Sağlıkta İleri Teknoloji 2021-2022 Güz Dönemi SKY489 PDF

SKY489 Sağlıkta İleri Teknoloji Ahmet Genç, PhD 2021-22 Güz Dönemi Dersin Amacı … SKY489 Sağlık alanında kullanılan ileri teknolojilerin  amaç, fayda ve kullanım alanları,  sağlık hizmetlerindeki yeri,  sunduğu avantajlar ve  iş akışlarına etkiler...

SKY489 Sağlıkta İleri Teknoloji Ahmet Genç, PhD 2021-22 Güz Dönemi Dersin Amacı … SKY489 Sağlık alanında kullanılan ileri teknolojilerin  amaç, fayda ve kullanım alanları,  sağlık hizmetlerindeki yeri,  sunduğu avantajlar ve  iş akışlarına etkileri konusunda bilgi vermek; Sağlıkta ileri teknolojilerinde  karşılaşılan zorluklar ve nedenleri ile  bu zorlukların yönetilmesi Öğrenme çıktıları … SKY489  Sağlık teknolojisindeki gelişmeler ve trendler hakkında bilgi sahibi olma  Sağlık sektöründe ileri teknolojilerin kullanım alanları ve önemini kavrama  Sağlık sektöründeki değişim ve dönüşüme dair fikir yürütme imkânı elde etme  Sağlıkta ileri teknolojilerin vaat ettikleri ve beraberinde getirdiği zorluklara karşı önalmaya yönelik planlama yapabilme  İleri teknolojilerinin sağlık yönetiminde sürdürülebilirlik, kaliteli hizmet sunumu ve hasta memnuniyeti konularındaki etki ve katkılarını öğrenme Ders Programı SKY489 Tüketici Davranışları, Güncel Eğilimler ve Sağlık Sistemine Yansımaları Tüketiciler ve trendler … tüketiciler ve trendler arasındaki etkileşim Tüketiciler ve 'yaşam tarzındaki eğilimler’ (bariz veya değil) veya trendler arasındaki etkileşimin dinamikleri*:  tüketicilerin yaşamları, yaşam tarzları ve satın alma alışkanlıkları  siyaset, savaşlar, din, ekonomi, teknoloji, hastalıklar, kültür, medya ve fikirler tarafından değiştirilir;  trendlerin her zaman birbiriyle bağlantılı olması,  trendlerin genellikle karşı trendler yaratması, ve  tüketici zihniyetlerindeki değişikliklerin kendi eğilimlerini doğurması * * Hat, A. (2015, May). 4. New Trends in Consumer Behavior in the European Healthcare Market. In Healthcare (pp. 71-88). De Gruyter Oldenbourg. Tüketiciler ve trendler … değişim dinamikleri Tüketici davranışlarının yönünü veya yoğunluğunu değiştiren faktörler*: – ekonomik faktörler (kişinin geliri, mevcut mal ve hizmetler ve fiyatları), – sosyo-demografik faktörler (cinsiyet, yaşanılan yer, uzun yaşama beklentisi, doğum oranı, mobilite, yaşlanan toplum), – kültürel faktörler (alışkanlıklar, gelenekler, toplumsal değerlerdeki değişim, tüketici eğitimi, kaliteli yaşam algısı), – teknolojik faktörler (iletişim araçları ve biyoteknolojinin gelişimi), – politik faktörler (yasal değişiklikler , hükümetlerin tutum ve faaliyetleri) – psikolojik faktörler (tüketici motivasyon ve tutumu, duygular, öğrenme, yaşam tarzı)  Tüketiciler ve trendler … sağlık hizmetlerinin durumu  Tüketici davranışlarıyla ilgili öne çıkan trendler*:  küreselleşme, etnosentrizm, homojenleşme ve heterojenleşme, ekoloji, etik tüketim, evde tüketim, sanallaştırma ve hem üretip hem de tüketenler (prosumer). Sağlık sistemlerine / hizmetlerine has özellikler  bilgi asimetrisi  belirsizlikler (hastalık vb.)  Kişisel (bir hizmet sağlayıcıdan «şahsi» hizmet alma),  hastaların pasif / edilgen konumu * Hat, A. (2015, May). 4. New Trends in Consumer Behavior in the European Healthcare Market. In Healthcare (pp. 71-88). De Gruyter Oldenbourg. www.asvsa.or Sağlık Hizmetlerinde tüketim … etkileyen faktörler  Makroekonomik politikalar / hükümetler veya şirketler  Hizmete erişimdeki yeni düzenlemeler  Kültürel faktörler –tüketim davranışlarını etkileyen*  Kişisel, toplumsal veya psikososyal faktörler  Artan yaşam süresi ve eğitim seviyeleriyle orantılı; bilginin kullanılabilirliği ve transferinin önemi; yaşanan kültürel değişimler  e-sağlık, mobil sağlık, bizzat veya sanal yolla iletişim (dr, hastane, vb.) - belirsizliğin azaltılması / kaçınma, bilgiye erişimi sağlar  Paydaşlar (dr, aile yakını, DSÖ, Sag. Bk., vb.) * Hat, A. (2015, May). 4. New Trends in Consumer Behavior in the European Healthcare Market. In Kaynak: McKinsey Kaynak: McKinsey Healthcare (pp. 71-88). De Gruyter Oldenbourg.  Sağlık Hizmetlerinde «yeni durum» Bilgili ve bilinçli Sağlıklı Alternatif tüketici yaşam tarzı bolluğu Kendi Evde doktoru olma tüketim e-Sağlık Doktor m-Sağlık Tüketici Yaşlanma Kaynak: Hat, A. (2015, May). 4. New Trends in Consumer Behavior in the European Healthcare Market. In Healthcare (pp. 71-88). De Gruyter Oldenbourg.  Reaktif Tıp sonrası … innovasyonlar ve tıp  Öngörülü, önleyici, kişiselleştirilmiş, katılımcı tıp (P4 –Ö2K2 Tıbbı)*  Sistem yaklaşımıyla hastalara moleküler, hücresel ve organ temelli kişiselleştirilmiş sağlık hizmet sunumu  Hastalığın semptomları yerine nedenlerine odaklanarak hizmet sunumu + maliyet tasarrufu  Tüketicilerin yaşam tarzı değişiklikleri odakta  Dijital teknolojinin de katkısıyla kalıtım ve akrabalık bağlarının da işlenmesiyle kronik hastalıkların görülme sıklığında bir düşüş mümkün olabilecektir. Kaynak: *Flores, M., Glusman, G., Brogaard, K., Price, N. D., & Hood, L. (2013). P4 medicine: how systems medicine will transform the healthcare sector and society. Personalized medicine, 10(6), 565-576. Sağlık Sistemi Primary Healthcare Systems *Ortak Anahtar Altyapısı (PKI), verileri şifrelenmesine ve imzalanmasına olanak tanıyan süreç, teknoloji ve ilkeler sistemidir (Kullanıcı, cihaz veya hizmetlerin kimliğini doğrulayan Kaynak: Mladen dijital sertifikalar) Mauher  Mobil hizmet Aile hekimi sunucular Evde bakım Halk sağlığı bilgileri Klinik ve hasta veri tabanları ve paylaşılan kaynaklar Acil hizmetler (Mobil data) Intranet/Ekstranet Başka hastaneler Internet Özel merkezler Hastane içi hizmetler (Patoloji, radyoloji vs.) 13 Kaynak: Fikret Ceyhan, HBYS  Sağlık Bilgi Sistem Ağı … network  İntranet, çalışanlar tarafından iletişim kurmak ve işbirliği yapmak için kullanılan özel bir ağdır.  Ekstranet de özel bir ağdır. Şirket intranetine benzer şekilde çalışır; ancak bir extranet şirket dışından yetkili kullanıcıların erişimine izin verir. Bu harici kullanıcılar tedarikçileri ve ortakları içerebilir. Kaynak: *Flores, M., Glusman, G., Brogaard, K., Price, N. D., & Hood, L. (2013). P4 medicine: how systems medicine will transform the healthcare sector and society. Personalized medicine, 10(6), 565-576. SKY489 Sağlık hizmetlerinde verimlilik ve sürdürülebilirlik Sürdürülebilirlik … sağlık kuruluşları olarak  Hastaneler ve birinci basamak sağlık kuruluşları  daha adil bir bakım sağlanması  gereksiz tedavi maliyetlerinin azaltılması,  sistem verimliliğinin artırılması ve  sağlık kuruluşlarının çevresel etkilerinin azaltılması ve önlenmesini içine alan daha sürdürülebilir kurumlar haline gelmek durumundadırlar. * PEKİ BUNU NASIL BAŞARACAKLAR  Değişim yönetimi  Teknolojik gelişmelere adaptasyon  Araştırma geliştirme  * Brandao, C., Rego, G., Duarte, I., Nunes, R., 2013. Social responsibility: a new paradigm of hospital governance? Health Care Anal. 21, 390e402. http://dx.doi.org/10.1007/s10728-012-0206-3 Değişim yönetimi için … entelektüel sermaye  Entelektüel sermayenin  beşeri boyutu: insanların bilgi, beceri, deneyim ve yeteneklerini kapsayan ve çalışanla birlikte giden bilgi  yapısal boyut: örgütsel rutinler, prosedürler, sistemler, kültür, veri tabanlarını içine alan ve firmaya kalan bilgi  ilişkisel sermaye: firmanın müşteri, tedarikçi veya Ar-Ge ortaklarıyla (dış ilişkileri) bağlantılı tüm kaynaklar Sağlıkta ileri teknolojiler entelektüel sermayenin özellikle yapısal boyutuyla ilgilenir ama diğer boyutlarıyla da dolaylı ilişkisi vardır. Teknoloji Tanımı … donanım ve cihazlar +  Eski Yunancadan gelir “téchne” + “logia”  “téchne”: inşa etmek, örmek, yapmak, zanaat ya da sanat  “logia”: ile düşünce biçimi  Teknoloji en genel tanımla ‘mal ve hizmet üretiminde kullanılan üretim bilgisi, bu bilginin türetilmesi ve kullanım becerisi’ olarak ifade edilebilir. Teknoloji Tanımı … donanım ve cihazlar + Belirli bir sonuca ulaşmak ya da belirli bir problemi çözmek, belirli işleri yapmak için bilginin ve eldeki varlıkların kullanımıdır. Teknoloji kavramı iki farklı unsurla ilgilidir: fiziksel unsurların nasıl kullanılacağı her türlü cihaz, donanım ve benzeri ve geliştirilebileceği hakkındaki ürünlerin fiziksel unsurları, ustalık bilgisi, süreçler ve benzeri bilgi birikimidir. Kaynak: Greisler D, Stupak RJ, editors. Handbook of technology management in public administration. CRC Press; 2006 Nov 15. İleri Teknolojilerin katkıları ve düşündürdükleri … ‘+’ ları ve ‘-’ leri İleri teknolojiler ve bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT),  hizmet vericilerle hastaları sürekli temas haline getirerek tedavilerin dolaylı maliyetlerin* azaltılmasında,  sağlık hizmetlerine erişimin kolaylaştırılmasında ve  sağlık hizmet kalitesini iyileştirmesinde ve sürdürülebilirlikte pay sahibidirler.* Video..\Media\WhatisanORBlackBox.mp4 * Dolaylı maliyetlerin azaltılması, şayet bu teknolojiler olmasaydı oluşacak olan maliyetlerle ilgilidir  Lettieri, E., Shani, A.B.R., Longoni, A., Cagliano, R., Masella, C., Molteni, F., 2012. Can technology enable sustainable effectiveness in health care Delivery? Some lessons from a rehabilitation hospital. In: Albers Mohrman, S., Shani, A.B.R. (Eds.), Organizing for Sustainable Health Care. Emerald Group Publishing Limited, Bingley, pp. 113e146. İleri Teknolojilerin katkıları ve düşündürdükleri … ‘+’ ları ve ‘-’ leri - Eksileri veya düşündürdükleri --- - yatırım maliyeti (teknoloji + alt yapı), - diğer teknolojilerle birlikte çalışabilirlik ?? (interoperability) sorunu, - alt yapı ve entegrasyon gereksinimleri, - üst yönetimin desteği, - personel eğitimleri, - ulusal sağlık ve ekonomi politikalarının destekleyici rolleri, - sağlık profesyonellerinin bu yenilikleri ve teknolojileri takip edebilmesi ve uyumu, - hekim-hasta ilişkilerindeki «gerçek zamanlı» etkileşimin hasta ve çalışan memnuniyeti üzerindeki etkileri, - veri güvenliği ve hasta hakları, - ulusal ve uluslararası teknoloji uyumu  Lettieri, E., Shani, A.B.R., Longoni, A., Cagliano, R., Masella, C., Molteni, F., 2012. Can technology enable sustainable effectiveness in health care Delivery? Some lessons from a rehabilitation hospital. In: Albers Mohrman, S., Shani, A.B.R. (Eds.), Organizing for Sustainable Health Care. Emerald Group Publishing Limited, Bingley, pp. 113e146. İleri Teknolojilerin katkıları ve düşündürdükleri … ileri teknolojiler ve ‘+’ları + + + klinik ve iş akışlarının standardizasyonu, + hastanede kalma sürelerinde azalma, + hastaların günlük hayata ve işlerine daha kısa zamanda dönmeleri + hizmet kalitesini artırmaya yönelik hastaların medikal verilerinin sağlık kurumları arasında paylaşımına imkan tanıması, + hastaların kendi hastalıklarıyla ilgili farkındalıklarını artırarak sağlıklarıyla ilgili karar alma süreçlerine dahil etmesi* + hem hasta hem doktorun hastalık yönetimine dair gerçek zamanlı verilere ulaşabilmesi * Eysenbach, G., 2001. What is e-health? J. Med. Internet. Res. 3 (2), 1e2. http://dx.doi.org/10.2196/jmir.3.2.e20 İleri Teknolojilerin katkıları ve düşündürdükleri … ileri teknolojiler ve ‘+’ları ++ Hastalar arası, hasta ve sağlık profesyonelleri arasında, ve sağlık profesyonelleri ve araştırmacılar arasında disiplinler arası işbirliğine katkı sağlaması ve klinik kararların veri alışverişi yardımıyla iyileştirilmesi* + bakım hizmetlerinin ve ilaç tedavilerinin uyumluluğuna olan katkısı; + doktorların hastanın klinik öyküsüne ve geçmiş kayıtlarına kolay ulaşmasıyla karar verme sürecinin iyileştirilmesine olan katkısı İleri teknolojiler ve sürdürülebilirlik … sosyal sermaye ve değişime açık olma kültürü  İşte sürdürülebilir sağlık kuruluşları yeni teknolojileri ve innovasyonu kullanarak verimliliği artırma çabalarıyla mümkün olacaktır*. Ama bu değişimi gerektirir!  Bu değişimleri destekleyecek olanlar ise sosyal sermayenin geliştirilmesi** ve değişime açık olma kültürünün yerleştirilmesi ile doğru orantılıdır. * Cavicchi, C., & Vagnoni, E. (2017). Does intellectual capital promote the shift of healthcare organizations towards sustainable development? Evidence from Italy. Journal of Cleaner Production, 153, 275-286. ** Botturi, D., Curcio Rubertini, B., Lavalle, T., 2011. Social capital and health strategies: a practical experience. Italian J. Soc. Policy (La Rivista delle Politiche Sociali. İleri teknolojiler ve sürdürülebilirlik … sosyal sermaye ve değişime açık olma kültürü  Sosyal sermaye : aralarında işbirliği olan bir grubun üyeleri tarafından paylaşılan, yazılı olmayan, toplum tarafından benimsenmiş değer ve toplumsal normlar anlamına gelmektedir.  Sosyal sermaye, insanların amaçlarına ulaşmaları için çeşitli faaliyetleri koordine etme imkânı veren, sosyal yapı içerisindeki yerleşik normlar ve sosyal ilişkileri içermektedir.  Diversity: Çeşitlilik  Networks: Bağlantılar  Reciprocity: Mütekabiliyet  Participation: Katılımcılık  Feelings of Trust and Safety: Güven ve Emniyet Duygusu  Sense of belonging: Aidiyet hissi  Values & Norms: Değerler ve Normlar  Outlook in life: Hayata bakış açısı SKY489 Sağlık Hizmetlerinde Gelişmeler & Trendler Dijital Sağlık Yatırımları … covid-19 etkisi  Araştırma firması Holoniq’e göre 2020'de, dijital öğrenme ve dijital sağlık toplam 60 milyar $’lık risk sermayedarı (venture capitalist melek yatırımcı) çekmiş  Sağlık uygulamalarında hastanelerden sigortacılara, eczanelere ve Amazon, Apple ve Google gibi teknoloji devlerine kadar girişimci firmalar mevcut  AmWell’in (Google ın 100 M$ yatırım yaptığı teletıp şirketi) Aralık 2020 deki değeri 6B$ olmuş (Economist)  Doctolib (Fransız firma), video ile teletıbbın 2020 yılında günde 1.000'den 100.000'e çıktığını belirtiyor. Economist Dijital Sağlık Yatırımları … covid-19 etkisi  Sensörler, bulut bilişim ve veri analitiği gibi teknolojiler  Livongo ve Onduo gibi uzman firmalar, diyabet ve diğer rahatsızlıkları sürekli olarak izlemek için cihazlar üretiyor (Doktorlar arasında %50 kullanım)  Mayo Clinic: hastanın evinde infüzyon ve görüntülemeden rehabilitasyona kadar “hastane düzeyinde bakım” sağlamak için Medically Home adlı bir girişimle işbirliği Video Economist Örnek … Medically Home –sanal hastane Protokoller Mayo Clinic gibi Evde Yazılım Bakım sağlık Teknoloji 24/7 hizmet Motoru sistemlerinin Hemşire Hasta ve Doktor destekli hastaneyi -güvenli yakınları odaklı bir şekilde- Bütünleşik: hastanın evine Akut hızlı yanıt klinik hizmetler Ödeyici Kuruluşlar taşımasını Analizler Komple Ödeme Mekanizması sağlıyor Kaynak: Medically Home Klinik Bakım Modeli … ileri düzey evde tıbbi bakım sağlayan temel unsurlar Tecrübeli Bakım Rehabilitasyon Damar Yolu / İlaçlar (Fizik tedavi, iş terapisi, konuşma-dil terapisi) Ruh & davranış Sağlığı Beslenme Yerel Pratisyen Doktor ve Hemşire ekibi Evi Sanal Hastaneye Dönüştürür Yardımcı Sağlık Hizmeti Triyaj Damar yolu Merkezi Uzman Tahlil/EKG Doktor & Hemşire Antibiyotik Ekibi O2 Tıbbi komuta merkezi Hastaları sanal olarak değerlendirerek, doktorları, gerekli ilaçları, klinisyenleri ve hizmetleri yerine getirmek / göndermek üzere hastanın evine yönlendirme merkezi Kaynak: Medically Home Hastalar istekli … Ocak-Haziran 2020 arasında teletıp kullanımı 30 kat artmış - 16 milyon ABDli-JAMA Covid öncesi Covid sonrası Online reçeteli ilaç alma Online Belirtileri Kontrol Etme Online Doktor Randevusu Alma Sanal ortamda Doktorla görüşme ve tıbbi yardım alma Mobil Sağlık Uygulaması Kullanma Dijital Sağlık Yatırımları … covid-19 etkisi Küresel Dijital Sağlık Pazarı … covid le yakalanan yüksek ivme Küresel Dijital Sağlık, pazar büyüklüğü, $Milyar Ar&Ge Sağlıklı yaşam & koruyucu sağlık Teşhis & tarama Hizmet sunumu Finansal operasyonlar 2019 2024 Tahmini Tahmini Sağlıkta yeni yatırımlar … halka arzlara (ipo) gelen yüksek talep Özel şirketlere yatırım yapan Küresel Dijital Sağlık Özel Sermaye Fonları , $Milyar Sağlıkta ileri teknolojiler … işbirlikleri, sınırlar  Siemens Healthineers- Gesinger (Amerikan hastane zinciri) -- uzaktan hasta izlemeyi genişletmek  Apollo Hastanelerinin hastaları, yeniden ilaç almak, tele- danışmanlık ve uzaktan teşhis  İleri teknolojiye adaptasyon hemen birden olmamalı "Hızlı hareket etmek ve iş alışkanlıklarını birden sonlandırmak sağlık hizmetlerinde pek işe yaramıyor” Hemant Taneja, General Catalyst https://youtu.be/6HXDtPSF4Wc?t=117 https://youtu.be/H6JzPCbyVSM https://youtu.be/cOcL_LPVDB8 https://youtu.be/9pN3fdwi49M https://youtu.be/P7zw9fvfBZI Kaynak: Economist, 02.12. 2020 Sağlıkta artan «Unicorn»lar … sağlığı iyileştirme somut çıktısı  Yeni nesil dijital teknolojilerin başarılı olması için  "maliyetleri değil sağlığı iyileştirmesi" gerekli.  Hizmet başına ücret yerine riske dayalı sözleşme yani sonuçlar iyileştiğinde (örneğin, şeker hastaları kan şekerini kontrol altına aldığında veya daha fazla insan göz muayenesi yaptırdığında) ödeme https://www.holoniq.com/healthtech-unicorns yapan İlgili Kaynaklar  https://iausaglikyonetimi.com/endustri-4-0-caginda-saglik-hizme tleri/  https://thinktech.stm.com.tr/tr/sektorler/saglik  Advanced Medical Care Program for the Rapid Introduction of Healthcare Technologies to the National Health Insurance System in Japan  https://healthcare.mckinsey.com/sites/default/files/ 791750_Changing_Patient_Behavior_the_Next_Frontier_in_Healthca re_Value.pdf  Healthcare : Market Dynamics, Policies and Strategies in EuropeBy: Mario Glowik; Slawomir Smyczek. Berlin, Germany : De Gruyter Oldenbourg. 2015. eBook., Veritabanı: eBook Subscription Super Collection - Turkey (EBSCOhost)