menjamin kualiti perkhidmatan.  Agensi kerajaan, swasta dan badan sukarela banyak memberi sumbangan bagi pengiktirafan program awal kanak-kanak. Antaranya ialah Kementerian Pelajaran Malaysia, Jabatan Kemajuan Masyarakat (KEMAS), Telekom, Petronas dan PERTIWI. Agensi Tadika Taska Akta Peraturan Tabika Prasekolah Copyright © Open University Malaysia (OUM) 18  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK Arahan: Jawab semua soalan dalam masa 15 minit. 1. Senaraikan EMPAT badan yang menyelenggarakan pendidikan awal kanak-kanak sebelum Merdeka. (4 markah) 2. Namakan negeri dan TIGA kampung yang dipilih untuk menubuhkan model prasekolah berasaskan Head Start. (4 markah) 3. Bilakah latihan guru anjuran UNICEF diadakan dan siapakah yang mengikuti kursus itu? (4 markah) 4. Namakan DUA agensi kerajaan yang memberi perkhidmatan pendidikan awal kanak-kanak di luar bandar. (4 markah) 5. Jelaskan tujuan Akta Pendidikan 1996 (Akta 550) dan berikan DUA contoh kandungan akta ini. (4 markah) [20 markah] Arahan: Sila jawab soalan berikut dalam masa 30 minit. 1. Namakan agensi kerajaan yang mengawal dari segi penubuhan dan pemantauan taska. (4 markah) 2. Apakah perbezaan taman asuhan kanak-kanak di rumah dan di institusi? (4 markah) 3. Apakah tujuan penubuhan tadika ÂannexÊ di sekolah-sekolah rendah bantuan penuh kerajaan? (4 markah) 4. Namakan mata pelajaran yang berkaitan dengan pendidikan awal kanak- kanak di Tingkatan 4 dan 5. (4 markah) 5. Apakah matlamat penubuhan tadika di Jabatan Perpaduan Negara? (4 markah) [20 markah] Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 1 PERKEMBANGAN PROGRAM KANAK-KANAK  19 Gordon, A. M., & Browne, K. W. (2004). Beginnings & beyond: Foundations in early childhood education (6th ed.). New York: Thompson Delmar Learning. Jabatan Kebajikan Masyarakat. (2012). Senarai taska berdaftar di bawah Akta Taman Asuhan Kanak-kanak 1984 di negeri Selangor. Dicapai pada Ogos 1, 2012, dari http://www.jkm.gov.my. Johnson, J. E. (2005). Approaches to early childhood education (4th ed.). New Jersey: Merrill/Prentice Hall. Ministry of Education. (1984). Status report of pre-school education. Kuala Lumpur: Ministry of Education Malaysia. Putri Zabariah A. R., Bustam K., & Hamizah, R. (2005). Tadika berkualiti. Pahang: PTS Professional Publishing Sdn Bhd. White C. S., & Coleman, M. (2000). Early childhood education: Building a philosophy for teaching. New Jersey: Merrill/Prentice Hall. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  Topik  Perintis 2 Pendidikan Kanak-kanak HASIL PEMBELAJARAN Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat: 1. Menghuraikan pandangan dan sumbangan dua tokoh Barat dalam bidang pendidikan awal kanak-kanak; dan 2. Merumuskan pandangan dan sumbangan dua tokoh Timur dalam bidang pendidikan awal kanak-kanak.  PENGENALAN Selamat datang ke topik baharu ini yang akan membincangkan tokoh-tokoh pendidikan awal kanak-kanak dari negara Barat dan Timur. Tahukah anda bahawa buku-buku penulisan dalam bidang pendidikan awal kanak-kanak banyak berkisar tentang perintis atau tokoh-tokoh bidang ini? Mereka banyak menyumbang pengetahuan yang sangat membantu dalam meningkatkan kefahaman kita terhadap perkembangan kanak-kanak. Selain itu, untuk makluman anda, pemikiran perintis pendidik lampau didapati masih berpengaruh dan bersesuaian hingga kini. Di negara kita, terdapat juga penulisan-penulisan buku dalam bidang pendidikan awal kanak-kanak. Buku-buku tersebut ditulis oleh mereka yang pakar dan diiktiraf kelayakannya dalam bidang pendidikan kanak-kanak. Buku- buku ini dijadikan rujukan wajib yang digunakan di sekolah. Salah satu buku tersebut adalah seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 2.1. Masihkah anda ingat tentangnya? Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK  21 Rajah 2.1: Buku teks tentang pendidikan awal kanak-kanak yang menjadi mata pelajaran pelajar Tingkatan 5 Terdapat ramai perintis awal dalam pendidikan awal kanak-kanak. Namun topik ini hanya akan membincangkan dua tokoh terkenal dari Barat (Friedrich Wilhelm Froebel dan Maria Montessori) dan dua tokoh terkenal dari Timur (Ibnu Khaldun dan Imam al-Ghazali). Kita akan mempelajari apakah pandangan dan sumbangan mereka sebagai perintis awal dalam bidang pendidikan awal kanak- kanak. Mari kita mulakan! 2.1 TOKOH-TOKOH BARAT Kita mulakan topik kedua ini dengan mengenali dua tokoh Barat bagi pendidikan awal kanak-kanak. Perkembangan pendidikan awal kanak-kanak di Eropah telah melahirkan beberapa tokoh yang memberi sumbangan dalam gaya mendidik kanak-kanak. Antaranya ialah Friedrich Wilhelm Froebel dan Maria Montessori. Kita akan mempelajari dengan lebih lanjut tentang mereka untuk mendapatkan gambaran pemikiran mereka terhadap amalan pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak. Mari kita mulakan dengan Froebel. Copyright © Open University Malaysia (OUM) 22  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK 2.1.1 Friedrich Wilhelm Froebel Tahukah anda bahawa Friedrich Wilhelm Froebel merupakan orang pertama yang mengasaskan taman kanak-kanak? Taman kanak-kanak ini dikenali sebagai kindergarten dalam bahasa Jerman. Kindergarten ini telah ditubuhkan pada tahun 1837 untuk kanak-kanak berumur tiga hingga tujuh tahun di Blakenburg, Jerman. Oleh kerena itulah beliau mendapat gelaran sebagai bapa kindergarten. Mari kita kenali Froebel dengan lebih mendalam melalui biodatanya (Rajah 2.2). Rajah 2.2: Friedrich Wilhelm Froebel (1782-1852) Sumber: http://www.thefullwiki.org Froebel dilahirkan pada 21 April 1782 di Oberweissbach, Jerman, dan meninggal dunia pada 21 Jun 1852 di Marienthal, Jerman. Ketika kanak-kanak, beliau suka berangan dan gelisah. Ini adalah kerana zaman kanak-kanak Froebel tidak gembira dan penuh dengan kesedihan di bawah jagaan bapa dan ibu tiri. Apabila Froebel meningkat dewasa, beliau menjadi seorang jejaka yang tekun, berdedikasi dan alim. Froebel kemudiannya menjadi guru dan mengajar di sekolah Pestalozzi dan terpengaruh dengan idea Comenius dan Rousseau. Froebel mempunyai pandangannya yang tersendiri terhadap pendidikan. Berikut adalah pendapat beliau tentang pendidikan: (a) Kanak-kanak merupakan individu sosial dan aktiviti bermain merupakan asas untuk mempelajari sesuatu. (b) Konsep belajar sambil bermain merupakan aktiviti kerohanian yang memberi kegirangan, kebebasan, kepuasan dan ketenangan kepada kanak- kanak. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK  23 (c) Bahan dan alat yang terdapat di alam semula jadi membantu kanak-kanak meneroka dan memahami hubungan dengan alam semesta. Froebel telah membentuk urutan aktiviti yang dinamakan pekerjaan. Beliau juga menganggap kindergarten sebagai jambatan atau penghubung rumah dengan sekolah. Froebel juga telah menghasilkan beberapa teknik dan konsep dalam mendidik kanak-kanak. Antaranya ialah: (a) Memperkenalkan konsep menyanyi dalam bulatan di mana kanak-kanak duduk dalam satu bulatan dan guru menyanyi lagu yang berkaitan dengan pengajaran. (b) Menggunakan permainan jari (finger play) untuk mendapat perhatian dan mengekalkan minat kanak-kanak. (c) Membina alat permainan berunsur pendidikan. Froebel juga berminat dengan perhubungan ibu dengan kanak-kanak dalam pendidikan dan telah memulakan sekolah latihan untuk guru tadika. 2.1.2 Maria Montessori Sekarang, mari kita pelajari pula tentang Maria Montessori (Rajah 2.3). Rajah 2.3: Maria Montessori (1870-1952) Sumber: http://montessoribilingue.com Tahukah anda bahawa Montessori merupakan wanita pertama yang berkelulusan doktor perubatan? Namun demikian, beliau tidak dapat mempraktikkan kerjayanya sebagai doktor walaupun mempunyai kelulusan dan kemahiran. Sebaliknya, beliau ditugaskan untuk menyelesaikan masalah kanak-kanak Copyright © Open University Malaysia (OUM) 24  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK setinggan di pinggir bandar Rom. Lanjutan itulah Montessori telah membuka tadika Casa De Bambini pada 1907 untuk kanak-kanak terencat akal. Mari kita kenali Montessori dengan lebih mendalam dengan mengkaji biodata, sifat peribadi dan pandangan beliau terhadap pendidikan. Montessori dilahirkan pada 31 Ogos 1870 di Chiaravalle, Itali, dan meninggal dunia pada 6 Mei 1952 di Noordwijk-on-Sea, Belanda. Beliau merupakan doktor wanita yang pertama di Itali dengan sifat peribadi yang cekal, tekun dan berwawasan. Montessori mempunyai pandangannya yang tersendiri terhadap pendidikan. Antaranya ialah: (a) Yakin bahawa kecerdasan kanak-kanak cacat boleh dipertingkatkan melalui simulasi dan pengalaman deria secara langsung. (b) Kanak-kanak dapat belajar menyelesaikan masalah dengan sendiri kerana bahan/alat yang direka bercirikan pembetulan kendiri (self-correction). (c) Kanak-kanak diberi peluang memilih aktiviti pilihan mereka sendiri. (d) Kanak-kanak diajar kemahiran yang dapat digunakan dalam kehidupan seharian dan mengajar mereka berdikari. Montessori juga telah membuat beberapa inovasi dalam bidang pendidikan awal kanak-kanak. Antaranya ialah: (a) Mencipta bahan pembelajaran untuk membantu kanak-kanak mempelajari konsep saiz, bentuk, warna, tekstur dan bunyi. Bahan pembelajaran ini dibentuk mengikut keupayaan kanak-kanak. (b) Memperkenalkan peralatan dan kelengkapan menggunakan ukuran kanak- kanak. (c) Memperkenalkan kaedah mengajar yang dapat memberi kesan positif kepada individu. Kaedah yang dibina berbentuk urutan dan langkah yang sistematik serta sesuai dengan keupayaan kanak-kanak. (d) Menyediakan persekitaran yang tersusun, munasabah dan berunsur pendidikan, seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 2.4. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK  25 Rajah 2.4: Gambar alat-alat pembelajaran yang digunakan di tadika Montessori AKTIVITI 2.1 Mengapa kanak-kanak mendapat tumpuan tokoh-tokoh pendidik atau ahli fikir? Cuba anda terangkan. 2.2 TOKOH-TOKOH TIMUR Sekarang, mari kita lihat siapakah tokoh-tokoh pendidikan awal kanak-kanak dari Timur. Antara tokoh Timur bagi pendidikan awal kanak-kanak ialah Ibnu Khaldun dan Imam al-Ghazali. Mari kita pelajari dengan lebih lanjut tentang mereka dalam subtopik berikutnya. 2.2.1 Ibnu Khaldun Nama sebenar Ibnu Khaldun ialah Abdul Rahman Abu Zaid Walliudin bin Khaldun Al Maliki Al Khadarani (Rajah 2.5). Copyright © Open University Malaysia (OUM) 26  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK Rajah 2.5: Ibnu Khaldun (1332-1406) Sumber: http://www.safaripost.net Beliau dilahirkan pada 27 Mei 1332 di Syarik Tarbiah Al-Bai, Tunisia, dan meninggal dunia pada 16 Mac 1406. Beliau merupakan seorang pemikir dan ahli sejarah Muslim yang rajin, tekun, tegas dan mempunyai minat yang mendalam terhadap ilmu pengetahuan. Pandangan Ibnu Khaldun terhadap pendidikan adalah seperti berikut: (a) Kanak-kanak perlu diberikan contoh yang konkrit agar boleh difahami oleh pancaindera. (b) Kanak-kanak belajar dari perkara yang mudah kepada perkara yang susah secara berperingkat dengan menggunakan latih tubi berserta bahan maujud sebagai alat bantu mengajar. (c) Dalam mempelajari Al-Quran, pembacaan diajar dahulu sebelum menghafalnya. (d) Kanak-kanak harus dibentuk dengan cara lembut dan bertimbang rasa. Ibnu Khaldun memberi sumbangan dalam bidang pendidikan kanak-kanak dengan memperkenalkan jadual belajar. Jadual belajar ini harus tersusun dan mudah diikuti oleh kanak-kanak agar mereka dapat belajar dengan berkesan. 2.2.2 Imam al-Ghazali Tokoh berikutnya ialah Imam al-Ghazali. Nama penuh beliau ialah Abu Hamid Muhammad bin Muhammad Al-Thusi Al Ghazali (Rajah 2.6). Tahukah anda apakah nama gelaran beliau? Nama gelaran beliau ialah Hujjat Al-Islam. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK  27 Rajah 2.6: Imam al-Ghazali (1058-1111) Sumber: http://en.wikipedia.org Iman al-Ghazali dilahirkan pada 1058 Masihi di Thus, Khurasan (Timur Iran), dan meninggal dunia pada 1111 Masihi di tempat yang sama. Beliau merupakan seorang imam besar yang bermazhab Syafii, berketurunan Al-Ghazali dan sangat mencintai ilmu pengetahuan. Apakah pandangan beliau terhadap pendidikan? Berikut adalah pendapat Imam al-Ghazali terhadap pendidikan: (a) Kanak-kanak adalah anugerah Tuhan di mana Allah memberi kepercayaan kepada ibu bapa untuk mencorakkan hati kanak-kanak yang masih suci bersih menjadi hati yang sangat bernilai dan berharga. (b) Pendidikan kanak-kanak terbahagi kepada dua kategori mengikut peringkat umur: (i) Lahir hingga empat tahun; dan (ii) Lima hingga tujuh tahun. (c) Kanak-kanak selepas dilahirkan hingga berusia empat tahun hendaklah diasuh oleh wanita yang mulia tingkah lakunya dan kuat agamanya. (d) Peribadi ibu bapa menjadi asas yang mempengaruhi pembentukan peribadi anak-anak. (e) Kanak-kanak hendaklah diajar dengan perkataan yang mulia bermula dari hari kelahiran mereka. (f) Galakkan kanak-kanak mendapat latihan jasmani dan sukan untuk menguatkan dan menambah kecerdasan tubuh badan. Copyright © Open University Malaysia (OUM) 28  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK (g) Kanak-kanak perlu disemai dengan sifat berani, budi pekerti yang mulia, sabar dan menghormati orang yang lebih tua daripadanya. Paling utama ialah mentaati kedua ibu bapa mereka. (h) Kanak-kanak juga perlu diberi nasihat, dimarahi sekali-sekali sahaja dan jangan selalu dipukul. Jika kanak-kanak selalu dipukul mereka akan merasa lali dan itu akan menjadi satu perkara yang biasa kepadanya. (i) Kanak-kanak yang berumur antara lima hingga tujuh tahun hendaklah dididik dari aspek rohani, adab dan jasmani. Didikan dalam ketiga-tiga aspek ini diterangkan dalam Jadual 2.1 berikut. Jadual 2.1: Didikan Kanak-kanak dalam Aspek Rohani, Adab dan Jasmani Aspek Didikan Rohani  Cara mengerjakan solat dengan sempurna, melafazkan azan, membaca wirid dan sembahyang berjemaah  Dilatih berpuasa beberapa hari di dalam bulan Ramadhan  Kefahaman tentang adab puasa  Dilatih membaca dan menghafal Al-Quran, diajar hadis dan tentang ulama besar supaya kanak-kanak itu mengenal dan mengasihi mereka. Adab  Semasa makan ‒ Makan bersama dengan keluarga ‒ Membasuh tangan sebelum makan ‒ Membaca Bismillah dan doa serta menggunakan tangan kanan  Merendah diri ‒ Bersikap sederhana dalam perlakuan ‒ Bertegas  Adab bercakap ‒ Elakkan mengajar kanak-kanak bercakap bohong ‒ Latih mereka menyebut perkataan dengan betul, lembut dan sopan ‒ Jauhi daripada berkawan dengan kawan-kawan yang jahat  Adab bergaul dalam masjid ‒ Jangan meludah, menbuang hingus, menggeliat, menguap dan membuat bising ketika berada dalam masjid  Adab kepada orang tua ‒ Taat dan menghormati orang tua terutamanya kedua ibu bapa Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK  29 Jasmani  Bermain menggunakan motor halus dan kasar melalui aktiviti  Tubuh badan menjadi lebih segar dan cergas  Dapat menimbulkan perasaan gembira ketika bermain secara berkumpulan  Mengurangkan perasaan bosan  Memenuhi masa lapang kanak-kanak secara bermakna  Mempraktikkan apa yang diajar  Mereka perlu dilatih bersembahyang, berpuasa dan membezakan makanan serta perkara yang halal dan haram. SEMAK KENDIRI 2.1 1. Siapakah yang memperkenalkan konsep belajar sambil bermain? 2. Benarkah kanak-kanak cacat boleh dipertingkatkan kecerdasan mereka? Cuba anda terangkan.  Dua tokoh Barat dalam bidang pendidikan awal kanak-kanak ialah Friedrich Wilhelm Froebel dan Maria Montessori.  Antara pandangan Froebel ialah kanak-kanak merupakan individu sosial dan aktiviti bermain merupakan asas untuk mempelajari sesuatu. Sumbangan beliau pula ialah memperkenalkan bentuk urutan aktiviti yang dinamakan pekerjaan.  Antara pandangan Montessori ialah kanak-kanak dapat belajar menyelesaikan masalah dengan sendirinya kerana adanya bahan/alat yang direka bercirikan pembetulan kendiri. Sumbangan beliau pula ialah mencipta bahan pembelajaran untuk membantu kanak-kanak mempelajari konsep saiz, bentuk, warna, tekstur dan bunyi.  Dua tokoh Timur dalam bidang pendidikan awal kanak-kanak ialah Ibnu Khaldun dan Imam al-Ghazali. Copyright © Open University Malaysia (OUM) 30  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK  Ibnu Khaldun percaya kanak-kanak belajar dari perkara yang mudah kepada perkara yang susah secara berperingkat dengan menggunakan latih tubi berserta bahan maujud sebagai alat bantuan mengajar. Antara sumbangan beliau ialah memperkenalkan jadual belajar yang tersusun dan mudah diikuti oleh kanak-kanak.  Antara pandangan Imam al-Ghazali terhadap pendidikan awal kanak-kanak ialah bahawa peribadi ibu bapa menjadi asas yang mempengaruhi pembentukan peribadi kanak-kanak. Antara sumbangan beliau ialah mengenal pasti dua kategori pendidikan awal kanak-kanak iaitu peringkat umur dari lahir hingga empat tahun dan peringkat umur lima hingga tujuh tahun. Froebel Latih tubi Ibnu Khaldun Montessori Imam al-Ghazali Pembetulan Kendiri Permainan jari Arahan: Jawab semua soalan dalam masa 15 minit. 1. Namakan DUA orang tokoh Barat yang banyak memberi sumbangan kepada bidang pendidikan awal kanak-kanak. (4 markah) 2. Apakah kategori umur yang disarankan oleh Imam Ghazali untuk memulakan pendidikan kanak-kanak? (4 markah) 3. Siapakah yang digelar sebagai bapa kindergarten? Berikan sebab-sebab gelaran tersebut diberikan kepada beliau. (4 markah) Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK  31 4. Bahan pembelajaran yang dicipta oleh Montessori dapat membentuk beberapa konsep. Senaraikan EMPAT konsep tersebut. (4 markah) 5. Namakan seorang tokoh Barat dan seorang tokoh Timur yang menggunakan bahan pembelajaran konkrit atau maujud sebagai alat bantu mengajar kanak- kanak. (4 markah) [20 markah] Arahan: Sila jawab soalan berikut dalam masa 30 minit. 1. Nyatakan persamaan pandangan Ibnu Khaldun dan F. W. Froebel dalam mendidik anak-anak. (5 markah) 2. Huraikan pandangan Imam Al-Ghazali tentang aspek kerohanian kanak- kanak yang berumur antara lima hingga tujuh tahun. (5 markah) 3. Nyatakan pandangan tokoh-tokoh yang telah anda pelajari untuk membuat penilaian yang sesuai kepada guru yang sedang mengajar di kelas tadika. Jawab berdasarkan situasi pengajaran yang berikut: Situasi Tokoh Pandangan 1. Guru ini berkomunikasi dengan lemah Ibnu Khaldun lembut dan sentiasa memahami sikap kanak-kanak 2. „Siapa yang sudah habis buat kerja Froebel boleh bermain dengan bongkah di sudut sana.‰ (5 markah) 4. Jelaskan maksud „pembentukan kendiri‰ yang disarankan oleh Montessori. (5 markah) [20 markah] Copyright © Open University Malaysia (OUM) 32  TOPIK 2 PERINTIS PENDIDIKAN KANAK-KANAK Abdullah Nashih Ulwan. (1996). Pedoman pendidikan anak dalam Islam (jilid 1). Kuala Lumpur: Victory Agencie. Gordon, A. M., & Browne, K. W. (2004). Beginnings & beyond: Foundations in early childhood education (6th ed.). New York: Thompson Delmar Learning. Johnson, J. E. (2005). Approaches to early childhood education (4th. ed.). New Jersey: Merrill/Prentice Hall. Pusat Perkembangan Kurikulum. (2003). Kurikulum prasekolah kebangsaan. KL: Dewan Bahasa dan Pustaka. Putri Zabariah A. R., Bustam K., & Hamizah, R. (2005). Tadika berkualiti. Pahang: PTS Professional Publishing Sdn Bhd. White C. S., & Coleman, M. (2000). Early childhood education: Building a philosophy for teaching. New Jersey: Merrill/Prentice Hall. Copyright © Open University Malaysia (OUM) Topik  Institusi 3 Kekeluargaan HASIL PEMBELAJARAN Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat: 1. Membincangkan perubahan institusi kekeluargaan iaitu keluarga asas, keluarga luas dan keluarga semasa; 2. Mengenal pasti hak kanak- kanak; 3. Menghuraikan tanggungjawab ibu bapa; 4. Mengenal pasti empat gaya didikan ibu bapa terhadap anak-anak; dan 5. Merumuskan tiga tanggungjawab utama masyarakat dalam mendidik kanak-kanak.  PENGENALAN Selamat datang ke topik baharu mengenai institusi kekeluargaan. Mari kita berfikir sejenak tentang perkara ini: dalam Islam, perceraian adalah perkara halal yang amat tidak digemari. Namun, jika suatu ikatan perkahwinan sudah tidak dapat diselamatkan, mungkin itu adalah jalan yang terbaik untuk pasangan suami isteri yang berkenaan. Tetapi bagaimana pula dengan anak-anak mereka? Apakah yang akan berlaku kepada mereka? Cuba anda fikirkan tentang perkembangan emosi anak-anak tersebut. Bagi anak yang masih kecil, walaupun mereka kurang faham situasi keluarga mereka, mereka boleh merasakan apa yang berlaku: kehilangan kasih sayang. Apabila berlaku perpisahan, sistem kekeluargaan akan berubah. Walau bagaimanapun, tanggungjawab penjagaan dan pengurusan anak-anak kecil masih perlu diteruskan supaya hak kanak-kanak terpelihara. Sesebuah keluarga Copyright © Open University Malaysia (OUM) 34  TOPIK 3 INSTITUSI KEKELUARGAAN itu dapat berfungsi dengan baik sekiranya ada timbal balik antara ahlinya. Mari kita baca dan bincangkan keratan akhbar berikut: Interaksi ă Orang dewasa, bayi perlu jana hubungan Oleh Meran Abu Bakar Dalam memupuk hubungan pelbagai cara dilakukan terutama yang membabitkan orang dewasa dengan bayi. Cara ini membantu mendekatkan mereka dengan bayi serta menjalin satu hubungan kekal yang bakal tersemat dalam diri sampai bila-bila. Dalam hubungan ini, orang dewasa perlu menjana hubungan dengan bayi melalui cara satu sama satu, berinteraksi wajah ke wajah, bercakap dengan selesa, menggunakan nada suara lunak, bahasa yang mudah dan mata sentiasa tertumpu kepada bayi. Saranan ini diberikan oleh Pensyarah Fakulti Pengajian Pendidikan Pengkhususan Pendidikan Awal Kanak-kanak, Universiti Putra Malaysia (UPM), Dr Bustam Kamri. „Kesemua faktor itu perlu bagi mendapatkan sebuah hubungan yang selesa dan harmoni antara orang dewasa dan bayi,‰ katanya. Menurut Bustam, kesibukan bekerja di dalam dan luar rumah serta faktor mengejar masa tidak sepatutnya dijadikan alasan untuk mengabaikan bayi. Tugas menjaga dan mencurah kasih sayang kepada bayi kata Bustam, boleh dilibatkan dalam tugas harian semasa ibu bapa berada di rumah. Saranan itu terkandung dalam ceramah beliau bertajuk Memahami Perkembangan Anak Kecil: Kognitif dan Komunikasi pada Kursus Bulanan Pembangunan Keluarga untuk orang awam anjuran Lembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga Negara (LPPKN) baru-baru ini. Rajah 3.1: Petikan daripada Utusan Malaysia Sumber: http: www.utusan.com.my Berdasarkan petikan tadi, kita dapat simpulkan ianya adalah berkisar tentang interaksi, komunikasi dan hubungan di dalam institusi kekeluargaan. Perkara ini banyak mempengaruhi kehidupan kanak-kanak. Oleh kerana itu, topik ini akan membincangkan tiga jenis keluarga yang membentuk perubahan keluarga. Ini diikuti dengan dasar kekeluargaan yang menyentuh tentang hak kanak-kanak dan tangunggjawab ibu bapa serta masyarakat dalam mendidik kanak-kanak. Sudahkah anda bersedia? Mari kita mulakan pembelajaran kita. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 3 INSTITUSI KEKELUARGAAN  35 3.1 PERUBAHAN KELUARGA Kita mulakan topik ini dengan membincangkan perubahan yang berlaku pada keluarga masa kini. Tahukah anda bahawa institusi keluarga telah mengalami perubahan pembudayaan? Pergerakan sosial yang berubah menyebabkan gaya dan corak pendidikan kanak-kanak dalam sesebuah keluarga turut berubah. Perubahan ini disebabkan oleh faktor tempat kerja yang memerlukan penghijrahan dari satu tempat ke tempat lain. Secara tidak langsung, keluarga besar semakin mengecil kepada keluarga asas. Pasangan suami isteri yang baharu mendirikan rumahtangga pada masa ini tidak lagi tinggal serumah dengan ibu bapa mereka. Selain itu, berlaku perubahan dalam penjagaan anak. Ibu-ibu muda yang berkerjaya memerlukan perkhidmatan penjagaan untuk anak-anak mereka sebagai alternatif kepada pembantu rumah. Mari kita pelajari dengan lebih lanjut apakah itu keluarga asas dan keluarga luas untuk memahami maksud perubahan keluarga. 3.1.1 Keluarga Asas Apakah yang boleh anda katakan tentang keluarga asas? Tahukah anda definisinya? Keluarga asas terdiri daripada suami, isteri dan anak. Keluarga ini mempunyai sekurang-kurangnya seorang anak. Ibu bapa bertanggungjawab sepenuhnya menentukan penjagaan anak. Mereka tinggal di sebuah rumah di lokasi yang berbeza dengan keluarga asal atau ibu bapa mereka. Biasanya anak-anak akan dijaga oleh pembantu rumah atau dihantar ke pusat jagaan kanak-kanak. Hubungan kekeluargaan masih lagi berlaku dengan keluarga luas. Ada kalanya datuk dan nenek diperlukan untuk membantu penjagaan anak-anak mereka. Meski pun jarak, masa dan tempat memisahkan ahli keluarga dalam sesebuah institusi keluarga, namun ikatan kekeluargaan masih boleh dijalin menerusi teknologi, infrastruktur dan pengangkutan terkini. Misalnya teknologi telekomunikasi yang canggih sekarang ini dapat menghubungkan di antara satu sama lain dengan mudah, manakala kemudahan pengangkutan dapat mempercepatkan masa perjalanan dengan adanya jalan raya dan pengangkutan awam yang baik. Rajah 3.1 menunjukkan kepada anda satu contoh keluarga asas yang gembira di hari konvokesyen suami. Copyright © Open University Malaysia (OUM) 36  TOPIK 3 INSTITUSI KEKELUARGAAN Rajah 3.2: Keluarga asas: Suami, isteri dan seorang anak 3.1.2 Keluarga Luas Bagaimana pula dengan keluarga luas? Bolehkah anda berikan definisinya? Keluarga luas terdiri daripada suami, isteri, anak, menantu dan cucu serta saudara yang ada pertalian keluarga. Tahukah anda bahawa keluarga luas merupakan amalan di negara ini seperti juga di negara-negara lain? Mereka tinggal di dalam sebuah rumah atau di rumah lain yang berdekatan. Hubungan kekeluargaan adalah rapat. Keluarga luas saling membantu dalam hal penjagaan anak-anak yang dianggap sebagai tanggungjawab bersama. Terdapat dua jenis tanggungjawab bersama dalam penjagaan anak-anak bagi keluarga luas seperti yang diterangkan dalam Jadual 3.1 berikut. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 3 INSTITUSI KEKELUARGAAN  37 Jadual 3.1: Dua Jenis Tanggungjawab Bersama Penjagaan Anak-anak Keluarga Luas Tanggungjawab Huraian Contoh Semasa Anak-anak di bawah Contohnya ibu bapa yang bekerja penjagaan seharian tinggal serumah dengan anak di sementara oleh ahli keluarga. bawah penjagaan ahli keluarga. Berkala Anak-anak di bawah Contohnya keluarga asas perhatian ahli keluarga meletakkan anak-anak mereka mengikut jangka waktu untuk sementara waktu kerana tertentu. menghadiri kursus, berkhidmat di luar daerah atau melanjutkan pelajaran. Biasanya orang yang lebih dewasa yang tinggal serumah seperti nenek atau keluarga terdekat akan membantu dalam penjagaan anak-anak. Rajah 3.2 menunjukkan satu contoh keluarga luas. Rajah 3.3: Keluarga luas Bagaimana pula dengan anda? Sudahkah anda bekeluarga? Jika ya, apakah bentuk keluarga anda? 3.1.3 Keluarga Semasa Terdapat dua bentuk keluarga semasa iaitu ibu/bapa tunggal dan datuk nenek. Mari kita pelajari dengan lebih lanjut kedua-dua bentuk keluarga semasa ini. Copyright © Open University Malaysia (OUM) 38  TOPIK 3 INSTITUSI KEKELUARGAAN (a) Ibu/Bapa Tunggal Sekarang, mari kita bincangkan pula tentang ibu atau bapa tunggal. Mengikut kefahaman biasa, berikut adalah maksud ibu atau bapa tunggal. Ibu atau bapa tunggal berlaku apabila salah satu pasangannya tidak lagi bersama menjalani kehidupan berkeluarga. Status tunggal ini boleh disebabkan suami atau isteri telah meninggal atau berpisah hidup. Ibu bapa tunggal menggunakan perkhidmatan alternatif untuk penjagaan anak-anak mereka sewaktu mereka bekerja. Ibu bapa tunggal menyerahkan penjagaan anak-anak kepada pengasuh atau menghantar anak-anak tersebut ke taska. Tahukah anda bahawa individu yang tidak berkahwin tetapi memelihara anak angkat dikenali sebagai penjaga tunggal? Berikut adalah akta yang menerangkan konsep ini. Akta Pengangkatan 1952 (Akta 257): Seorang perempuan yang tidak berkahwin dan berkemampuan dibenarkan menjaga anak lelaki atau perempuan. Manakala seorang lelaki hanya digalakkan menjaga anak lelaki. (b) Datuk Nenek Bentuk keluarga semasa yang kedua ialah datuk nenek. Datuk atau nenek boleh dipertanggungjawabkan sebagai penjaga cucu. Terdapat beberapa faktor yang menyebabkan kanak-kanak dijaga oleh datuk atau nenek mereka. Antaranya ialah: (i) Kematian ibu bapa; (ii) Perceraian; (iii) Penyakit kronik; (iv) Ibu remaja; (v) Pengabaian; (vi) Penderaan; (vii) Dadah; atau (viii) Ibu bapa dalam tahanan. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 3 INSTITUSI KEKELUARGAAN  39 Anak-anak yang membesar dalam penjagaan datuk nenek mereka biasanya akan melalui gaya pendidikan yang ketara berbeza kerana jurang generasi. Ini adalah kerana sistem pendidikan semasa dan sistem pendidikan yang pernah dilalui oleh datuk nenek mereka dahulu nyata berbeza. Sistem pendidikan tersebut telah mengalami proses tranformasi. Kesannya, datuk atau nenek akan menyalurkan pendidikan awal di dalam rumah berdasarkan pengalaman lampau mereka. 3.2 DASAR KEKELUARGAAN Sekarang, kita beralih pula kepada dasar kekeluargaan. Subtopik ini akan membincangkan hak kanak-kanak, tangunggjawab ibu bapa dan juga tangunggjawab masyarakat dalam pendidikan awal kanak-kanak. 3.2.1 Hak Kanak-kanak Tahukah anda bahawa terdapat satu deklarasi tentang hak kanak-kanak? Deklarasi tersebut dikenali sebagai Deklarasi Hak Kanak-kanak Sedunia (1959) yang telah didrafkan oleh Suruhanjaya Hak Asasi Manusia Persatuan Bangsa- bangsa Bersatu (PBB). Deklarasi ini diterima pakai oleh Perhimpunan Agung Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) pada 20 November 1959 di mana ia memperakui manusia mempunyai tanggungjawab terhadap pendidikan kanak- kanak. Oleh itu, keperluan asas kanak-kanak hendaklah dipenuhi dahulu seperti yang termaktub dalam Deklarasi Hak Kanak-kanak. Deklarasi ini diterangkan dalam Jadual 3.2 berikut. Copyright © Open University Malaysia (OUM) 40  TOPIK 3 INSTITUSI KEKELUARGAAN Jadual 3.2: Deklarasi Hak Kanak-kanak Hak Kanak-kanak Huraian Contoh Pembesaran, Pemahaman berkaitan Program makanan percuma perkembangan fizikal, pemakanan yang seimbang oleh agensi kerajaan dan mental dan moral hendaklah diberikan agensi bukan kerajaan kepada ibu bapa bagi menjamin pembesaran kanak-kanak yang sihat dan cergas Pendidikan asas yang Menyediakan pelbagai Perkhidmatan awal kanak- sempurna dan secara pilihan kemudahan kanak yang ditawarkan percuma perkhidmatan pendidikan oleh pihak agensi kerajaan, yang berkualiti bukan kerajaan dan badan sukarela Persefahaman dan kasih Memupuk kesedaran Program yang dianjurkan sayang kesejahteraan keluarga kerajaan dan badan bukan terhadap anak-anak kerajaan Makanan seimbang, Mengadakan program yang Majlis tempatan hendaklah perumahan dan rekreasi dapat memupuk kesedaran menyediakan kemudahan kepentingan sosial bersama padang permainan dan jiran tetangga di kawasan taman rekreasi di kawasan perumahan tempat tinggal perumahan yang dan juga kepentingan mencukupi dan selamat beriadah bersama keluarga sebagai aktiviti rekreasi Perlindungan kanak-kanak Menempatkan kanak- Rumah kebajikan yang dari sebarang pengabaian, kanak kurang bernasib baik diselenggarakan oleh pihak kekejaman dan eksploitasi di tempat perlindungan kerajaan dan bukan kerajaan Perkembangan di dalam Menyediakan persekitaran Program pendidikan dan suasana aman dan dan suasana yang tenteram kebudayaan dan sekolah persaudaraan sejagat di kalangan kanak-kanak wawasan yang ditubuhkan oleh agensi kerajaan dan bukan kerajaan Memupuk nilai Kanak-kanak perlu Menghormati lagu kewarganegaraan dipupuk dan disemai kebangsaan mencintai negara Penerimaan rawatan khas Kemudahan perkhidmatan Pemeriksaan mata diberi bagi kanak-kanak yang kesihatan percuma kepada secara percuma cacat dan bantuan khas kanak-kanak cacat dan bagi kanak-kanak yang kurang bernasib baik kurang bernasib baik Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 3 INSTITUSI KEKELUARGAAN  41 Keutamaan pertolongan Memberi bantuan mangsa Bantuan makanan semasa kecemasan dan bencana berkhasiat untuk mangsa malapetaka kebuluran Peluang untuk menikmati Memberi bantuan atau Rawatan kesihatan dan hak-hak ini tanpa mengira perkhidmatan kepada pergigian jantina, fahaman politik dan semua keturunan Tahukah anda apakah kepentingan deklarasi ini? Ia adalah garis panduan untuk menjaga kepentingan yang terbaik bagi kanak-kanak. Walau bagaimanapun, kita sedia maklum bahawa ibu bapa masih merupakan individu yang terbaik untuk membesarkan anak-anak dan menentukan masa depan mereka. Deklarasi ini hanyalah menjadi rujukan dan panduan dalam menjaga hak, kebajikan dan kepentingan kanak-kanak di seluruh dunia. Anda boleh merujuk laman sesawang berikut untuk mengetahui deklarasi ini dengan lebih mendalam, http://www.cirp.org/library/ethics/UN-declaration. 3.2.2 Tanggungjawab Ibu Bapa Sekarang, mari kita pelajari pula tentang tanggungjawab ibu bapa. Pertama sekali, ibu bapa bertanggungjawab memberikan perlindungan kepada anak-anak mereka. Selain itu, ibu bapa perlu memilih dan memberi nama yang mempunyai maksud yang baik untuk anak-anak mereka dan mendaftarkan anak-anak tersebut selepas lahir. Mereka juga perlu memastikan kesihatan anak-anak sentiasa terkawal dan jauh daripada penyakit dengan mengamalkan prinsip ‰mencegah adalah lebih baik daripada mengubati‰. Makanan anak-anak perlu dijaga di mana ibu bapa harus mempraktikkan amalan pemakanan yang seimbang bagi anak-anak mereka. Apabila anak-anak ini membesar, ibu bapa perlu memastikan mereka mendapat pendidikan yang berkualiti. Bagi ibu bapa yang bekerja, mereka perlu memperuntukkan masa yang sesuai dan berkualiti di luar waktu kerja untuk bersama-sama dengan anak-anak mereka. Contohnya seperti menggunakan cuti hujung minggu untuk aktiviti bersiar-siar bersama keluarga. Copyright © Open University Malaysia (OUM) 42  TOPIK 3 INSTITUSI KEKELUARGAAN Selain itu, cuti yang diberikan kepada suami sewaktu isteri bersalin hendaklah dimanfaatkan untuk bersama bayi baharu dan menyelesaikan urusan keluarga. Pada masa sekarang, persaingan untuk dana pembelajaran adalah semakin sengit. Oleh sebab itu, ada ibu bapa yang mengamalkan tabiat menabung dari peringkat awal demi masa depan anak-anak. Selain itu, menabung juga penting untuk jaminan kewangan anak-anak jika berlaku sesuatu yang tidak dijangka terhadap ibu bapa, seperti kemalangan, kebakaran atau kecelakaan. Bagi ibu bapa yang menghantar anak kepada pengasuh atau ke taska, mereka perlu berkomunikasi dari masa ke masa dengan pengasuh atau penjaga bagi memantau anak yang dijaga di rumah atau di taska. Kewujudan kemudahan komunikasi terkini seperti telefon bimbit memudahkan pemantauan dilakukan. Tahukah anda bahawa ibu bapa juga boleh menjadi rakan kongsi atau turut serta dalam pengurusan dan pembelajaran anak-anak di taska atau tadika? Mereka boleh bertindak sebagai sumber kepakaran yang boleh dirujuk oleh pihak pengurusan taska dan tadika untuk pendapat, pandangan atau jika berlaku sesuatu perkara. Kita sedar bahawa gaya mendidik anak-anak antara satu keluarga dengan keluarga yang lain adalah berbeza. Sebenarnya gaya ini banyak dipengaruhi oleh latar belakang kehidupan lampau ibu bapa tersebut. Situasi ini secara tidak langsung mempengaruhi diri kanak-kanak. Tahukah anda bahawa terdapat empat gaya asuhan yang sering dipraktikkan oleh ibu bapa dalam mendidik anak-anak? Empat gaya asuhan tersebut ialah autoritarian, permisif, autoritatif dan demokratik seperti yang diterangkan dalam Jadual 3.3 berikut. Copyright © Open University Malaysia (OUM)  TOPIK 3 INSTITUSI KEKELUARGAAN  43 Jadual 3.3: Empat Gaya Asuhan Ibu Bapa dalam Mendidik Anak-anak Kesan terhadap Kanak- Gaya Asuhan Huraian kanak Autoritarian  Ibu bapa mempunyai harapan Ć Kerap merasa tertekan yang tinggi kepada anak-anaknya dan merasa bimbang  Sentiasa mengongkong dan Ć Mereka tidak suka menghadkan perlakuan anak- bergaul dengan orang anaknya lain  Keputusan atau hukuman yang Ć Tidak mempunyai dikenakan kepada anak-anak keyakinan untuk adalah muktamad; ibu bapa tidak memberi pandangan memberi ruang untuk penjelasan sendiri atau penerangan tentang Ć Mereka banyak peraturan yang telah ditetapkan bergantung kepada terlebih dahulu orang lain dan tidak  Tidak memberi ruang untuk boleh berdikari maklum balas atau perbincangan bersama anak-anak; anak-anak dipaksa mematuhi arahan tanpa sebarang alasan dan mereka mementingkan hukuman dan dendaan dalam bentuk fizikal  Contohnya: „Buat apa yang saya suruh! Jangan tanya kenapa saya suruh.‰ Permisif  Merujuk kepada corak asuhan Ć Kanak-kanak bersikap yang pasif