Sağlık Hukuku PDF

SAĞLIK HUKUKU DR. DİDEM ÖZCAN İÜHF  HAK NED İR? - Hukuken korunan - Sahibine bu korumadan yararlanma yetkisi tanıyan yarardır. 1  SAĞLI...

SAĞLIK HUKUKU DR. DİDEM ÖZCAN İÜHF  HAK NED İR? - Hukuken korunan - Sahibine bu korumadan yararlanma yetkisi tanıyan yarardır. 1  SAĞLIK HAKKI KAVRAMI Kişinin toplumdan, devletten, sağlığının korunmasını, gerektiğinde tedavi edilmesini, iyileştirilmesini isteyebilmesi ve toplumun sağladığı imkanlardan faydalanabilmesidir. 2  HASTA HAKKI KAVRAMI Hastanın kaybettiği sağlığını en kısa zamanda mümkün olabildiğince en yüksek seviyede, en konforlu ve saygın bir biçimde geri alabilmesi, bu mümkün olamadığında ise hastalığına karşın yaşam kalitesini koruyabilmesi ve insan onuruna yakışır biçimde ölebilmesi için gereksinim duyacağı her türlü destek ve hizmete kolayca ulaşabilmesidir. 3  HA STA HA KL ARIN IN VE SAĞLIK HA KKIN IN YASA L DÜZEN LEM ELERD E EL E A LI NIŞ BİÇİMİ Anayasa 17/1 «Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz. …» Hasta Hakları Yönetmeliği 4/f «Sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını ifade eder. 4 TMK,TBK,TCK, İdare Hukuku Mevzuatı gibi yasal düzenlemelerde yer alan kurallar.  BİRLEŞMİŞ MİLLETLER EVRENSEL İNSAN HAKLARI BEYANNAMESİ UL USL ARARASI EKONOMİK, SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLAR SÖZLEŞMESİ METİNLERE ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ ÖRNEKLER Bireylerin sağlık haklarının korunması hakkında hükümler içerir. 5  HASTA HASTALIK SAĞLIK HEKİM/SAĞLIK MESLEK HUKUKUNUN MENSUBU TEMEL TEDAVİ KAVRAMLARI TIBBİ MÜDAHALE TIP HUKUKU SAĞLIK İŞLETMESİ 6 HASTA Genel olarak sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan kimsedir. Bazen koruyucu sağlık hizmeti için, bazen de bir teşhis ya da tedavi işlemine, bir cerrahi müdahaleye rıza gösteren kimseyi ifade eder. 7 HASTALIK Kişinin organizmasında ya da ruhi durumunda birtakım değişikliklerin ortaya çıkmasıyla sağlığın bozulması durumu, rahatsızlık. Görev bozukluğuna yol açan anormal durumların genel adı. 8  HEKİM Tıbbi müdahalede bulunmak üzere eğitim almış ve hukuk düzeni tarafından kendisine tıbbi müdahale yetkisi tanınmış kişidir. 9  SAĞLIK PERSONELİNE ÖRNEK LER ( SAĞLIK ME SLEK MENSUPLARI) Tabip, uzman tabip, diş Podolog Acil tıp teknikeri tabibi, uzman diş tabibi Radyoterapi teknikeri Evde bakım, yaşlı bakım Ezcacı teknikeri Anestezi teknikeri Ebe Optisyen Tıbbi laboratuvar ve Hemşire patoloji teknikeri Psikolog Klinik Psikolog Ağız ve diş sağlığı … teknikeri Fizyoterapist, Fizyoterapi teknikeri Tıbbi görüntüleme teknikeri Odyolog, odyometri teknikeri Tıbbi protez ve ortez teknikeri/teknisyeni Diyetisyen Ameliyathane teknikeri Dil ve konuşma terapisti 10  SAĞLIK MESLEK MENSUBU İnsan sağlığına hizmet etmek maksadıyla doğrudan insan üzerinde uygulamalarda bulunanlar ile bu kişilere teknik tıbbi destek sağlayan yardımcı sağlık mesleği mensuplarıdır. 11  1 1 / 4 / 1 9 2 8 TA R İ H L İ V E 1 2 1 9 S AY I L I TA B A B E T V E Ş U A B AT I S A N ’AT LA R I N I N TA R Z I İ C R A S I N A DA İ R K A N U N A A Ş A Ğ I DA K İ E K M A D DE E K L E N M İ Ş T İ R. ( B A Z I K A N U N V E K A R A R N E M E L E R DE D E Ğ İ Ş İ K L İ K YA P I L M A S I N A DA İ R 6 2 2 5 S AY I L I 6 / 4 / 2 0 1 1 S AY I L I K A N U N Ek Madde 13 a) Klinik psikolog; psikoloji veya psikolojik danışma ve rehberlik lisans eğitimi üzerine klinik ortamlarda gerekli pratik uygulamaları içeren klinik psikoloji yüksek lisansı veya diğer lisans eğitimleri üzerine psikoloji veya klinik psikoloji yüksek lisansına ilaveten klinik psikoloji doktorası yapan sağlık meslek mensubudur. Klinik psikolog, nesnel ve yansıtmalı ölçüm araçları, gözlem ve görüşme teknikleri kullanarak psikolojik değerlendirme ile uluslararası teşhis ve sınıflama sistemlerinde hastalık olarak tanımlanmayan ve Sağlık Bakanlığının da uygun bulduğu durumlarda psikoterapi işlemleri yapar. Hastalık durumlarında ise ancak ilgili uzman tabibin teşhisine ve tedavi için yönlendirmesine bağlı olarak psikoterapi uygulamalarını gerçekleştirir. Psikoloji lisans eğitimi üzerine ilgili mevzuatına göre Sağlık Bakanlığınca uygun görülen psikolojinin tıbbi uygulamalarıyla ilgili sertifikalı eğitim almış ve yeterliliğini belgelemiş psikologlar sertifika alanlarındaki tıbbi uygulamalarda görev alabilirler. Uzman tabibin teşhis ve yönlendirmesiyle ya da bağımsız olarak yapılabilecek mesleki uygulamalar, bu bentteki prensipler çerçevesinde Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. b) Fizyoterapist; fizyoterapi alanında lisans eğitimi veren fakülte veya yüksekokullardan mezun sağlık meslek mensubudur.... 12 TEDAVİ Esas itibariyle sağlık durumu bozulan kimsenin eski sağlığına kavuşmasını hedefleyen işlemler bütünüdür. Hastalığın ortadan kalkmasını, ya da belirtilerin hafiflemesini amaçlar. Bazı hallerde hastalıklardan korunma tedbirlerini de içerebilir. Hastalığı belirlemeye yönelik teşhisi ve iyileşmeye yönelik bakımı içeren bir kavramdır. 13 TIBBİ MÜDAHALE Tıp mesleğini icra etmeye yetkili bir kişi Tıp mesleğini icraya yetkili kişiler tarafından tarafından doğrudan ya da dolaylı olarak uygulanan teşhis, tedavi veya hukuka uygun tedavi amacına yönelik olmak üzere amaçlarla kişinin müdahaleden beklediği gerçekleştirilen her türlü faaliyettir. menfaate uygun tıbbın sınırları içinde kalan fiziki ve ruhi girişime tıbbi müdahale denir. Teşhis, tedavi, korunma, reçete, tahlil... tıbbi müdahaledir. 14 TIP HUKUKU Tıbbi uygulama çerçevesinde hastanın ve sağlık personelinin hak, yükümlülük ve sorumluluklarını açıklayan, anayasa hukuku, ceza hukuku, idare hukuku ve medeni hukuk boyutlarıyla konuyu ele alan hukuk dalıdır. 15  TEMEL MEVZUAT ANAYASA ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER KANUNLAR TÜZÜKLER YÖNETMELİKLER 16  BAŞLIC A KANUNLAR 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun 6283 sayılı Hemşirelik Kanunu 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu 2219 sayılı Hususi Hastaneler Kanunu 1262 sayılı İspençiyari ve Tıbbî Müstahzarlar Kanunu 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 5624 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu 17  BAŞLIC A TÜZÜKLER Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi Türk Eczacılar Deontoloji Tüzüğü Özel Hastaneler Tüzüğü Fizyoterapi ve Bunlara Benzer Müesseseler Hakkında Nizamname 18  BAŞLIC A YÖNETMELİKLER Hasta Hakları Yönetmeliği Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği Özel Hastaneler Yönetmeliği Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yönetmeliği Yönetmelik Hemşirelik Yönetmeliği Konaklamalı Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmelik Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği Ayaktan Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik Kordon Kanı Bankacılığı Yönetmeliği 19  YÜKÜMLÜLÜK HAK / SORUMLULUK 20  Hukuka aykırı davranış sorumluluk doğurur. Sorumluluk hukukî (malî) ya da cezaî olabilir. HUKUKİ SORU ML ULU K Hukukî sorumluluk hukuka aykırı davranışta bulunanın tazminat ödeme yükümlülüğü doğmasıdır. 21  ÖZEL HU KUK SORUMLULU ĞU SÖZLEŞME SORUMLULUĞU SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUK Taraflar arasında akdedilmiş bir sözleşme Bir kişi kusurlu veya hukuka aykırı fiiliyle bir bulunmakta ve bir taraf sözleşmeye aykırı başkasının zarara uğramasına neden hareket etmektedir. olmaktadır. Hukuka aykırı fiil Zarar Uygun nedensellik bağı 22 «Hukuka aykırı bir fiili işleyen kimse ancak bu fiilinin sebep olduğu zararları tazminle yükümlüdür. Bir kimseden fiilinin sebep olmadığı bir zararın tazmininin istenmemesi mantık icabıdır. Şu halde zarar ile fiil arasındaki mantıki illiyet bulunmayan bir zararın tazmini istenemez. Fakat fiille mantıki illiyet bağı bulunan bütün zararlardan faili sorumlu tutmak da adil olmayabilir. Hayat tecrübelerine göre bir fiilin, olayların normal akışında meydana getirebileceği zararlarla olan mantıki illiyet bağına uygun illiyet bağı denilmektedir. Mantıki illiyet zinciri içinde bir sebebin zararı meydana getirmeye uygun bir sebep olup olmadığı araştırılacaktır…» HGK 19.2.2019 T., 2017/2008 E., 20219/172 K. 23 HUKUKA AYKIRILIĞI KALDIRAN NEDENLERİN VARLIĞI HALİNDE SORUMLULUKTAN KISMEN YA DA TAMAMEN KURTULMAK MÜMKÜNDÜR 24 VI. Hukuka aykırılığı kaldıran hâller 1. Genel olarak MADDE 63- Kanunun verdiği yetkiye dayanan ve bu yetkinin sınırları içinde kalan bir fiil, zarara yol açsa bile, hukuka aykırı sayılmaz. Zarar görenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar, zarar verenin davranışının haklı savunma niteliği taşıması, yetkili kamu makamlarının müdahalesinin zamanında sağlanamayacak olması durumunda kişinin hakkını kendi gücüyle koruması veya zorunluluk hâllerinde de fiil, hukuka aykırı sayılmaz. 2. Sorumluluk MADDE 64- Haklı savunmada bulunan, saldıranın şahsına veya mallarına verdiği zarardan sorumlu tutulamaz. Kendisini veya başkasını açık ya da yakın bir zarar tehlikesinden korumak için diğer bir kişinin mallarına zarar verenin, bu zararı giderim yükümlülüğünü hâkim hakkaniyete göre belirler. Hakkını kendi gücüyle koruma durumunda kalan kişi, durum ve koşullara göre o sırada kolluk gücünün yardımını zamanında sağlayamayacak ise ve hakkının kayba uğramasını ya da kullanılmasının önemli ölçüde zorlaşmasını önleyecek başka bir yol da yoksa, verdiği zarardan sorumlu tutulamaz. 25  KAMU HUKUKU SORUMLULUĞU Ceza Sorumluluğu (Sağlık meslek İdare Hukuku Açısından Sorumluluk mensubunun kamu kurumunda ya da Sağlık meslek mensubunun kamu kurumunda özel bir kurumda çalışması fark etmeksizin) görev yapması ve bu görevi sırasındaki eylemleri nedeniyle sorumluluk doğması Eylemin ceza kanunlarında suç olarak halinde hastaya karşı İdare (Devlet) sorumlu tanımlanmış olması halinde ceza mahkemesi olur. yargısı sonucu verilen hükümle özgürlüğü bağlayıcı cezalar veya para cezaları Bazı eylemlerde sağlık meslek mensubuna veya sağlık kurumuna başka idari cezalar da verilebilir. Lisans/ruhsat iptalleri, idari para cezaları gibi… 26 HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ HUKUKÎ İLİŞKİ TEDAVİ SÖZLEŞMESİ 27  TEDAVİ SÖZLEŞMESİ VEKALET SÖZLEŞMESİ ESER SÖZLEŞMESİ 6098 sayılı Türk Borçlar 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Kanunu m. 502 vd. m. 470 vd. 28  VEK ALET SÖZLEŞMES İ 60 98 SAYILI TÜRK B ORÇLAR KANUNU M. 5 02 VD. İş görme sözleşmesidir Vekil işi şahsen ifa etmelidir. Başkasına yaptırmak için vekalet verenden yetki Sonuç taahhüdü yoktur almalıdır. Vekalet verenin bir işini görmeyi veya Vekil işleri vekalet verenin işlemini yapmayı üstlenir. Menfaatine uygun İşin kapsamı sözleşmede belirlenebilir ya da görülecek işin niteliğine göre belirlenir. Sadakatle Vekilin talimata uygun ifası gerekir. Özenle İzin alma olanağı bulunmadığında, vekalet yapmalıdır. verenin durumu bilseydi izin vereceği belli ise buna göre hareket edebilir. Yoksa talimattan ayrılmamalıdır. 29  ESER SÖZLEŞMESİ İş görme sözleşmesidir. İş gören (yüklenici) işleri iş sahibinin Yüklenici bir eser meydana getirmeyi Menfaatine uygun üstlenmiştir. Sadakatle Özenle yapmalıdır. 30  Hekim ile hasta arasında meslek kurallarına aykırı davranışlardan doğacak sorumluluk, aralarında bir sözleşme ilişkisi varsa, sözleşmeye aykırılık olarak değerlendirilir. Hekim ile hasta arasında bir sözleşme ilişkisi bulunmadığı durumda, hekimin müdahalesi sonucu doğabilecek zarar, haksız fiil sorumluluğu çerçevesinde değerlendirilir. Aile hekimi ile hasta arasındaki hukuki ilişkinin söz konusu olduğu hallerde, bu ilişkiyi 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu’na göre incelemek gerekir. Bu uyarınca aile hekimi sözleşmeli hekim olarak çalışmaktadır. Yine aynı kanun uyarınca aile hekimleri, görevleriyle ilgili işledikleri suçlarda ve kendilerine karşı işlenen suçlarda Devlet memuru gibi kabul edilirler. Aile hekimliği hizmeti ücretsizdir. Bu hükümlerden hareketle, aile hekimi ile hasta arasındaki ilişkinin bir kamu hukuku ilişkisi olduğu kabul edilmektedir. 31  HASTA İLE HASTANE ARASINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİ - 1 Özel Hastaneye ile Hasta Arasındaki Hukuki İlişki 3.Yardımcı kişilerin fiillerinden sorumluluk «Hastaneye Kabul Sözleşmesi» olarak adlandırılır. Bu sözleşme, tıbbi tedavi ile yatak ve yemek gibi hizmetleri MADDE 116- Borçlu, borcun ifasını veya bir borç içeriyorsa, Hastaneye Tam Kabul Sözleşmesi, durum böyle ilişkisinden doğan hakkın kullanılmasını, birlikte yaşadığı değilse Hastaneye Bölünmüş Kabul Sözleşmesi olarak kişiler ya da yanında çalışanlar gibi yardımcılarına kanuna kabul edilir. uygun surette bırakmış olsa bile, onların işi yürüttükleri sırada diğer tarafa verdikleri zararı gidermekle yükümlüdür. Hastaya karşı sorumlu olan, sağlık meslek mensubudur, ancak hastane de borcun ifasından BK 116 çerçevesinde Yardımcı kişilerin fiilinden doğan sorumluluk, önceden yapılan yardımcı kişilerin fiillerinden sorumluluk kapsamında bir anlaşmayla tamamen veya kısmen kaldırılabilir. sorumludur. Uzmanlığı gerektiren bir hizmet, meslek veya sanat, ancak kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütülebiliyorsa, borçlunun yardımcı kişilerin fiillerinden sorumlu olmayacağına ilişkin anlaşma kesin olarak hükümsüzdür. 32  HASTA İLE HASTANE ARASINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİ - 2 Kamu hastanesi ile hasta arasındaki Ancak sağlık meslek mensubu, göreviyle hukuki ilişki sözleşme ilişkisi değildir. bağdaşmayan eylemleri nedeniyle Burada hasta ile hastane arasında idare hukuken sorumlu olduğu takdirde, artık hukuku çerçevesinde bir ilişki kurulmuş onun aleyhine dava açılabilir ve zararın olur. Sağlık meslek mensubu idarenin ajanı tazmini doğrudan kendisinden istenebilir. olup, onun sorumlu olduğu eylemler idarenin hizmet kusurudur ve bu eylemler nedeniyle idari yargıda dava açılır. 33