Çocuğun Gelişim Aşamaları ve Değerlendirilmesi- 6 PDF

DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM DKTI57 Çocuğun Gelişim Aşamaları ve Değerlendirilmesi Doç. Dr. Mehmet Emrah CANGİ  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA – DAHA DETAYLI) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1. GERMİNAL DÖNEM Döllenmeden sonraki ilk iki haf...

DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM DKTI57 Çocuğun Gelişim Aşamaları ve Değerlendirilmesi Doç. Dr. Mehmet Emrah CANGİ  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA – DAHA DETAYLI) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1. GERMİNAL DÖNEM Döllenmeden sonraki ilk iki hafta içinde yer alır. Hücre bölünmesi ve zigotun uterus duvarına tutunması bu dönemde olur. Zigot’un hızla hücre bölünmesi bu dönem boyunca devam eder (Hücre bölünmesi mitoz adı verilen bir süreçle gerçekleşir.) Hemen hemen döllenmeden bir hafta sonra, bu hücrelerin farklılaşması zaten başlamıştır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1. FETAL DÖNEM Fetal dönem normal gebeliklerde döllenmeden sonra iki aylıktan doğuma kadar yaklaşık 7 ay devam eden doğum öncesi dönemdir. Bu dönem boyunca büyüme ve gelişme kendi dramatik seyrini sürdürür. Fetüs, kollarını ve bacaklarını hareket ettirmekte, ağzını açıp kapatmakta, başını çevirmektedir. Pek çok durumda genital organlar kız ve erkek olarak tanımlanabilir. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1. FETAL DÖNEM Birinci Trimester (İlk 3 ay) Döllenmeden Sonraki 4 Hafta - 2.5 mm’den kısa - Spinal kord, sinir sistemi, gastrointestinal sistem, kalp ve akciğerlerin gelişimi başlar. - “Zigot” olarak adlandırılır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1.FETAL DÖNEM Birinci Trimester (İlk 3 ay) 8 Haftalık - 2.5 mm’nin üstünde - Yüz, gözler, kulaklar, ağız ve diş oluşur. - Beyin oluşmaktadır. - Kalp atışı ultrason ile değerlendirilir. - “Emriyo” olarak adlandırılır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1.FETAL DÖNEM Birinci Trimester (İlk 3 ay) 12 Haftalık - Yaklaşık 7.6 cm uzunluğunda ve 2,8 gr ağırlığında - Kollarını, ayaklarını hareket ettirir. - Parmak izleri vardır. - Gülebilir, kaşlarını çatabilir, hiddetle bakabilir, emebilir ve yutabilir. - Cinsiyeti ayırt edilebilir. - İdrar çıkarabilir - “Fetus” olarak adlanrırılır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1.FETAL DÖNEM İkinci Trimester (Orta 3 aylar) 16 Haftalık - Yaklaşık 15 cm uzunluğunda ve 11,5 - 20 gr ağırlığında - Kalp atışı hızlıdır. - Cilt ince ve transperant - İnce kıllar teni örter. - Ayak ve el tırnakları oluşmaktadır. - Amnion sıvısında dönüp yuvarlanabileceği, eş güdümlü hareketlere sahiptir. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1.FETAL DÖNEM İkinci Trimester (Orta 3 aylar) 20 Haftalık - Yaklaşık 30 cm uzunlukta ve 450 gr ağırlıktadır. - Kalp atışı herhangi bir steteskopla duyulur. - Baş parmağını emer. - Hıçkırır. - Saçı, kaşı, kirpikleri vardır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1.FETAL DÖNEM İkinci Trimester (Orta 3 aylar) 24 Haftalık - Yaklaşık 36 cm uzunlukta ve 450-675 gr ağırlıktadır. - Cilt kırışık ve koruyucu bir tabaka ile kaplıdır (Vernix Caseosal) - Gözler açıktır. - Artık materyaller bağırsakta toplanır. - Kavraması güçlüdür. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1.FETAL DÖNEM Üçüncü Trimester (Orta 3 aylar) 28 Haftalık - Yaklaşık 41 cm uzunlukta ve 1350 gr ağırlıktadır. - Beden yağı artmaktadır. - Çok aktiftir. - Tam gelişmemiş solunum hareketleri vardır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1.FETAL DÖNEM Üçüncü Trimester (Orta 3 aylar) 32 Haftalık - Yaklaşık 42.5 - 46 cm uzunlukta ve 1800 - 2475 gr ağırlıktadır. - Uyku ve uyanıklık dönemleri vardır. - Seslere tepki verir. - Tüyler hemen hemen kaybolur. - Doğum pozisyonu alabilir. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM EVRELERİ 1.FETAL DÖNEM Üçüncü Trimester (Orta 3 aylar) 36 - 38 Haftalık - Yaklaşık 48 - 50 cm uzunlukta ve 2700 - 3375 gr ağırlıktadır. - Deri daha az kırışıktır. - Cildi saran koruyucu örtü (vernix coseosa) incelir. - Kafa kemikleri yumuşak ve esnektir. - Karaciğerde demir depolanmaktadır. - Anneden bağışıklıklar kazanır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİMDE DOĞUŞTAN GELEN HASARLAR Teratoloji, doğumsal sakatlıkları inceleyen bir alandır. Doğumsal sakatlıklara yol açan herhangi bir ajana teratojen denir. Örneğin; - Doz, - Genetik yatkınlık, - Doğmamış çocuk üzerindeki hasarın etkisine maruz kalma süresi - Zamanı geçmiş diyet hapları - Aspirin - Yasal psikoaktif ilaçlar (kafein, nikotin, kokain, metamfetain, marihuana vb.) - Meydana gelen hasarın tipi, - Zararlı olabilecek zamanı geçmiş ilaçlar ve antibiyotikler denebilir. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİMDE TERATOLOJİ VE HASARLAR Fetal alkol spektrum bozuklukları hamilelik sürecinde aşırı derecede alkol tüketen annelerin çocuklarında görülen bir dizi anomalilerdir. Hamile kadının sigara içmesinin doğum öncesi gelişime ve çocuğun gelişimine ciddi olumsuz etkileri (düşük doğum ağırlığı gibi) vardır. Anne - baba kan uyuşmazlığı da aynı zamanda fetus için zararlı olabilir. Radyasyon, çevre kirliliği ve toksik atıklar gibi çevresel tehlikeler de fetusu olumsuz etkiler. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESI GELİŞİMDE TERATOLOJİ VE HASARLAR Syphilis, rubella, genital herpes ve AIDS gibi enfeksiyonel hastalıklar da fetusu tehlikeye sokar. Ebeveyne ait diyet, beslenme, yaş, duygusal durum ve stres ve babaya ait faktörler de olumsuz etkenler oluşturabilir. Anne ergenlik yaşlarında veya 35 yaşını geçmişse annenin yaşı çocuklarının gelişimini olumsuz etkiler. Annenin fazla stresli olması ideal doğum öncesi ve doğum sonuçları ile daha az bağlantılıdır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) DOĞUM ÖNCESİ BAKIM Sıklıkla bebeği ve anneyi etkileyebilecek tedavisi mümkün hastalıkları ve ayarlanabilecek koşulları taramayı içeren önceden saptanmış, tıbbi bakım ziyaretlerini kapsar., Doğum öncesi bakım; gebelik, doğum sancısı, doğum ve yenidoğana bakım hakkında bilgilendirmek özellikle ilk kez anne olanlar için önemli olabilir. Doğum öncesi bakım yoksulluk içindeki kadınlar için de çok önemlidir çünkü diğer sosyal hizmetlerle bağlantılıdır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) KISIRLIK VE ÜREME TEKNOLOJİSİ Biyolojik bilgilerde son zamanlarda kaydedilen ilerlemeler, aynı zamanda kısır olan kişiler için de pek çok seçenek sunmaktadır. Amerika Birleşik Devletlerindeki çiftlerin yaklaşık yüzde 10 ile 15’i, kısırlıkla karşı karşıya kalmaktadırlar. Kısırlığın nedeni kadından veya erkekten olabilir. Kadın yumurtlamıyor, anormal yumurtalar üretiyor, yumurtanın rahme ulaşmak için geçtiği fallop tüpü tıkalı ya da embriyonun uterusa yerleşmesini engelleyen bir hastalığa sahip olabilir. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM (DÖLLENMEDEN DOĞUMA) KISIRLIK VE ÜREME TEKNOLOJİSİ Erkek ise çok az sayıda sperm üretiyor, spermleri hareketsiz ya da kanalları tıkalı olabilir. Bazı kısırlık durumlarında cerrahi müdahale nedeni ortadan kaldırabilmekte, diğerlerinde ise hormona dayalı ilaçlar çocuk sahibi olma olasılığını arttırabilmektedir. Teknoloji destekli üreme yöntemleri de kullanılabilmektedir. Şu ana kadar en sık kullanılan teknik ise yumurta ve spermin bir laboratuvar kabında birleştirilmesi olarak adlandırılan in vitro fertilizasyon (IVF) yöntemidir. Yumurtalardan bazılarının başarılı bir şekilde döllenmesi halinde döllenen bu yumurtalardan bir ya da daha fazlası kadının uterusuna aktarılmaktadır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM DÖNEMİ DOĞUM SÜRECİ 280 gün – 40 hafta Doğum 3 aşamada gerçekleşir: İlk aşama, ilk doğumunu gerçekleştiren bireyler için uzun sürer. Serviks ilk aşamanın sonlarına doğru yaklaşık 10 cm genişler. İkinci aşama, bebeğin başı servikse doğru hareket etmeye başlayınca başlar ve bebeğin doğmasıyla biter. Üçüncü aşama, doğumdan sonra plasentanın ayrılmasını içerir. Doğum yöntemleri; İlaçlı Doğal ve Sezaryendir. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM DÖNEMİ DOĞUM SÜRECİ İlaç Kullanımı; Anestezi, Oksitosin, Analjesi gibi ilaçlar doğum sırasında kullanılır. Belirli bir ilaç, bir fetusa sadece minimal düzeyde etki ederken; diğerine etkisi çok daha fazla olabilir. İlacın dozu da ayrıca etkendir. Doğal Doğum ; Anne ve eşine doğumla ilgili doğum sırasında uygulanacak gevşeme ve nefes alma tekniklerini öğreterek eğitim yoluyla korkusunu azaltmayı dolayısıyla acısını hafifletmeyi amaçlayan bir yöntemdir. Sezaryenle Doğum ; Bebek annenin karnına yapılan bir operasyonla uterustan alınır. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM DÖNEMİ DOĞUM SÜRECİ Yıllarca, yemi doğanın sağlığını ölçmek için Apgar Skalası kullanılmıştır. Brezelton Yenidoğan Davranış Değerlendirme Ölçeği yenidoğanın nörolojik gelişimini, reflekslerini ve insanlara verdiği tepkileri ölçer. Son zamanlarda risk altındaki bebekleri belirlemek için Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi Nörodavranışsal Ölçeği (NNNS) geliştirilmiştir. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM DÖNEMİ DOĞUM SÜRECİ NNNS değerlendirmesi 3 bölümden oluşur: 1) aktif ve pasif tonusu, ilkel refleksleri ve MSS bütünlüğünü değerlendiren klasik nörolojik maddeler; 2) durum, duyusal ve etkileşimli tepkileri içeren davranışsal maddeler; 3) maddeye maruz kalmış veya yüksek riskli bebeklerde gözlemlenmesi muhtemel yoksunluk ve stres davranışlarını gösteren stres/yoksunluk işaretleri. Coleman ve ark., 2013; Salisbury ve ark., 2021 [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM DÖNEMİ DOĞUM SÜRECİ ZAMANINDAN ÖNCE DÜŞÜK DOĞUM ARALIKLI DOĞAN BEBEKLER Düşük doğum ağırlıklı bebekler, 2.5 kg’dan daha az kilodadır ve erken doğum (37 haftalık gebelik süresini tamamlamadan doğan) veya zaman için küçük bebeklerdir. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM SONRASI DÖNEM Bebeğin doğumundan sonraki döneme verilen addır. Süreç 6 hafta kadar veya kadının vücudu uyumu sağlayana kadar sürer. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM SONRASI DÖNEM FİZİKSEL UYUM Kadını vücudu doğumdan sonraki ilk günlerde ve ilk haftalarda çok sayıda fiziksel ayarlamalar yapar. Büyük ölçüde bir enerjiye sahip olabilir ya da kendini tükenmiş ve hayal kırıklığına uğramış gibi hissedebilir. Bu değişimler normal olsa da, yorgunluk yeni annenin iyi olma ve yeni bir bebek ve yeni bir aile yaşantısı ile başa çıkabilme becerisine ilişkin hislerini zayıflatabilir. Uyku kaybı da doğum sonrası dönemde bakımı üstlenen birincil kişinin yaşadığı bir endişedir. Doğumdan sonraki fiziksel uyum bitkinlik, içe kıvrılma (uterusun doğumdan 5-6 hafta kadar sonra doğum öncesi boyutuna geri dönmesi) ve hormonal değişikliklerdir. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM SONRASI DÖNEM DUYGUSAL VE PSİKOLOJİK UYUM Annede duygusal dalgalanmalar bu dönemde yaygındır ve bir anneden diğerine büyük ölçüde değişiklikler gösterir. Doğum sonrası depresyon, üzüntü, endişe ve doğum sonrası dönemde gündelik işlerle baş etme konusundaki umutsuzluk gibi güçlü duygulara sahip kadınlara karakterize olur. Doğum sonrası depresyon kadınların yüzde 10'unda görülür. Aynı baba da doğum sonrası uyum sürecinden geçer. [email protected]  GELİŞİM DÖNEMLERİ DOĞUM SONRASI DÖNEM BAĞ KURMA Bağ kurma, özellikle de doğumda kısa süre sonra ebevynler arasındaki fiziksel bağ, yakın bir bağlantının yapısıdır. Erken bağlanmanın yetkin bir bebeğin gelişiminde kritik olduğuna dair bir bulguya rastlanmamıştır. [email protected] KAYNAK SANTROCK, J. W. (2019). YAŞAM BOYU GELIŞIM: GELIŞIM PSIKOLOJISI: LIFE-SPAN DEVELOPMENT (13. BASKI). (G. YÜKSEL, ÇEV. ED.). NOBEL AKADEMIK YAYINCILIK.