2020 Algemene leidraad Wwft PDF

RIJKSOVERHEID Algemene leidraad Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) Ministerie van Financiën & Ministerie van Justitie en Veiligheid 21-7-2020 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 INHOUD 1. INLEIDING ...............................................................

RIJKSOVERHEID Algemene leidraad Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) Ministerie van Financiën & Ministerie van Justitie en Veiligheid 21-7-2020 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 INHOUD 1. INLEIDING ................................................................................................................... 4 2. REGELGEVEND KADER .................................................................................................. 5 2.1 Algemeen .................................................................................................................... 5 2.2 Verhouding tot andere regelgeving ................................................................................. 5 3. UITGANGSPUNTEN WWFT .............................................................................................. 7 3.1 Algemeen .................................................................................................................... 7 3.2 Reikwijdte Wwft ........................................................................................................... 7 4. RISICOMANAGEMENT ................................................................................................... 12 4.1 Algemeen ................................................................................................................... 12 4.2 Vaststelling en beheersing van de risico’s ....................................................................... 12 4.3 Audit- en compliancefunctie .......................................................................................... 13 4.4 Groepen ..................................................................................................................... 14 5. CLIENTENONDERZOEK ................................................................................................. 15 5.1 Algemeen ................................................................................................................... 15 5.2 Verplichtingen cliëntenonderzoek ................................................................................... 15 5.2.1 Wie is de cliënt? ................................................................................................... 15 5.2.2 Trusts, personenvennootschappen en andere juridische constructies ........................... 16 5.2.3 Wanneer cliëntenonderzoek ................................................................................... 17 5.2.4 Moment van cliëntenonderzoek .............................................................................. 18 5.2.5 Inhoud en verplichtingen van het cliëntenonderzoek ................................................. 19 5.2.5.1 Levensverzekeringen ............................................................................................ 21 5.2.6 Resultaatsverplichting: cliëntenonderzoek en vastleggen gegevens ............................. 21 5.2.7 Actueel houden gegevens cliëntenonderzoek ............................................................ 22 5.2.8 Uiteindelijk belanghebbende (UBO) ......................................................................... 22 5.2.8.1 Wie kwalificeert als UBO? ...................................................................................... 23 5.2.8.2 Identificatie van de UBO ....................................................................................... 27 5.2.9 UBO-registers....................................................................................................... 27 5.3 Vereenvoudigd cliëntenonderzoek .................................................................................. 28 5.4 Verscherpt cliëntenonderzoek ....................................................................................... 29 5.4.1 Hoger risico ......................................................................................................... 30 5.4.2 Derde hoogrisicolanden ......................................................................................... 31 5.4.3 Complexe en ongebruikelijk grote transacties en ongebruikelijke transacties ................ 31 5.4.4 Correspondentrelatie ............................................................................................. 32 5.4.5 PEPs.................................................................................................................... 33 5.4.5.1 Wijzigingen t.o.v. derde anti-witwasrichtlijn ............................................................ 33 5.4.5.2 Familieleden en naaste geassocieerden van PEPs ..................................................... 34 5.4.5.3 Inhoud van de verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen bij PEPs .......................... 34 5.5 Gedeeltelijke uitzonderingen op het cliëntenonderzoek: elektronisch geld ........................... 35 5.6 Introducerend cliëntenonderzoek .................................................................................. 36 5.7 Uitbesteding cliëntenonderzoek ..................................................................................... 37 6. MELDPLICHT ONGEBRUIKELIJKE TRANSACTIES ............................................................... 39 6.1 Melden ongebruikelijke transacties ................................................................................ 39 6.2 Melding bij mislukt cliëntenonderzoek ............................................................................ 40 6.3 Vastlegging gegevens melding ...................................................................................... 41 6.4 Informatieverstrekking aan de FIU-Nederland ................................................................. 42 6.5 Vrijwaring ................................................................................................................... 43 6.6 Geheimhouding ........................................................................................................... 44 7. TRAINING, OPLEIDING EN KWALIFICATIE....................................................................... 46 8. GEGEVENSBESCHERMING EN BEWAARPLICHT ................................................................ 47 8.1 Algemeen ................................................................................................................... 47 8.2 Bewaartermijn ............................................................................................................ 47 2 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 8.3 Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) ........................................................ 47 9. OVERIG ...................................................................................................................... 49 9.1 Klokkenluiders............................................................................................................. 49 9.2 VOG belastingadviseurs, accountants, notarissen en makelaars ......................................... 49 10. TOEZICHT EN HANDHAVING ......................................................................................... 51 10.1 Algemeen ................................................................................................................... 51 10.2 Handhaving ................................................................................................................ 51 10.3 Bezwaar, beroep, hoger beroep ..................................................................................... 53 10.4 Publicatiemogelijkheden ............................................................................................... 54 11. BIJLAGEN ................................................................................................................... 57 11.1 PEP lijst ...................................................................................................................... 57 11.2 Relevante FATF Guidance ............................................................................................. 58 11.3 Lijst derde-hoogrisicolanden ......................................................................................... 59 11.4 Overige leidraden ........................................................................................................ 59 11.5 SNRA ......................................................................................................................... 60 11.6 NRA ........................................................................................................................... 60 11.7 Beleidsmonitor ............................................................................................................ 60 11.8 Overige informatie ....................................................................................................... 60 11.9 Wet- en regelgeving .................................................................................................... 60 3 Algemene leidraad Wwft 1. 21 juli 2020 INLEIDING Het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van uit criminele activiteiten verkregen opbrengsten schaadt de integriteit, stabiliteit en reputatie van het financiële stelsel en vormt een gevaar voor de verdere ontwikkeling van dit stelsel en de interne markt. Hetzelfde geldt voor het gebruik van de financiële sector voor het financieren van terroristische doeleinden. In februari 2011 is op aanbeveling van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een eerste versie van de leidraad opgesteld om de private sector te ondersteunen bij de uitvoering van taken op het terrein van het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering. De wet- en regelgeving op dit terrein is voortdurend in ontwikkeling. In januari 2014 is de oorspronkelijke leidraad voor de eerste keer geactualiseerd. De belangrijkste aanleiding hiervoor was de implementatie van de derde antiwitwasrichtlijn. Op 25 juli 2018 trad de Implementatiewet vierde anti-witwasrichtlijn in werking, waarmee de vierde anti-witwasrichtlijn1 is geïmplementeerd in Nederlandse wet- en regelgeving. Door deze implementatie zijn de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) en onderliggende regelgeving op een aantal punten ingrijpend gewijzigd. Dit maakt een aanpassing van de algemene leidraad noodzakelijk. Deze Europese anti-witwasrichtlijn beoogt door middel van het voorschrijven van preventieve maatregelen het witwassen van uit criminaliteit verkregen geld en het aanwenden van gelden of voorwerpen voor terroristische doeleinden, met gebruikmaking van het financieel stelsel, te voorkomen. Witwassen en het financieren van terrorisme vinden vaak in een internationale, grensoverschrijdende context plaats, zodat maatregelen die uitsluitend op nationaal niveau worden getroffen een te beperkte uitwerking hebben. Ook regelgeving uitsluitend op het niveau van de Europese Unie, heeft een te beperkt effect. Daarom bestaat het wettelijk kader ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering, niet alleen uit (de implementatie van) Europese richtlijnen, maar ook uit internationale standaarden van de Financial Action Task Force (FATF). 2 Ook in deze leidraad zijn de aanbevelingen en de (niet juridisch bindende) guidance van de FATF meegenomen. Deze leidraad is geen juridisch bindend document en komt niet in plaats van wet- en regelgeving. Het doel van deze leidraad is om de onder toezicht staande Wwft-instellingen behulpzaam te zijn bij de toepassing van de wettelijke verplichtingen. De leidraad heeft betrekking op de algemene aspecten van de Wwft die voor alle Wwft-instellingen gelden. De leidraad moet dan ook gelezen worden in samenhang met de specifieke leidraden die door de verschillende betrokken toezichthouders zijn gepubliceerd. Richtlijn (EU) nr. 2015/849/EC van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2015 inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering, tot wijziging van Verordening (EU) nr. 548/2012 van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 2005/60/EG van het Europees Parlement en de Raad en Richtlijn 2006/70/EG van de Commissie (PbEU L 141/73). Naast implementatie van genoemde richtlijn geeft de Implementatiewet vierde antiwitwasrichtlijn geeft ook uitvoering aan verordening (EU) 2015/847 van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2015 betreffende bij geldovermakingen te voegen informatie en tot intrekking van verordening (EG) nr. 1781/2006 (PbEU 2015, L 141). 2 De FATF is een internationaal orgaan dat samen met negen zusterorganisaties ruim 200 jurisdicties bestrijkt. Het doel van de FATF is het voorkomen en bestrijden van witwassen, de financiering van terrorisme en de financiering van massavernietigingswapens om zo de integriteit van het internationale financiële stelsel te waarborgen. Zie http://www.fatf-gafi.org. 1 4 Algemene leidraad Wwft 2. REGELGEVEND KADER 2.1 Algemeen 21 juli 2020 Het regelgevend kader ter voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel van witwassen en terrorismefinanciering wordt gevormd door de internationale standaarden van de FATF, de Europese vierde anti-witwasrichtlijn en op nationaal niveau door de Wwft. De Wwft is derhalve gebaseerd op de internationale FATF-aanbevelingen en de vierde antiwitwasrichtlijn. De eerste anti-witwasrichtlijn richtte zich op witwassen in termen van drugsmisdrijven en bevatte uitsluitend verplichtingen voor de financiële sector. Het toepassingsbereik werd met de tweede anti-witwasrichtlijn uitgebreid, zowel voor wat betreft de strafbare feiten als de categorieën beroepsgroepen en natuurlijke personen die onder de verplichtingen van de richtlijn kwamen te vallen. De uitbreiding van de aanbevelingen van de FATF in juni 2003 vormde aanleiding voor de derde anti-witwasrichtlijn. Deze richtlijn richtte zich, conform de FATF-aanbevelingen, ook op het financieren van terrorisme en bevatte aangescherpte regels met betrekking tot identificatie en de verificatie van de identiteit van de cliënt. Ook schreef de derde anti-witwasrichtlijn voor dat, afhankelijk van het risico op witwassen of financieren van terrorisme in een concreet geval, een verscherpt of vereenvoudigd cliëntenonderzoek moet worden verricht. De vierde richtlijn vult het bestaande instrumentarium om witwassen en financieren van terrorisme tegen te gaan verder aan. Inmiddels is er in Europees verband reeds een wijziging van de vierde anti-witwasrichtlijn tot stand gekomen. Om aan de eisen van deze wijziging te voldoen, dient de Wwft opnieuw te worden aangepast. Die aanpassingen naar aanleiding van de gewijzigde vierde anti-witwasrichtlijn zijn niet verwerkt in deze leidraad. Deze leidraad zal dan ook t.z.t. worden aangepast ter verwerking van de aanpassingen naar aanleiding van de gewijzigde vierde anti-witwasrichtlijn. 2.2 Verhouding tot andere regelgeving Wwft-instellingen hebben naast de Wwft ook te maken met andere regelgeving die verband houden met de integriteit van het financieel-economische verkeer. De Sanctiewet 1977 (Sw), de Wet toezicht trustkantoren 2018 (Wtt 2018) en de bepalingen in de Wet op het financieel toezicht (Wft) met betrekking tot de integere bedrijfsvoering zijn relevant in dit kader. Het belangrijkste verschil tussen deze regels en de Wwft is gelegen in de doelstelling en het toepassingsbereik. De Wwft heeft in vergelijking met de hiervoor genoemde wetten een meer bijzondere doelstelling, namelijk het voorkomen van witwassen en financieren van terrorisme. Hetzelfde geldt voor de Wtt 2018. Wtt 2018 De Wtt 2018 heeft ook als doelstelling het beschermen van de integriteit van het financiële stelsel. Aangezien trustkantoren vanwege hun dienstverlening grote risico’s met zich meebrengen voor de integriteit van de financiële sector, zijn in de Wtt 2018 strengere eisen gesteld met betrekking tot de bedrijfsvoering en administratieve organisatie van trustkantoren. Verder worden er voorschriften gesteld inzake de toetsing van de betrouwbaarheid van bestuurders en degenen die het dagelijkse beleid bepalen. Wft De Wft bevat naast prudentiële regels, gedragsvoorschriften ook regels op het gebied van integriteit. Deze zien op het voorkomen van niet-integer gedrag van de onderneming, haar (mede) beleidsbepalers en haar werknemers. In de Wft zijn bepalingen opgenomen die zien op het tegengaan van belangenverstrengeling, het voorkomen van betrokkenheid bij strafbare feiten of andere betrokkenheid bij handelingen die ingaan tegen hetgeen volgens het ongeschreven recht in 5 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 het maatschappelijk verkeer betamelijk is en het voorkomen van het aangaan van relaties met personen die het vertrouwen in de instelling of de financiële markten kunnen schaden. In de Wft zijn bepalingen opgenomen ter bevordering van integriteit in algemene zin. Sw De Sw geeft uitvoering aan internationale sanctieregimes. Voor financiële ondernemingen behelst dit met name het bevriezen van tegoeden van personen of organisaties die door internationale organisaties zijn aangewezen. Uit hoofde van de Sw kunnen ook regels worden gesteld voor instellingen met betrekking tot hun bedrijfsvoering. Er wordt binnenkort een aparte leidraad gepubliceerd over de Sw. Naast bovenstaand kader speelt ook andere nationale wet- en regelgeving een belangrijke rol bij het tegengaan van witwassen, hetgeen ook is onderkend in de National Risk Assessments over witwassen en terrorismefinanciering (NRAs) en de beleidsmonitor witwassen. Dit zijn onder andere het Wetboek van Strafrecht, fiscale wetgeving waaronder de Algemene wet inzake rijksbelastingen, de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Wet Bibob) en de Handelsregisterwet 2007. Ook de Wet op het notarisambt, de Advocatenwet, de Wet op het accountantsberoep en de Wet controle op rechtspersonen zijn in dit kader relevant. Deze leidraad gaat verder uitsluitend in op de verplichtingen uit de Wwft. 6 Algemene leidraad Wwft 3. UITGANGSPUNTEN WWFT 3.1 Algemeen 21 juli 2020 De aanpak van witwassen en terrorismefinanciering is van groot belang voor een stabiel en integer financieel stelsel en voor een effectieve preventie en repressie van allerlei vormen van (ondermijnende) criminaliteit. Het verhullen van de criminele herkomst van opbrengsten stelt daders van misdrijven in staat om buiten het bereik van onder meer overheidsinstanties te blijven en ongestoord van het vergaarde vermogen te genieten. Ook kunnen deze illegale inkomsten worden gebruikt voor de financiering van dezelfde of nieuwe criminele activiteiten. Het opgebouwde vermogen biedt hen tevens de gelegenheid om posities te verwerven in bonafide ondernemingen en in sommige gevallen het gezag van de overheid te ondermijnen. Bovendien wordt de integriteit van het financieel-economisch stelsel aangetast door mensen die criminele verdiensten proberen te verhullen of terrorisme proberen te financieren. Het is van cruciaal dat de kanalen waarlangs deze processen zich kunnen voltrekken, worden beschermd tegen gebruik voor dergelijke doeleinden en worden gemonitord om witwassen, de onderliggende delicten en terrorismefinanciering te voorkomen. Op basis van het regelgevend kader geschiedt dit onder andere door het verrichten van cliëntenonderzoek en het melden van ongebruikelijke transacties. Het regelgevend kader voor het beheersen van de risico’s op witwassen en terrorismefinanciering, is risicogebaseerd. Dit betekent dat instellingen alle maatregelen dienen toe te passen die de wet voorschrijft, maar dat zij de intensiteit waarmee zij dat doen afstemmen op de risico’s die bepaalde type cliënten, producten, diensten, transacties en leveringskanalen (de wijze waarop doorgaans het contact met de cliënt plaatsvindt) alsook landen of geografische gebieden met zich meebrengen. Een risicogeoriënteerde benadering creëert de nodige ruimte voor instellingen. Dit betekent onder andere dat instellingen meer aandacht moeten schenken aan cliënten, producten, diensten, transacties, leveringskanalen en landen of geografische gebieden die een verhoogd risico op het terrein van witwassen en financieren van terrorisme opleveren. Bij cliënten, producten, diensten, transacties, leveringskanalen en landen of geografische gebieden die een geringer risico met zich meebrengen, kan worden volstaan met een minder intensieve controle. Het is dus een eigen verantwoordelijkheid van een Wwft-instelling om een inschatting te maken van de relevante risico’s en daar vervolgens voldoende mitigerende maatregelen tegenover te stellen. De risicocategorieën kunnen variëren van laag tot hoog. De instelling dient de indeling in deze categorieën te baseren op objectieve en kenbare indicatoren. Hoe hoger de risico’s, des te meer inspanning van een Wwftinstelling wordt verwacht om die risico’s te mitigeren. Van belang hierbij is ook dat de instelling haar afwegingen op een systematische en consequente wijze maakt en vastlegt. Dit geldt zowel voor het formuleren van beleid als voor het maken van uitzonderingen op het beleid. Van instellingen wordt verwacht dat zij het op de Wwft gebaseerde risicobeleid actueel houden. De Wwft-toezichthouders toetsen of de risicogebaseerde aanpak van de Wwft-instellingen conform de Wwft plaatsvindt. Een toezichthouder kan per instelling beoordelen of het verrichte cliëntenonderzoek voldoet aan de wettelijke norm. Het is denkbaar dat instellingen de risico’s in vergelijkbare gevallen verschillend inschatten. Hier kan overigens in de praktijk een goede reden voor bestaan bijvoorbeeld omdat de ene instelling in staat is om meer of betere risicobeheersende maatregelen te nemen. 3.2 Reikwijdte Wwft De Wwft is grofweg van toepassing op drie categorieën instellingen, namelijk: banken, andere financiële ondernemingen en beroepsgroepen. Deze categorieën worden hieronder afzonderlijk toegelicht. 7 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 Banken Als bank wordt aangemerkt iedere instelling die op grond van de Wft als bank wordt aangemerkt, alsmede een bijkantoor in Nederland van een bank met een zetel in een ander land (zowel lidstaten als derde landen).3 Andere financiële ondernemingen Onder deze categorie vallen elf verschillende soorten financiële ondernemingen:4 1. Een instelling die geen bank is en in hoofdzaak zijn bedrijf maakt van het verrichten van één of meer werkzaamheden die in nader bepaalde punten worden genoemd in bijlage I bij de richtlijn kapitaalvereisten.5 Het betreft de volgende werkzaamheden: o Verstrekken van leningen, waaronder consumentenkrediet, kredietovereenkomsten met betrekking tot onroerend goed, factoring (met of zonder regres), financiering van commerciële transacties (met inbegrip van voorschotten); o Financiële leasing; o Uitgifte en beheer van andere betaalmiddelen (bijvoorbeeld reischeques en kredietbrieven) voor zover dergelijke werkzaamheid niet wordt verricht door een betaaldienstverlener; o Verlenen van garanties en stellen van borgtochten; o Advisering aan ondernemingen inzake kapitaalstructuur, bedrijfsstrategie en daarmee samenhangende aangelegenheden, alsmede advisering en dienstverrichtingen op het gebied van fusie en overname van ondernemingen; o Bemiddeling op interbankenmarkten; o Bewaarneming en beheer van effecten; o Verhuur van safes (kluizen). 2. Betaaldienstverleners, dat zijn degenen die beroeps- of bedrijfsmatig betaaldiensten verlenen als bedoeld in de bijlage I bij de richtlijn betaaldiensten,6 namelijk: o Diensten waarbij de mogelijkheid wordt geboden contanten op een betaalrekening te storten, alsmede alle verrichtingen die voor het beheren van een betaalrekening vereist zijn; o Diensten waarbij de mogelijkheid wordt geboden contanten van een betaalrekening op te nemen, alsmede alle verrichtingen die voor het beheren van een betaalrekening vereist zijn; o Uitvoering van betalingstransacties, met inbegrip van geldovermakingen, op een betaalrekening bij de betalingsdienstaanbieder van de gebruiker of bij een andere betalingsdienstaanbieder: i. uitvoering van automatische afschrijvingen, met inbegrip van eenmalige automatische afschrijvingen; ii. uitvoering van betalingstransacties met behulp van een betaalkaart of een soortgelijk apparaat; iii. uitvoering van overmakingen, met inbegrip van doorlopende betalingsopdrachten. o Uitvoering van betalingstransacties waarbij de geldmiddelen zijn gedekt door een kredietlijn die aan de betalingsdienstgebruiker wordt verleend: i. uitvoering van automatische afschrijvingen, met inbegrip van eenmalige automatische afschrijvingen; ii. uitvoering van betalingstransacties met behulp van een betaalkaart Artikel 1a, tweede lid, Wwft. Artikel 1a, derde lid, Wwft. Richtlijn 2013/36/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 juni 2013 betreffende toegang tot het bedrijf van kredietinstellingen en het prudentieel toezicht op kredietinstellingen en beleggingsondernemingen, tot wijziging van Richtlijn 2002/87/EG en tot intrekking van de Richtlijnen 2006/48/EG en 2006/49/EG (PbEU 2013, L 176). 6 Richtlijn (EU) 2015/2366 van het Europees Parlement en de Raad van 25 november 2015 betreffende betalingsdiensten in de interne markt, houdende wijziging van de Richtlijnen 2002/65/EG, 2009/110/EG en 2013/36/EU en Verordening (EU) nr. 1093/2010 en houdende intrekking van Richtlijn 2007/64/EG (PbEU 2015, L 337). 3 4 5 8 Algemene leidraad Wwft 3. 4. 5. 21 juli 2020 of een soortgelijk apparaat; iii. uitvoering van overmakingen, met inbegrip van doorlopende betalingsopdrachten. o Uitgifte van betaalinstrumenten en/of acceptatie van betalingstransacties; o Geldtransfers; o Betalingsinitiatiediensten; o Rekeninginformatiediensten. Beleggingsondernemingen (als bedoeld in artikel 1:1 Wft); Beleggingsinstellingen (als bedoeld in artikel 1:1 Wft); Elektronischgeldinstellingen (als bedoeld in artikel 1:1 Wft); 6. 7. Wisselinstellingen (als bedoeld in artikel 1:1 Wft); Levensverzekeraars (als bedoeld in artikel 1:1 Wft) met uitzondering van levensverzekeraars die uitsluitend het bedrijf van natura-uitvaartverzekeraar als bedoeld in dat artikel uitoefenen; 8. Icbe’s (als bedoeld in artikel 1:1 Wft); 9. Financiële dienstverleners (als bedoeld in artikel 1:1 Wft) voor zover zij bemiddelen in levensverzekeringen; 10. Betaaldienstagenten (als bedoeld in artikel 1:1 Wft); 11. Bijkantoren in Nederland van de hierboven genoemde financiële ondernemingen m.u.v. betaaldienstagenten, die een zetel hebben in een ander land (lidstaat of derde land). Indien een beleggingsinstelling een beleggingsmaatschappij met een aparte beheerder is, of indien de beleggingsinstelling een beleggingsfonds is, dient de beheerder van de betreffende instelling zorg te dragen voor de naleving van de Wwft. Hetzelfde geldt als de icbe een fonds voor collectieve belegging in effecten is of indien de icbe een maatschappij voor collectieve belegging in effecten met een aparte beheerder is, dient de beheerder van die instelling zorg te dragen voor de naleving van de Wwft. 7 De kwalificatie als financiële onderneming is voldoende om onder de reikwijdte van de Wwft te vallen. Er geldt een vergunningplicht voor financiële ondernemingen. De vergunningsregimes zijn opgenomen in de Wft en daarop gebaseerde lagere regelgeving, zoals de vrijstellingsregeling Wft. In sommige gevallen geldt er een vrijstelling van de vergunningplicht voor financiële ondernemingen, zoals bijvoorbeeld een betaaldienstverlener die een beperkt aantal betaaltransacties uitvoert8 of een elektronischgeldinstelling met een beperkte uitgifte van elektronisch geld.9 In geval van een dergelijke vrijstelling dient een financiële onderneming wel volledig aan de verplichtingen van de Wwft te voldoen. Vrijstelling van de vergunningplicht o.g.v. de Wft brengt dus geen vrijstelling van de Wwft met zich mee. Ook een financiële onderneming die ten onrechte geen vergunning heeft (illegale dienstverlener) valt onder de reikwijdte van de Wwft. Beroepsgroepen Ook deze categorie bestaat uit meerdere, in totaal dertien verschillende soorten instellingen:10  Belastingadviseurs, of daarmee vergelijkbare activiteiten;  Accountants, of daarmee vergelijkbare activiteiten;  Advocaten, in het geval zij: o Advies geven of bijstand verlenen bij:  het aan- of verkopen van registergoederen;  het beheren van geld, effecten, munten, muntbiljetten, edele metalen, edelstenen of andere waarden;  het oprichten of beheren van vennootschappen, rechtspersonen of Artikel 1a, zesde lid, Wwft. Artikel 1a, Vrijstellingsregeling Wft. Artikel 1d, Vrijstellingsregeling Wft. 10 Artikel 1a, vierde lid, Wwft. 7 8 9 9 Algemene leidraad Wwft           21 juli 2020 soortgelijke lichamen als bedoeld in artikel 2, eerste lid, onderdeel b, Algemene wet inzake rijksbelastingen;  iv. het aan- of verkopen van aandelen in, of het geheel of gedeeltelijk aanof verkopen dan wel overnemen van ondernemingen, vennootschappen, rechtspersonen of soortgelijke lichamen als bedoeld in artikel 2, eerste lid, onderdeel b, Algemene wet inzake rijksbelastingen;  v. werkzaamheden op fiscaal gebied die vergelijkbaar zijn met de werkzaamheden van de in onderdeel a beschreven beroepsgroepen;  vi. het vestigen van een recht van hypotheek op een registergoed; of o optreden in naam en voor rekening van een cliënt bij enigerlei financiële transactie of onroerende zaaktransactie Notarissen, in het geval zij activiteiten verrichten zoals beschreven onder advocaten; Aan advocaat en notaris gelijksoortige juridische beroepen of bedrijven, in het geval zij activiteiten verrichten zoals beschreven onder advocaten; Trustkantoren (als bedoeld in artikel 1, eerste lid, Wtt 2018); Degene die geen trustkantoor is, maar beroeps- of bedrijfsmatig een adres of postadres ter beschikking stelt; Bemiddelaars bij het opstellen en sluiten van overeenkomsten inzake onroerende zaken en rechten waaraan onroerende zaken zijn onderworpen (geen bemiddeling bij verhuur); Bemiddelaars inzake koop en verkoop van voertuigen, schepen, kunstvoorwerpen, antiquiteiten, edelstenen, edele metalen, sieraden of juwelen; Koper of verkopers van goederen, voor zover de betaling van deze goederen in contanten plaatsvindt voor een bedrag van 10.000 euro of meer; Kansspelaanbieders (als bedoeld in artikel 1, eerste lid, onderdeel a, Wet op de kansspelen of die activiteiten verrichten als bedoeld in artikel 7a, 30b, 30h of 30z van die wet). Het betreft, naast casino’s, ook loterijen, aanbieders van sportprijsvragen, de totalisator, de lotto, de aanbieders van kleine kansspelen en winkelweekacties en degenen die kansspelautomaten aanwezig hebben of speelautomaten exploiteren; Taxateurs van onroerende zaken en rechten waaraan onroerende zaken zijn onderworpen; Pandhuizen (als bedoeld in artikel 131, onderdeel a, van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek). Voor bovenstaande activiteiten binnen de beroepsgroepen geldt dat zij door natuurlijke personen, rechtspersonen of vennootschappen beroeps- of bedrijfsmatig moeten worden verricht. Voor het bepalen of een activiteit beroeps- of bedrijfsmatig wordt verleend, is onder andere van belang dat de dienstverlening niet slechts incidenteel plaatsvindt en dat de aanbieder een beloning ontvangt of er inkomsten mee genereert. De activiteit dient dus stelselmatig of met enige regelmaat plaats te vinden. Incidentele of eenmalige activiteiten zijn onvoldoende om als beroeps- of bedrijfsmatig te worden gekwalificeerd. Niet van belang is of de activiteiten winstgevend zijn of dat het de hoofdactiviteit van de aanbieder betreft. Belastingadviseurs, advocaten, notarissen en aan advocaten en notarissen soortgelijke juridische beroepen of bedrijven vallen niet onder de reikwijdte van de Wwft indien werkzaamheden voor een cliënt worden verricht die zien op het bepalen van de rechtspositie van die cliënt, zijn vertegenwoordiging en verdediging in rechte, het geven van advies voor, na en tijdens een rechtsgeding of het instellen of vermijden van een rechtsgeding.11 Bij de implementatie van de vierde anti-witwasrichtlijn is het toepassingsbereik van de Wwft uitgebreid naar nieuwe categorieën instellingen, te weten aanbieders van kansspeldiensten, anders dan speelcasino’s en personen die beroeps- of bedrijfsmatig in goederen handelen in het geval daarbij contante betalingen worden gedaan of ontvangen van 10.000, – euro of meer.12 11 12 Artikel 1a, vijfde lid, Wwft. Voorheen lag die grens op 15.000, – euro en betrof het alleen de verkopers van deze goederen, niet tevens de kopers. 10 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 Bij de implementatie van de vierde anti-witwasrichtlijn zijn kansspelaanbieders in de zin van de Wet op de kansspelen, in de Wwft aangemerkt als instelling. Daarmee dienen niet langer alleen speelcasino’s maar alle kansspelaanbieders zoals opgenomen in de hierboven genoemde artikelen van de Wet op de kansspelen aan de verplichtingen van de Wwft te voldoen. Het betreft naast casino’s ook loterijen, aanbieders van sportprijsvragen, de totalisator, de lotto, de aanbieders van kleine kansspelen en winkelweekacties en degenen die kansspelautomaten aanwezig hebben of speelautomaten exploiteren. De Wwft biedt de mogelijkheid om kansspelaanbieders geheel of gedeeltelijk vrij te stellen van hun verplichtingen op grond van de Wwft.13 Speelcasino’s kunnen niet worden vrijgesteld, vanwege een verhoogd risico op witwassen en financieren van terrorisme dat met dit type kansspel gepaard gaat. Datzelfde geldt voor aanbieders van kansspelen op afstand. 14 Ook voornoemde kansspelen zullen na inwerkingtreding van de wijziging van de Wet op de kansspelen onder de reikwijdte vallen van de Wwft. Inmiddels is deze wet op 19 februari 2019 door de Eerste Kamer aangenomen en wordt ernaar gestreefd om deze wet per 1 januari 2021 in werking te laten treden. Een geheel op gedeeltelijke vrijstelling van kansspelaanbieders anders dan speelcasino’s en kansspelen op afstand is alleen mogelijk nadat er een specifieke risicobeoordeling heeft plaatsgevonden. Daarin moet zijn vastgesteld dat de risico’s op witwassen of terrorismefinanciering die zijn verbonden aan de aard en de omvang van de te verlenen diensten die bij het type kansspel worden verricht, zodanig laag zijn dat een vrijstelling gerechtvaardigd is. Er is in 2017 een quick scan uitgevoerd en deze gaf voldoende aanleiding om loterijen, aanbieders van sportprijsvragen, de totalisator, de lotto, de aanbieders van kleine kansspelen en winkelweekacties en degenen die kansspelautomaten aanwezig hebben of speelautomaten exploiteren vooralsnog vrij te stellen. Deze kansspelaanbieders zijn dan ook op dit moment vrijgesteld.15 In de nota naar aanleiding van het verslag bij de Implementatiewet vierde anti-witwasrichtlijn is toegezegd dat nader onderzoek naar de risico’s op witwassen en financiering van terrorisme wordt verricht. Indien hieruit blijkt dat de risico’s groter zijn dan eerder is vastgesteld, kan de vrijstelling alsnog worden beperkt of ingetrokken. Dit nader onderzoek is reeds aangevangen en zal in de loop van 2020 worden afgerond. Tevens biedt de Wwft de mogelijkheid om Wwft-instellingen die incidenteel of in zeer beperkte mate financiële werkzaamheden verrichten, bij een laag risico op witwassen of financieren van terrorisme, een ontheffing te verlenen.16 Een instelling waaraan een ontheffing is verleend, hoeft dan niet aan alle Wwft-verplichtingen te voldoen. Aan een ontheffing kunnen voorschriften of beperkingen worden verbonden. Op dit moment zijn er geen ontheffingen verleend. 13 14 15 16 Artikel Artikel Artikel Artikel 1b, eerste lid, Wwft. 1b, tweede lid, Wwft. 2 Uitvoeringsregeling Wwft. 1c Wwft. 11 Algemene leidraad Wwft 4. RISICOMANAGEMENT 4.1 Algemeen 21 juli 2020 Bij de beoordeling van de risico’s dient de instelling rekening te houden met risicofactoren, dat zijn in ieder geval factoren die verband houden met het type cliënt, product, dienst, transactie en leveringskanaal en met landen of geografische regio’s. De vierde anti-witwasrichtlijn bevat drie bijlagen met variabelen dan wel factoren die de Wwft-instelling in overweging moet nemen bij het beoordelen van de witwasrisico’s en risico’s op terrorismefinanciering. Bijlage I bevat variabelen die van belang zijn voor de mate waarin cliëntenonderzoeksmaatregelen moeten worden toegepast.17 Bijlage II bevat factoren die kunnen duiden op een potentieel lager risico op witwassen of terrorismefinanciering en bijlage III noemt factoren die kunnen duiden op een potentieel hoger risico. Zowel voor de variabelen in bijlage I als voor de factoren in bijlage II en III geldt dat deze niet limitatief zijn. Ook nieuw ten opzichte van de derde anti-richtlijn zijn de bepalingen waarin de Europese Commissie en de lidstaten verplicht worden tot het opstellen van een supranationale risicobeoordeling (SNRA) respectievelijk een nationale risicobeoordeling (NRA).18 In de SNRA dienen de risico’s op witwassen en het financieren van terrorisme voor de interne markt van de Europese Unie, te worden geïdentificeerd, geanalyseerd, beoordeeld en inzichtelijk te worden gemaakt. Lidstaten dienen deze exercitie uit te voeren op nationaal niveau in de NRA. De Europese Commissie is verantwoordelijk voor de totstandkoming van een supranationale risicobeoordeling. Daarbij wordt ingegaan op de onderdelen van de interne markt die aan de hoogste risico’s zijn blootgesteld, de risico’s per relevante sector en de middelen die door criminelen het meest voor witwassen of financieren van terrorisme worden gebruikt. De supranationale risicobeoordeling wordt door de Europese Commissie in ieder geval elke twee jaar geactualiseerd en waar nodig vaker. Bij het opstellen van de NRA moeten de resultaten van de SNRA worden meegenomen. Beide risicobeoordelingen worden beschikbaar gesteld aan instellingen. Instellingen dienen zowel de risico’s die zijn geïdentificeerd op Europees als op nationaal niveau mee te nemen bij het opstellen van hun risicobeoordeling.19 Daarnaast kunnen Wwft-instellingen gebruik maken van informatie over risico’s uit de specifieke leidraden die door toezichthouders zijn opgesteld. Indien een Wwft-instelling op grond van de het Besluit prudentiële regels Wwft verplicht is om een systematische integriteitrisicoanalyse (SIRA) te maken, kunnen de risico’s op witwassen en financieren van terrorisme ook in deze SIRA zijn opgenomen.20 Tot slot dienen Wwft-instellingen rekening te houden met nieuwe technologieën. De Wwft verplicht instellingen om adequate maatregelen te nemen ter voorkoming van risico’s op witwassen en financieren van terrorisme die kunnen ontstaan door het gebruik van nieuwe technologieën in het economisch verkeer.21 4.2 Vaststelling en beheersing van de risico’s Het analyseren van de risico’s op witwassen en financieren van terrorisme is een eerste stap in de ontwikkeling van beleid, procedures en maatregelen, ter beheersing van de risico’s op witwassen en financieren van terrorisme. Van een instelling wordt verwacht dat zij op een continue basis haar organisatie doorlicht ten einde te beoordelen in welke gevallen en bij welke bedrijfsonderdelen er risico’s op witwassen en financieren van terrorisme bestaan. Hieruit volgt ook dat de identificatie en beoordeling van risico’s actueel moet worden gehouden. Op gezette tijden, 17 18 19 20 21 Zie voor een meer uitgebreide toelichting hoofdstuk 5. Artikelen 6 en 7 vierde anti-witwasrichtlijn en artikel 1f Wwft. Artikel 2c, eerste lid, Wwft. Zie voor meer informatie: https://www.toezicht.dnb.nl/binaries/50-234068.pdf Artikel 2a, tweede lid, Wwft. 12 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 alsmede naar aanleiding van wijzigingen in bijvoorbeeld de dienstverlening of bedrijfsvoering van een instelling, zal door de instelling moeten worden beoordeeld of haar risicoanalyse nog actueel is. De risicoanalyse dient de instelling in staat te stellen haar beleid vorm te geven, ten einde de geïdentificeerde risico’s adequaat te beheersen. Uit de beoordeling van de risico’s moet duidelijk worden of de geïdentificeerde risico’s adequaat kunnen worden ondervangen. Het beleid dat de Wwft-instelling vaststelt, wordt afgestemd op de omvang en aard van de instelling. Daarnaast is een instelling verplicht de gedragslijnen, procedures en maatregelen periodiek (systematisch) aan een toetsing te onderwerpen en waar nodig te actualiseren. De toezichthoudende autoriteit kan bij een individuele Wwft-instelling ontheffing verlenen van de verplichting tot het identificeren en beoordelen van de risico’s op witwassen en financieren van terrorisme. Dit is het geval indien een instelling behoort tot een sector waarvan de specifieke risico’s op witwassen en financieren van terrorisme duidelijk en inzichtelijk zijn, zodat het ook zonder het opstellen van een individuele risicoanalyse reeds mogelijk is beleid te ontwikkelen ter beheersing van deze risico’s. 4.3 Audit- en compliancefunctie Instellingen zijn verplicht om, voor zover dit passend is ten opzichte van de aard en de omvang van een instelling, te voorzien in de invulling van een compliancefunctie.22 Deze verplichting geldt alleen indien het dagelijks beleid van de Wwft-instelling wordt bepaald door twee personen of meer. Voor een instelling van beperkte omvang kan het onevenredig zijn om een afzonderlijke compliancefunctie in te richten. De omvang van de instelling, alsmede het type instelling, speelt derhalve een belangrijke rol bij de naleving van deze verplichting. Ook de wijze waarop de compliancefunctie wordt ingericht, kan op de aard en omvang van de instelling worden afgestemd. De compliancefunctie dient op onafhankelijke en effectieve wijze te worden uitgevoerd. In beginsel betekent dit dat de personen die betrokken zijn bij de uitoefening van de compliancefunctie, niet tevens betrokken zijn bij de activiteiten waarop zij toezicht houden. Echter, bij kleinere instellingen kan het onevenredig zijn om de onafhankelijkheid van de compliancefunctie op deze wijze vorm te geven. Ook is het mogelijk dat een instelling ervoor kiest de compliancefunctie (geheel of gedeeltelijk) uit te besteden. Voor trustkantoren bestaat deze mogelijkheid echter niet. Uit de vierde anti-witwasrichtlijn volgt dat het melden van ongebruikelijke transacties en het verstrekken van de benodigde informatie aan de FIU gebeurt door personen die belast zijn met de compliancefunctie.23 Dit neemt niet weg dat het aanmerken van een transactie als ongebruikelijk, (doorgaans) de verantwoordelijkheid van de eerstelijns functie is.24 Indien een instelling over een onafhankelijke compliancefunctie beschikt, ligt het voor de hand dat de toetsing van het beleid, bestaande uit gedragslijnen, procedures en maatregelen, door de compliancefunctie wordt uitgevoerd. De personen die het dagelijks beleid van de instelling bepalen dienen aan de gedragslijnen, procedures en maatregelen hun goedkeuring te verlenen. Indien het dagelijks beleid van een Wwft-instelling wordt bepaald door twee personen of meer, dient de instelling (ten minste) één van de personen aan te wijzen die verantwoordelijk is voor de naleving van de Wwft door de instelling. Wwft-instellingen zijn ook verplicht om, indien dit passend is ten opzichte van de aard en omvang van haar onderneming, te voorzien in een onafhankelijke auditfunctie.25 De auditfunctie dient de naleving van de Wwft door de instelling, alsmede de uitoefening van de compliancefunctie, op onafhankelijke wijze te controleren. Dat geldt in het bijzonder voor het controleren van de werking van de gedragslijnen, procedures en maatregelen van de Wwft-instelling die de geïdentificeerde 22 23 24 25 Artikel 2d, tweede lid, Wwft. Tenzij de Wwft-instelling vanwege de beperkte aard en omvang van de instelling niet beschikt over een compliancefunctie. Met eerstelijns functie worden de medewerkers van een Wwft-instelling bedoeld die direct contact hebben met de cliënt. Artikel 2d, vierde lid, Wwft. 13 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 risico’s moeten beheersen. Indien de auditfunctie hierbij gebreken constateert, ligt het in de rede dat deze gemeld worden en dat de personen die het dagelijks beleid van de instelling bepalen hierop acteren en er zorg voor dragen dat de noodzakelijke wijzigingen worden doorgevoerd in het beleid van de Wwft-instelling. De intensiteit van de invulling van de auditfunctie dient te worden afgestemd op het risicoprofiel van de instelling. Zoals hiervoor reeds is toegelicht ten aanzien van de compliancefunctie, geldt dat het risicoprofiel van een instelling ook bepalend is voor de mate van onafhankelijkheid van de auditfunctie. De Wwft-toezichthouders kunnen nadere invulling geven aan de audit- en compliancefunctie in de specifieke leidraden. 4.4 Groepen Vestigingen van een Nederlandse instelling in een andere lidstaat zijn verplicht om de antiwitwasregelgeving van de lidstaat van ontvangst na te leven. Daarom wordt van Wwft-instellingen die een vestiging in een andere lidstaat hebben verlangd dat zij erop toezien dat hun vestigingen de anti-witwasregelgeving van de ontvangende lidstaat naleven. Voornoemde verplichtingen vergen een actieve houding van de Wwft-instelling. De Wwft bepaalt dat Wwft-instellingen ervoor moeten zorgen dat bijkantoren of meerderheidsdochters in landen die geen lidstaat zijn, voldoen aan alle voorschriften van de Wwft ook als in dat derde land minder verstrekkende regels gelden.26 Het gevolg van deze verplichting is onder andere dat Wwft-instellingen er zorg voor dienen te dragen dat bijkantoren en meerderheidsdochterondernemingen adequate risicobeoordelingen uitvoeren en adequate procedures hebben die voorzien in gegevensbescherming. Indien het recht van de staat waar een bijkantoor of meerderheidsdochteronderneming is gevestigd aan de naleving van de Wwft in de weg staat, dient de Wwft-instelling de toezichthouder daarover te informeren. In aanvulling daarop dient de Wwft-instelling aanvullende maatregelen te nemen om hieruit voortvloeiende risico’s op witwassen of financieren van terrorisme te beheersen. 27 Deze maatregelen zullen sterk afhankelijk zijn van de omstandigheden van een concreet geval. Daarbij kan gedacht worden aan beperkingen in de dienstverlening of aanvullende cliëntenonderzoeksmaatregelen. In een uiterst geval kan dat ertoe leiden dat door de toezichthouder van de instelling wordt gevraagd om haar bedrijfsactiviteiten in de betrokken staat te beëindigen. De toezichthouder kan daarnaast ook handhavend optreden jegens de instelling indien blijkt dat bijkantoren of meerderheidsdochters de op het niveau van de groep vastgestelde gedragslijnen en procedures niet of onvoldoende naleven, of wanneer de toezichthouder niet of niet tijdig is geïnformeerd over daarvoor geldende belemmeringen in het land van vestiging. De Nederlandse toezichthouder is verantwoordelijk voor het toezicht of de vastgestelde gedragslijnen en procedures door Nederlandse Wwft-instellingen op groepsniveau worden toegepast. De toezichthouder in de lidstaat van ontvangst is verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de anti-witwasregelgeving in de lidstaat van ontvangst door een bijkantoor of meerderheidsdochter van een Nederlandse Wwft-instelling. Artikel 2, eerste lid, Wwft. Banken en andere financiële ondernemingen dienen daarbij rekening te houden met de maatregelen die worden genoemd in de gedelegeerde verordening o.g.v. artikel 45, zevende lid, van de vierde anti-witwasrichtlijn, namelijk: Gedelegeerde Verordening (EU) 2019/758 van de Commissie van 31 januari 2019 tot aanvulling van Richtlijn (EU) 2015/849 van het Europees Parlement en de Raad met betrekking tot technische reguleringsnormen inzake de minimumactie en de soort bijkomende maatregelen waartoe krediet- en financiële instellingen verplicht zijn met het oog op het beperken van het witwasrisico en het risico van terrorismefinanciering in bepaalde derde landen (PbEU 2019, L 125). 26 27 14 Algemene leidraad Wwft 5. CLIENTENONDERZOEK 5.1 Algemeen 21 juli 2020 Net als de derde anti-witwasrichtlijn kent de vierde anti-witwasrichtlijn een risicogebaseerde benadering, waaruit volgt dat instellingen de maatregelen die zij in het kader van het cliëntenonderzoek nemen, moeten afstemmen op de risico’s van de aard en omvang van de eigen onderneming en de dienstverlening, alsmede op de risico’s van een concrete zakelijke relatie of transactie. Naast een risicogebaseerde invulling van het cliëntenonderzoek dat in standaard gevallen dient plaats te vinden, kan op basis van een risicobeoordeling in een concreet geval ook aanleiding bestaan voor het verrichten van een vereenvoudigd of verscherpt cliëntenonderzoek. Daarbij laat de Wwft slechts ruimte voor het variëren in de intensiteit van de maatregelen die in het kader van het cliëntenonderzoek worden genomen. Het cliëntenonderzoek kan in geval van laag risico dus niet meer achterwege worden gelaten.28 Nu het cliëntenonderzoek in geval van laag risico niet meer achterwege kan worden gelaten, moet het cliëntenonderzoek nog meer gebaseerd zijn op een risicoweging, mede op grond van de in de vierde anti-witwasrichtlijn geïdentificeerde risicofactoren. Ten aanzien van de mogelijkheid om een vereenvoudigd cliëntenonderzoek te verrichten, worden in de Wwft niet langer typen cliënten aangewezen ten aanzien waarvan met een vereenvoudigd cliëntenonderzoek kan worden volstaan. In plaats daarvan dient een instelling voor het aangaan van een zakelijke relatie of het verrichten van een transactie een risicobeoordeling uit te voeren. Indien daaruit volgt dat sprake is van een aangetoond laag risico, kan volstaan worden met het treffen van vereenvoudigde cliëntenonderzoeksmaatregelen. Het cliëntenonderzoek kan in geen geval achterwege blijven, maar de intensiteit waarmee de cliëntenonderzoeksmaatregelen worden toegepast, wordt afgestemd op het risico dat met het type cliënt, product, dienst transactie en leveringskanaal en met landen of geografische gebieden gepaard gaat. Het is aan de instelling zelf om te bepalen welke intensiteit in een bepaald geval is aangewezen. Uit de risicobeoordeling kan ook volgen dat sprake is van een hoog risico waardoor verscherpt cliëntenonderzoek vereist is. In deze gevallen, maar ook in de gevallen die reeds naar huidig recht als gevallen van hoog risico worden gekwalificeerd, dient een instelling verscherpte maatregelen te treffen. Naast de zakelijke relaties of transacties die op grond van de risicobeoordeling met een hoog risico op witwassen of financieren van terrorisme gepaard gaan, gaat het om situaties waarin de cliënt woonachtig of gevestigd is of zijn zetel heeft in een (derde) hoogrisicoland, waarin sprake is van PEP’s of van een correspondentrelatie. In deze gevallen dient een instelling meer gegevens te verzamelen en te controleren, teneinde het hoge risico voldoende te analyseren, te beperken en te beheersen. 5.2 Verplichtingen cliëntenonderzoek 5.2.1 Wie is de cliënt? Volgens de Wwft is de cliënt: a) de natuurlijk persoon of rechtspersoon met wie de Wwft- instelling een zakelijke relatie aangaat of b) de natuurlijk persoon of rechtspersoon die een transactie door de Wwft-instelling laat uitvoeren. In de gevallen waarin het niet meteen duidelijk is of de cliënt ten behoeve van zichzelf of ten behoeve van een derde handelt, geldt een risicogebaseerde benadering. De instelling dient dan redelijke maatregelen te nemen om te verifiëren of de cliënt ten behoeve van zichzelf optreedt dan wel ten behoeve van een derde.29 Als dit laatste het geval is, dan kwalificeert die derde ook als cliënt. Het cliëntenonderzoek strekt zich ook uit tot het identificeren van de uiteindelijk belanghebbende en het nemen van redelijke maatregelen om de identiteit van de uiteindelijk belanghebbende te verifiëren. In paragraaf 5.8 wordt hier nader op 28 29 Dit was nog wel mogelijk onder de derde anti-witwasrichtlijn. Artikel 3, tweede lid, onderdeel f, Wwft. 15 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 ingegaan. De Wwft verplicht verder om, in het geval dat een Wwft-instelling te maken krijgt met een natuurlijk persoon die beweert als vertegenwoordiger van een cliënt op te treden, vast te stellen of deze persoon vertegenwoordigingsbevoegd is.30 Een dergelijke situatie doet zich bijvoorbeeld voor indien een rechtspersoon zich laat vertegenwoordigen door een natuurlijk persoon. De rechtspersoon is dan de cliënt van de Wwft-instelling. In deze situatie moet de Wwft-instelling eerst vaststellen dat de natuurlijk persoon daartoe bevoegd is. Als dit het geval is, kan de Wwftinstelling het cliëntenonderzoek naar de rechtspersoon (cliënt) verrichten. De Wwft-instelling is in voorkomend geval ook verplicht om de natuurlijk persoon die de rechtspersoon vertegenwoordigt te identificeren en zijn identiteit te verifiëren. 5.2.2 Trusts, personenvennootschappen en andere juridische constructies Het cliëntenonderzoek strekt zich tevens uit tot een trust, indien een cliënt handelt als trustee van een trust. Een trust is een buitenlandse rechtsvorm die niet naar Nederlands recht kan worden opgericht, maar wel in Nederland wordt erkend. De rechtsvorm trust heeft geen rechtspersoonlijkheid. Wat is een trust?* De settlor (insteller) stopt vermogen in de trust en vertrouwt op die manier zijn vermogen toe aan derden, de trustees. De trustees beheren het vermogen en kunnen een natuurlijk persoon zijn of een rechtspersoon. Het juridisch eigenaarschap van het vermogen wordt door de settlor overgedragen aan de trustee. De trustee moet volgens de door de settler opgestelde voorwaarden handelen. Daarnaast kan er een protector worden aangesteld die (het handelen van) de trustee controleert. Hoewel de trustee dus eigenaar is, houdt de trustee het vermogen niet voor zichzelf, en heeft hij in principe geen recht op de vermogensbestanddelen of de daaruit voortvloeiende inkomsten. Bij het oprichten van de trust kan de settlor voorwaarden stellen aan hoe het vermogen beheerd wordt (door de trustee) en kan de settlor bepalen wie de beneficiaries (begunstigden) van het vermogen zijn. De begunstigde kan een natuurlijk persoon zijn of een rechtspersoon. * een trust moet uitdrukkelijk worden onderscheiden van een trustkantoor. Uit de Wwft volgt dat de verplichting tot het verrichten van cliëntenonderzoek van overeenkomstige toepassing is op de trust. De trust wordt niet aangemerkt als cliënt, aangezien de trust zelf geen zakelijke relatie kan aangaan of een transactie kan (laten) uitvoeren. De trustee, die een natuurlijk persoon of rechtspersoon is, verricht (rechts)handelingen namens de trust en kwalificeert zich daarom als de cliënt. Indien een Wwft-instelling een trustee als cliënt heeft, bepaalt de Wwft dat het cliëntenonderzoek zich ook uitstrekt tot de trust ten behoeve waarvan de cliënt optreedt. In aanvulling op het voorgaande dient een instelling tevens vast te stellen of de cliënt bevoegd is namens de trust te handelen. De Wwft bepaalt dat het cliëntenonderzoek zich ook uitstrekt tot de personenvennootschap. Personenvennootschappen hebben geen rechtspersoonlijkheid. Zij worden gevormd op basis van een bijzondere overeenkomst tussen de oprichters die overeenkomen onder een bepaalde (wettelijk erkende) vorm met elkaar te gaan samenwerken. Omdat de personenvennootschap geen rechtspersoonlijkheid bezit, wordt deze niet als cliënt aangemerkt. Personenvennootschappen zijn de maatschap, de vennootschap onder firma (vof) en de commanditaire vennootschap. Degenen die namens de personenvennootschap handelen, worden aangemerkt als cliënt. De Wwft bepaalt dat het cliëntenonderzoek zich ook uitstrekt tot de personenvennootschap. Daarnaast dient de Wwft-instelling vast te stellen of de natuurlijk persoon die de vennoten in de personenvennootschap vertegenwoordigt daartoe bevoegd is.31 30 31 Artikel 3, tweede lid, onderdeel e, Wwft. Artikel 3, vierde lid, Wwft. 16 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 Eenzelfde verplichting geldt bij juridische constructies soortgelijk aan de trust of soortgelijke gemeenschappen van personen zonder rechtspersoonlijkheid en andere vergelijkbare entiteiten naar buitenlands recht die geen rechtspersoonlijkheid bezitten. Indien een Wwft-instelling een cliënt heeft die namens deze constructie of entiteit handelt, dan strekt het cliëntenonderzoek zich tevens uit tot de juridische constructie of entiteit en moet de Wwft-instelling vaststellen of de cliënt bevoegd is namens deze juridische constructie of entiteit te handelen. 5.2.3 Wanneer cliëntenonderzoek De Wwft bepaalt in welke gevallen cliëntenonderzoek moet worden verricht:  Indien een zakelijke relatie wordt aangegaan;  Indien er een incidentele transactie wordt verricht van ten minste € 15.000 of meerdere transacties waartussen een verband bestaat met een gezamenlijke waarde van ten minste € 15.000;  Indien er indicaties zijn dat de cliënt betrokken is bij witwassen of financieren van terrorisme;  Indien de Wwft-instelling twijfelt aan de juistheid of volledigheid van eerder verkregen gegevens van de cliënt;  Indien het risico van betrokkenheid bij witwassen of financieren van terrorisme van een bestaande cliënt daartoe aanleiding geeft;  Indien er, gelet op de staat waarin een cliënt woonachtig of gevestigd is of zijn zetel heeft, een verhoogd risico op witwassen of financieren van terrorisme bestaat;  Indien de Wwft-instelling een geldovermaking32 (elektronische betaling) verricht van ten minste € 1.000;33 Voor kopers en verkopers van goederen (handelaren) geldt dat zij cliëntenonderzoek moeten verrichten bij transacties van ten minste € 10.000 euro of meer in contanten. Deze verplichting geldt ook indien er meerdere transacties worden verricht waartussen een verband bestaat met een gezamenlijke waarde van ten minste € 10.000 in contant geld.34 Voor kansspelaanbieders geldt dat zij cliëntenonderzoek moeten verrichten bij incidentele transacties van ten minste € 2.000 bij het ophalen van een prijs of het aangaan van een weddenschap, of bij meerdere transacties waartussen een verband bestaat met een gezamenlijke waarde van ten minste € 2.000.35 Bij het verrichten van een (individuele) geldtransfer, wordt altijd een zakelijke relatie aangegaan, ongeacht de hoogte van de geldtransfer. Dit volgt uit de wetsgeschiedenis.36 Omdat er altijd een zakelijke relatie wordt aangegaan, moet er ook altijd cliëntenonderzoek worden verricht door de Wwft-instelling. Een geldtransfer is een betaaldienst waarbij een begunstigde, geldmiddelen ontvangt van de betaler, zonder dat er een betaalrekening van de betaler of de begunstigde wordt gebruikt.37 Uit de Wwft volgt dat niet alleen bij nieuwe cliënten, oftewel bij het aangaan van een (nieuwe) Als bedoeld in artikel 3, onder 9, van Verordening (EU) 2015/847 van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2015 betreffende bij geldovermakingen te voegen informatie en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1781/2006 (PbEU 2018, L 141). 33 Artikel 3, vijfde lid, Wwft. 34 Artikel 3, zesde lid, Wwft. 35 Artikel 3, zevende lid, Wwft. 36 Kamerstukken II 2017/18, 34808, nr. 3, p. 37. 37 Zie ook artikel 1:1 Wft. Onder een geldtransfer wordt verstaan: een betalingsdienst waarbij, zonder dat een betaalrekening op naam van de betaler of de begunstigde wordt geopend, van een betaler geldmiddelen worden ontvangen met als enig doel het daarmee corresponderende bedrag over te maken aan een begunstigde of aan een andere, voor rekening van de begunstigde handelende betalingsdienstaanbieder en/of waarbij de geldmiddelen voor rekening van de begunstigde worden ontvangen en aan de begunstigde beschikbaar worden gesteld. 32 17 Algemene leidraad Wwft 21 juli 2020 zakelijke relatie, cliëntenonderzoek moet worden verricht. In bepaalde gevallen moet, als er al een zakelijke relatie bestaat, dus bi