Psikolojik Testler Hakkında Sunum PDF

PSİKOLOJİK TESTLER Doç. Dr. Tuğba TÜRK KURTÇA Eğitim Fakültesi / Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bölümü NELER ÖĞRENECEĞIZ? P s i k o l o j i kt e s t l e r v e p s i k o l o j i k d e ğ e r l e n d i r m e Psikolojik Test nedir? Özellikleri nelerdir? Psikolojik testler hangi koşullarda uyg...

PSİKOLOJİK TESTLER Doç. Dr. Tuğba TÜRK KURTÇA Eğitim Fakültesi / Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bölümü NELER ÖĞRENECEĞIZ? P s i k o l o j i kt e s t l e r v e p s i k o l o j i k d e ğ e r l e n d i r m e Psikolojik Test nedir? Özellikleri nelerdir? Psikolojik testler hangi koşullarda uygulanmalıdır? Psikolojik değerlendirme nedir? Psikolojik testlerle ilişkisi nedir? Psikolojik değerlendirme araçları nelerdir? Psikolojik değerlendirme ekibi kimlerden oluşur? Psikolojik değerlendirme hangi ortamlarda gereklidir? Psikolojik testlerin ve değerlendirmenin amaçları nelerdir? Psikolojik testlerin avantajları ve dezavantajları nelerdir? Psikolojik testlerin varsayımları nelerdir? Psikolojik testlerle ilgili güvenilir bilgilere nasıl ulaşılır?  PSIKOLOJIK TESTLERIN ÖZELLIKLERIN DOĞASI VE PSIKOMETRI Psikolojik testler kullanmaya ihtiyaç duyulması Test teknikleri – Zeka testleri Test dışı tekniker Bireyler arası farklılıklar: Kişilik, zeka, gelişim, başarı, tutum, ilgi…. Soyut özellikler Dolaylı ölçüm yoluyla Karmaşık ve çok boyutlu yapı 2 Kültüre ve zamana koşula bağlı değişim Geleneksel olarak psikolojik testler değişik bireyler arasındaki farkları veya aynı bireyin değişik şartlarda verdiği tepkiler arasındaki farkları ölçmek için kullanılmıştır.  PSIKOLOJIK TEST NEDIR? Psikolojik testler kişinin davranışlarını standart koşullar altında gözlemeye yarayan ölçme araçlarıdır. Psikolojik testlerde kişilerin bilişsel, duyuşsal ve kişilerarası davranışlarının örneklerini temsil edecek standartlaştırılmış uyaranlar kullanılarak davranışları puanlamak, anlamak, tanımlamak, ölçmek ve değerlendirmek için objektif ve sistematik prosedürler uygulanır. Psikolojik testler bireyler arası farkları ya da aynı kişinin farklı zaman ve durumlardaki tepki farklarını ölçmeyi sağlamaktadır. Test sonuçlarına önceden belirlenmiş kurallara göre bazı sayısal veya kategorik sistem uygulanır. Test sonuçları için ortak bir kriter belirlenmiş olmalıdır. Bu kriter kişinin test sonuçlarıyla karşılaştırılır. 3 PSIKOLOJIK TESTLER Testler bireyler hakkında önemli kararlar almak için kullanılırlar. Testlerin bazı kullanım alanları şunlardır: Okula öğrenci kabul etmek için Bireyleri klinik olarak değerlendirmek için İşe alımlarda ve personel seçiminde Uzmanlık sertifikası ve lisans vermek için PSIKOLOJIK TESTLER Psikolojik testler çeşitli özellikleri ölçmek için kullanılırlar. Bu özelliklerden başlıcaları ? Zeka ? Motivasyon ? Başarı ? Yetenek ? Kaygı ? Algı ? Mesleki tercihler PSIKOLOJIK TESTLER Psikolojik testlerin üç önemli özelliği vardır 1.Psikolojik testler, bir davranış örneklemidir. 2.Örneklem, standartlaştırılmış koşullarda elde edilir. 3.Puanlama veya sayısal bilgi elde etmek için kurallar vardır. PSIKOLOJIK TESTLER Davranış Örneklemi Psikolojik testler, bireylerden bir tepkide bulunmasını ister. Kişinin davranışı onun bir özelliğini ölçmek için veya bireye ilişkin br sonucu tahmin etmek için kullanılır. Bunun için kişinin davranışlarından bir örneklem alınarak gözlenir. PSIKOLOJIK TESTLER Davranış Örneklemi Bir özelliği tanımlamak için bireyin o özelliğe ilişkin gösterdiği tüm davranışlarının gözlenmesi gerekmez. Örneğin okuma becerisinin ölçülmesi için bireyden düzeyine uygun tüm yazılı metinlerin okuması istenemez. Bu yol belki bireyin okuma yeteneği hakkında kesin bir bilgi verecektir ancak ekonomik değildir. PSIKOLOJIK TESTLER Davranış Örneklemi Bunun yerine yazılı metinlerden tipik olanlar seçilerek bireyin okuma becerisi ölçülür. Sistematik bir davranış örneklemi ile ayrıntılı ölçme yapılır. Davranış örnekleminde önemli bir nokta da temsil özelliğidir. PSIKOLOJIK TESTLER Davranış Örneklemi Örneğin, sürücü ehliyeti sınavında sadece araba sürme ölçülürse temsil edici bir ölçme olmaz. Bunun yanı sıra park etme, sinyal verme, trafik kurallarına uyma gibi davranışlar da ölçülmelidir. PSIKOLOJIK TESTLER Standartlaştırma Psikolojik testlerle, standart koşullarda davranış örneklemi toplanır. Standartlık, testin uygulama koşullarının standartlığını ifade eder. Bu bağlamda grup testlerinin standartlığı bireysel testlere göre daha kolay sağlanır. PSIKOLOJIK TESTLER Puanlama Kuralları Testlerde puanlama kuralları kapsamlı ve iyi tanımlanmış olmalıdır. Sınıf testleri için basit ve iyi tanımlanmış kurallar olabilir ancak büyük ölçekli sınavlar için basit kurallar yeterli olmaz. Bu tür sınavlarda puanlamanın nesnel olması özellikle önemlidir. PSIKOLOJIK TESTLER Test Türleri 1.Performans Testleri (maksimum performans) 2.Davranış Gözlemi (tipik performans) 3.Kişinin kendini ifade etmesi (self-report) PSIKOLOJIK TESTLERIN ÖZELLIKLERI Amaca, duruma, kişiye ve yaş grubuna uygunluk Norm Geçerlilik çalışmalarının yapılmış olması Ekonomik ve kullanışlı Güvenilirlik olma Standardizasyon Objektiflik 4 ÖLÇMENİN BASAMAKLARI Ölçülecek özelliğin tanımlanması 1 Ölçülecek özelliğe uygun sayı ve semboller kümesinin seçilmesi 2 Ölçme kuralının belirlenmesi 3 TEST UYGULAMASINI OLUMSUZ ETKİLEYEN ETMENLER *Uygulayıcıdan kaynaklanan hatalar *Testi alan kişiden kaynaklanan hatalar *Testin uygulanma ortamından kaynaklanan hatalar *Testin kendisinden kaynaklanan hatalar (Tekin, 2014)  PSIKOLOJIK TESTLERIN UYGULAMA KOŞULLARI ✔ Teste tabi tutulan her bir birey için en uygun testiseçilmelive uygulamalıdır. ✔ Geçerli ve güvenilir bir testin seçilmelidir. ✔ Testi uygulayan kişilerin testin yapılacağı yeri teste uygun ve elverişli hale getirmelidir. ✔ Aşırı gürültü, sıcak, soğuk, dikkat dağıtıcı faktörler, parlayan güneş ışığı, yetersiz havalandırma gibi rahatsız edici durumlar mümkün olduğu kadar aza indirilmelidir. ✔ Sınayan ile sınanan arasındaki çalışma ilişkisi ifade eden uyum oldukça önemlidir. ✔ Yansız ve hatasız olarak testin yönergelerine uyulması gerekmektedir. ✔ Sonuçların nasıl yorumlanacağı ve saklanacağıyla ilgili standartlara uyulmalıdır. 5 İDEAL OLMAYAN TEST ETME KOŞULLARI İdeal Olmayan Test Etme Koşulları (Cohen ve Swerdlik, 2013) 6  PSIKOLOJIK DEĞERLENDIRME NEDIR? Psikolojik değerleme yapabilmek, basit bir testi uygulamaktan daha fazlasını; eğitim, beceri ve uygulama deneyimini gerektirir. Psikolojik değerlendirme test ve test dışı tekniklerle toplanan verileri anlamlı olarak bir araya getirmek ve yorumlamak olarak tanımlanabilir. Bir testi uygulama tek başına yeterli değildir. O testin sonuçlarını sayılarla ifade etmek ve o sayıların ne anlama yorumlamak gerekir. Raporu hazırlayan kişinin testi uygulayan kişi ya da kişiler olması ya da o test sonuçlarını yorumlayabilecek bir alan uzmanı olması gerekir. Test sonucunu değerlendirme ile psikolojik değerlendirme birbiriyle ilişkili ancak farklı durumlardır. Testler sadece psikolojik değerlendirme için birer yardımcı araçtır. Yalnızca bir ya da birkaç test sonucu ile bireyle ilgili psikolojik değerlendirme yapılamayacağı gözden kaçırılmamalıdır. 7  PSIKOLOJIK DEĞERLENDIRME VE PSIKOLOJIK TESTLERIN İLIŞKISI Psikolojik değerlendirme süreci: norm referanslı psikolojik testler, test dışı teknikler ve anketler, görüşme bilgileri, okul veya tıbbi kayıtlar, tıbbi değerlendirme ve gözlem verileri gibi çok sayıda bileşenden veri toplanmasını, 8 PSIKOLOJIK TEST & DEĞERLENDIRME 9 (Cohen ve Swerdlik, 2013) PSIKOMETRIK VE KLINIK YAKLAŞIMLAR Psikometrik yaklaşım Değerlendirmenin objektif olması esastır. Geçerliği güvenirliği test edilmiş ölçekler kullanılır Kişisel öznel yorumlardan arındırılmaya çalışılır Standart koşullar altında verilen cevaplar puanlanır Klinik yaklaşım Klinisyenin bilgisi, deneyimi ve görüşleri önemlidir. Bireyin davranışları klinisyenin sorularıyla ortaya çıkarılır. 11 PSIKOLOJIK DEĞERLEME ARAÇLARI ❑ Testler ❑ Görüşme ❑ Portfolyo ❑ Durum İncelemesi Vaka Geçmişi Verisi ❑ Davranışsal Gözlem ❑ Rol Yapma Testleri 13  PSIKOLOJIK DEĞERLEME ARAÇLARI Test Dışı Teknikler ✔ Başkalarının kanılarına dayalı test dışı ✔ Bibiliyoterapi ✔ Sineterapi ✔ Hobi terapi ✔ Sanat terapisi ✔ Resim terapisi ✔ Dans devinim terapisi ✔ Müzik terapisi ✔ Bireyle ve grupla psikolojik danışma ✔ Doküman incelemesi ✔ Ürün incelemesi 14  PSIKOLOJIK TESTLERIN VE DEĞERLENDIRMENIN AMAÇLARI Bireyin işlevselliğinin tespit edilmesi – Bilişsel yetenekler, rahatsızlığın şiddeti, bağımsız yaşama kapasitesi Seçme ve sınıflama Alan uzmanlarına objektif değerlendirmeler sunması Terapotik ihtiyaçların, sorunların ve müdahalelerin belirlenmesi ve izlenmesi, Uygulanan yöntemlerin etkililiğinin değerlendirilmesi Duygusal, davranışsal ve bilişsel bozuklukların ayırıcı tanıları Yasal yükümlülükleri, istenmeyen durumların tanımlanmasını ve risklerin yönetilmesini kolaylaştırması Araştırmalarda bilimsel denencelerin kontrol edilmesi Kendi kendine yardım 15  PSIKOLOJIK TESTLERIN VE DEĞERLENDIRMENIN VARSAYIMLARI Psikolojik özellikler ve yapılar nicelleştirilebilir ve ölçülebilir. Test edilebilir davranışlar, test edilemeyen davranışları yordar. Testlerin ve diğer ölçme tekniklerinin zayıflıkları ve üstünlükleri bulunur. Çeşitli hata kaynakları, değerlendirme sürecinin parçasıdır Test etme ve değerlendirme, adil ve yansız bir şekilde yürütülebilir. Test etme ve değerlendirme, toplumsal yarar sağlar. 16  PSIKOLOJIK DEĞERLENDIRME EKIBI Testi ya da tekniği geliştiriciler Testi ya da tekniği kullanan kişiler Hastanelerde doktorlar, psikiyatristler, klinik psikologlar, psikiyatri hemşireleri kuramlarda psikolojik danışmanlar, psikologlar, çocuk gelişimi uzmanları, sosyal hizmet uzmanları Test için eğitim gerekiyorsa eğitim alındıktan sonra test uygulanmalıdır. Testi uygulama öncesi ve sonrası şartları oluşturması ve testi doğru, tarafsız ve güvenli bir şekilde uygulaması gerekmektedir. Testi alan kişiler Toplum Toplumun gelişmişliği, farklı ölçme talepleri, İş kollarının ve sektörlerin çoğalması, farklı değişkenleri ölçme ve değerlendirme ihtiyacını da beraberinde getirir’ 17  PSIKOLOJIK DEĞERLENDIRME ORTAMI Eğitsel ortamlar Klinik ortamlar (Sağlık kurumları) Psikolojik Danışma ortamları özel eğitim ve rehabilitasyon kurumları, Geriatrik ortamlar (yaşlı bakım evleri) İşyeri ve askeri ortamlar Resmi ve örgütsel akreditasyon 18  PSIKOLOJIK TESTLERIN AVANTAJLARI Psikolojik test, birey hakkında önemli bir sosyal bağlamda çıkarımlar yapmak için kullanılan bir ölçme aracıdır (Gazete ve kitap bölümü okuyarak okuduğunu anlama) Psikolojik testler objektif testlerdir. Tüm test katılımcıları, uygulayıcıları için talimatları, puanlama prosedürleri ve zaman sınırlamaları aynıdır. Psikolojik testlerin sonuçları öznel kararlardan ve ifadelerden farklı olarak nicel (sayısal) sonuçlarla belirlenmiştir. Psikolojik bir test, davranışı değerlendirmek için objektif referans noktaları sağlar. Kriter referanslı bir test olması durumunda, bir performans standardı belirlenir. Bu performans standardıyla kişinin performansı karşılaştırılır. Psikolojik testin belki de en önemli özelliği yararlı bilgi toplama aracı olmak için bir takım geçerli, güvenilir ve norm referanslı olması gibi kriterlere sahip olmalıdır. 19  Psikolojik testlerin dezavantajları Psikolojik testler sadece birer araçtır. Bir psikolojiktest sonucu iledeğerlendirme yapmak doğru değildir. Psikolojik değerlendirme yapma sorumluluğu ilgili alan uzmanlarına aittir. Onlar da birçok araç kullanarak psikolojik değerlendirme yapmalıdırlar. Psikolojik testlerde Kavramların tanımlanmasında kesin netlik olmadığından sonuç sıfır çıksa bile o bireydeki o becerinin olmadığı anlamına gelmez. Örneğin bireyin sosyal beceri puanı sıfır olduğunda bu sonuç sosyal becerinin hiçbir özelliğinin bireyde bulunmadığı anlamına gelmez. Sürekli gelişen ve yenilenen teknoloji sebebiyle psikolojik testler geçerliliğini yitirebilir ya da eskiyebilir. Bu yüzden testlerin sürekli olarak güncellenmesi gerekmektedir. Bir test bireylerin kültürel deneyimleri veya dilleri nedeniyle farklı grupları dezavantajlı hale getirebilir. Örneğin farklı anadillere sahip çocuklarda konuşmaya dayalı bir test yapıldığında böyle bir durumla karşılaşılması olasıdır. 20 PSIKOLOJIK TESTLERLE ILGILI GÜVENILIR BILGILERE NASIL ULAŞILIR? Test kataloğu Test kitapçıkları Referans kitaplar Dergi makaleleri Çevrimiçi veritabanları Diğer kaynaklar 22  İlk Psikolojik Testler Cin’de psikolojik testler (Cohen ve Swerdlik, 2013) M.Ö. 2200’lü yıllarda Çin’de başladığı düşünülmektedir. Çin’de ve Yunanistan’da memurlar ve askerler test ile seçilmiştir.. 1370’li yıllarda Çin sınav sisteminde birden fazla puanlayıcının ortalamasının alınması günümüz ölçme değerlendirme sisteminin temellerini oluşturmuştur. 2  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Psikolojinin Doğuşu Deneysel psikoloji ve davranışçı psikoloji gözlemlenebilir ve ölçülebilir davranışlara odaklanmıştır. Bireysel farklıklar kavramı psikolojik testlerin temelinde yer almaktadır. Darwin ve kuzeni Galton’un bu konudaki çalışmaları önemli görülmeltedir. 3  Sequin Şekil Tahtası (Sequin Form Board): Zihinsel engellilerin tespiti için geliştirilen boşluk doldurmaya dayalı yapay performans testi. Wilhelm Wundt, 1879 yılında Leipzig Üniversitesi’nde ilk deneysel psikoloji laboratuvarını açmış ve bireysel farklılıklardan gözlemlemiştir. Laboratuarda yapılan psikofiziksel ölçümler psikolojik testlerin gelişimine önemli katlı sağlamıştır.  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Galton Galton (1822-1911), duyusal ve motor ölçümler yapan ilk test bataryasını icat etmiştir. Galton zekanın kalıtımsal olma durumunu araştırmak için kurduğu antropometrik laboratuvarında görme keskinliği, renk ayırma, şekil belleği, el sabitliği, üfleme hızı, nefes alma kapasitesi, sıkma gücü, oturarak boy ölçümü ve ayakta boy ölçümü gibi çeşitli değişkenleri incelemiştir. Galton duyum ve algıdaki keskinliğin, zekanın bir göstergesi olarak kabul etmiştir. Galton değişkenler arası ilişkileri araştırırken korelasyon ve normal dağılım gibi istatistiksel yöntemlerin temellerini atmıştır. 4  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Cattel James McKeen Cattell (1860-1944) Galton ile çalışmış ve daha sonra 1890’da “Zihinsel Testler ve Ölçümler” başlıktı klasik makalesinde modern test konularının neler olacağını belirtmiştir. Zeka testi terimini ilk olarak kullanan Cattel bellek, imge, görme ve işitme keskinliği, Kas gücü, hareket hızı, ağırlıkları ayırt edebilme, renk tercihleri alanlarındaki testleri çok sayıda üniversite öğrencisine uygulayarak zihni güçlerini ölçmeye çalışmıştır. 5  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Kreapelin ve Ebbinghaus Emil Kreapelin tarafından sözcük çağrışım tekniği ilk defa bir test olarak kullanılmıştır. Alman psikolog Hermann Ebbinghaus yorgunluğun, çocukların zihinsel yetenekleri üzerindeki etkilerini incelerken, metin bölümlerinde sözcüklerin çıkarıldığı boşlukları doldurmaya yönelik çocuklar için bir ölçme aracı tasarlamıştır. Ebbinghaus kullandığı bu yöntemi test sınıftaki tüm çocuklara aynı anda verildiği için grup testlerinin gelişimini sağlamıştır. Ayrıca bu yöntemle elde edilen puanlar öğrencilerin zihinsel yetenekleriyle paralel olduğunu gözlemleyerek entelektüel yetenek göstergesi olduğunu ortaya koymuştur.. Alfred Binet, ilk başarılı zekâ testi olacak ölçeği geliştirirken Ebbinghaus’tan ilham almıştır. 7  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Binet Çağdaş anlamda psikolojik testler ve değerlemelerin temeli 20. yüzyılın ilk yarısında Fransa’da atılmıştır. Fransız psikolog Alfred Binet (1857 – 1911) , 1904 yılında zihinsel gerilik veya diğer gelişimsel gecikmeler nedeniyle normal sınıflara ayak uyduramayan ve özel eğitim gerektiren çocuklara yönelik bir değerlendirme yapmaktan sorumlu bir komisyona atanmıştır. Afred Binet ve Teodore Simon 1905 yılında okul çağındaki normal müfredatı takip edemeyen zihinsel engelli çocukları tespit edilmesini sağlamak amacıyla zorluk derecelerine göre sıralanmış 30 maddelik bir zekâ ölçeğini (Measuring Scale of Intelligence) geliştirmişlerdir. 8  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Binet Bu testi Paris’te yaşayan okul çağına gelmiş çocukları uygun sınıflara yerleştirmek için kullanmışlardır. Bu uygulama psikoloji ve eğitim-öğretimde psikolojik testlerin normalin altında ve sorunlu çocuklara eğitim verme girişiminden doğduğunu göstermektedir. Binet, 1908 ve 1911’de bazı değişiklikler ekleyerek ölçeğin ilk revizyonunu yapmıştır. Binet Testi, bireysel bir testtir. 3 -11 yaş çocuklarının yargı, kavrayış ve muhakeme yeteneklerini ölçer. Bu testte temel zeka yaşı, bireyin kendi yaş düzeyindeki tüm soruları doğru cevaplandırdığı yaştır. Sonraki yaş sorularından yapabildiği her 5 soru için zeka yaşına 1 yıl eklenir. Test puanları, yıllar ve aylar bazında kredilerin verildiği bir sistemdi ve bu yöntemle bireyin performans kalitesini gösteren zihinsel düzeyi hesaplanabiliyordu. 9  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Binet 1914’de William Stern adlı bir Alman psikolog, Binet-Simon ölçeğinden elde edilen ve zihinsel yaş skoru olarak yeniden adlandırılan zihinsel seviyenin, farklı yetenekleri daha iyi temsil edebilecek bir zihinsel bölüm elde etmek için elde edilen puanın kronolojik yaşa bölünmesini önerdi. Zekâ seviyesini gösteren puandaki ondalık ifadeyi kaldırmak için, zihinsel bölüm 100 ile çarpıldı ve kısa sürece zekâ bölümü veya IQ olarak tanındı. Zeka bölümü (IQ) = (Zihin yaşı / takvim yaşı) x 100 Terman (1877-1956), 1916’da Binet-Simon zeka testini büyük ölçüde geliştirerek Standford-Binet Zeka Testi’ni ortaya koydu. 10  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Binet 1923 yılında ilk standart batarya olan Stanford Başarı testi adıyla temel öğrenme seviyesini ölçen bir zekâ testi yayımlanmıştır. 1937, 1960, 1986, 2003 yıllarında test revize edilmiştir. Binet klasik test geliştirme sürecini ilk kez kullanmıştır ve puanlarının yorumlanmasında “norm” kavramını geliştirmiştir. Fransa’da Binet ölçeğini geliştirirken, eş zamanlı olarak İngiltere'de Charles Spearman, Galton'un zekâ ve duyusal keskinlik arasındaki bağlantı ile ilgili hipotezini deneysel olarak kanıtlamaya çalışıyordu. Bu süreçte Galton ve Pearsonun öncülüğünü yaptığı korelasyonel yöntemlerin kullanımım geliştirmiş ve genişletmiştir. Çok sayıda değişkeni daha küçük faktörlere indirgeyecek bir teknik olan faktör analizi için kavramsal bir temel sağlamıştır. 11  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Wechsler Cattell’in kızı Psyche, bebek zekâsını ölçen ‘Cattell İnfant Intlligence Scale’ini geliştirmiştir. David Wechsler, 1939’da yetişkin zekâsını ölçmek amacıyla ”Wechsler Adult Intelligence Scale" adını alan testi geliştirmiştir. Ölçeğin Stanford Binet Ölçeği’nden farkı tek bir puan vermenin yanında alt ölçeklere göre de puanlanmasıdır. Çocukların zekâsını değerlendirmek için en yaygın olarak kullanılan Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği (WISC-R) revize edilmiş, WISC-III haline getirilmiştir. Wechsler Ölçeğinin (WAIS) yetişkin versiyonu bu dönemde iki kez revize edilmiştir. 2000'li yıllara gelindiğinde ise çok kültürlü konular, değerlendirme alanındaki araştırmaların odak noktası olmaya başlamıştır. 12  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Wechsler Psikolojik ölçme araçlarındaki bu hızlı ilerleme içinde II. Dünya Savaşı için Amerika Birleşik Devletleri grup zekâ testlerinin geliştirilmesini desteklemiş ve 'Ordu Alpha ve Ordu Beta” testleri geliştirilmiş ve askerlere uygulanmıştır. “Ordu Alfa ve Beta” testleri, grup zeka testlerinin yapımına bir başlangıç olmuştur. Bu testler, bazı yenilikleri de beraberinde getirmiştir. Çoktan seçmeli maddeler, ilk kez Ordu Alpha testlerinde kullanılmaya başlanmış. 1960’lı yıllardan sonra elektronik puanlama, puanlama hatalarını düşürmüş ve daha karmaşık puanlama prosedürlerine imkân sağlamıştır. 13  Zeka ve Yetenek Testleri Spearman, 1920'li yıllarda “Genel Yetenek” (g) ve “Özel Yetenek” (s) faktörlerinden oluşan İki Faktör teorisini geliştirmiştir. Spearman zekanın g faktörü adını verdiği bir genel faktör ve bazı alt yeteneklerden oluştuğunu öne sürmüştür. Ancak onu eleştirenler, birkaç zihinsel yetenek olduğu konusunda odaklanmışlardır. Thorndike, 1930’lu yıllarda bir takım zihinsel yetenekler belirlemiştir: sözel kavrama, hafıza, muhakeme, uzay ilişkilerini görselleştirme yeteneği, sayısal yetenek, sözel akıcılık, algısal hız. Thurstone zekanın bazı temel faktörlerden oluştuğunu ifade etmiştir. 1960’lı yıllarda Guilford, zekanın üç temel kategorisinin bulunduğunu öne sürmüştür: zihinsel işlemler (düşünme süreçleri), içerik (düşündüğümüz şeyler) ve ürün (düşünmemizin sonunda ortaya çıkan şey). Gardnerin çoklu zeka kuramı 1980’li yılların başlarında ortaya atılmıştır. Gardner’a göre bir tek zeka yerine birçok yetenekten, başka bir ifadeyle zeka alanından söz edilebilir. 14  Çoklu Zeka Kuramı bedensel-kinestetik zeka, kişilerarası-sosyal zeka, benlik bilgisi (kişiye dönük zeka), mantıksal-matematiksel zeka, müzik ritmik zeka, sözel-dilbilimsel zeka, görsel-uzaysal zeka, doğacı zeka. Varoluşsal zeka (Sonradan) 15  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Kişilik Testleri Kraepelin’in (1892) geliştirdiği “Serbest Çağrışım Testi” ilk kişilik testlerinden biridir. Derecelendirme ölçekleri, işaretleme listesi, anket ve envanterler kişilik testlerinde kullanılmaktadır. Daha sonraları sosyal kabul hatasını önlemek için projektif teknikler geliştirilmeye başlanmıştır. 1921’de Rorschach, kişiliğin tanısal araştırılması için bir araç olarak mürekkep lekelerini kullandığı tekniğini açıklamıştır. Yöntemleri önemli bir etkiye sahip olmamasına rağmen, yazıları daha sonra klinik değerlendirme üzerinde büyük bir etki oluşturmuştur. Bir başka projektif kişilik testi olan Murray ve Morgan’ın resimler ve bunlarla ilgili hikâyeleri içeren Tematik Değerlendirme Testi 1935'te yayınlanmıştır. 16  Psikolojik Testlerin Tarihçesi: Kişilik Testleri Frederic Kuder tarafından 1932 yılında ilk olarak Kuder Mesleki İlgi Envanteri yayınlanmıştır. 1920’lerde ve 1930’larda birçok test alanındaki hızlı ilerleme, test araçlarını tanımlamak ve değerlendirmek için bir kaynağa ihtiyaç duyulmuştur. Bu amaçla Oscar Buros tarafından Zihinsel Ölçümler Yıllığının ilk baskısı bu ihtiyacı karşılamak için 1939’da yayınlanmıştır. Daha sonra 1940’ların başında, Hathaway ve McKinley tarafından, önemli bir kişilik aracı olan Minnasota Çok Yönlü Kişilik Envanteri (MMPI) geliştirilmiştir. 17  Türkiye’de Psikolojik Testlerin Tarihçesi Türk kültüründeki ölçme ve değerlendirme uygulamaları Orta Asya’daki Türk Devletlerine kadar uzanmaktadır. Batı Karahanlı Devleti hükümdarı Buğra Kara Han çeşitli sözlü sınavlarla öğrencilere burs verileceğini belirtmiş ve bu geliştirmiştir. Selçuklu Devleti’nin bursu sözlü değerlendirmede başarılı olanların alacağı yönünde bir ölçme sistemi medreselerinde de hocaların kanaati ve öğrencilerin performansına yönelik kişisel değerlendirme bazlı bir ölçme sistemi kullanılmıştır. Osmanlılarda Enderun Okuluna alman öğrencilerin zekâ seviyelerini ölçmek için test yöntemi uygulanmıştır. Enderun Mekteplerinde oda denilen seviyeleri gösteren uygulamada odalardan üst odaya geçmek için çeşitli sınavlarda başarılı olmak gerekiyordu. Pratik zekâyı tespit etmeye çalışan uygulamalar yapılıyordu. Bu uygulamalar sözel ve uygulamaları yapan hocaların kanaatine bağlı de- ğerlendirmelerden oluşuyordu. Osmanlıda pek çok şekilde ölçme sisteminin olduğu bilinmektedir fakat bu değerlendirmelerin çok azı kayıtlara geçmiştir. 19  Türkiye’de Psikolojik Testlerin Tarihçesi 1914 «Zekanın Muhasebesi ve Anket Rehberi» Kitabının çevrilmiştir. 1914 İbrahim Alaaddin Gövsa’nın Çocuklarda Zekânın Mikyası İsimli Eser Osmanlica’ya çevrilmiştir. 1915 İbrahim Alaaddin Gövsa Binet Testi Osmanlıca’ya «Zeka Mikyası» adıyla uyarlamıştır. 1931’de Latin alfabesiyle uyarlanmıştır. Fahrettin Kerim Gökay İstanbul’da 1925 yılında testlerin kullanıldığı «Tecrübi Ruhiyat laboratuvarı» adında psikoloji laboratuvarı kurmuştur. 1934 yılında ise Sadrettin Celal Antel (1890-1954) , Binet testinin 1916 revizyonu olan Terman- Binet- Simon Bireysel Zekâ Testi’ni Türkçe'ye çevirmiştir. İstanbul Üniversitesinde Pedagoji kürsüsünü kurmuştur. “Test Usulü” kitabıyla (1932), ölçme ve değerlendirme alanındaki temel kavramların ve uygulamaların ülkemize girmesine katkıda bulunmuştur. 20  Türkiye’de Psikolojik Testlerin Tarihçesi 1946 yılında Ankara’da Erkek Öğretmen Okulunda psikolojik testlerde kurumsallaşmanın ilk adımı olarak kabul edilebilecek bir psikoteknik laboratuvarı kurulmuştur. Bu laboratuvarda Remzi Öncül tarafından Bell Kişilik Envanteri, Thurstone Zekâ Testi, Thurstone ilgi Testi, Kuder Tercih Envanteri, Ayrıcalıklı Yetenekler Test Bataryası (DAT) Türkçe’ye çevrilmiştir. Gazi Eğitim Enstitüsünde çalışan Hüsnü Cırıltı «terbiye ve öğretimde metod» isimli eserini yayınlamıştır. 1948 yılında Gazi Eğitim Enstitüsünde psikolojik testlerle ilgili olarak programa Ölçme Tekniği’ dersi konulmuştur. 1950’li yıllarda, ABD’nin birinci dünya savaşı sırasında başlattığı çalışmalar örnek alınarak Milli Savunma Bakanlığı bünyesinde "Ordu Test Bürosu” kurulmuş, askere alınan er ve yedek su bayların ordu içindeki görevlere yerleştirilmeleri bu büro tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu büro daha sonra kapatılmıştır. 21  Türkiye’de Psikolojik Testlerin Tarihçesi 1953 yılında MEB Talim ve Terbiye Dairesi bünyesinde psikolojik testler hazırlama, ölçme alanında personel yetiştirme, testlerle ilgili inceleme, araştırma ve yayımlar yapma amacıyla "Test ve Araştırma Bürosu” kurulmuştur. O dönemde birçok eğitsel test Türkçe’ye çevrilmiştir. Bunların yanında TAB’da, Türkiye için standart zekâ testleri geliştirme çalışmaları yapılmış, ancak bu çalışmalar tamamlanamadığı için kullanıma sunulamamıştır Bu büro 1970'li villanla Planlama Araştırma ve Koordinasyon Dairesi adıyla çalışmalarını sürdürmüş ve 1980’de Bilgi İşlem Dairesi’ne dönüştürülmüştür. 1974 yılında Üniversiteler Arası Kurula bağlı olarak ortaya çıkan "Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi" merkezi bir sistem halinde kurulmuş ve üniversitelere giriş sınavlarım hazırlama ve uygulama işini üstlenmiştir. İlk olarak Ankara’da 1954-1955 yıllarında Ankara’da kurulan Rehberlik ve Araştırma Merkezleri, psikolojik testlerin uygulandığı en önemli merkezlerden biridir. Bu kurumlar tarama, inceleme, tespit, teşhis, öğrenci tanıma gibi çalışmalarında, çeşitli yetenek, zekâ, gelişim ve standart başarı testleri ile kişilik, ilgi ve tutum envanterlerine başvurmaktadır 22  Psikolojik Testler ve Kültür Kültür “Belirli topluluk, toplum ya da bir grup insana ait sosyal olarak iletilmiş, üretim, inanç ve davranışsal örüntüler” olarak tanımlanabilir Zeka Ölçeğinin geliştirme çalışmalarının örnekleminde azınlık üyeleri hiç yer almamıştır. Aslında “büyük sayıda” siyah test edilmiş olmasına rağmen bu veriler nihai test el kitabından testi geliştiren kişilerin “karışık gruptan elde edilen normların özel koşul ve çekinceler olmaksızın yorumlanamayacağını hissetmeleri” nedeniyle çıkartılmıştır. O yıllarda testlerde kültürel farklılıkların dikkate alınmaması önemli bir sorundu. Goddard 1913’te göçmenlere yaptığı testlerde göçmenlerin büyük çoğunluğu zihinsel engelliymiş gibi bir sonuç ortaya çıkmıştı. Uygulamalarda çift dilli psikologlar kullanılsa da sonuç değişmemişti. Bu durum testlerin dil ve kültür kavramına duyarlı olduğu şeklinde yorumlanmıştır. 23  Psikolojik Testler ve Kültüre Duyarlılık Bu olayların sonrasında kültürden arınmış saf zekâyı ölçen testin nasıl yapılacağı konusu gündeme gelmiştir. Ancak inşaları kültürden bağımsız düşünemeyeceği için kültüre özgü test olarak adlandırılan ya da belli bir kültürdeki kişiler için tasarlanmış testler hızlıca gündeme gelmiş ve psikoloji alanında kültüre özgülük kavramada kendine yer bulmuştur. Günümüzde test geliştirenler geliştirdikleri testin ulusal kullanım için, aslında bu tür bir kullanıma uygun olduğundan emin olmak için testin hazırlık sürümünün çeşitli kültürel arka plana sahip kişilere uygulanmaktadır. Değerlenen ve değerleyen arasındaki iletişim değerleme sürecinin en temel parçasıdır. Değerleyen, değerlenenin aşina olduğu dil ya da lehçe ile değerlemenin yapıldığı dil arasındaki herhangi bir farka duyarlı olmalıdır. 24  Psikolojik Testlerin Türleri Testi Alan Birey Sayısı Ölçülen Davranışın Türü Testin Uygulanma Süresi Testte Yer Alan Uyarıcıların Kapsamı Test Sonucunun Yorumlanmasında Kullanılan Ölçüt Türü Puanlama Türü 25  Psikolojik Testlerin Bireysel Testler Testi Alan Birey Sayısına Göre Türleri Grup Testleri Maksimum Performans Testleri Ölçülen Davranışın Türüne Göre Tipik Tepki Testleri Güç Testleri Testin Uygulanma Süresine Göre Hız Testleri Dile Dayanan (Sözel) Testler Testte Yer Alan Uyarıcıların Kapsamına Göre Dile Dayanmayan (Sözel Olmayan) Testler Ölçüt Dayanaklı Testler Test sonucunun yorumlanmasında Kullanılan Ölçüt Türüne Göre Norm Dayanaklı Testler Objektif Testler Puanlama Türüne Göre Projektif teknikler 26  Psikolojik Testlerin Zekâ testleri Türleri Maksimun Başarı testleri Performans Yetenek testleri Kişilik testleri Tipik Davranış Testleri İlgi envanterleri Yaratıcılık testleri Davranışsal yöntemler Nöropsikolojik testler 27  Zeka Testleri o Stanford-Binet Zekâ Testi-SB5 o Wechsler Zekâ Testleri o Anadolu -Sak Zekâ Testi-ASIS o Leiter Zekâ Testi o Porteus Labirentleri Zekâ Testi Kohs Küpleri Testi o Goodenough-Harris İnsan Resmi Çizme Testi o Farklı Yetenek Testleri-DAT (Differential Aptitute Test Battery) 29  Gelişimsel Değerlendirme Testleri Denver II Gelişimsel Tarama Testi Ankara Gelişim Tarama Envanteri-AGTE Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı-GEÇDA Peabody Resim-Kelime Testi-PRKT Türkçe Erken Dil Gelişim Testi 3-TEDİL 3 Türkçe İfade Edici ve Alıcı Dil Testi-TİFALDİ Bender-Gestalt Görsel Motor Testi-BGT Metropolitan Okul Olgunluğu Testi-MOOT 30  Kişilik Testleri Objektif Kişilik Testleri Hacettepe Kişilik Envanteri-HKE Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri-MMPI Edwards Kişisel Tercih Envanteri-EPPS Beş Faktör Kişilik Özellikleri Ölçeği 16 Kişilik Faktörü Envanteri-16PF Projektif Kişilik Testleri Rorschach Mürekkep Lekesi Testi-RMLT Tematik Algı Testi-TAT Çocuklar için Algılama Testi-CAT Beier Cümle Tamamlama Testi Rotter Cümle Tamamlama Testi- RCTT Luisa Düss Psikanalitik Öykü Testi 31  Değer, İlgi ve Tutum Testleri Değer Ölçümünde Kullanılan Testler Schwartz Değer Listesi Yaşam Değerleri Ölçeği Rokeach Değerler Envanteri Değer Yönelimleri Ölçeği İlgilerin Ölçümünde Kullanılan Testler Mesleki İlgi Envanteri Strong İlgi Envanteri Kuder İlgi Alanları Tercih Envanteri Tutum Ölçekleri Thurstone Ölçekleri Guttman Ölçekleri Likert Tipi Ölçekler Bogardus Sosyal Mesafe Ölçeği Tutum Ölçeği Örnekleri Çevrimiçi ve Yüzyüzü Psikolojik Danışmaya Yönelik Tutum Ölçeği Psikolojik Yardım Almaya İlişkin Tutum Ölçeği-Kısa Form-PYAİTÖ-KF Ana Baba Tutum Ölçeği Okula Yönelik Tutum Ölçeği 32 MAKSIMUM PERFORMANS TESTLERI  İnsanın bilişsel özelliklerini yeti ve yetenekleri çerçevesinde ele alabiliriz. Bireyin doğuştan getirdiği zihinsel özelliklerdir / güçtür / kapasitedir. Bireyin doğuştan getirdiği zihinsel özelliklerle birlikte eğitim, beslenme, sosyal ve kültürel çevresi vb. ile kazandığı zihinsel becerilerin tümüdür.  İnsanların yaşamda yapacağı çeşitli işler ile yetenekleri, ilgileri, ihtiyaçları, kişilik özellikleri ve bedensel özellikleri gibi nitelikleri arasında belirgin ilişkiler vardır. İş ve mesleklerin karmaşıklık derecesi yükseldiğinde işin başarıyla yürütülmesi için işgörenden istediği özelliklerin derecesi de değişmektedir. Mesleklerin güçlük dereceleri ile zeka puanları arasındaki ilişki üzerine birçok araştırma yapılmıştır. Araştırmaların çoğunda hemen hemen aynı sonuçlar elde edilmiştir. Meslekler ile mesleğin gerektirdiği zeka düzeylerine ilişkin elde edilen bulgulara bakalım. Bireyin bilişsel yönlerini ortaya koymaya yönelik hazırlanmış testlerdir ve “birey ne yapabilir?” sorusuna cevap arar. Bu testler, tipik tepki testlerinden, 1.Ölçülen niteliğin net olarak tanımlanabilmesi 2.Doğru cevap anahtarı olması ve 3.Testi alan kişinin, testten alınabilecek maksimum puanı alamaya güdülenmiş olma gibi özellikler açısından farklılıklar gösterir.  Maksimum Performans Testlerinde, bir kişinin, bir işi, belli bir durumda ne denli iyi ya da doğru yapabildiği belirlenmeye çalışılır. Önemli olan iyi ve doğru olan cevabı vermektir. Önceden hazırlanmış bir anahtarla kıyaslanır.  Yetenek testlerinde, yeteneğin doğuştan getirildiğine, çevre etkileriyle çok az değiştiğine ve hemen her alandaki ya da bir alandaki başarının belirleyicisi olduğuna inanılan bir zihin gücü olduğunu kabul edilir. Kişinin kendisine ileride olanak verildiğinde belli bir şeyi ne kadar öğrenebileceğini yordama yani, öğrenme gücünü ölçmede kullanılır Genel yetenek testleri, bireyin kalıtsal, gizil güçleriyle çevresel etmenlerin etkileşimi sonucunda oluşan ve kişinin yapmaya alıştığı her işin başarılmasında aynı derecede kendini duyuran genel bir zihin gücünü ölçmek için hazırlanmış testlerdir.  Özel yetenek testleri ise, sınırlı, dar bir alanda sahip olunan zihin gücünü ölçmek için düzenlenmişlerdir. Ayrıcalı yetenek testleri farklılıkları ölçer. GENEL YETENEK TESTLERI Yetenek testleri, genel yetenek testleri, ayrıcalı yetenek testleri ve özel yetenek testleri olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bu testler, bireylerin genel zihin yeteneğini ölçmeyi amaçlayan testlerdir Yetenek testlerinin çok geniş bir kullanım alanı vardır. Bir programa ya da işe eleman seçme, üniversiteye öğrenci seçme, yetenek testlerinin en yaygın kullanıldığı alanlardır  Bireyin yeteneklerini bilmesi, yaşam planlarını yapmasında önemli rol oynar. Yetenek, dar anlamda, bireyin halihazırda ve belli ölçülerde gelecekte yapabileceklerini belirler Genel yetenek özelliğinin, özellikle ölçme konusunda zeka olarak ele alındığında çok sık görmekteyiz. Bireyin zihinsel yetenekleri (zekası, öğrenme gücü, akademik yetenekleri) onun gelecekteki edimleri açısından önemli ipuçları sağlar. Bu yetenek ölçülerine dayalı olarak geleceğe ilişkin başarı kestirimlerinde bulunulması söz konusudur. Genel yetenek testleri, grup testleri olarak zihinsel yetenekleri ölçerek, gelecekteki edim ve başarıyı kestirmeyi amaçlamaktadır. Wechsler Yetişkinler Zeka Zeka Testi Alt Testler (Sözel Bölüm) : Genel Bilgi Muhakeme Aritmetik Benzerlikler Sayı Dizisi Kelime  Wechsler Yetişkinler Zeka Zeka Testi Alt Testler (Yapal Bölüm) : Sayı Sembol Resim Tamamlama Küplerle Desen Resim Düzenleme Parça Birleştirme BASARI TESTLERI Öğretim sürecindeki bireylerin, öğrenme etkinliklerinde kazandıkları akademik bilgileri ölçmeye yarayan psikolojik ölçme araçlarına başarı testleri denilmektedir. Öğretim sürecinin belli aşamalarında yapılan ölçme işlemleri ile öğretilen materyallerle ilgili olarak, bireylerin hedef davranışlara ne ölçüde ulaştığına ilişkin geribildirim sağlanır Başarı testleri, kişinin bir eğitim süreci içerisinde ya da daha geniş anlamda çevre koşulları altında ne kadar öğrenebildiğini ölçen testlerdir. Bu testler bireylerin ileride ne kadar öğrenebileceklerini değil, geçmişte ne kadar öğrendiklerini ölçen testlerdir Başarı testleri, eğitim hedeflerini ölçmek, okullarda başarıyı değerlendirmek için olduğu kadar, sanayi ve kamu kesiminde personel seçimi ile giriş sınavlarında da yaygın olarak kullanılmaktadır TIPIK TEPKI TESTLERI Tipik Tepki Testlerinde, bireyin günlük yaşamında gösterdiği olağan, tipik davranışının bir göstergesi elde edilmek istenir. Amaç, kişinin belli durumlarda nasıl davrandığını ortaya çıkarmaktır. Cevapların doğruluğu ya da yanlışlığı gibi bir durum söz konusu değildir. Tek bir doğru cevap anahtarı yoktur. ▪Kişilik Testleri Kişilik, bir psikolojik özellik olarak bireyi tanımada, onun davranışlarını kestirmede ve bireyin gelişmesinde önemli bir rol oynamaktadır  Bununla beraber kavram olarak kişilik çok karmaşık bir olgudur. Bu nedenle kişiliğin ölçülmesindeki güçlükler, ölçme sonuçlarının kullanılmasını da etkilemektedir. Kişilik sayısız etmenlerden meydana gelen kapsamlı bir kavram olduğu için bunu ölçme, değerlendirme ve betimleme güç işlerden biridir. Ancak bu, bir insanın kişiliğinin hiçbir şekilde bilimsel olarak değerlendirilemeyeceği anlamına gelmez. Kişilik testi bir kimsenin neyi yapabildiğini veya sadece ara sıra yaptığını ortaya çıkarmayı değil, o kimsenin tipik olarak ne yaptığını bulmayı amaçlar. Kişilik testlerinde doğru ya da yanlış cevaplar yoktur; bunun yerine, bu testlerle kişilerin çoğunlukla ne yaptıkları ya da neyin onlara özgü olduğu öğrenilmeye çalışılır Kişilik testlerinin üç temel rolü üzerinde durulmaktadır. Bunlar : 1. Gelecekteki bazı durumlar için bireyin kendisi hakkında kestirimler yapmasına yardım etmek 2. Değerlendirmeyi yapan kişiye birey hakkında kararlar vermesine yardım etmek 3. Kendisinin kişi olarak daha iyi anlaması için bireye yardım etmek Kişiliğin ölçülmesine ilişkin olarak geliştirilen araç ve tekniklere çeşitli isimler verilmektedir. Bu terimler arasında, ‘test’, ‘envanter’, ‘ölçek’ ve ‘teknik’ gibi terimler literatürde yaygın olarak kullanılmaktadır Kişiliğin değerlendirilmesinde kullanılan araç ve gereçler bulunmaktadır. Kişiliğin ölçülmesine ilişkin psikolojik test ve envanterleri dört grupta toplamak mümkündür. Bunlar, (1) Gözlemsel Teknikler, (2) Yapılandırılmış Test ve Envanterler, (3) Projektif Teknikler, (4) Durumsal Testler (Situational Tests) olarak belirtilebilir MMPI (Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri (Minnesota Multiphasic Personality Inventory) Ailem seçtiğim mesleği beğenmiyor Bazen zararlı ya da çok kötü işler yapmak için içimde güçlü bir istek duyarım Bildiğim bir konuda bir kimse saçma sapan ya da cahilce konuşursa onu hemen düzeltirim Hacettepe Kişilik Envanteri HKE İşlerini düze çıkarmak için pek çok kişinin yalan söylediği kanısında mısınız? Akşamları eve dönüş sizi kaygılandırır mı? Bir şeyi bulan kişiye onu saklama hakkı verilmeli midir? İlgi ölçme amacıyla geliştirilmiş araçlar, genel olarak, bir test özelliğinden çok sıralama ölçeği özelliği taşımaktadır Neyi ne kadar yapmak istediği ya da yapmaktan hoşlandığı genel olarak bireyin ilgisi, ilgileri olarak ele alınır. Edwards Kişisel Tercih Envanteri A) Hiç kimsenin cevaplayamayacağını bildiğim sorular sormaktan hoşlanırım B) Başkalarına işlerini nasıl yapacaklarını söylemekten hoşlanırım  TUTUM ÖLÇEKLERI Tutum ölçekleri, tanımlanmış bir psikolojik özellik kapsamında, bireylerin, o psikolojik özellikle ilgili duygu, düşünce ve davranışlarını ortaya koyma amacıyla geliştirilmiş psikolojik ölçme araçlarıdır. Tutum, belirli bir nesne, durum, kurum, kavram ya da diğer insanlara karşı öğrenilmiş olumlu ya da olumsuz tepkide bulunma eğilimidir.  Tutum ölçeklerinde farklı yanıtlama formatları olmasına karşın daha çok Likert Tipi tutum ölçekleri tercih edilmektedir. Bu format, dörtlü, beşli, yedili vb. sıralama içeren bir yapıdan oluşmaktadır  Ancak, tutum ölçekleri ile anketler uygulamada birbirine karıştırılabilmektedir. Tutum ölçekleri, tanımlanan psikolojik özellik ya da özelliklerle ilgili, hedef kitlenin tutumlarını ortaya koymaya yöneliktir. Örneğin, kurumda başlatılan yeni bir proje ile ilgili olarak müşterilerin tutumlarını hakkında bilgi sahibi olmak için bu araçlardan yararlanılabilir. Anketler ise daha çok, herhangi bir konu ile ilgili mevcut durum tespiti yapmada ve/veya hedef kitlenin görüşünü almada kullanılan ölçme araçlarıdır. Örneğin, müşteri tatminin ortaya konması gibi.  İster tutum ölçekleri, isterse anketler olsun bütün ölçme araçlarının belli bir sistematik içinde geliştirilmesi ve psikometrik niteliklerinin (geçerlilik ve güvenirlilik çalışmaları) ortaya konması gerekir. Aksi durumda, elde edilen bilginin geçerli ve güvenilir olduğundan şüphe edilmesi gerekir Psikometrik Nitelikler.ppt  PSIKOLOJIK TEST KULLANICILARI HANGI ÖZELLIKLERE SAHIP OLMALIDIR? Öncelikle psikometriyle ilgili temel kavramlara hakim olmalıdır. Klasik test kuramı ve madde tepki kuramı Betimleyici istatistikler Ölçekler, puanlar ve dönüşümler Güvenilirlik ve ölçme hatası Geçerlilik ve test puanlarının anlamı 4  TEST KURAMLARI Kuram Belli bir konuyu açıklamak için hipotezlerden yola çıkarak sistematik olarak oluşturulmuş doğrulanmaya ve yanlışlanmaya açık bilgiler bütünüdür. Test Kuramı Psikolojik özelliklerin ölçülmesinde karşılaşılan güçlük ve sorunları tanımlamada ve onlarla baş etmede çeşitli yol ve yöntemlerin önerildiği açıklamalar bütünüdür. ? Psikometride Kullanılan Kuramlar Gerçek Puan Kuramı (Klasik Test Kuramı): Toplam Puan üzerinden işlemler. Gözlenen Puan = Gerçek Puan + Hata >> Xi = T + E Madde Tepki Kuramı (Modern Test Kuramı): Madde Puanları üzerinden işlemler. Madde Güçlüğü Madde Ayırt ediciliği 5  Doğrudan ölçme Psikometriyle İlgili Temel Kavramlar Ölçme Dolaylı ölçme Türetilmiş ölçme Doğal birim Birim (eşitlik, Yapay (tanımlanmış) genellik, kullanışlılık) birim Türetilmiş birim Gerçek (doğal, mutlak) sıfır Ölçmede sıfır Keyfi(tanımlanmış, yapay) sıfır Somut Özellikler 6 Soyut  Hangileri Yapay Sıfır, Doğal Sıfır? Odadaki oksijen miktarı Boy uzunluğu Deniz seviyesinden yükseklik Hava sıcaklığı Zeka Matematik başarısı Arkadaş sayısı 7  Hangileri Doğal, Yapay, Türetilmiş Birimdir ? Okul mevcudu Binanın katları Merdiven basamak sayısı Boy uzunluğu Kardeş sayısı Enerji tüketimi Hız 8  Değişken ve Ölçek Türleri Değişken Türleri Nicel değişken Nitel değişken Süreksiz değişken Sürekli değişken Bağımlı değişken Bağımsız değişken 9  Aşağıdaki özellikler hangi değişkenlerin kapsamına girmektedir? Cinsiyet Anne eğitim süresi Baba eğitim düzeyi Okunan kitap sayısı Yıllık gelir Başarı Zeka Tutum Doğum yeri Meslek 10  Ölçek Türleri Sınıflama/Adlandırma (Nominal) Ölçekleri: Kategoriler, Frekans ve Mod, 0 anlamsız, birim yok Sıralama (Ordinal) Ölçekleri: Büyüklük küçüklük, frekans, Mod, Medyan, Sıra farkları Korelasyon, 0 anlamsız, birim yok Eşit Aralık (Interval) Ölçekleri: Eşit birim, yapay sıfır, Ortalama, standart sapma, Pearson Korelasyon, Toplama ve Çıkarma Yapılır, Çarpma ve Bölme Yapılamaz. Oran (Ratio) Ölçekleri: Eşit oran, gerçek sıfır, her türlü matematiksel ve istatistiksel işlem 11  Ölçmede Hata Ölçme aracının geçerli ve güvenilir olması için olabildiğince az hata içermesi gerekir. Hata, ölçmede istenmeyen değişkene denir. Hatalar gerçek puana ulaşmayı engeller. Gözlenen puan gerçek puan ve hatanın toplamıyla elde edilir. 14  Ölçmede Hata Ölçmede Hata Kaynakları Ölçme aracı: Geçerli mi? Maddelerin dil ve anlatım özellikleri Ölçme Ortamı: Dikkat dağıtıcı unsurlar var mı? Ölçülen Birey: Motivasyonu yeterli mi? Kaygı, yorgunluk, hastalık… Ölçme Yapan Kişi: Titiz ve dikkatli mi? Ölçülen Özellik: Değişken mi? 15  Bir ölçmeden diğerine miktarı Sabit Hata: değişmeyen hata. Aritmetik işlemlerle düzeltilebilen hatalardır. Geçerliliği doğrudan düşürür Güvenirliği etkilemez Ölçme aracından ve ölçmeciden kaynaklanır. Örnekler; Her öğrenciye 2 puan fazla verme Terazinin her ölçtüğünü 2 gr fazla tartması Termometrenin tüm hastaların ateşini 1 derece eksik ölçmesi Bir sorunun tüm öğrenciler tarafından boş bırakılması Para sayma makinesinin tüm para destelerini bir eksik sayması Başlangıçta 2 cm kısmı kopuk olan metrenin ölçtüğü her uzunluğu 2 cm eksik ölçmesi Sistemli (sistematik) Hata: Ölçülen büyüklüğe, ölçmeciye ve ölçme koşullarına göre miktarı farklılık gösteren hatalardır. Yanlılık vardır. Kaynağı bellidir. Ör: öğretmenin, öğrencinin cinsiyetine göre fazla puan vermesi, yazılı sınavlarda yazı güzelliği, ifade düzgünlüğü, tertip düzeni göz önünde bulundurarak değerlendirme yapması ? Öğretmenin kız öğrencilere,yazısı güzellere 5 puan fazla vermesi  Tesadüfi (rastgele) Hata: Kaynakları iyi bilinmeyen hatalardır. Dikkatsizce okunup, puanlanan veya doğru okunduğu halde yanlış kaydedilen notlar bu tür hatalara örnektir. Tesadüfi hatayı Ölçmecinin dikkatsizli, yapıldığı ortam, ölçmede yapılan birey, ölçme aracı etkiler. Bu nedenle tesadüfi hatalar kontrol edilemez Diğer hata türleri gibi aritmetiksel işlemlerle düzeltilemez Örnekler; Öğrencinin sınav günü hasta olması Terazinin bir nesneyi 20gr, diğerini 30 gr eksik tartması Farklı öğretmenlerin aynı kağıda farklı puanlar vermesi Terazinin bir nesneyi 5,başka bir nesneyi 10 gr eksik tartması Hatasız bir cetvelle ölçen kişinin dikkatsizliği yüzünden yanlış ölçme UYARI; Ölçmede asıl ilgilenilen hata türü tesadüfi hatadır.  UYARI: Sabit hatalar Tesadüfi hatalar Sistematik hatalar geçerliği güvenirliği ETKİLER  Ölçmenin Standart Hatası (ÖSH) SEM: Ölçmenin standart hatası sd: Test puanlarının standart sapması r: Güvenirlik katsayısı Ölçmenin standart hatası; gerçek değerlerin güven aralığını belirlemede kullanılır: %68 olasılıkla: X – 1xSEM < T < X + 1xSEM %95 olasılıkla: X – 2xSEM < T < X + 2xSEM %99 olasılıkla: X – 3xSEM < T < X + 3xSEM 16  Frekans Dağılımları Psikometriyle İlgili Temel Verilerin Grafik ve Tablo Olarak Sunumunu Aritmetik Ortalama Kavramlar Merkezi Eğilim Ölçüleri Ortanca (Medyan) Tepe Değeri (Mod) Genişlik (Ranj) Çeyrekliklerarası ve Yarı Çeyrekliklerarası Genişlik Verilerin Betimlenmesi Değişkenlik Ölçüleri: Ortalama Sapma Standart Sapma Negatif: Kolay Çarpıklık (Simetriyle ilgili) Pozitif: Zor Yassı Basıklık (Diklikle ilgili) Sivri 18 Orta  Histogram ve Bar Grafikleri 19  Frekans Poligonu 20  Frekans Dağılımlarının Alabileceği Şekiller 21  Çarpıklık 22  Basıklık 23  Değişkenliği Farklı İki Dağılım 24  Çeyreklikler: Dörde Bölünmüş Dağılım 25  Normal Dağılım 26 STANDART SAPMA Standart sapma, ortalamadan sapmaların kareleri toplamının ortalamasının karekökünü alınarak hesaplanan değişkenlik ölçüsüdür Varyans, bir dağılımdaki puanlar ile dağılımın ortalaması arasındaki farkların karelerinin ortalamasına eşittir. Standart Sapma, varyansın kareköküne eşittir. 27  Standart Puanlar Standart puanlar ham puanlardan çok daha kolay yorumlanabildiği için ham puanlar standart puanlara dönüştürülür. Standart puan bir ölçekten diğer ölçeğe çevrilen bir ham puandır. z puanı, ortalaması (0) ve standart sapması (1) olan bir puandır. T puanı, ortalaması X = 50 ve standart sapması s = 10 olan bir puandır. 28  Test-Tekrar Test Güvenirlik Psikolojik Testlerde Olması Gereken Özellikler Paralel Formlar ve Alternatif Formlar Güvenirliği İki Yarı Güvenirlik Güvenirlik İç Tutarlılık Puanlayıcılar Arası Güvenirlik Görünüş Geçerliği Kapsam Geçerliği Geçerlilik Ölçüt dayanaklı geçerlik Yapı geçerliği 29 ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER 1 2 3 GÜVENİRLİ K GEÇERLİK KULLANIŞLILI K ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER 1. Güvenirlik: Ölçmek istenilen özelliği her zaman aynı şekilde ölçebilmeli, kararlı ve tutarlı olmalıdır. 2. Geçerlik: İyi bir ölçme aracı veya ölçme yöntemi ölçmeyi amaçladığımız özelliği ölçebilecek, bizim amacımıza hizmet edebilecek bir özellik taşımalıdır. 3. Kullanışlılık: Kolay uygulanır, kolay puanlanır, zaman ve ekonomik bakımdan uygun olmalıdır. 2. GEÇERLİK Bir ölçme aracının ölçmek istediği özelliği başka özellikleri karıştırmadan tam ve doğru olarak ölçebilmesi düzeyine geçerlik denir. Yani bir ölçme aracı ölçmek istediği özelliği ne kadar doğru ölçebiliyorsa o kadar geçerlidir. Örnek; uzunluğu ölçmek için metre geçerli bir araçtır ve metre ile yapılan ölçüm geçerlidir. Metreyi nesnelerin ağırlığını ölçmek için kullanırsak bu ölçüm geçerlik özelliğini taşıyamaz.  Uygunluk Güvenirlik Bir testin geçerli olabilmesi için iki temel öğe gereklidir. Bunlar; uygunluk (İlgililik) ve güvenirliktir. Uygunluk: Testin, ölçmek için düzenlendiği özellikle ilgili olması; bir testin kapsadığı maddelerin (soruların) ölçmek istediği davranışları yeterince yansıtabilmesidir. Güvenirlik: Bir ölçme aracını aynı koşullar altında tekrar tekrar uyguladığımızda aynı ya da benzer sonuçları (en azından %70 oranında) vermesi demektir. Ayrıca güvenirlik; ölçme aracının hatalardan (özellikle tesadüfi hatalardan) arınıklık düzeyidir. 2.1. Geçerlik Türleri 2.1.1. Kapsam (içerik) geçerliği: Ölçme aracı ölçmek istediği özelliklerin (hedef, konu, ünite veya içeriği) tümünü kapsıyorsa bu kapsam geçerliğidir. Bir bütün olarak testin ve testteki her bir maddenin amaca ne derece hizmet ettiğidir. Örnek; Psikoloji dersinde 10 ünite işlenmiş, sınavında ise 5 soru sorulmuştur. Sorular ise 2, 4, 6, 8 ve 9. ünitelerden sorulmuştur. Böyle bir sınavda kullanılan sorular işlenen tüm üniteleri yeteri kadar temsil edemediği için (1, 3, 5, 7 ve 10. ünite ile ilgili soru yoktur) sınavın kapsam geçerliği düşüktür. 2.1. Geçerlik Türleri 2.1.2. Yordama(Tahmin) geçerliliği: Öğrencilerin, seçme amacıyla yapılan sınavlardaki başarı ölçülerine bakarak, öğretim programındaki başarılarını kestirmek sınavın yordama geçerliliğini verir. Eğer sınavla seçilen öğrenciler, seçilmeyen öğrencilere göre daha başarılı olacaksa seçmede kullanılan aracın yordama geçerliliğinin olduğu söylenebilir. 2.1. Geçerlik Türleri Örneğin; bir öğretmen derste aktif olan, soru soran, sorulara cevap veren, zeki olan bir öğrenci için sınavlarda başarılı olacağının tahminini yapması veya YGS’de ilk 1000’e giren bir öğrencinin üniversite öğreniminde ve gelecekteki yaşamında başarılı olacak denmesi birer yordamadır. Yordama geçerliği, özellikle seçme ve yerleştirme amacıyla kullanılan testlerde aranır. ÖSYM tarafından yapılan seçme ve yerleştirme sınavları da (KPSS, YGS, YDS gibi) yordama geçerliğiyle alakalıdır. 2.1. Geçerlik Türleri 2.1.3. Yapı geçerliği: Yapı, testin oluşumuyla ilgilidir. Testin oluşumu belirlediğimiz amaca hizmet ediyorsa, o testin yapı geçerliği yüksektir. Yani hazırlanan testteki tüm soruların ölçülmek istenen özellikle ilgili olması gerekir. Örneğin; tarih dersi sınavında matematik soruları sorulması yapı geçerliliğini düşürür. 2.1. Geçerlik Türleri Yapı geçerliği, bir ölçme aracının ölçmeye çalıştığı özellik ile nasıl bir yapıyı ortaya koymaya çalışıyorsa o yapıyı gerçekten ölçebilmesidir. Yani hazırlanan testte ölçülmek istenen yapının bölümleri gerçekte neyi ölçmek istiyorsa uygulamada da onu ölçmelidir. Başarıyı ölçmek istiyorsak soruların tamamı bununla ilgili olmalıdır. 2.1. Geçerlik Türleri 2.1.4 Uygunluk (benzer ölçekler) geçerliliği: Hazırlanan ölçme aracının, daha önceden aynı özelliği ölçmek amacıyla hazırlanmış ve geçerli ve güvenilir olduğu kanıtlanmış bir ölçme aracı ile karşılaştırılarak benzerliğinin bulunması, yeni aracın da önceki gibi geçerli ve onunla benzer bir özellik ölçtüğü yönünde bilgi verir. 2.1. Geçerlik Türleri 2.1.5. Görünüş geçerliği: Bir ölçme aracının, ölçmek istediği değişkeni ne derece ölçebilir göründüğü ile ilgilidir. Testin bütünü için gerekli olan görünüş geçerliği her bir soru içinde geçerlidir. Testteki her bir soru ölçmek istediği özelliği ölçüyor görünmelidir. Yani test neyi ölçer nitelikte görünüyorsa onu ölçmelidir. Görünüş geçerliği bir testin gerçekten ne ölçtüğüyle değil, onun ne ölçüyor göründüğü ile ilgilidir. Örneğin; kapağında ölçme ve değerlendirme testi yazılı olan bir testin içinde ölçme ve değerlendirme ile ilgili sorular varsa testin görünüş geçerliği vardır. Bir Ölçme Aracının Geçerliğini Etkileyen Faktörler 1. Güvenirliği etkileyen her şey geçerliği de etkiler. 2. Ölçme aracı öncelikle güvenilir olmalıdır. Güvenilir olmayan bir testin geçerliğinden söz edilemez. 3. Hedef davranışlar ile ölçme aracındaki sorular arasındaki ilişki (Eğer her bir soru hedef davranışla alakalıysa geçerlik artar, değilse geçerlik düşer) olmalıdır.  Bir Ölçme Aracının Geçerliğini Etkileyen Faktörler 4. Ölçme aracındaki her bir soru ölçülecek kişinin bilip bilmediğini ayırt etmelidir. Yani ölçme aracındaki soruların güçlük derecesi orta düzey (güçlük düzeyi 0,50) olmalıdır. 5. Sorular önceden bilinmemelidir. 6. Ölçme aracının uygulandığı fiziki ortam, ölçmeye uygun olmalıdır. Güvenirlik ve Geçerlik Arasındaki İlişki 1. Güvenirlik, geçerlik için bir ön şarttır. Bir ölçme aracının geçerli olabilmesi için güvenilir olması şarttır (Test güvenilir değilse, geçerliğine bakılamaz). Fakat bir ölçme aracının güvenilir olması için geçerlik şart değildir. 2. Geçerlik, güvenirliği de kapsayan daha geniş bir kavramdır. Eğer test geçerli ise genellikle güvenilirdir, ama her güvenilir test geçerli değildir. Bir Ölçme Aracının Geçerliğini Etkileyen Faktörler 3. Geçerliğin yüksek olabilmesi için güvenilir olması gerekir. Fakat güvenirliği yüksek olan bir testin geçerliği düşük olabilir. 4. Geçerlik her türlü hatadan (doğrudan etkilendiği sabit ve sistematik hatadır) etkilenmesine rağmen, güvenirlik yalnızca tesadüfî hatadan etkilenir. Bir Ölçme Aracının Geçerliğini Etkileyen Faktörler 5. Güvenirliği etkileyen her şey geçerliği de etkiler. 6. Ölçme aracının en önemli özelliği geçerliğidir. 3. KULLANIŞLILIK Kullanışlılık; testin geliştirilmesi, çoğaltılması, uygulanması ve puanlanması açısından kolay ve ekonomik olmasıdır. Yani kullanışlılık; bir ölçme aracının kısa zamanda fazla para harcanmadan ve çok yorucu olmadan hazırlanabilmesi ve uygulanabilmesidir. Kullanışlılık İçin Gereken Özellikler 1. Testi yapan ve uygulayan açısından ekonomik olmalıdır (fazla masraf gerektirmemelidir). 2. Hazırlanması ve uygulanması kolay olmalı ve kısa sürmelidir. Bu bize zaman açısından tasarruf sağlar. 3. Kolay bir şekilde puanlanması ve puanların yorumlanması gerekir. 4. Uygun bir yönergesinin olması gerekir.  PSIKOLOJIK TESTLERIN VARSAYIMLARI NELERDIR? ▪ Psikolojik özellikler ve durumlar vardır. ▪ Psikolojik özellikler ve durumlar sayısallaştırılabilir ve ölçülebilir. ▪ Test edilebilir davranışlar, test edilemeyen davranışları yordar. Testlerin ve diğer ölçme tekniklerinin güçlü ve zayıf yanları vardır. Çeşitli hata kaynakları, değerlendirme sürecinin parçasıdır ▪ Test etme ve değerlendirme, adil ve yansız bir şekilde yürütülebilir. Test etme ve değerlendirme, toplumsal yarar sağlar. 2  PSIKOLOJIK TESTLERIN KULLANILMASI Psikolojik testlerin geliştirilmesi, uyarlanması, norm çalışmalarının yapılması, uygulanması, test sonuçlarının yorumlanması veya raporlandırılması profesyonel bir süreç içerisinde gerçekleşmelidir. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği (Türk-PDR-DER), Amerikan Psikolojik Danışma Demeği (ACA) ve Amerikan Psikologlar Derneği (APA) gibi büyük mesleki örgütler psikolojik testlerin kullanımı ile ilgili belli etik kurallar ve standartlar belirlemişlerdir. Etik kuralların uygulanması zorunluluğuyla psikolojik test kullanımında hesap verilebilir olmak gereklidir. Psikolojik test kullanımına karar vermek sistematik ve bilimsel bir bakış açısı gerektirmektedir. 3  PSIKOLOJIK TEST SÜRECINE KATILANLAR VE ROLLERI ? Test yazarları ve geliştirenler: Testi geliştirirler, ticari kitaplar veya süreli yayınlar olarak yayınlayanlar ? Testi yayınlayanlar: Bu kişiler testi basarlar, satışını ve dağıtımım yaparlar. ? Test eleştirmenleri: Testlerin teknik ve uygulama özelliklerine göre değerlendirici ölçütler hazırlarlar. ? Test uygulayıcıları: Bu kişiler test havuzundan belirli bir test seçerler ? Test yöneticileri ve denetmenler: Bu kişiler testin bireye veya gruba ne zaman uygulanacağını düzenler ve yönetirler. ? Testi alanlar: Seçimlerinden ya da gerekliliklerinden dolayı testi alan kişilerdir. ? Test puanlayıcıları: Teste katılanların orijinal cevaplarını ham puanlara ya da standart puanlara dönüştürürler ? Test puanlarını yorumlayıcılar: Testi alan kişilere veya ilgili kişilere ve kurumlara test sonuçlarını yorumlarlar. 4  PSIKOLOJIK TESTLERIN KULLANILMASINDA DIKKAT EDILECEK DURUMLAR Testin Etik Kullanımı İçin Sorumluluk Alın Standart 1.1. Profesyonel ve etik bir duruş içinde davranın Standart 1.2. Testleri kullanma yetkinliğine sahip olduğunuzdan emin olun Standart 1.3. Testin kullanımı için sorumluluk alın Standart 1.4. Test materyallerini güvenli şekilde muhafaza ettiğinizden emin olun Standart 1.5. Test sonuçlarının güvenli bir şekilde işleme alındığından emin olun Bölüm 2 Test Kullanımında İyi Uygulamaları Takip Edin Standart 2.1. Bir değerlendirme durumunda testin potansiyel faydalarını ele alın Standart 2.2. Duruma uygun testi seçin Standart 2.3. Testte adil olma konusuna önem verin Standart 2.4. Test oturumu için gerekli hazırlıkları yapın Standart 2.5. Sonuçları başkaları ile ilişkilendirmek için açık ve doğru bir iletişim kurun Standart 2.6. Testlerin uygunluğunu ve kullanımım gözden geçirin Bölüm 3 Testin Uygulanmasında İyi Uygulamaları Takip Edin Standart 3.1. Test oturumu için gerekli hazırlıkları yapın Standart 3.2. Testleri doğru şekilde uygulayın 5 Standart 3.3. Test puanlarını doğru şekilde puanlayın KULLANILACAK PSIKOLOJIK TESTE KARAR VERME Test geliştiricileri aşağıdaki bilgileri kanıtlarıyla birlikte sunmalıdır. Böylece bu bilgiler testin kullanımına karar verilmesini kolaylaştıracaktır: Testi geliştirenler neden bu teste ihtiyaç duyulduğunu Testin hangi ihtiyacı karşılayacağı Testin ölçtüğü özellik, Özelliklerin nasıl test edileceği, Testin nasıl geliştirildiği, Hedeflenen grup, Nasıl kullanılacağı, Testin psikometrik özellikleri Testin güçlü ve sınırlı yanları, Test puanlarının ne anlama geldiğini açıklanmalıdır. Testi gözden geçirme, seçme ve testin uygulanması için gerekli eğitimlerin nasıl alınacağı Test soruları ve uygulama örnekleri, Yönergeler, Yanıt kâğıtları, El kitapları, 6 Puanlama anahtarı ve Örnek raporlar  KULLANILACAK PSIKOLOJIK TESTE KARAR VERME Birey hakkında ek bilgiler sağlayacağı zaman, önceki bilgilerin sağlaması yapılacağı zaman ve karar alınmasına fayda sağlayacaksa test kullanılmalıdır. Test seçimi ön görüşmeden sonra yapılmalıdır. Danışan ile rapport kurulduktan, kendini ve problemini iyi bir şekilde açıkladıktan ve uygun bir ortam hazırlandıktan sonra test seçimine geçilmelidir. Otoriter Tutum Psikolojik danışman karar verir. Test sonuçları önemlidir. Rogerian Tutum Danışan karar verir. Test sonuçları çok gerekli değildir. Uzlaşmacı Tutum Danışan testi seçer danışman kendisine sorulduğunda test hakkında bilgi verir ancak yönlendirmekten kaçınır. Testlerin isimlerinin ve amaçlarının bulunduğu bir liste bulunması önerilmektedir. Danışman konuyla ilgili testleri açıklayıp danışanın bunlardan birini seçmesi uygun yollardan biridir. 7  PSIKOLOJIK TEST UYGULAMAYA HAZIRLIK: RAPPORT KURMA Rapport Kurma: Karşılıklı güven, saygı, kabul etme, ilgi ve yardım etmeye dayanan bir ilişki kurmaktır. Test uygulayıcısı uygulama esnasında testi alan kişiyle açık iletişim içerisinde sakin bir tutum ve tavır sergilemelidir. Testi alan kişinin psikolojik durumunu, beklentilerini ve kaygılarını anlayabilmeli, o kişiye kendini ifade edebilmesi için fırsat vermelidir. Nesnel bir tutum içerisinde, bireyin yaşına uygun olarak uygulamayı gerçekleştirebilmelidir. Rapport Kurmak için: Testi alan kişiye kendinizi tanıtın Test ile ilgili yeterlik ve deneyiminizi açıklayın Değerlendirmenin bireye özgü olduğunu ve değerlendirme sonuçlarının etiketleme, dışlama veya gelecekle ilgili bir engelleyici nitelik taşımadığını vurgulayın Sonuçların gizliliğiyle ilgili açıklama yapın Gönüllü olup olmadığını sorun ve isterse testi yarıda bırakabileceğini belirtin Testi başka kimsenin olmadığı uygun bir fiziksel ortamda uygulayın 8  PSIKOLOJIK TEST UYGULAMAYA HAZIRLIK: BILGILENDIRME Test randevusuyla ilgili bilgiler testi alan kişiye ulaştırılmalıdır: Testin türü, Nasıl uygulanacağı, Teste gelirken nelerin gerekli olduğu Süresi, Tarih ve yer, Test oturumunun yeri Test uygulanmaya başlamadan önce testi alan kişinin özelliklerini de göz önünde bulundurarak aşağıdaki konularda bilgilendirilme yapılmalıdır. Testin amacı, Özellikleri, Uygulanma süreci, Puanlanması ve Raporlanması Test çevrimiçi uygulanacaksa aşağıdaki durumlar önceden kontrol edilmelidir. İnternet bağlantısı 9 Yazılım ve donanım gereksinimleri Fiziki ortamın uygunluğu  PSIKOLOJIK TEST UYGULAMAYA HAZIRLIK: BILGILENDIRME Testle ilgili yeterli düzeyde bilgilendirme yapılmalıdır. Test hakkında verilen bilgilerin detaylarda boğulacak kadar ayrıntı içermesi testi alan kişinin zihinsel olarak karmaşa yaşamasına, testi almaktan vazgeçmesine ve belki de test uygulamasından daha fazla korkmasına neden olabilmektedir. Test hakkında çok genel bilgilerin verilmesi de testin önemini azaltabilir ve sadece teknik bir uygulama olarak yapıldığına yönelik bir algı oluşturabilir ve testi alan kişinin motivasyonunu düşürebilir. Bilgilendirme aynı zamanda kayıt altına alınarak sözleşmeye dönüştürülmelidir. Bu yapılan sözleşmeye bilgilendirilmiş onam denilmektedir. Eğer katılımcı 18 yaşının altındaysa velisinden de bilgilendirilmiş onam alınmalıdır. Eğer katılımcı 18 yaşının üstünde ancak çeşitli sorunları nedeniyle rıza verme yeterliliklerine sahip değilse o katılımcıdan yasal olarak sorumlu olan kişiden bilgilendirilmiş onam alınmalıdır. 10  PSIKOLOJIK TEST UYGULAMAYA HAZIRLIK: BILGILENDIRME Bilgilendirilmiş onam şunları içermelidir: Psikolojik testi uygulayan uzmanın isimlerini ve iletişim bilgilerini, Testi uygulamanın amacı Test uygulamasının gerekçesi Testi alan kişiden neler beklendiği Testi bitirmenin yaklaşık olarak ne kadar süreceği, Testi cevaplamanın katılımcılar üzerindeki olası etkileri, Test sonuçlarının gizliliğinin nasıl sağlanacağı Cevaplara ve sonuçlara kimlerin ulaşabileceği, Test sonuçlarının ne kadar süre saklanacağı, Testi yarıdan bıraktığında yanıtların silineceği Uygulamayla ilgili sorusu varsa sorabileceği 11  TESTI ALAN KIŞIDEN GELEBILECEK SORULAR Testi almadan önce onun bir örneğini daha önceden uygulayabilir miyim? Testten önce neleri bilmem gerekiyor? Test odasına beraberimizde ne götürmeliyiz? Herhangi bir engel durumu psikolojik test uygulamada sorun oluşturur mu? Testi evde alabilir miyim? 13  TEST KULLANIMIYLA İLGILI ÖZEL KONULAR Test kullanıcı nitelikleri Testleri seçme/geliştirme puanları yorumlama adaleti sağlamaya çalışma test uygulanan kişileri bilgilendirme Engelli kişilere test uygulamak Özel gereksinimli bireylere test uygulamadan önce şu ayarlamaların yapılması gerekmektedir. Testin, test uygulanan kişinin alabileceği forma dönüştürülmesi, test uygulanan kişinin cevaplarının puanlanabilecek hale dönüştürülmesi, test verilerinin anlamlı şekilde yorumlanması gerekmektedir. Bilgisayar ortamında test uygulama, puanlama ve yorumlama Çevrimiçi ortamda psikolojik test kullandınız mı? Test uygulama, puanlama ve yorumlama yazılımlarına ulaşmak Testlerin kâğıt kalem ve bilgisayar ortamına uyarlanmış sürümlerinin karşılaştırılabilirligi 15 Bilgisayar ortamına uyarlanmış test yorumlarının değeri Profesyonel olmayan, kontrolsüz çevrimiçi "psikolojik testler":  TEST YÖNETIMINE GÖRE ÖLÇME ARAÇLARININ SEVIYESI Seviye A (başarı ve iş yeterliliği gibi testler) Test yönetimi basit talimatların okunmasından oluşur. Düşük düzeyde eğitim gerektirir. Seviye B (grup zihinsel yetenek ve ilgi envanterleri) Testlerin yapısı ve teknik özellikleri hakkında gerekli bilgiye sahip olmayı gerektirir. Uzmanlık gerektirdiği için PDR ya da psikoloji alanında lisans eğitimi gerekir. Seviye C (bireysel olarak yönetilen zekâ testlerini ve kişilik testleri) test teorisi ve ilgili içerik alanlarında ileri düzeyde eğitim gerektirir. Yüksek lisans eğitimi ve süpervizyonlu uygulama deneyimi 16  ÇEVRIMIÇI TEST YÖNETIMI TÜRLERI Açık süpervizörsüz mod İnsan gözetimi ve kimlik doğrulama yoktur. Herkesin erişimine açıktır. Kontrollü süpervizörsüz mod Oturum açarken kullanıcı adı ve şifresi almasını gerektirir. Çevrimiçi test yalnızca kayıt olan ve kimliğini belirten kişilerce cevaplanır. Süpervizörlü mod (Uzaktan ya da Yerel Denetim) Bir test yöneticisinin, aday için oturum açması ve testin düzgün bir şekilde yönetildiğini ve tamamlandığını onaylaması gerekir. Kimlik doğrulaması yapılır (Gerçek zamanlı biyometrik verilerin ve web kameraları) Tam kontrollü mod teste erişimin, testin güvenliğinin, test ekipmanının kalitesi ve teknik özellikleri ve test yönetim personelinin niteliğinin yüksek düzeyde kontrollü olduğu özel test merkezlerinde yapılan testler için gereken uygulamaları kapsar. 17  PSIKOLOJIK TESTLERIN UYGULANDIĞI ORTAMIN ÖZELLIKLERI Psikolojik testlerin uygulandıkları ortamlar eğitim, klinik, sağlık, adliye, askeriye, endüstri olabildiği gibi amaçlarına göre ortamlarda çeşitlenmektedir. Testlerin uygulandığı fiziki ortam test sonuçlarını etkileyebilmektedir. Bu nedenle test ortamı kontrol edilmelidir. Testin uygulandığı ortam şu özellikleri içermelidir. Testi alacak kişi sayısı ve diğer ilgili kişilerin rahatlıkla hareket edebilecekleri genişlikte Testin amacına uygun uyarıcılarla sınırlı ve uygun şekilde donatılmış, Temiz, uygun biçimde aydınlatılmış, havalandırılmış, ulaşılabilir ve bulunabilir Gizliliğin sağlanabileceği Dış uyarıcıların testi alan kişinin dikkatinin dağılmasını engelleyecek özelliklerde Telefonların çalmaması için önlemlerin alındığı Odaya girip çıkmalar için önlemlerin alındığı Test materyallerinin yer aldığı Test materyallerinin kullanılması, saklanması ve arşivlenmesi için korunaklı olan 18  PSIKOLOJIK TEST KULLANICILARI HANGI ÖZELLIKLERE SAHIP OLMALIDIR? Psikometri ve ölçme bilgisi Psikolojik danışma ve psikometri uzmanlık alanında teorik bilgi ve uygulama becerisi Test teorisi, testin yapısı, geçerlilik ve güvenilirliğine kanıt oluşturacak tekniklere hakimiyet örnekleme teknikleri, normlar, tanımlayıcı, korelasyonel-yordayıcı istatistikler bilgisi Uygun testi seçme Psikolojik danışma uygulaması bağlamında danışanlar ve öğrenciler için uygun testleri gözden geçirme, seçme ve uygulama becerisi Testi uygulama süreci, Testi uygulama ve test puanlarını yorumlama becerisi Etnik, ırksal, kültürel, cinsiyet, yaş ve dilbilim ile ilgili beceriler, Özel gereksinimli bireylere testi uygulama, Süpervize edilmiş deneyim Bağlama uygun yeterlilik ve deneyim (eğitim, kariyer, sağlık, adalet vb.) 19  PSIKOLOJIK TEST KULLANICILARI HANGI ÖZELLIKLERE SAHIP OLMALIDIR? Psikolojik danışma alanında psikolojik test kullanmak için gereklibilgi, beceri ve etiğin sentezi olarak profesyonel nitelikler test uygulama alanında eğitim alma ve deneyim kazanma ile edinilebilir. Psikolojik danışmanların objektif testleri kullanmak için lisansüstü eğitim aracılığıyla psikolojik değerlendirme için uygun dersler almaları, süpervizyon ve deneyim kazanmaları gerekmektedir. Psikolojik danışmanların projektif teknikler, bireysel zekâ testleri ve klinik tamlayıcı testler için de psikolojik danışmanların veya test uygulayıcılarının ilave eğitimler almaları gerekmektedir. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak psikolojik testler günümüzde bilgisayar ortamlarında çevrimiçi olarak da yapılmaktadır. Teknolojik temelli gelişmeler bu alanda da test uygulayıcılarının ilave eğitimler almaları ve deneyim kazanmalarım 20 gerekli kılmaktadır.  PSIKOLOJIK TEST KULLANICILARI HANGI Hamaca Ölçülmek istenilen uygun ölçmeY ATALARI APABILIR aracını ? seçmemiş olmak. Testleri testin ölçmek üzere hazırladığı amaçların dışında bir maksat için kullanmak. Sınırlı yönlerini bilmeden testlere çok fazla güvenmek, her amaç için kullanmak veya sınırlı yönlerini olduğundan fazla büyüterek, testleri uygun amaçlar içinde kullanmaktan kaçınmak. Psikolojik test sonuçlarından çıkarılamıyacak düzeyde genellemeler yapmak ve yargılara varmak. Belirli bir testte başarıyı kazanmayı öğretimin bir amacı haline getirmek. Objektif testlerle ölçülemeyen eğitim ve öğretim hedeflerini de ölçmeyi ihmal etmek. Bireyi tanımada testlerle kolayca elde edilemeyen bilgileri ihmal etmek. Test puanlarını uygun olan “norm”lara göre yorumlamamak. Standart testlere özgü, standart kurallara uymamak. 21  KÜLTÜRE DUYARLILIK: YAPILMASI GEREKENLER Testin dayalı olduğu kültürel varsayımların farkında olma Belli değerleme tekniklerinin, testlerin ya da test maddelerinin uygunluğu konusunda belirli bir kültürel topluluğun üyeleriyle görüşmeyi göz önünde bulundurma Belirli kültürel ve dilsel popülâsyonlardan olan değerlendirilenlerin dünya görüşünü ve yaşam biçimini tamamlayan değerleme yöntemlerini katmaya çalışma Değerlemenin hedeflerini yerine getirmede kullanılabilecek çok sayıda alternatif test ve ölçme işleminin farkında olma Ölçülen yapının ve kullanılan dilin eşdeğerliğini kapsayan, kültürle eşdeğer konuların farkında olma Değerleme verisini kendi kültürel bağlamında puanlama, yorumlama ve analiz etme 22  KÜLTÜRE DUYARLILIK: YAPILMAMASI GEREKENLER Testin tüm grubu neredeyse aynı şekilde etkileyen varsayımlara dayandığını kabul etme Tüm kültürel topluluklardaki üyelerin belirli teknikleri testi ya da test maddelerini kullanmak için uygun olduğunu ” otomatik olarak kabul etme Farklı kültürel ve dilsel popülasyonlardaki kişiler değerlendirilirken, "tek beden hepsine uyar görüşünde olma Testleri ya da diğer değerleme araçlarını, bu tür araçların değerlendirilenlerde kullanmak için uygun olup olmayacağına dikkat etmeden seçme Bir başka dile çevrilen bir testin otomatik olarak orijinaliyle her bakımdan eşdeğer olduğunu varsayma Kültürel bir boşlukta değerleme verisini puanlama, yorumlama ve analiz etme 23  PSIKOLOJIK TESTI ALAN BIREYLERIN ÖZELLIKLERI Durumluk Faktörler Psikolojik durumu da (morali, yorgun olup olmadığı, zamanının uygunluğu vb.) Güdülenme düzeyi, kaygı ve heyecan durumu Sağlık durumu Temel ihtiyaçları karşılama durumu Süreçle ilgili beklentileri Test öncesinde hazırlık yapma Kopya Hız Sürekli Faktörler Psikolojik sorunları, Kişilik özellikleri, Yaşı, cinsiyeti, eğitimi, sosyo-ekonomik düzeyi, İnanç sistemi, 24  PSIKOLOJIK TESTIN ÖZELLIKLERI Testle ilgili Faktörler Test maddelerinin yazımı, düzeni ve okunabilirliği testin genel düzeni, açıklama ve yönergeler, test verenin bu açıklamalar ve sorulara verdiği cevaplar, cevaplandırış biçimi kullanılan test materyalleri 25  PSIKOLOJIK TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI Test yorumlama aşamasında danışanın testten aldığı puanın ne anlama geldiği açıklanır. Psikolojik testlerin değerlendirme, yerleştirme, sınıflandırma veya seçme amacıyla yapıldığı durumlarda test sonuçlarının yorumlanmasının dikkatlice yapılması gerekmektedir. Bireyin bu sonuca göre vereceği yeni kararların isabetli ve işlevsel olması için test sonuçlarının da bireyin gerçek durumu ile yüksek bir ilişki içinde olması gerekmektedir. Psikolojik testin yorumlanmasında süreci kolaylaştırabilmek için puanlar standart bir forma çevrilir, norm tabloları veya kriter puanlarına çevrilen puanlar daha anlamlı hale getirilir. Test puanlarının farklı gruplar veya alt gruplar İçin avantaj veya dezavantaja dönüşmemesi için test merkezleri hem istatistiksel önem hem de kurumsal bir tutum içinde bulunmalıdırlar. 27 PSIKOLOJIK TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI Klinik Yaklaşım Objektif ve sübjektif kaynaklı bireyle ilgili tüm bilgiler uzmanın kişisel gözlemi ile birlikte yorumlanır. Vak’a tarihçesi Vak’a konferansında Teşhis ve tedavi Psikometrik Yaklaşım Psikometrik Profil Yaklaşımı Test puanları, standart puanlara çevrilerek, yüzdelikler, çizgi grafikleri, kişinin kuvvetli ve zayıf olan yönleri «profiller»le gösterilir ve profilde ön plana çıkan yönlerin tespit edilir ya da standart profillerle karşılaştırılır. Psikometrik Endeks Yaklaşım Test puanlarının, bireyin seçeceği meslek, branş veya olası klinik sınıflamalarla ilişkisi yönünden olan önemine göre verilen «ağırlık»la çarpılarak «toplam puan» elde edilir. 28 PSIKOLOJIK TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI Betimsel Yorumlama Kişi hakkında toplanan bilgilerle, bireyin durumu, bulunulan zaman düzeyi içinde tüm nitelikleri ile betimlenerek ortaya konmaktadır. Demokratik olan ve yöneltici olmayan danışma yaklaşımlarında daha çok kullanılır. Genetik Yorumlama Kişinin bugünkü gelişimi ve durumu bireyin geçmişi incelenerek açıklanmakta ve bugünkü durumunun nedenleri belirtilmektedir. Klinik ağır psikolojik problemlerin geçmişinin araştırılmasında kullanılır. Yordayıcı Yorumlama Kişinin bugünkü durumuna ilişkin bilgilerden geleceğe yönelik durum ve davranışlarının ne olabileceği hakkında önceden kestirmeler, yordamalar yapmaktır. Kişisel, akademik ve mesleki seçimlerinde yol gösterir. Değerlendirici Yorumlama Kişinin bir birey olarak ayrıntılı incelenmesinden çıkarılan sonuçların doğurduğu ve yargılarından çıkarılan sonuçlar, izlenmesi gerekli tavsiye halinde kişiye belirtilir ve kişiden bunları uygulaması istenir. 29 PSIKOLOJIK TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASINDA SORUMLULUKLAR Psikolojik danışman test sonuçlarını danışana danışan hazır olduktan sonra açıklanmalıdır. Danışanın güçlü ve sınırlı yönleri danışana duygu ve düşüncelerini ifade edebileceği bir şekilde cesaretlendirilerek açıklanır. Test sonuçlarından çıkarılabilecek sonuç ve yargılara göre bireyin seçim ve plan yapmasına yardım edilir. 30 PSIKOLOJIK TEST SONUÇLARI HAKKINDA BILGI VERILMESI Test uygulanan kişiye, test performansıyla ilgili gerçekçi bilgiler vermek sadece etik ve yasal bir zorunluluk olmayıp aynı zamanda terapötik bakış açısından da yararlı olabilir. Test uygulanan kişinin kendisine uygulanan testin bulguları hakkında anlayabileceği dilde bilgilenme hakkına sahiptir. Ayrıca bu verilere dayalı olarak var olan öneriler hakkında da bilgilenmeye de hakları vardır. Testi uygulayan kişi duruma hassasiyet göstererek test uygulanan kişiye (ve ebeveyn ya da yasal temsilci veya her ikisi), testin amacı, testi alan diğer kişiler göz önüne alındığında elde edilen test puanlarının anlamı, testteki olası sınırlılıklar ve testin hata payı hakkında bilgi vermelidir. Aynı zamanda test sonuçlan, gerektiği durumlarda (sevk, komisyon gibi) kişinin dışında birilerine de etik sınırlar içerisinde aktarılabilir. Bu tür bir raporlamanın sözel ya da yazılı olarak yapılmasına bakılmaksızın nitelikli uzmanlar test uygulanan kişinin (ya da ebeveynin) test puanlarıyla ilgili sormak istediği soruları cevaplayabiliyor olmalıdır. İdeal uygulamada, sunulan bilgilere karşıt tepki gösteren kişilere danışma kaynakları sunulmalıdır. Testi alan kişi yetişkin ise test sonuçlarının ne zaman, nasıl ve ne kadarının paylaşılacağı bilgisi test uygulanmadan önce kendisine bildirilir. 31 Psikolojik testin uygulandığı kişi henüz çocuk yaşta ise test sonuçlarının çocuğun ebeveyniyle, öğretmenleriyle veya bakım verenleriyle (bunlardan herhangi biri ya da her biri) paylaşılabilmesi olası bir durumdur. PEKI ÇOCUKLARA YAPILAN ZEKA TESTLERININ SONUÇLARIYLA ILGILI NE DÜZEYDE VE NASIL BILGI VERILMELIDIR? 32 PSIKOLOJIK TEST ALANLARIN HAKLARI VE SORUMLULUKLARI Testi alan kişiler testi almalarına bağlı olarak hak ve sorumluluklara sahiptirler dolayısıyla testi uygulayan kurum veya kuruluş testi alan kişileri bu konuda bilgilendirmelidirler. Testi alan kişilere yaşları, engel durumları, etnik kökenleri, cinsiyetleri, ulusal kökenleri, dinleri, cinsel yönelimleri veya diğer kişisel özelliklerine bakılmaksızın nezakete saygı gösterilmeli ve tarafsız davranılmalıdır. Testi uygulayan kişiler testin içerdiği materyallerin özelliklerini bilmeli ve testi almadan önce testi alan kişiye bunu açıkça belirtmelidirler. Ayrıca test servislerine nasıl ulaşabilecekleri bilgisini vermelidirler. Testi alan kişiler, test kullanımına uygun olan profesyonel standartları karşılayan önlemlerle ve sonuçların kullanım şeklini göz önüne alarak test edilme hakkına sahiptir. Test uzmanları mesleki