Summary of Political and Institutional History of Belgium and the Netherlands PDF

lOMoARcPSD|32376717 Samenvatting, complete cursus Politieke en institutionele geschiedenis van België en de Nederlanden (Universiteit Antwerpen) Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376...

lOMoARcPSD|32376717 Samenvatting, complete cursus Politieke en institutionele geschiedenis van België en de Nederlanden (Universiteit Antwerpen) Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 Inhoudsopgave DEEL 1: De Nederlanden Hoofdstuk 1: De territoriale vorstendommen (11de – 14de eeuw).................................................5 1.1 Territoriale evolutie............................................................................................................................................... 5 1.2 De basis van de staatsmacht: de feodaliteit................................................................................................. 5 1.2.1 De Karolingische feodaliteit....................................................................................................................... 5 1.2.2 De heropleving van de feodaliteit............................................................................................................ 6 1.2.3 “Binnenlandse politiek” in de middeleeuwse feodale wereld...........................................................6 1.3 Ordehandhaving: de genese van een publiek strafrecht in de Nederlanden..................................7 1.3.1 Het privaatrechtelijke accusatoire strafrecht.........................................................................................7 1.3.2 Het begin van het vorstelijke gezag: de beteugeling van het wraakrecht..................................7 1.3.3 De publieke actie tegen de misdrijven: over de strafmaat.................................................................7 1.3.4 De modernisering van het primitieve strafrecht: de invloed van de Kerk...................................8 1.3.5 De overgang van accusatoir naar inquisitoir strafrecht....................................................................8 1° De opsporing en vervolging van misdrijven............................................................................................................... 8 2° Het bewijsrecht....................................................................................................................................................................... 9 Het rationele onderzoek..................................................................................................................................................... 9 Het geheim onderzoek......................................................................................................................................................... 9 De afgeperste bekentenis: de pijnbank......................................................................................................................... 9 1.4 Een factor van vernieuwing: de stad............................................................................................................ 10 1.5 De groei van centrale bestuurlijke instellingen.......................................................................................11 1.5.1 Van hofhouding naar centrale administratie.......................................................................................11 1.5.2 Over constitutionalisme en parlementarisme......................................................................................12 Het constitutionalisme............................................................................................................................................................ 12 Het parlementarisme.............................................................................................................................................................. 13 Hoofdstuk 2: De (Zuidelijke) Nederlanden, 14de – 18de eeuw.......................................................14 2.1 Territoriale en internationale evolutie............................................................................................................ 14 2.2 Une Belgique avant la lettre? Over samenhorigheidsgevoel en natievorming in de 15 de – 18de eeuw....................................................................................................................................................................................... 14 2.2.1 Om en rond Filips de Goede.......................................................................................................................... 14 2.2.2 Cruciale jaren: 1477 – 1504......................................................................................................................... 14 2.2.3 De XVII Provinciën onder Keizer Karel V................................................................................................ 15 2.2.4 Filips II (1555 - 1598) en de scheuring van de Nederlanden........................................................16 2.2.5 De internationale erkenning van de Zuidelijke Nederlanden (1648, 1715), met beperkte zelfstandigheid............................................................................................................................................................. 18 2.3 De centrale instellingen in de (Zuidelijke) Nederlanden, 14de – 18de eeuw.......................................20 2.3.1 De vorst................................................................................................................................................................. 20 2.3.2 De plaatsvervanger van de vorst............................................................................................................... 20 2.3.3 De ontwikkelingen van de Hofinstellingen: de Hofraad of Geheime Raad; de Collaterale Raden; de Jointe; de Grote Raad (Parlement van Mechelen)....................................................................20 2.3.4 De Staten-Generaal en de evolutie van het parlementarisme.......................................................21 Hoofdstuk 3: Van Ancien Régime naar nieuwste tijd...................................................................... 22 3.1 Recht en revolutie..................................................................................................................................................... 22 3.1.1 Weg met het Ancien Régime!....................................................................................................................... 22 3.1.2 Het Vernunftrecht............................................................................................................................................. 22 3.1.3 De codificaties.................................................................................................................................................... 22 3.1.4 Evaluatie van het Vernunftrecht en zijn ondergang..........................................................................23 3.2 Het Franse en Nederlandse publiekrecht in België.....................................................................................23 DEEL 2: België Hoofdstuk 1: Littekens van voor 1830: het ideologische en het communautaire.................25 1.1 Het einde van het Ancien Régime....................................................................................................................... 25 1 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 1.2 Franse annexatie (1795 – 1814) en het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden (1814 – 1830) .................................................................................................................................................................................................. 25 1.2.1 De conservatieve stroming: het traditionalisme.................................................................................26 1.2.2 De progressieve opiniegroep: het liberalisme......................................................................................26 Hoofdstuk 2: De oprichting van het koninkrijk België (1830 – 1831)......................................27 2.1 Het Internationale statuut van België: de opgelegde neutraliteit.......................................................27 2.2 De interne machtsuitbouw van België, enkele facetten............................................................................27 2.2.1 De verkiezingen................................................................................................................................................. 27 2.2.2 De verhouding tussen de uitvoerende en wetgevende macht........................................................27 a. De monarchie als instituut............................................................................................................................................... 27 b. De wetgevende macht......................................................................................................................................................... 28 c. De uitvoerende macht......................................................................................................................................................... 28 Hoofdstuk 3: De periode van het unionisme, 1831 – 1847...........................................................29 3.1 Levensbeschouwelijke en sociaaleconomische tegenstellingen.............................................................29 3.1.1 De katholieke groep......................................................................................................................................... 29 3.1.2 De liberale groep............................................................................................................................................... 29 3.2 De taalkwestie............................................................................................................................................................ 30 3.3 De verhouding tussen wetgevende en uitvoerende macht......................................................................30 3.3.1 Eigen, volle bevoegdheid van de koning, als hoofd van de regering...........................................30 3.3.2 De verhouding tussen regering (d.i. koning en ministers) en parlement.................................30 Hoofdstuk 4: Partijregeringen en cijnskiesstelsel, 1847-1884...................................................31 4.1 Sociaaleconomisch beleid...................................................................................................................................... 31 4.2 De regeringen en de levensbeschouwelijke tegenstellingen...................................................................31 4.2.1 De liberale partij............................................................................................................................................... 31 4.2.2 De katholieke partij......................................................................................................................................... 32 4.2.3 Een derde weg?.................................................................................................................................................. 33 4.3 De taalproblematiek in Vlaanderen, 1847 – 1884......................................................................................34 4.4 De verhouding koning – regering - parlement, 1847 – 1884.................................................................34 Hoofdstuk 5: 1884 – 1914, het begin van een verregaande democratisering........................36 5.1 Het gewijzigde economisch klimaat.................................................................................................................. 36 5.2 De politieke partijen en hun programma....................................................................................................... 36 5.2.1 De Belgische Werkliedenpartij.................................................................................................................... 36 5.2.2 Dertig jaar katholieke regeringen. De katholieke partij en de opkomende christendemocratie (1884 – 1914)...................................................................................................................... 37 5.2.3 De liberale partij, 1884 – 1914................................................................................................................... 38 5.3 De communautaire kwestie, 1884 – 1914...................................................................................................... 38 5.4 Koning – Regering – Parlement, 1884 – 1914..............................................................................................40 Hoofdstuk 6: De eerste wereldoorlog, 1914 – 1918....................................................................... 41 6.1 Algemene situatie in België................................................................................................................................... 41 6.2 Het activisme............................................................................................................................................................... 41 6.3 De frontbeweging...................................................................................................................................................... 42 Hoofdstuk 7: Het interbellum, 1918 – 1940...................................................................................... 44 7.1 Economische en sociale politiek, 1918 - 1940............................................................................................... 44 7.2 De communautaire tegenstellingen, 1918 – 1940......................................................................................44 7.2.1 Een verdeelde Vlaamse beweging............................................................................................................. 44 7.2.2 Het Minimumprogramma, 1919 – 1935................................................................................................. 44 7.2.3 Het opgeven van de ‘Franstaligen’ in Vlaanderen..............................................................................45 7.2.4 België op weg naar federalisering, 1936 – 1940.................................................................................46 7.3 De partijen, 1918 – 1940........................................................................................................................................ 46 7.3.1 Vlaams-nationalistische partijvorming.................................................................................................. 46 7.3.2 Het Rexisme......................................................................................................................................................... 47 2 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 7.3.3 De katholieke partij, 1918 – 1940............................................................................................................. 48 7.3.4 De liberale partij, 1918 – 1940................................................................................................................... 48 7.3.5 De Belgische werkliedenpartij, 1918 – 1940........................................................................................48 7.3.6 De communistische partij, 1918 – 1940.................................................................................................. 49 7.3.7 Een nieuw fenomeen: de politieke kracht van de massa, 1918 – 1940......................................49 7.4 Over koningen, regeringen, partijen, … Het moeilijke interbellum......................................................50 7.4.1 De koning in een coalitiestelsel................................................................................................................... 50 7.4.2 De regeringen: groeiende instabiliteit..................................................................................................... 50 Een Europees fenomeen......................................................................................................................................................... 50 De institutionele crisis in België.......................................................................................................................................... 51 De perceptie van de crisis in de jaren dertig: de rol van de zondebokken........................................................51 7.4.3 De parlementaire democratie in vraag gesteld...................................................................................51 Hoofdstuk 8: De Tweede Wereldoorlog.............................................................................................. 53 8.1 Collaboratie en verzet............................................................................................................................................. 53 8.1.1 Achtergrond van de politieke collaboratie............................................................................................ 53 8.1.1.1 Het definitieve karakter van de Duitse zege................................................................................................... 53 8.1.1.2 Het antiparlementarisme van de jaren dertig en de Vlaamse beweging...........................................53 8.1.1.3 De greep naar macht................................................................................................................................................ 53 8.1.2 De militaire collaboratie............................................................................................................................... 54 8.1.3 De economische collaboratie....................................................................................................................... 54 8.1.4 De overheidscollaboratie............................................................................................................................... 54 8.1.5 Het verzet............................................................................................................................................................. 55 8.2 De genese van de koningskwestie....................................................................................................................... 56 Hoofdstuk 9: Tussen restauratie en vernieuwing, van de bevrijding tot ca. 1960................57 9.1 De verhoudingen tussen de machten, 1944 – ca. 1960.............................................................................57 9.1.1 De koningskwestie en de monarchie........................................................................................................ 57 9.1.2 Particratie en regeringsstabiliteit.................................................................................................................. 58 9.2 De communautaire problematiek...................................................................................................................... 58 9.2.1 De afrekening: de vervolging van de misdrijven in oorlogstijd (de ‘repressie)......................58 9.2.1.1 De cijfers......................................................................................................................................................................... 58 9.2.1.2 De mank lopende repressierechtspraak........................................................................................................... 59 9.2.1.3 Het uitblijven van correcties.................................................................................................................................. 59 9.2.2 De communautaire problematiek in de jaren ’50...............................................................................59 9.3 De sociaaleconomische verhoudingen, 1944 – ca. 1960...........................................................................60 9.4 De politieke partijen en hun programma, 1944 – ca. 1960....................................................................61 9.4.1 De CVP................................................................................................................................................................... 61 9.4.2 Socialisten............................................................................................................................................................ 61 9.4.3 De liberalen......................................................................................................................................................... 62 9.4.4 De communisten................................................................................................................................................ 62 Hoofdstuk 10: Een nieuwe wereld van ca. 1960 tot nu.................................................................. 63 10.1 De verhouding tussen de machten vanaf ca. 1960...................................................................................63 De Particratie en het parlement......................................................................................................................................... 63 De aard van de regeercoalities............................................................................................................................................ 64 10.2 De communautaire problematiek vanaf ca. 1960...............................................................................64 10.2.1 1960 – 1970: de taalwetten Gibson – de eerste staatshervorming..........................................64 De taalwetten Gibson (1961 – 1963)................................................................................................................................ 64 De grondwetsherziening van 1970.................................................................................................................................... 65 10.2.2 De verdere staatshervorming, tot in 2003.......................................................................................... 66 10.2.3 Het nieuwe millennium en het Vlaamse ‘confederalisme’: het einde van België?..............67 10.3 De economische en sociale evolutie vanaf ca. 1960.................................................................................69 10.3.1 Gewijzigde gezinsstructuren..................................................................................................................... 69 10.3.2 Over sociale zekerheid, begrotingstekort en economische crisis...............................................69 10.3.3 Vlaanderen en Wallonië, een ander sociaaleconomisch verhaal...............................................69 10.3.4 Een groeiend probleem: de migratiestroming..................................................................................69 3 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 10.4 De politieke partijen vanaf ca. 1960............................................................................................................... 70 10.4.1 De christendemocraten............................................................................................................................... 70 10.4.2 De socialisten................................................................................................................................................... 70 10.4.3 De liberalen..................................................................................................................................................... 71 10.4.4 De niet-traditionele partijen. Over groen, nationalisme en rechts...........................................71 4 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 Nederlanden Hoofdstuk 1: De territoriale vorstendommen (11de – 14de eeuw) 1.1 Territoriale evolutie Zie kaartjes p. 5 - 8 1.2 De basis van de staatsmacht: de feodaliteit 1.2.1 De Karolingische feodaliteit Gouwen > Graaf (= chef) KAREL DE GROTE o Benoemd door graaf o Afzetbaar o Verplaatsbaar  Volledige bevoegdheid   LODEWIJK DE VROME o Erfelijk van vader op zoon o Autonoom  ambtenaren binden = Feodale verhoudingen  Wederzijdse rechten en plichten (trouw)  Eedaflegging d.m.v. ceremonie  Hiërarchische verhoudingen De leenman zweerde gehoorzaamheid aan zijn leenheer Auxilium, consilium  beneficia (grond/graafschap in leen)  Feodale piramide Sterkte  Persoonlijke verhoudingen Zwakte  volledige bevoegdheid  gebruiksrecht  erfelijkheid  volledige autonomie De hoger niveaus verdwijnen steeds meer en meer  Lokale heerlijkheden rond een kasteel  Heerlijke rechten (monopolie op molens  graan)  Ordehandhaving  Belastingen innen  Rechtspraak 5 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 Slaven   Goed behandelen of weg Vrije burgers  Kunnen wel karwijen krijgen 1.2.2 De heropleving van de feodaliteit Staatsopbouw: samenvoegen en onderwerpen van gebieden  Feodale machtspiramide Verschillen in regio’s:  Politiek  Sociaal  Demografisch  Etnologisch  Geografisch Feodaliteit: instrument om nieuwe staat uit te bouwen Recht vervangt de trouw: L’aide aux quatre cas:  Senior wordt gevangen genomen  Kruistocht van de senior  Oudste zoon wordt tot ridder geslagen  Oudste dochter trouwt +/- contract  Annuïteiten Graaf: soeverein Lokale vorst  Gezagsstratificatie < Historische groei  Versnippert recht Bv. In het land van Mechelen stond er niemand tussen het land van Mechelen en de koning. 1.2.3 “Binnenlandse politiek” in de middeleeuwse feodale wereld Territoriale vorsten: regalia/koninklijke rechten Bv. muntslag, hofhouding, belastingen, karwijen, … Handhaving van openbare orde en rust: ‘het eerste publiekrecht’ o Staatsuitbouw d.m.v. ambtenaren o Geldelijke vergoeding  Vicieuze cirkel: ambtenaren waren nodig voor inkomsten en inkomsten waren nodig om ambtenaren kunnen betalen    Nastreven van de welvaart o Veilige grenzen o Goede wegen o Bevaarbare waterlopen Handhaving openbare orde  vorst was meer rechter dan wetgever 6 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 1.3 Ordehandhaving: de genese van een publiek strafrecht in de Nederlanden 1.3.1 Het privaatrechtelijke accusatoire strafrecht        Romeins recht Germaans recht (Franken, Merowingers): primitief recht bv. Lex Salica Agrarische, primitieve, gewelddadige samenleving Na overlijden werd het rijk verdeeld tussen de mannelijke erfgenamen Accusatoir (< accusare): geen proces zonder klacht van de benadeelde partij Openbare orde bestond niet: strafrecht is privaatrecht Irrationeel bewijsrecht: bv. als een brandwonde na 40 dagen (kerkelijke inbreng) niet genezen is, dan ben je schuldig  onschuld bewijzen 1.3.2 Het begin van het vorstelijke gezag: de beteugeling van het wraakrecht Heropleving feodaliteit  herstel van het gezag van de rechtbanken Private wraak: spiraal van familievetes (soms generaties lang)  Pacificatiestrategieën:  Wapenstilstand met witte vlaggen (= neutraliteit; zonder eigen wapenschild op)  Uitwisselen van gijzelaars  Individuele neutraliteitsverklaring  Vredesverdrag: zoenen, onderlinge huwelijken  Invloed van de territoriale vorsten  Gijzelaars opsluiten in burcht om wapenstilstand en onderhandelingen af te dwingen met oog op verzoening  Inmenging bij de onderhandelingen  Gijzelaar verminken in geval van vredebreuk  Geldboeten  Desolidariseren van de lopende vete  Gewapende vrede  Gijzelaars konden elkaar ook afwisselen  Feodale leenhulde  Feodaal ritueel  Plechtige trouw (zwaarddragen)  Verzoening: zoengeld (vierendelen: 4 familietakken van de grootouders)  Ook later nog in de steden (paisiers) 1.3.3 De publieke actie tegen de misdrijven: over de strafmaat Orde herstellen en handhaven: gruwelijke straffen (= afschrikkingspolitiek) 1200: Gebonden aan de wettekst (keuren & charters)  Beschermen tegen willekeur van de heer  Straffen bepalen bv. d.m.v. maxima  Eerder verbanning dan doodstraf 1300: Sociale onlusten  afschrikkingspolitiek 7 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717     Afschrikken met exemplarisch zware straf Sterke bestraffingen Doodstraf: openbaar (ophanging  onthoofding met zwaard) Radbraken: aan de rand van de stad MAAR geweld went  Rechters geven gebondenheid aan de wet op Rechter leggen straf autonoom vast (formele minimale regels)  Motivatie: volledig bewijs Gewoonterecht: straffen op basis van vermoedens => invoering tortuur 1.3.4 De modernisering van het primitieve strafrecht: de invloed van de Kerk Daadaansprakelijkheid: wie door een handeling schade veroorzaakt, is schuldig  Schuldaansprakelijkheid (canonieke recht) Uitboeting van een individuele schuld: publieke bekentenis of uitwendig vertoon van berouw  vernederende straffen Verbeteringsgedachte: verbeterd mens kan opnieuw in de kerkgemeenschap worden opgenomen MAAR gevangenisstraf pas in 17 – 18de eeuw, wel al verbeterings- of correctiehuizen 1.3.5 De overgang van accusatoir naar inquisitoir strafrecht 1° De opsporing en vervolging van misdrijven Strafrecht: privaatrechtelijk  Publiekrechtelijk met invoering van openbare orde  De overheid mocht optreden indien het een ‘openbare’ zaak was  Ex officio optreden MAAR verzet door:  Heilige en dwingende rechten van de familieclan  Exorbitante inbreuk op de private levenssfeer Voordelen:  Ambtenaar had de verantwoordelijkheid  Geen persoonlijk risico wanneer de tegenpartij agressief reageert  Openbare aanklager (pas indien het slachtoffer zelf niet klaagt: subsidiair klachtrecht) Bv. bendemisdrijf: niet enkel de hoofddader, maar ook de andere leden kunnen worden aangeklaagd. Overheidsvervolging Private procesvoering Straffen van de misdadiger Schadevergoeding eisen 8 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 2° Het bewijsrecht Het rationele onderzoek De stadsbewoners verliezen hun vertrouwen in de godsoordelen  Nieuw systeem: rationeel onderzoek naar de ware toedracht of veritas “waarheid” Inhoudelijke bewijsmiddelen  Getuigenverhoren  Huiszoeking ACCUSATOIR  INQUISITOIR Iedereen wordt geacht onschuldig te zijn tot bewijs van het tegendeel. Strafproces vandaag: Opsporing en vaststelling van het misdrijf Onderzoek Rechtszitting De bevoegde ambtenaar ter plaatste stelt een proces-verbaal op van de feiten die hij vernomen of vastgesteld heeft. De onderzoeksrechter, lid van de zittende (schepenbank uit de middeleeuwen) magistratuur, leidt het onderzoek. De onderzoeker kan nooit in de rechtbank rechter of openbaar ministerie zijn. Tot recent liep het vooronderzoek geheim. 13de eeuw: Unitaire procedure: onderzoek wordt op de zitting gevoerd publiek en mondeling  Getuigen oproepen  Vrij en zonder boeien Jury wegens wantrouwen tegenover de overheid  notabele burgers Overtreding: politierechtbank - boete Wanbedrijf: correctionele rechtbank - gevangenisstraf max. 5 jaar Misdaad: hof van assisen - gevangenisstraffen vanaf 5 jaar Misdrijf Het geheim onderzoek Wat als de schuld niet kan worden bewezen?  Nieuwe onderzoeksprocedure: ‘stille waarheid’  Geheim onderzoek  En cambre door een gerechtsofficier  D’oscur fait, oscure verite  Verdenking in plaats van het bewijs De afgeperste bekentenis: de pijnbank Bekentenis: gemakkelijkste en volledigste bewijs Psychische druk  fysische druk  tortuur 9 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 Pijnbank < Rome (enkel op slaven)  Manifest en ongehoord  Negatieve connotatie  Onder controle van het gerecht (wettig statuut)  Folterkamers (beul, magistraat kijkt toe) 1.4 Een factor van vernieuwing: de stad Klassenonderscheid:  Etnische afkomst  Opkomende feodaliteit  De stad Stad: nieuwe toekomst  Machtsverhoudingen  Onderhandelingen met heren  Burgers die willen handeldrijven  Heerlijke stelsel (enkel voor platteland) Vrijheid MAAR prerogatieven: stadskeuren, charters met wederzijdse rechten en plichten  “Stadslucht maakt vrij” Concentratie aan kapitaalkracht Feodaliteit  poorterschap:  Abstracte entiteit  Universitas civium  Basisbeginsel van de vrede  Handel en nijverheid  Onderlinge verzoening Feitelijke en juridische ongelijkheid  Gilden en ambachten: o Monopoliseren bepaalde stedelijke activiteiten o Toetredingsvoorwaarden o Sociale, educatieve en politieke functie  Exclusie  Kloof tussen arm en rijk: plebs  poorters  Sociale onlusten Nieuwe rationaliteit: scholing  Kerkelijk onderwijsmonopolie  rekenen, lezen, schrijven, boekhouden, …  Volkstaal, latijn  Hoger onderwijs: universiteit (Bologna, Parijs en Oxford)  Theologie  Rechten (door het aanbieden van Romeins EN canoniek recht)  Geneeskunde  Artes  Goed opgeleide intellectuelen: legisten: 10 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 Romeins recht Canoniek recht  Maatschappelijke ordening  Archaïsche wereld  Practisyns: gewoonterecht o Rechtsvorming en rechtsvinding o Romeins recht in lokale recht  Grote invloed op de samenleving en zijn organisatie   Bestuur: gekwalificeerde bestuurders bv. FILIPS VAN ELZAS, FILIPS AUGUST, HENDRIK I = Justiciarius en ministerialis  Uitvoeren van de wil van de vorst  Ambtsgebied Curia: secretariaatsfunctie  Centrale staatsadministratie  Defeodalisering van het bestuur Zowel in vorstelijke centralisatiepolitiek als in stedelijke administratie 1.5 De groei van centrale bestuurlijke instellingen 1.5.1 Van hofhouding naar centrale administratie Hof (curia) + hofhouding  Belangrijkste centrale instelling  Consiliumplicht vazallen  Hoogste gerechtshof Werking curia van de Graaf van Vlaanderen (Gent)  Grafelijke oorkonden  Belangrijke beslissingen  Feodale hofambtenaren zetelen: o Hofdienst o Dagelijks raadgeven  Pares (gelijken): grootste vazallen Wie?  Feodalen met consiliumplicht  Hoge geestelijken Gerechtshof:  Algemene bevoegdheid  Belangrijkste geschillen van het graafschap  Zeer zware misdrijven TRANSFORMATIE Taakverdeling en specialisatie door territoriale uitbreiding 1. Curia in consilio: politiek 2. Curia in parlamento: rechtsprekend 3. Curia in compotis: financieel beheer Vanaf wanneer is iets een aparte instelling? 11 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717  Eigen lokaal  Eigen archief  Eigen personeel + vervanging bij overlijden  Naam  De instelling moet op zichzelf blijven staan, anders verdwijnt ze EVOLUTIE in de rechterlijke sectie:  Gevelde vonnissen kunnen ongedaan worden gemaakt:  ‘Rechtspraak bij amendement’  Klacht tegen lagere rechtbank omdat die een vonnis had geveld dat tegen het lokale gewoonterecht was  Valsschelden  Nog geen echt hoger beroep (komt overeen met Cassatie vandaag)  Exponentiële toename aantal aanhangige processen  Neigen naar autonomie Bv. Parlement van Parijs  Volmacht om in de naam van de koning te spreken  Hoger beroep (zoals bij ons)  Belangrijke bevoegdheid  Processen die aanhangig worden gemaakt  les cas réservés: gevallen waarin de koning rechtstreeks betrokken was en belangrijke zaken  Rekenkamer: financiën en inkomsten van het rijk  Verder in Europa Bv. Vlaanderen (Gravesteen te Gent)  De Raad van Vlaanderen  Beroep bij het Parlement van Parijs 1.5.2 Over constitutionalisme en parlementarisme Verlies autonomie  opstanden (steden) Twee publiekrechtelijke concepten Het constitutionalisme Het constitutionalisme is een kenmerk in een politiek systeem waarbij de hoogste gezagdrager bij het nemen van beslissingen op beperkende wijze gebonden is aan regels, vastgelegd in een wet of verdrag.       Nationale conflicten tussen een vorst en zijn onderdanen (bv. troonsopvolging) Charter: vrijheden eerbiedigen en misbruiken vermijden Groot belang voor de ontwikkeling van het publiekrecht Rechten van de enkeling worden gevrijwaard Herontdekken van de idee van de rechtsstaat Bv. Magna Carta had grote invloed op Petition of Rights en Bill of Rights 12 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 Het parlementarisme         Institutionele vernieuwing: representatieve standenvergadering met inspraak in het vorstelijk beleid (+/- moderne parlement) Geldnood van de vorst Groeiende macht van de steden Vorstelijke curia kon niet meer voldoen als inspraak- en overlegorgaan Parlementaire vergadering samengesteld op basis van een standenvertegenwoordiging (tricamerale stelsel) Adel Clerus Derde stand  Bij interregnum: natuurlijke zaakwaarnemers (vertegenwoordigen van de vorst, optreden in zijn naam)  Eisen geraadpleegd worden bij troonsopvolging  Drie Leden of Vier Leden van Vlaanderen (Brugge, Gent, Ieper, Brugse vrijen)  Structurele zwakheden:  Door de vorst bijeen en uiteen  Agenda  Bindend mandaat  Ruggespraak  Unanimiteit  Tijdelijk fenomeen 13 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 Hoofdstuk 2: De (Zuidelijke) Nederlanden, 14de – 18de eeuw 2.1 Territoriale en internationale evolutie Lezen p. 35 – 45 2.2 Une Belgique avant la lettre? Over samenhorigheidsgevoel en natievorming in de 15de – 18de eeuw 2.2.1 Om en rond Filips de Goede LODEWIJK VAN MALE (graaf van Vlaanderen) MARGARETA X FILIPS DE STOUTE (Franse prins)  Bourgondische dynastie JAN ZONDER VREES (sterft door familieruzie) FILIPS DE GOEDE (troonopvolger): zie kaart p. 35 Familiale trust = Nederlanden familiaal met elkaar verbonden door middel van huwelijkspolitiek Personele unie = de vorstendommen bleven theoretisch onafhankelijk van elkaar en hadden enkel de vorst gemeenschappelijk. Conditor Belgii (stichter van België)  Centralisatiepolitiek en indrukwekkende territoriale verenigingen  Actieve, overkoepelende centrale instellingen  NUANCE: een zekere eenheid die zich ook in politieke termen vertalen kon  Eenheid:  /- 50 jaar onder dezelfde hertog  Grote welvaart (relatief en globaal) Politieke, economische en  Crisissen culturele kenmerken  Eenheid van taal  Opvolging in 1 hand 2.2.2 Cruciale jaren: 1477 – 1504 De staten-Generaal is het overkoepelende inspraakorgaan dat kon blijven optreden en tijdens het interregnum was uitgegroeid tot de ‘natuurlijke’ maar tijdelijke publiekrechtelijke voortzetting van het soevereine staatsgezag. KAREL DE STOUTE MARIA X MAXIMILIAAN VAN OOSTENRIJK  Anti-Franse zet tegenover LODEWIJK XI + militaire en financiële steun 14 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717  “Groot privilege”: de hertogin bekrachtigde de klachtenlijst die haar was voorgelegd en ze stemde in met het herstel van de bestuurlijke toestand. MARIA VAN BOURGONDIË (sterft) X MAXIMILIAAN VAN OOSTENRIJK ( regent) FILIPS DE SCHONE MARGARETA VAN OOSTENRIJK  Opstanden tegen MAXIMILIAAN MAXIMILIAAN  keizer Habsburgse Rijk FILIPS DE SCHONE  bewind over de Nederlanden  Verzoening  Beroep op lage adel  Benoemingen hoge burgerij (bv. als schepen)  Centrale overheid kon macht terugschroeven naar het platte land  Afzwakking stedelijke autonomie “Vrede is een minder sterk bindmiddel dan oorlog.” Uitbouw centrale instellingen Bv. Grote Raad in Mechelen: belangrijke overkoepelende rechtbank 2.2.3 De XVII Provinciën onder Keizer Karel V KAREL V  MAXIMILIAAN: interne militaire beleid  FILIPS: politieke beleid  Versterken positie patriciaat  Terugdringen stedelijke macht  Invloed juristen  Versterking centrale burgerlijke instellingen MARGARETA VAN OOSTENRIJK (sterft)  Landvoogdes van de Nederlanden  Opgevolgd door MARIA VAN HONGARIJE (permanent karakter) Internationaal statuut:  Vrede met de Franse koning  Rechterkant van de Schelde maakt zich los van het Duitse Rijk Pragmatieke sanctie (keizer en Staten-Generaal) = de Nederlanden zijn één ondeelbaar geheel met hetzelfde opvolgingsrecht in alle gewesten.  Cruciale politieke ingreep Salische wet  versterking samenhorigheidsgevoel De statenbond is het confederaal model met bestuurlijk overgewicht in de verschillende deelstaten. Een bondstaat is een federaal model met overgewicht op het centrale bestuur. 15 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 EENHEIDSGEVOEL Institutionele verschuiving:  Unificerende factor  Algemeen verspreide bestuurlijke praktijk  Vorst greep op benoeming lokale schepenen  Verbruiksbelastingen  Machtsbalans bij (Spaanse) overheid  Verzet bij de onderdanen MAAR volksvertegenwoordiging had een grote inspraak Lokale regels en rechten via de Staten-Generaal en de Raad van Staten  Nederlandse eenheidsgedachte: ‘fiamminghi’ XVII Provinciën:  Extern: wereldrijk uitbouwen door middel van oorlog  Intern: grote centralisatie en controle (belastingen)  Moeilijkheden  Te groot  Gerechtelijke organisatie is een janboel  Verbrokkeld gewoonterechtelijk systeem  Corruptie van het ambtenarenapparaat 2.2.4 Filips II (1555 - 1598) en de scheuring van de Nederlanden Godsdienstkwestie: Rooms- katholicisme  protestantisme  Calvinisme:  Tegen misbruik in de Kerk  Tegen Kerk als instelling  Tegen Kerk en Staat (vorstelijk absolutisme)  KAREL V: res publicana christiana Rebellie in de Nederlanden:  Adel  Uitsluiting van de hoge adel  Verarming van de kleine adel door muntontwaarding  Hervorming van de kerkelijke organisatie zorgde voor onrust en protest:  Herindeling bisdommen  Nieuwe bisdommen  Nieuwe bisschoppen  Kerkelijk recht of godgeleerdheid  verzwakte de politieke inspraak  Protestantisme: o Inquisitie = kerkelijke procedure van vervolging tegen ketters 16 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717  o Executie FABRICUS (lutheriaan)  verdere verspreiding Economische crisis o Hongersnood o Beeldenstorm (calvinisme) o Opstand Eedverbond der Edelen (militante oppositiegroep) WILLEM VAN ORANJE  Nassau (opstand) GRAAF VAN EGMONT GRAAF HORNE  MARGARETA VAN PARMA eist eed van trouw aan de koning  Spaanse troepen komen naar de Nederlanden onder leiding van ALVA ALVA: militaire en politieke macht  Raad van Beroerten  Permanent belastingen-systeem  Verzet Pacificatie van Gent  Algemene amnestie: vrije handel + Spaanse troepen weg DON LUIS DE REQUESENS (sterft)  Machtsvacuüm  Staten-Generaal  Eenheidsgevoel MAAR katholieke  protestanten DON JUAN (katholiek)  Ontbinding leger Staten-Generaal  Trouw aan de koning Calvinisten:  Onverdraagzaam  Voortdurende geweldplegingen Unie van Atrecht  anti- protestantisme Unie van Utrecht DON JUAN (sterft) ALEXANDER FARNESE (Atrecht)  Militaire onderwerping INTERNE VERDEELDHEID Opstandelingen/geuzen/staatsen onder leiding van WILLEM VAN ORANJE ‘Placcaet van Verlaetinghe’  Spaanse troepen (veroveringen)  Minder steun Engeland en Frankrijk 17 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 Noorden: soevereiniteit van de afgescheurde gebieden < Statenvergadering  Republikeinse staatsvorm (+/- Unie van Utrecht)  Grondwettelijk charter  Heroveringen  Wapenstilstand (Twaalfjarig bestand) Economische troeven:  Sluiting van de Schelde Cultureel:  Reconquista  Massale uitwijking naar Nederland Spanje:  Consolideren  Nieuwe landvoogd  Opstanden  Akte van Afstand (ISABELLA) FILIPS II (Spaanse koning) ISABELLA x ALBRECHT (Oostenrijk) Kinderloos 2.2.5 De internationale erkenning van de Zuidelijke Nederlanden (1648, 1715), met beperkte zelfstandigheid Akte van Afstand zorgt ervoor dat na ISABELLA de Zuidelijke Nederlanden terug naar Spanje gaan. Frankrijk verdrag met Noordelijke Nederlanden: Zuidelijke Nederlanden verdelen  Zuiden consolideert zijn militaire positie Habsburgse rijk (Tachtigjarige Oorlog)  Verdrag van Westfalen of Vrede van Münster (eerste internationale vredesregeling)  Spanje:  Aanvaardt de scheiding tussen Noord en Zuid  Erkend de soevereiniteit van de Republiek der Verenigde Provinciën  Aanvaardt de katholieke godsdienst als verboden in het Noorden en het protestantisme in het Zuiden  Frankrijk: erkende de internationale regeling NIET Successieoorlog rond Spaanse troonsopvolging  Vrede van Utrecht Frans-Vlaanderen  Frankrijk  Barrièretractaat Zuidelijke Nederlanden  Oostenrijkse Habsburgers Nederlandse Republiek tegen Frankrijk:  Forten in de Zuidelijke Nederlanden  Garnizoenen in vredestijd  Bij oorlogsdreiging mocht het Noorden de linie Maas-Demer-Schelde bezetten 18 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717    Zuiden moest onderhoud troepen betalen Belastingontvangsten in pand Toestemming vragen aan Engeland en aan de Republiek in zake handelspolitiek Habsburgers Zuiden Landspolitiek  Groot rijk  Wenen als hoofdstad  Zuiden moderniseren  Verzet MARIE ELISABETH  Publieke opinie  Bestuur (voorzichtig) saneren  Toenemende aandacht voor een meer doorgedreven binnenlands beleid  Expansie van de binnenlandse politiek    Handhaven van openbare orde Wegen onderhouden Belastingen innen Mercantilisme = meer geld laten binnenvloeien in een land dan eruit gaat.  Toenemende rijkdom  Meer belastingen  Machtigere vorst Politiek:  Verwerven kolonies  Oprichten handelcompagniën en nijverheden  Export graan en industriële producten  Bouwen van schepen  Vorst vaardigt regels uit om de economie te sturen + Kamer van Koophalen + adel mag handeldrijven MARIA THERESIA (keizerin): vrede  Groeiende welvaart  Intellectuele en culturele leven  Modernisering bestuursapparaat  Verlichting (Auflärung) = alle maatschappelijke problemen kunnen met hulp van de rede worden opgelost  Nieuw mens- en wereldbeeld: de wereld functioneert volgens bepaalde wetmatigheden; geheel van natuurwetten (l’ordre naturel)  Macht berustte op een maatschappelijk verdrag met zijn onderdanen  Sociale dimensie  Eenheidsstaat met modern ambtenarenapparaat Oostenrijkse Nederlanden: Overheid: elitekorps van competente ambtenaren  Betere staatsboekhouding 19 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717   Commissarissen ter auditie Lokale benoemingen MARIA THERESIA: nieuw binnenlands beleid  Terugschroeven van de macht van de geestelijken (tegennatuurlijk)  Beknibbelen van de rijkdom van de abdijen  Inperken van de bevoegdheid van de clerus o Burgerlijke overheid o Sluiten van Jezuïetencolleges  Theresiaanse colleges  Aanpakken armenzorg  Verouderd en archaïsch strafrecht vernieuwen o Verbeterbaarheid/heropvoeding o Bouw gevangenissen  Mercantilistische politiek: Kantoor van Beheer  Aanleggen van kanalen, steenwegen JOZEF II: bruuskeerde evolutie  Opstand  Tolerantie-edict: alle godsdiensten krijgen dezelfde rechten Keizer koster:  Wijzigen parochiegrenzen  Onderwerpen pauselijke brief  Richtlijnen katholieke liturgie  Keizerlijk Seminarie-Generaal: organiseren van de priesteropleiding  Felle oppositiecampagne Tegenover het gewone volk:  Afschaffen parochiekermissen en bedevaarten  Beperking processies Zuidelijke Nederlanden: Standenstaat: adel gaat weg uit de politiek  Economisch = derde stand  Sociaal = rijke kooplieden ! Wel protocollaire rechten  Tributorum aequitatem instauravi (gelijkheid van lasten) Twee edicten: afschaffen bestuurlijke en rechterlijke organisatie Kleine Brabantse Omwenteling: Zuidelijke Nederlanden roepen onafhankelijkheid in  Oostenrijk herovert het Zuiden  Onstabiel  Annexatie door Frankrijk 2.3 De centrale instellingen in de (Zuidelijke) Nederlanden, 14 de – 18de eeuw 2.3.1 De vorst Lezen p. 63 – 65 2.3.2 De plaatsvervanger van de vorst Lezen p. 65 2.3.3 De ontwikkelingen van de Hofinstellingen: de Hofraad of Geheime Raad; de Collaterale Raden; de Jointe; de Grote Raad (Parlement van Mechelen) Lezen p. 66 – 72 20 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 2.3.4 De Staten-Generaal en de evolutie van het parlementarisme FILIPS DE GOEDE: centrale controle-instelling  Versterken van het eenheidsgevoel  Waar en wanneer de vorst het beliefde  Advies en goedkeuring: toestaan van belastingen (beden) Spanje verliest belang  Vergaderen amper maar wel nog volgens het oude patroon Parlementarisme  absolute monarchie MAAR Engeland kent een opbloei van het parlementarisme  Parlementaire monarchie met een autocratisch karakter  Evolutie (ganse eeuw)  Groeiende conflicten tussen monarchisten en parlementairen  Burgeroorlog  Republiek CROMWEL  Glorious Revolution (parlementairen) JAMES II  MARY II x WILLEM III Gebonden door grondwettelijke teksten o Petition of Rights o Habeas Corpus Act o Bill of Rights Hannoverdynastie: uitbreiding parlementair regime  Koninklijk veto in onbruik  Uitvoerende macht naar zelfstandig kabinet onder leiding van eerste minister  Meerderheidsprincipe  Scheiding rijksfinanciën  Pers heef het recht om debatten te verslaan  Onafhankelijk statuut van de rechterlijke macht  Koninklijke onschendbaarheid dringt door Hoofdstuk 3: Van Ancien Régime naar nieuwste tijd 3.1 Recht en revolutie 3.1.1 Weg met het Ancien Régime! 18de eeuw in Frankrijk: 21 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717    MONTESQUIEU (Esprit de Lois) o Constitutionele regeringsvorm o Scheiding der machten VOLTAIRE o Militante antiklerikale geest der revolutie ROUSSEAU (contrat social) o Alle mensen zijn gelijk o Maatschappelijk verdrag Derde stand  soevereine Nationale vergadering (moderne grondwet) Nationale Conventie: ‘Republiek’ Kritiek:  Ongelijkheid door de standenmaatschappij  Onvrijheid personen en goederen  Vorstelijke willekeur  Invloed Kerk  Archaïsch strafrecht  Gezag oude dingen 3.1.2 Het Vernunftrecht  Ex ante  Gecreëerd door wetgever  Wet belangrijkste vorm van recht  Rationeel  Rechter: La bouche de la loi (MONTESQUIEU) < Vernunft = de ratio Het natuurrecht is het geheel van fundamentele normen die de filosofische basis van het recht vormden.  Pioniers:  HUGO GROTIUS: Mare librum, De iure belli ac pacis  basis voor het volkenrecht  SAMUEL PUFENDORF: De iure natural et gentium libri VIII  CHRISTIAN WOLF: Jus natural methodo scientifica pertractum 3.1.3 De codificaties Vernunftrecht + wetgeving  praktijk  Publicatie wetgeving  Verspreide wetgeving  Vertrouwen bijbrengen in wet als enige bron van recht  Codex Maximilianus Bavaricus civilis Frankrijk: Code civil na Franse Revolutie  ons huidig Burgerlijk Wetboek + Code Pénal + Code des délits et des peines 22 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 + Code d’instruction criminelle + La Déclaration des droits de l’homme et du citoyen (ROBESPIERRE) 3.1.4 Evaluatie van het Vernunftrecht en zijn ondergang 1. 2. 3. 4. 5. Emancipatie van de derde stand Overwicht van de wet als belangrijkste bron van recht OMWETELING: positiefrechtelijke regels worden afgeleid uit algemene begrippen Recht heeft toekomstige functie  Betere Wereld Laïcisering van het privaatrecht en het publiekrecht  exegetische school 3.2 Het Franse en Nederlandse publiekrecht in België Zuidelijke Nederlanden + Luik  Frankrijk Prinsbisdom Luik:  Democratische traditie  Sterk beperkt in zijn macht  Scheiding der machten  Meer invloed Verlichting < VOLTAIRE, ROUSSEAU  Progressieve revolutie Les départements réunis: Zuidelijke Nederlanden + Prinsdom Luik  Zelfde recht  Zelfde instellingen  Zelfde taal MAAR Luik had meer een eenheidsgevoel met Frankrijk dan het Zuiden  Onstabiel regime Eerste verkiezingen  Belgische departementen zijn ondervertegenwoordigd  Radicale staatsgreep Parijs Kerkpolitiek Verplichte legerdienst  Boerenkrijg Val van het Franse bewind: GEEN terugval op het Ancien Régime  Instellingen bemand door autochtonen  Scherpste kanten van het regime worden afgerond  Paus had zich via concordaat neergelegd bij de nieuwe situatie  Rechterlijke organisatie  chaos van het Ancien Régime  Wetboeken van Napoleon sloegen aan  Overblijfselen van de Franse periode:  Volkssoevereiniteit  Eenmaking van het recht  Afschaffing van de standen  Scheiding van kerk en staat  Scheiding der machten  Nationale verkiezingen  Provincies 23 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717   Rechterlijke organisatie Unitarisme Conferentie van Londen: vereniging met Nederland als bufferstaat tegen Frankrijk Verdrag van Wenen  WILLEM VAN ORANJE  Verenigde Provinciën  Zuidelijke Nederlanden  Prinsbisdom Luik  Innige en volledige hereniging  Godsdienstvrijheid  Vertegenwoordiging van het Zuiden in de Staten-Generaal Nieuwe grondwet:  Koning = uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht  Twee kamers Staten-Generaal o Eerste kamer: door de koning benoemd voor het leven o Tweede kamer: 55 Noord-; 55 Zuid-Nederlanders  Begroting om de 10 jaar  Persoonlijke vrijheden o Eigendom o Godsdienst o Drukpers  17 Provinciën  Brussel en ’s Gravenhage om de beurt hoofdstad  Constitutionele monarchie (Belgisch nationaal gevoel) WILLEM I:  Suprematie van de staat over Kerk Onvrede en discriminatie van de Walen Verzet  Onafhankelijkheid België Onafhankelijkheid België < WILLEM I  Moderne visie op de monarchie  Wetgevende macht: parlement  Uitvoerende macht: regering  Staatsfinanciën: Rekenhof  Scheiding van Kerk en Staat België 24 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 Hoofdstuk 1: Littekens van voor 1830: het ideologische en het communautaire 1.1 Het einde van het Ancien Régime Zuidelijke Nederlanden:  Conservatieve regio  Trend tot politieke en maatschappelijke modernisering (< Verlichting) Europese revolutiegolven Ancien Régime  Nieuwste tijd Maakbare samenleving:  Nieuwe, betere wereld  Secularisering: scheiding Kerk en Staat MARIA THERESIA JOZEF II (verlichte) Drie strekkingen:  Statisten of conservatieven: 95%(HENDRIK VAN DER NOOT, PIETER SIMON VAN EUPEN)  Vonckisten of progressieven (JAN FRANS VONCK)  Extremisten  antiklerikale politiek (DOUTREPONT)  Door middel van een pamflet (heel simpel) 1789: ‘Verenigde Belgische Staten’ Veroveringen:  Oostenrijk  Frankrijk  Oostenrijk  Frankrijk  België is het slagveld van Europa 1.2 Franse annexatie (1795 – 1814) en het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden (1814 – 1830) Belgische Nederlanden  Frankrijk  Nieuwste Tijd  Moderne staat  Geünificeerd recht  Begin scheiding der machten  Begin volkssoevereiniteit Negatieve elementen:  Verfransing o Frans voor het gerecht en het bestuur o Onderwijs o Denationalisering elite  Levensbeschouwelijke opsplitsing 25 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 o Radicale scheiding Kerk en Staat o WILLEM: liberaal – katholieken 1.2.1 De conservatieve stroming: het traditionalisme +/- Integrisme, fundamentalisme  Franse Revolutie  Mens = onvrij o Lid van een groter geheel (bv. gezin, dorp)  Mens = ongelijk o Gezag  Goede oude tijd Politiek:  Volkssoevereiniteit  Vrijheden  Liberaal-katholieken  Integristen/theocraten  Herinvoering Ancien Régime  Theocratie  Nieuwe katholieke generatie (FELICITE DE LAMMENAIS)  Traditionalisme  Integristisch element 1.2.2 De progressieve opiniegroep: het liberalisme < Franse Revolutie  Vrijheid individu (ideaal)  Antiklerikale groep  Verzet tegen WILLEM  “Echte” volkssoevereiniteit  Erkenning van de vrijheden  BENJAMIN CONSTANT Unie (l’Union)  Vrijheid in alles voor allen  Oppositie tegen WILLEM  Revolutie en afscheuring (toevallig) Hoofdstuk 2: De oprichting van het koninkrijk België (1830 – 1831) 2.1 Het Internationale statuut van België: de opgelegde neutraliteit België: bufferstaat door verstoring van het Europees evenwicht  XVIII Artikelen: onafhankelijke opstelling 26 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717 Nederland:  Viel België binnen MAAR moeten terugtrekken door de druk van de grootmachten  Verwierp het Verdrag der XXIV Artikelen 2.2 De interne machtsuitbouw van België, enkele facetten 2.2.1 De verkiezingen Machtsvacuüm: democraten  Progressief  Intellectuele middenklasse, lagere burgerij, betere ambachtslui  Vlaamsgezind  Verzorgingsstaat  Uitgeschakeld  Kiescijns: niveau van belastingen die je betaalt, bepaalt of je stemrecht hebt.  Capaciteitskiesrecht: mensen met een bepaald diploma kunnen stemrecht hebben. Nationale Vergadering: Constituante  Tweekamerstelsel  Cijnskiesstelsel  Gedifferentieerde cijns  Meerderheidsstelsel  Kamerleden: voor 4 jaar  Senatoren: helft van de Kamerleden voor 8 jaar verkozen om de 4 jaar  Stelsel van moderne persoonlijke vrijheden (bv. vrouw kreeg geen stemrecht) 2.2.2 De verhouding tussen de uitvoerende en wetgevende macht a. De monarchie als instituut Koning: geen persoonlijke macht (onschendbaar)  minister: beslissing door middel van:  Advies  Aansporing  Beïnvloeding  Monarchie < GW > democratie  continuïteit LEOPOLD VAN SAKSEN COBURG GOTHA b. De wetgevende macht   Koning o Hoofd o Initiatiefrecht o Bekrachtigt gestemde wetten o Kamers bijeenroepen, ontbinden en verdagen Kamer en Senaat o Stemmen o Vertrouwen aan ministers 27 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717  1 kamer zou leiden tot ondoordachte en overhaaste besluiten c. De uitvoerende macht   Koning o Hoofd o Ontslaat en benoemt ministers Ministers o Beraadslagen Voeren wetten uit, voeren het ‘algemeen beleid van ’s lands belangen’ uit Parlementaire democratie: ministers moeten het vertrouwen hebben van de Kamers Hoofdstuk 3: De periode van het unionisme, 1831 – 1847 Het unionisme is een politiek systeem waarbij de regering naar ene beleid streeft dat op een zo ruim mogelijke consensus in het parlement kan rekenen. Vroeger: Oppositie tegen de vijand   Nu: Harmonieus samenlevingsverband Duaal Niet partijgebonden MAAR prefiguratie 28 Gedownload door Femke Praet ([email protected]) lOMoARcPSD|32376717  LEOPOLD I Wankelen: kleurloos of gemengd ’in unionistische geest’ 1847: doorbraak partijregeringen 3.1 Levensbeschouwelijke en sociaaleconomische tegenstellingen 3.1.1 De katholieke groep Katholieken  integristen (stempel op het beleid)        Machtsuitbouw Ancien Régime terug Katholieke moraal en godsdienst Zegelbelasting Keizerkorps ‘Liefdadigheid’ Eigen onderwijs (lagere school, universiteit + middelbaar)  Organieke wet: eerste schoolwet  Één lagere school per gemeente  Gemeenteraad benoemt onderwijzers  Godsdienstonderwijs 3.1.2 De liberale groep        Antiklerikaal MAAR niet antigodsdienstig Verzet tegen de katholieke machtsontplooiing Economische motieven Religieuze bekommernis MAAR steunen de Kerk nog wel tot op zekere hoogte Godsdienst is de basis van het onderwijs Lag