ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ PDF

ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ 2Η και 3η ΔΙΑΛΕΞΗ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ- ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Σαββατού ΤΣΟΛΑΚΙΔΟΥ  ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η ανασυγκρότηση των οικονομιών των κρατών της Δυτικής Ευρώπης...

ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ 2Η και 3η ΔΙΑΛΕΞΗ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ- ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Σαββατού ΤΣΟΛΑΚΙΔΟΥ  ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η ανασυγκρότηση των οικονομιών των κρατών της Δυτικής Ευρώπης ήταν αναγκαία και η ανάπτυξη προτεραιότητα των εθνικών κυβερνήσεων καθώς και η ίδρυση νέων διεθνών οργανισμών μέσα σε ένα διάχυτο κλίμα για στενή οικονομική συνεργασία των κρατών της Δυτικής Ευρώπης. Πρώτος ο Ουίνστων Τσόρτσιλ, το 1946, σε ομιλία του σε φοιτητές του πανεπιστημίου της Ζυρίχης εξέφρασε την επιθυμία προς μία ενωμένη Ευρώπη. Συγκεκριμένα είπε: «Υπάρχει ένα φάρμακο που... θα μπορούσε μέσα σε λίγα χρόνια να κάνει όλη την Ευρώπη... ελεύθερη και... ευτυχισμένη. Το φάρμακο αυτό είναι να δημιουργήσουμε ξανά την ευρωπαϊκή οικογένεια…να της δώσουμε μια δομή που μπορεί να της εξασφαλίσει την ειρήνη, την ασφάλεια και την ελευθερία. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα είδος Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης». To 1947: Ο Τζορτζ Μάρσαλ, υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ παρουσίασε το σχέδιο ΜΑΡΣΑΛ- 15 δις δολάρια ως βοήθεια σε 16 χώρες της Ευρώπης.  ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΣΑΛ Το σχέδιο Μάρσαλ έπαιξε σημαντικό ρόλο σε έξι επίπεδα: 1.Συμβολή στην οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση 2.Νέα ώθηση στο ενδοευρωπαϊκό και διατλαντικό εμπόριο και αύξηση ζήτησης αμερικανικών προϊόντων στην Ευρώπη 3.Σταθεροποίηση φιλελεύθερων δημοκρατικών πολιτευμάτων στην Ευρώπη και περιορισμό της επέκτασης της σοβιετικής επιρροής 4.Ίδρυση της ΚΟΜΕΚΟΝ (1949) –Συμβούλιο για την Αμοιβαία Οικονομική Βοήθεια (Council for Mutual Economic Assistance) υπό την αιγίδα της Σοβιετικής Ένωσης για τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ, ως αντίδραση στο σχέδιο Μάρσαλ 5.Ρήξη της Ευρώπης με το παρελθόν (εθνικισμός, ύφεση, αυταρχισμός) 6.Έναρξη διαβούλευσης Κ-Μ της Ευρώπης μεταξύ τους και με τις ΗΠΑ (εμπορικές συναλλαγές). Ίδρυση το 1948 του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας(ΟΕΟΣ) για την οικοδόμηση της ευρωπαϊκής οικονομίας σε υγιή βάση και η Ευρωπαϊκή Ένωση Πληρωμών (ΕΕΠ) και η Τράπεζα διεθνών διακανονισμών (ΤΔΔ). Το 1949: ίδρυση του ΝΑΤΟ για την παροχή στρατιωτικών εγγυήσεων των ΗΠΑ στην Ευρώπη.  Σχέδιο Σούμαν Το 1947, ο Ρόμπερ Σούμαν σε συνεργασία με τον Ζαν Μονέ συνέταξαν το «Σχέδιο Σούμαν» το οποίο δημοσιεύθηκε στις 9 Μαΐου 1950, ημερομηνία που θεωρείται ως η γέννηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και γιορτάζεται ως "Ημέρα της Ευρώπης". Ο Ζαν Μονέ πρότεινε τον κοινό έλεγχο της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα, που ήταν τα σημαντικότερα υλικά για την πολεμική βιομηχανία έχοντας κατά νου ότι για να εμποδίσει κάποιος τον πόλεμο έπρεπε να ελέγχει την παραγωγή άνθρακα και χάλυβα. Η Γαλλία επιθυμούσε μια αφοπλισμένη Γερμανία και διαμόρφωσε ένα σχέδιο με δύο διαστάσεις: -μια οικονομική, Οργανισμός Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας(ΟΕΟΣ) για την οικοδόμηση της ευρωπαϊκής συνεργασία - και μια πολιτική/στρατιωτική με την ίδρυση σε συνεργασία με την Αμερική του ΝΑΤΟ για την παροχή στρατιωτικών εγγυήσεων των ΗΠΑ στην Ευρώπη. ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ  Τι είναι οι Συνθήκες; Οι Συνθήκες είναι δεσμευτικές συμφωνίες μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Ορίζουν τους στόχους της ΕΕ, τους κανόνες που διέπουν τα θεσμικά της όργανα, τον τρόπο λήψης των αποφάσεων και τη σχέση της ΕΕ με τα κράτη μέλη της. Οι Συνθήκες τροποποιούνται, ώστε η ΕΕ να γίνεται πιο αποτελεσματική και διαφανής, να προετοιμάζεται καλύτερα για τα νέα κράτη μέλη και να θεσπίζει νέες μορφές συνεργασίας Με βάση τις Συνθήκες, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ μπορούν να εκδίδουν νομοθετικές πράξεις, τις οποίες εφαρμόζουν στη συνέχεια τα K-M. Τα πλήρη κείμενα των Συνθηκών είναι διαθέσιμα στη βάση δεδομένων EUR-Lex του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ Έτος Συνθήκη 1951 Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα 1958 Συνθήκες της Ρώμης: Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (EURATOM) 1965-70 Συνθήκες Συγχώνευσης, Λουξεμβούργου, Βρυξελλών 1987 Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη: Ενιαία Αγορά 1993 Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μάαστριχτ 1999 Συνθήκη του Άμστερνταμ 2003 Συνθήκη της Νίκαιας 2009 Συνθήκη της Λισαβόνας  1. Συνθήκη ΕΚΑΧ - Παρίσι 1951: Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) στο Παρίσι. Η Συνθήκη συνένωνε έξι χώρες, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, το Βέλγιο, τις Κάτω Χώρες και το Λουξεμβούργο (Benelux) σε μία Κοινότητα που είχε ως αποστολή: - την οργάνωση της ελεύθερης κυκλοφορίας άνθρακα και χάλυβα, - την ελεύθερη πρόσβαση στις πηγές παραγωγής - Μια κοινή Ανώτατη Αρχή που θα επόπτευε την αγορά και τις τιμές Τα θεσμικά Όργανα της Ένωσης, με τη σημερινή τους μορφή, προέρχονται από τη Συνθήκη ΕΚΑΧ (Ανώτατη Αρχή, Συνέλευση, Συμβούλιο Υπουργών και Δικαστήριο).  2. 1957: Συνθήκη της Ρώμης - ΕΟΚ Α. 1957: Η Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), υπογραφή στη Ρώμη στις 25 Μαρτίου 1957. Οι Χώρες: Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο, ίδρυσαν την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) με όραμα: - την κοινή αγοράς - την ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων, - υπηρεσιών, - κεφαλαίων - και εργαζομένων.  2. 1957: Συνθήκη της Ρώμης - ΕΟΚ Β. 1957: Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ) Στόχοι της Συνθήκης Ευρατόμ:  Η κοινή χρησιμοποίηση του δυναμικού των πυρηνικών βιομηχανιών των Κ.Μ.  η προώθηση της έρευνας και της διάδοσης τεχνικών πληροφοριών  ο καθορισμός ενιαίων προτύπων ασφαλείας για την προστασία του κοινού και των εργαζομένων στη βιομηχανία  η διασφάλιση ότι τα πυρηνικά υλικά που προορίζονται για ειρηνική χρήση δεν θα διατεθούν για άλλες χρήσεις, κυρίως δε στρατιωτικές Υπογραφή από Paul-Henri Spaak και ο Jean-Charles Snoy et d’Oppuers, στις 25/3/1957  1957: Συνθήκη της Ρώμης - ΕΟΚ Οι Στόχοι της Συνθήκης της Ρώμης ήταν:  η ενίσχυση της ενότητας των οικονομιών των Κ.Μ.,  η προώθηση αρμονικής ανάπτυξης,  η μείωση ανισοτήτων λιγότερο ευνοημένων περιοχών. Η πρώτη Συνθήκη της Ρώμης σηματοδοτεί επίσης την απαρχή της Πολιτικής Συνοχής με αναφορά: στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και στο Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ)  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ Συμφωνήθηκε επίσης: να διασφαλιστεί ισορροπία στο εμπορικό ισοζύγιο και θεμιτός ανταγωνισμός να καταργηθούν προοδευτικά οι περιορισμοί του διεθνούς εμπορίου με:  Κοινή Εμπορική πολιτική  και Τελωνειακή ένωση να ασπαστούν οι 6 χώρες τις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (υπογραφή στις 26 Ιουνίου 1945 για την διατήρηση της ειρήνης) να ενισχυθεί η ειρήνη και η ελευθερία, και να κληθούν και άλλοι λαοί της Ευρώπης που συμφωνούν με αυτά τα ιδανικά να συμμετέχουν και αυτοί στις προσπάθειές. Αρχή της διεύρυνσης.  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ Η Συνθήκη της Ρώμης καθιερώνει επίσης ΚΟΙΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Κοινή Γεωργική πολιτική (άρθρα 38 έως 47) Κοινή εμπορική πολιτική (άρθρα 110 έως 116) Κοινή πολιτική μεταφορών (άρθρα 74 έως 84) Μετά το 1972, η ΕΟΚ καθιέρωσε κοινές δράσεις στους τομείς της περιβαλλοντικής, περιφερειακής, κοινωνικής και βιομηχανικής πολιτικής. Οι παραπάνω πολιτικές ενισχύθηκαν: - από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (άρθρ162-164 της Συνθήκης της Ρώμης), - τα άλλα διαρθρωτικά ταμεία (ΕΔΕΤ) - την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), με σκοπό να διευκολυνθεί η οικονομική ανάπτυξη της ΕΟΚ μέσω της δημιουργίας επενδυτικών κεφαλαίων. 13  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ Με την Συνθήκη της Ρώμης δημιουργήθηκαν τα 4 βασικά θεσμικά όργανα και μηχανισμοί λήψης αποφάσεων για έκφραση εθνικών συμφερόντων και κοινού οράματος. 1. το Συμβούλιο των Υπουργών, 2. η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 3. η Κοινοβουλευτική Συνέλευση (που αργότερα μετατράπηκε σε Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο), 4. το Δικαστήριο. Στα 3 πρώτα, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, παρέχονταν συμβουλές και υποστήριξη από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (OKE). 14  ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΝΤΑΞΗΣ- Απαρχή διεύρυνσης Αίτηση ένταξης από την χώρα στο Συμβούλιο. Αξιολόγηση της αίτησης ένταξης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Απαίτηση θετικής γνώμης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ομόφωνης απόφασης του Συμβουλίου. Status υποψήφιας χώρας (καθεστώς στενότερων σχέσεων, πολιτικός διάλογος και οικονομική συνεργασία) Πλήρωση κριτηρίων της Κοπεγχάγης και του Ελσίνκι (Ευρωπαϊκά Συμβούλια της Κοπεγχάγης το 1993 και του Ελσίνκι το 1999: σταθεροί πολιτικοί θεσμοί, λειτουργία πλαισίου ελεύθερης αγοράς, τήρηση υποχρεώσεων μέλους, υιοθέτηση ευρωπαϊκού κεκτημένου, εκπλήρωση οικονομικών κριτηρίων, προσαρμογή διοικητικών δομών, κλπ.) «Λεπτομερής εξέταση» (ευρωπαϊκό κεκτημένο και προβλήματα προς επίλυση). Διαπίστωση ετοιμότητας ένταξης. Άρθρο 2 :Αξίες Η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες. Οι αξίες αυτές είναι κοινές στα κράτη μέλη εντός κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από τον πλουραλισμό, την απαγόρευση των διακρίσεων, την ανοχή, τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη και την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών. Πηγή:https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=LEGISSUM%3Al14536  Συνέχεια διαδικασιών ένταξης Εκθέσεις παρακολούθησης και προόδου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Αποτελέσματα των εκθέσεων ενσωματώνονται στη Συνθήκη Προσχώρησης Γνωμοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Υπογραφή Συνθήκης Προσχώρησης και επικύρωσή της στο εσωτερικό της κάθε χώρας (εθνικά Κοινοβούλια ή δημοψηφίσματα) Κάθε ένταξη νέα χώρας/ών σημαίνει αναθεώρηση επικρατούσας ΣΥΝΘΗΚΗΣ  ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ Άμεσα οφέλη 1.Δημιουργία ευρύτερης αγοράς 2.Πραγματοποίηση μεγαλύτερης εξειδίκευσης 3.Εντατικοποίηση ανταγωνισμού 4.Αύξηση διαπραγματευτικής ισχύος της οικονομικής ολοκλήρωσης στο διεθνές πεδίο 5.Πολιτική ισχύ στο παγκόσμιο περιβάλλον 6.Οικονομική ασφάλεια 7. Πολιτική ταυτότητα Μακροπρόθεσμα οφέλη Αυξημένη εμπορική βεβαιότητα Μεγέθυνση ροών άμεσων ξένων επενδύσεων Ανάπτυξη περιφερειών με έντονες ανισότητες  Η ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΕΕ ΣΤΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ Πολιτικοί παράγοντες  «εκδυτικοποίηση» των ανατολικών περιοχών και επικράτηση του δυτικού μοντέλου πολιτικής και οικονομικής ανάπτυξης Ξέσπασμα εμφυλίου στην πρώην Γιουγκοσλαβία (1991-99) και πόλεμος για πρώτη φορά μετά το 1945 Κίνδυνος για ανεξέλεγκτες συνθήκες στην ΕΣΣΔ (άνοδος εθνικισμού, πόλεμοι, εγκληματικότητα, κλπ.)  και αύξηση της μετανάστευσης και των προσφυγικών ροών προς την ΕΕ  Η ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΕΕ ΣΤΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ Οικονομικοί παράγοντες  Χαμηλό εργασιακό κόστος των ανατολικών οικονομιών σε συνδυασμό με υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο  Γεωγραφική εγγύτητα με τις βιομηχανίες και αγορές της Δυτικής Ευρώπης  Δυνατότητες επένδυσης του ευρωπαϊκού κεφαλαίου σε τομείς όπως: επικοινωνίες, ενέργεια, συμβουλευτική για επενδύσεις, φορολογικά ζητήματα.  Αύξηση πληθυσμού κατά 100 εκατομμύρια  Ειδικά η Γερμανία, έχει οφέλη λόγω γειτνίασης με πολλές χώρες και διατηρεί εμπορικές συναλλαγές.  Η ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΣΤΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ  Ο μετασχηματισμός της ΕΟΚ με την διεύρυνση στα Ανατολικά την έκανε αισθητή σε παγκόσμιο επίπεδο με:  αύξηση του πληθυσμού της  θεσμική ολοκλήρωση και ισχυρότερη από άλλες Ενώσεις όπως οι:  NAFTA (Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής, ΗΠΑ, Καναδάς, Μεξικό)  ASEAN (Ένωση των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας, 10 κράτη με έδρα την Τζακάρτα)  MERCOSUR (Southern Common Market με την συμμετοχή της Βραζιλίας, Αργεντινής, Παραγουάης- Ουρουγουάης, Βενεζουέλας, κ.ά.)  Αύξηση ευρωπαϊκών οργάνων και πιο πολύπλοκες διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων  Περιορισμός της δυνατότητας χρήσης βέτο  Αναπροσανατολισμός της ΚΑΠ- Κοινής Αγροτικής Πολιτικής  Έμφαση σε θέματα διαφάνειας, λογοδοσίας  ΤΡΕΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΝΙΑΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΠΡΑΞΗ (4) 1965: ΣΥΝΘΗΚΗ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΗΣ: υπογράφτηκε στις Βρυξέλλες το 1965 και στόχευε την ενοποίηση των οργάνων άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας. (5) 1970: Συνθήκη του Λουξεμβούργου, ενίσχυση δημοσιονομικών αρμοδιοτήτων της Συνέλευσης και οι εισφορές των K-M αντικαταστάθηκαν από «ιδίους πόρους» Οι δύο αυτές συνθήκες εισάγουν ενιαίο Συμβούλιο, ενιαία Επιτροπή και ενιαίο προϋπολογισμό για τις τρεις Κοινότητες (ΕΚΑΧ, Ευρατόμ και ΕΟΚ). Η Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων_ΕΜΑ - Coreper I και ΙΙ, παγιοποιείται ως το προπαρασκευαστικό όργανο του Συμβουλίου. https://www.consilium.europa.eu/en/council-eu/preparatory-bodies/coreper-i/ 6) 1975: Συνθήκη των Βρυξελλών, τροποποίησε εκ νέου ορισμένες δημοσιονομικές διατάξεις των Συνθηκών, το ΕΚ εξασφάλισε το δικαίωμα απόρριψης του κοινοτικού προϋπολογισμού και χορήγησης απαλλαγής στην Επιτροπή ως προς την εκτέλεση του προϋπολογισμού) και προέβλεπε την ίδρυση ενός Ελεγκτικού Συνεδρίου.  7. Η ΕΝΙΑΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΑΞΗ (ΕΕΠ) ΤΟ 1986 1986: Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ) υπογράφτηκε στο Λουξεμβούργο, από εννέα (9) Κ.Μ. τα 6 αρχικά και την Δανία, Ιρλανδία και το Ην. Βασίλειο (ένταξη το 1973), και στις 28 Φεβρουαρίου 1986 στην Χάγη, από -την Ελλάδα (ένταξη το 1981) -και την Ισπανία και Πορτογαλία (ένταξη 1986) -Ολοκληρώνεται η Ένωση των 12 Κ.Μ. Πηγή: -https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/? uri=LEGISSUM:xy0027&from=EL 22 ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟΥ- ΕΝΙΑΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΑΞΗ (ΕΕΠ) ΤΟ 1986 Αποτελεί την πρώτη σημαντική τροποποίηση της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας(ΕΟΚ) με στόχο: την προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης  την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς  την επέκταση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο (δυσκολία για μία χώρα να θέσει βέτο σε νομοθετική πράξη), τη θέσπιση διαδικασιών συνεργασίας και σύμφωνης γνώμης που ενισχύουν τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. 23 ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟΥ- ΕΝΙΑΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΑΞΗ (ΕΕΠ) ΤΟ 1986 Με την ΕΕΠ θεσπίστηκε ότι σε νέους τομείς πολιτικής οι αποφάσεις θα λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία (55% των Κ.Μ., 15 από τα 27 Κ.Μ.) Όπως στους τομείς: στην εσωτερική αγορά στην οικονομική και κοινωνική συνοχή (αντιστάθμιση των συνεπειών της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς με τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες) στην κοινωνική πολιτική (υγεία και ασφάλεια στην εργασία και ο κοινωνικός διάλογος μεταξύ συνδικαλιστικών οργανώσεων και εργοδοτών) στην έρευνα και την ανάπτυξη ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟΥ- ΕΝΙΑΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΑΞΗ (ΕΕΠ) ΤΟ 1986 στο Περιβάλλον, όπου θεσπίζεται η «Αρχή της Επικουρικότητας» δηλαδή σε ευρωπαϊκό επίπεδο λαμβάνονται μέτρα μόνο όταν είναι πιο αποτελεσματικά συγκριτικά με τα μέτρα που ισχύουν σε κάθε μεμονωμένη χώρα, στην Κοινή Εξωτερική πολιτική (η προεδρεία του Συμβουλίου είναι υπεύθυνη για τον συντονισμό των θέσεων των Κ.Μ.) Η μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων αποτελεί την απαρχή για πολιτική ολοκλήρωση και για την νομισματική ένωση που κατοχυρώθηκαν με την επόμενη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση ή Συνθήκη του Μάαστριχτ. 25  8. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ (1992) ή ΣΥΝΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 1992: Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση ή Συνθήκη του Μάαστριχτ, τα Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη ίδρυσαν μεταξύ τους μία Ευρωπαϊκή Ένωση, εφεξής καλούμενη «Ένωση». Θεσπίστηκαν νέες μορφές συνεργασίας μεταξύ των κυβερνήσεων των Κρατών-Μελών όπως:  στον τομέα της κοινής εξωτερικής πολιτικής και  της πολιτικής ασφάλειας και στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων. Βίντεο: https://gr.euronews.com/2021/02/07/eu-maastricht 26 Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ  Οι ΠΥΛΩΝΕΣ της ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ Ευρωπαϊκές Κοινότητες (πρώτος πυλώνας), ομαδοποιεί τις παραδοσιακές δραστηριότητες, τις διαδικασίες εργασίας και λήψης αποφάσεων των τριών αρχικών οργανισμών της ΕΕ: της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, της Ευρατόμ. Η Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας (δεύτερος πυλώνας) αποσκοπεί: στη διαφύλαξη των κοινών αξιών, θεμελιωδών συμφερόντων και της ανεξαρτησίας της ΕΕ· στην ενίσχυση της ασφάλειας της ΕΕ και των Κ-Μ της στη διατήρηση της ειρήνης και της διεθνούς ασφάλειας σύμφωνα με τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών στην προώθηση της διεθνούς συνεργασίας στην ανάπτυξη και εδραίωση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών. 28  ΤΡΙΤΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ Συνεργασία στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων (τρίτος πυλώνας). Σκοπός του είναι να παρέχει στο κοινό: υψηλό επίπεδο ασφάλειας μέσω της θέσπισης κανόνων και ελέγχων για τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ καταπολέμηση της τρομοκρατίας, του οργανωμένου εγκλήματος, της διακίνησης ναρκωτικών της διεθνούς απάτης και οργάνωση δικαστικής συνεργασίας στον αστικό και ποινικό τομέα και δημιουργία της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας (Ευρωπόλ) για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών δυνάμεων Έλεγχο της παράνομης μετανάστευσης και την ανάπτυξη ανάπτυξης κοινής πολιτικής ασύλου. 29  ΣΧΗΜΑΤΙΚΑ ΟΙ 3 ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ 1ος ΠΥΛΩΝΑΣ 2ος ΠΥΛΩΝΑΣ 3ος ΠΥΛΩΝΑΣ Κοινοτική Μέθοδος Διακυβερνητική Διακυβερνητική Ευρωπαϊκές Κοινότητες (ΕΚ)- Κοινή Εξωτερική Πολιτικ Αστυνομική και Δικαστική Συν ή και Πολιτική Ασφαλείας εργασία σε Ποινικές Υποθέσει (ΚΕΠΠΑ) ς (ΑΔΣΠΥ)  Ευρωπαϊκή Τελωνειακή Ένωση Εξωτερική πολιτική:  Εμπόριο Ναρκωτικών  Κοινή Αγορά Ανθρώπινα δικαιώμα  Τρομοκρατία  Κοινή αγροτική πολιτική τα  Εμπόριο ανθρώπων  Κοινή αλιευτική πολιτική  Οργανωμένο έγκλημα Δημοκρατία  Δίκαιο κατά των περιορισμών το  Δωροδοκία και απάτη υ Ανταγωνισμού Πολιτική Ασφαλείας:  Οικονομική Ένωση Ευρωπαϊκή πολιτική   Ευρωπαϊκή ιθαγένεια ασφαλείας και άμυνα  Παιδεία και Πολιτισμός ς  Περιβαλλοντολογικός Νόμος Διατήρηση της   Κοινωνική Πολιτική Ειρήνης  Πολιτική Ασύλου  Συμφωνία Σένγκεν κ.ά  Μεταναστευτική Πολιτική  ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ Οι τρεις αυτοί πυλώνες λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο στη λήψης αποφάσεων: κοινοτική διαδικασία για τον πρώτο πυλώνα και διακυβερνητική διαδικασία για τους άλλους δύο. Στον 1ο πυλώνα, μόνον η Επιτροπή μπορεί να υποβάλλει προτάσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και η ειδική πλειοψηφία αρκεί για την έγκριση των πράξεων στο Συμβούλιο. Στο πλαίσιο του 2ου και του 3ου πυλώνα, το εν λόγω δικαίωμα πρωτοβουλίας μοιράζεται μεταξύ της Επιτροπής και των Κ-Μ και γενικά απαιτείται ομοφωνία στο Συμβούλιο.  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ Οι χώρες της ΕΕ οφείλουν να συντονίζουν τις οικονομικές πολιτικές τους, να παρέχουν πολυμερή εποπτεία αυτού του συντονισμού και να σέβονται τη δημοσιονομική πειθαρχία. Κοινό νόμισμα (ευρώ)  ΤΟ ΕΥΡΩ ΚΑΙ Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ Το Κοινό νόμισμα (ευρώ) εισάγεται σε τρία στάδια: – Ελευθέρωση των κινήσεων κεφαλαίου (από 1η Ιανουαρίου 1990)· – Σύγκλιση των εθνικών οικονομικών πολιτικών (από την 1η Ιανουαρίου 1994)· – Δημιουργία ενός ενιαίου νομίσματος και μιας Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (από 1η Ιανουαρίου 1999 το αργότερο) Καθορίζονται κριτήρια για τον πληθωρισμό, τα επίπεδα του δημόσιου χρέους, τα επιτόκια και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες που πρέπει να πληρούν οι χώρες πριν υιοθετήσουν το ευρώ Προβλέφθηκε ρήτρα εξαίρεσης για το Ηνωμένο Βασίλειο ενώ η Δανία έθεσε το θέμα σε εθνικό δημοψήφισμα (υπέρ το 46,8% και εναντίων το 53,2%), έτσι η κορόνα είναι το εθνικό νόμισμα. 33  Η ΕΕ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ ΝΕΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ  τα διευρωπαϊκά δίκτυα (ΔΕΔ), δίκτυα μεταφορών (TEΝ-T) που καλύπτουν οδικές, θαλάσσιες, σιδηροδρομικές μεταφορές, τα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας (TEΝ-E) και φυσικού αερίου, τα διευρωπαϊκά δίκτυα τηλεπικοινωνιών (eTen) με στόχο την ανάπτυξη ηλεκτρονικών υπηρεσιών για το δημόσιο συμφέρον: ηλεκτρονική υγεία, ηλεκτρονική μάθηση, ηλεκτρονική διακυβέρνηση, κ.ά.  τη βιομηχανική πολιτική με έμφαση στο περιβάλλοντον, το κλίμα και τις τεχνολογικές αλλαγές).  την προστασία των καταναλωτών (shared responsibility), υγεία, ασφάλεια τροφίμων, ετικέτες, κ.ά.  την εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτιση, τη νεολαία και τον πολιτισμό  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ Το Κοινωνικό πρωτόκολλο διευρύνει την ευθύνη της ΕΕ για:  την προώθηση της απασχόλησης  τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας  την παροχή κατάλληλης κοινωνικής προστασίας  τη διεξαγωγή κοινωνικού διαλόγου  την ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων για να διασφαλιστεί υψηλό και βιώσιμο επίπεδο απασχόλησης  την ένταξη των ατόμων που αποκλείονται από την αγορά εργασίας. Το Ηνωμένο Βασίλειο εξαιρείται από το κοινωνικό πρωτόκολλο. 35  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ Καινοτομίες που εισάγει η Συνθήκη: θέτει τα θεμέλια για την οικονομική και νομισματική ένωση, το ενιαίο νόμισμα (το ευρώ) και τα κριτήρια για τη χρήση του· παρέχει τη νομική βάση για έξι νέες κοινές πολιτικές της ΕΕ που προαναφέρθηκαν ενισχύει τις αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εισάγει την έννοια της Ευρωπαϊκής ιθαγένειας που προστίθεται στην εθνική και δεν την αντικαθιστά (κινητικότητα, συμμετοχή στις ευρωπαϊκές εκλογές, μπορούν να απευθύνονται στα Όργανα με την χρήση μιας επίσημης γλώσσας, πρόσβαση στον Ευρωπαίο διαμεσολαβητή, κ.ά.) 36  9. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ 1997: Υπογράφτηκε στις 2 Οκτωβρίου 1997 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαΐου 1999. Πηγή: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:11997D/TXT 37  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ (1999) Σκοπός: Η μεταρρύθμιση των θεσμικών Οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης εν όψει της προσχώρησης νέων κρατών-μελών στην Ένωση και ρυθμίσεις Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ). Ορισμός Ύπατου Εκπροσώπου για εξωτερικά θέματα της Ένωσης Κατοχύρωση της Συμφωνίας Σένγκεν η οποία εντάσσεται στο νομικό σύστημα της ΕΕ (ως "ένας χώρος ασφάλειας, δικαιοσύνης και ελευθερίας", με βασικούς κανόνες: την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων ρυθμίσεις για το άσυλο, τη μετανάστευση την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, επιχειρηματιών, ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ αστυνομικών υπηρεσιών των κρατών της Σέγκεν την κατάργηση των διακρίσεων, την38 κοινοτικοποίηση του "κεκτημένου Schengen".  Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΣΕΝΓΚΕΝ Η συμφωνία Σένγκεν περιλαμβάνει 26 Ευρωπαϊκές χώρες, εκ των οποίων 22 Κ.Μ. Η Βουλγαρία, Κύπρος, Ιρλανδία, Κροατία και Ρουμανία δεν είναι μέλη, η καθεμία για δικούς της λόγους. Τέσσερις χώρες (4) χώρες συμμετέχουν στην ΕΖΕΣ (Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών) και είναι η Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, η Νορβηγία και η Ελβετία, οι οποίες έχουν ειδικές συμφωνίες και σύνδεση με την Σένγκεν Ο Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος_ The European Economic Area (EEA) περιλαμβάνει 30 χώρες, τα 27 Κ.Μ. και την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και την Νορβηγία, χώρο ελεύθερης κυκλοφορίας προϊόντων, υπηρεσιών, ατόμων και κεφαλαίων  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ - ΣΤΟΧΟΙ Η Συνθήκη του Άμστερνταμ θέτει ως στόχους: να προωθήσει την οικονομική και κοινωνική πρόοδο, υψηλό επίπεδο απασχόλησης και να επιτύχει ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη να επιβεβαιώσει την ταυτότητά της Ενωσης στη διεθνή σκηνή να ενισχύσει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των υπηκόων της ΕΕ να διατηρήσει και να αναπτύξει την Ένωση ως χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης να διατηρήσει και να αναπτύξει το σύνολο των κανόνων δικαίου της ΕΕ (το κοινοτικό κεκτημένο). ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Δέσμευση της ΕΕ για υψηλό επίπεδο, δημιουργία μιας συμβουλευτικής επιτροπής απασχόλησης και παρακολούθηση πεπραγμένων στο επίπεδο των Κ.Μ. Με την Συνθήκη της Λισαβόνας μετατράπηκε σε Επιτροπή απασχόλησης (Employment Committee, άρθ. 150 oτης ΣΛΕΕ).  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ - ΚΕΠΠΑ Η Κοινή Εξωτερική πολιτική (ΚΕΠΠΑ) ενισχύεται με:  τη δυνατότητα για κοινές στρατηγικές, κοινές δράσεις, κοινές θέσεις και πιο συστηματική συνεργασία μεταξύ των χωρών της ΕΕ  Προοδευτική διαμόρφωση κοινής αμυντικής πολιτικής, και ανάπτυξη δεσμών με τα Ηνωμένα Έθνη  τη δημιουργία του αξιώματος του Ύπατου Εκπροσώπου για κοινή εξωτερική πολιτική και ασφάλεια, ρόλος που δόθηκε στον Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου και σύσταση μονάδας σχεδιασμού πολιτικής και έγκαιρης προειδοποίησης. Αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις  Η αστυνομική συνεργασία περιλαμβάνει την πρόληψη, την εξακρίβωση και τη διερεύνηση αξιόποινων πράξεων, αποθήκευση δεδομένων και ανταλλαγή πληροφοριών και αξιολόγηση τεχνικών έρευνας σε θέματα οργανωμένης εγκληματικότητας·  τη χρήση πόρων της Ευρωπόλ για την συνεργασία εισαγγελέων και ανακριτών.  5. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ –ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Η δικαστική συνεργασία περιλαμβάνει:  τη διευκόλυνση της έκδοσης, επιστροφής ατόμων που κατηγορούνται για αξιόποινες πράξεις, καταζητούνται  τη διασφάλιση της συμβατότητας μεταξύ των εθνικών κανόνων και την αποφυγή των συγκρούσεων δικαιοδοσίας  τον καθορισμό ελάχιστων κανόνων για τις αξιόποινες πράξεις και τις ποινές για την οργανωμένη εγκληματικότητα, την τρομοκρατία και την παράνομη διακίνηση ναρκωτικών. Θεωρήσεις, άσυλο, μετανάστευση και άλλες πολιτικές σχετικές με την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων Οι κυβερνήσεις της ΕΕ πρέπει, εντός 5 ετών, να εγκρίνουν μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας, την ενίσχυση της δικαστικής και διοικητικής συνεργασίας, τις προδιαγραφές και τις διαδικασίες για τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, θέσπιση κανόνων για τις θεωρήσεις, τον καθορισμό κριτηρίων και μηχανισμών για την εξέταση των αιτήσεων ασύλου. 42  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ –ΘΕΣΜΙΚΑ Ως προς την νομοθετική διαδικασία, ισχύει η διαδικασία της συναπόφασης οι κυβερνήσεις της ΕΕ, μέσω ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία, και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εγκρίνουν από κοινού νομοθεσία, η οποία επεκτείνεται στους περισσότερους τομείς, ενώ σαφείς κανόνες θεσπίστηκαν για την επίλυση τυχόν διαφορών μέσω μιας επιτροπής συνδιαλλαγής. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχει μέγιστο όριο 700 μελών, καταρτίζει σχέδιο με σκοπό ενιαία διαδικασία στις ευρωπαϊκές εκλογές, θεσπίζει κανόνες για τα καθήκοντα των μελών του, ψηφίζει για να εγκρίνει τον διορισμό τού προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε μια ΕΕ με μέχρι 20 μέλη, κάθε χώρα θα έχει έναν Επίτροπο και πριν να προσχωρήσει η 21η χώρα μέλος, το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ θα πρέπει να αναθεωρηθεί συνολικά. 43  10. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ (2003) Υπογράφτηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2001 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου 2003. Σκοπός: Η μεταρρύθμιση των θεσμικών Οργάνων, ώστε να μπορέσει η ΕΕ να λειτουργεί από το 2004 (+ 10 χώρες) αποτελεσματικά ως μία Ένωση 25 κρατών-μελών. Προετοίμασε επίσης εν μέρει την Ευρωπαϊκή Ένωση για τις σημαντικές διευρύνσεις προς την Ανατολή και τον Νότο. Ρυθμίζει θέματα εκκρεμοτήτων της συνθήκης του Άμστερνταμ, όπως: -Το μέγεθος και η σύνθεση της Επιτροπής (από το 2005, κανένα κράτος δεν μπορεί να έχει περισσότερους από έναν Επίτροπο) - η στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο (το μερίδιο των πολυπληθέστερων κρατών μελών μειώθηκε από 55% των ψήφων σε 44,5% με την ένταξη των 10 νέων κρατών μελών), - και η επέκταση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία (ο αριθμός ευρωβουλευτών από 700 σε 732) 44  11. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ (2009) Υπογράφτηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2007 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2009. Η Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας μετονομάσθηκε Συνθήκη για σε τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Η Ευρωπαϊκή Ένωση πιο δημοκρατική, πιο αποτελεσματική και πιο ικανή να αντιμετωπίζει "με μία φωνή" παγκόσμια προβλήματα. Αποσαφήνισε ποιες εξουσίες ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ποιες στα Κ-Μ και ποιες είναι κοινές για την Ένωση και για τα Κ-Μ της. Αλλαγές της Συνθήκη της Λισσαβόνας : ένα πιο ισχυρό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλαγή των διαδικασιών ψηφοφορίας στο Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών, τον μόνιμο Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και το νέο Ύπατο Εκπρόσωπο για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής 45  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ Οι αλλαγές συνοπτικά: Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 2000 νομικά υποχρεωτικός. Ένας ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, θέση του Ύπατου εκπροσώπου της Ένωσης για την κοινή πολιτική εξωτερικών και ασφαλείας. Εκτεταμένος ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για ρυθμίσεις σε πολλούς τομείς και τα εθνικά κοινοβούλια επίσης με εκτεταμένους ρόλους. Francisco Javier Solana Madariaga -- Ο Ύπατος Αναδιαρθρωμένες περιοχές της ΕΕ (διπλή ψήφος εκπρόσωπος ενώνεται με την πλειοψηφίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επεκτείνεται σε θέση του Ευρωπαϊκού Επιτρόπου Εξωτερικής περισσότερους τομείς από το 2014). Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας Ένας Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (αντικαθιστά την εναλλασσόμενη Προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο Πρόεδρος έχει θητεία δυόμιση χρόνων). Ένα μοναδικό νομικό πρόσωπο (Η ΕΕ επιτρέπεται να υπογράφει συνθήκες). Διαδικασία αποχώρησης χώρας από ΕΕ (άρθρο 46 50 ΣΕΕ).  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ: εκλογή ευρωβουλευτών από τους πολίτες σημαντικές εξουσίες: νομοθεσία, προϋπολογισμός, διεθνείς συμφωνίες. Αλλαγή σύνθεσης βουλευτών(751), ενώ η κατανομή των εδρών μεταξύ των Κ-Μ γίνεται με βάση την αρχή της φθίνουσας αναλογικότητας (ανάλογα με τον πληθυσμό του Κ.Μ.) Κάθε χώρα μέλος δεν θα μπορεί να έχει λιγότερους από 6 και περισσότερους από 96 ευρωβουλευτές. Αυξημένη χρήση της διαδικασίας συναπόφασης κατά την άσκηση της πολιτικής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, το οποίο εκπροσωπεί τα Κ-Μ μέλη για το μεγαλύτερο μέρος της νομοθεσίας της 47 ΕΕ.  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ- ΤΟ ΕΥΡ.ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (αρχηγοί Κ-Μ): - Αναγνωρίζεται ως θεσμικό όργανο της ΕΕ, υπεύθυνο να παρέχει στην Ένωση «την αναγκαία για την ανάπτυξή της ώθηση» και να καθορίζει τους «γενικούς της πολιτικούς προσανατολισμούς και προτεραιότητες». - Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν ασκεί νομοθετική λειτουργία. - Μια μακροχρόνια προεδρία αντικαθιστά το προηγούμενο σύστημα της εναλλαγής ανά έξι μήνες. - Ο Πρόεδρος εκλέγεται με ειδική πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για ανανεώσιμη θητεία 30 μηνών. Το σύστημα αυτό αναμένεται να βελτιώσει τη συνέχεια και τη συνοχή των εργασιών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. - Ο Πρόεδρος εκπροσωπεί επίσης την Ένωση στο εξωτερικό, με την επιφύλαξη των καθηκόντων του Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για την εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας 48  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ- ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ (CONCILIUM)/Υπουργοί/ Πρέσβεις: - Όργανο πολιτικό, εκτελεστικό και νομοθετικό όργανο - Οι συναντήσεις του Συμβουλίου είναι διττές: επί νομοθετικών πράξεων της Ένωσης ή για μη νομοθετικές δραστηριότητες (αρθρ.16παρ.8 ΣΕΕ) - Η Προεδρία του Συμβουλίου συνεχίζει να εναλλάσσεται ανά έξι μήνες, αλλά προβλέπονται ομαδικές προεδρίες τριών κρατών μελών διάρκειας 18 μηνών για διασφάλιση συνέχειας των εργασιών τους βάσει κοινού θεματολογίου. Η τρέχουσα τριάδα απαρτίζεται από τη Γαλλία, την Τσεχική Δημοκρατία και τη Σουηδία. - Κατ' εξαίρεση, πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων είναι συνεχώς ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής/Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (ΑΕ/ΥΕ) - Μόνιμες Προεδρίες δυόμισι ετών στο Συμβούλιο (πρώτος Πρόεδρος ο Βέλγος Χέρμαν βαν Ρομπέι) - Δεκαοκτάμηνο Πρόγραμμα του Συμβουλίου: http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14518-2018-INIT/el/pdf 49  Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ-Η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: - Διεύρυνση του θεσμικού και πολιτικού της ρόλου, καθορισμός αρμοδιοτήτων: Αποκλειστικές, συντρέχουσες, υποστηρικτικές - Ουσιαστική ενίσχυση του Προέδρου της Επιτροπής  Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Πρόεδρος με 9 αντιπροέδρους  Φρανς Τίμερμανς (Ολλανδία) για την πράσινη ανάπτυξη και το κλίμα  Μαργκρέιτε Βέσταγκερ (Δανία) για ψηφιακή πολιτική,  Βάλντις Ντομπρόβσκις (Λετονία) για θέματα οικονομίας,  Μαργαρίτης Σχοινάς θέματα για την προστασία «του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής». - Τα μέλη της Επιτροπής διορίζονται για 5 χρόνια μετά από Ακροάσεις - https://www.youtube.com/watch?reload=9&v=x_7N5WPN_qo: ακρόαση Μαργαρίτη Σχοινά 50  Η Συνθήκη της Λισσαβόνας (Αρμοδιότητες) Αποκλειστική αρμοδιότητα Συντρέχουσα Υποστηρικτική αρμοδιότητα αρμοδιότητα Ευρωπαϊκή Τελωνειακή Εσωτερική αγορά Προστασία Ένωση Κοινωνική πολιτική /βελτίωση της Οικονομική, κοινωνική δημόσιας υγείας Περιοχή ελεύθερης αγοράς και εδαφική ενότητα και κανόνες ανταγωνισμού Αγροτική και αλιευτική Βιομηχανία για την λειτουργία της εκτός θαλ/σιων εσωτερικής αγοράς βιολογικών πηγών Πολιτισμός Περιβάλλον Nομισματική πολιτική για τα Προστασία καταναλωτή Τουρισμός Κ-Μ των οποίων το νόμισμά Μεταφορά μόρφωση και τους είναι ευρώ Ενέργεια αθλητισμός Περιοχή ελευθερίας, Διατήρηση των θαλάσσιων ασφαλείας και Πολιτική προστασία βιολογικών πηγών υπό δικαιοσύνης την ΚΑΠ Κοινές ανησυχίες σε ότι Διοικητική αφορά την δημόσια υγεία συνεργασία Kοινή εμπορική πολιτική 51  ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ Σε τομείς όπου η Ένωση δεν έχει αποκλειστικές αρμοδιότητες, 9 Κ- Μ μπορούν να αναπτύξουν ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ τους. Ενίσχυση της αρχής της επικουρικότητας (Η ΕΕ παρεμβαίνει όπου το Κ.Μ. δεν έχει την δυνατότητα να ανταποκριθεί) Νέες πολιτικές που εισήχθησαν: περιβάλλον και κλιματική αλλαγή, ενεργειακή πολιτική, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ο αθλητισμός, το διάστημα, ο τουρισμός, η πολιτική προστασία και η διοικητική συνεργασία Θέσπιση ρήτρας αμοιβαίας άμυνας (ΚΠΑΑ),όλα τα Κ-Μ υποχρεούνται να παράσχουν βοήθεια σε ένα κράτος μέλος που δέχεται επίθεση. Θέσπιση ρήτρας αλληλεγγύης σε Κ-Μ που πλήττονται από φυσικές καταστροφές (rescEU) Μόνιμη συνεργασία Κ-Μ που δεσμεύονται να συμμετέχουν σε ευρωπαϊκά προγράμματα στρατιωτικού εξοπλισμού (παροχή μάχιμων μονάδων για άμεση δράση μετά από ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο. 52  ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε την ιθαγένεια της Ένωσης. - Πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι κάθε πρόσωπο που έχει την υπηκοότητα ενός Κράτους-Μέλους. - Η καθιέρωση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας απέβλεπε στην ενίσχυση και την προώθηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, με τη μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. - Η Συνθήκη του Άμστερνταμ διευκρίνισε τη σχέση μεταξύ της ευρωπαϊκής και της εθνικής ιθαγένειας καθώς ανέφερε ότι η «ιθαγένεια της Ένωσης προστίθεται και δεν αντικαθιστά την εθνική ιθαγένεια». 53  ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ-ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιθαγένεια της ΕΕ σύμφωνα με τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, είναι: Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών-μελών Δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι (Ευρωεκλογές ή δημοτικές εκλογές στο κράτος-μέλος της κατοικίας τους) Δικαίωμα προξενικής προστασίας για τους πολίτες της ΕΕ των οποίων το κράτος δεν εκπροσωπείται σε χώρα εκτός ΕΕ Δικαίωμα να απευθύνονται στα θεσμικά Όργανα της ΕΕ σε μία από τις γλώσσες των Συνθηκών Δικαίωμα αναφοράς (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) Δικαίωμα προσφυγής στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή. 54  ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ – ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Δικαίωμα αίτησης στην Επιτροπή να προτείνει νέα νομοθεσία (Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών) Θεμελιώδη δικαιώματα (Η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες) Άλλα διασυνοριακά δικαιώματα (Κοινωνική ασφάλιση, Υγειονομική περίθαλψη, σπουδές, ηλεκτρονικές αγορές, φθηνότερες κλήσεις κινητής τηλεφωνίας, προσιτή ενέργεια) 55 2004: ΣΥΝΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΠΙΣΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Η Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος ήταν η κατάληξη μιας μακράς διαδικασίας ολοκλήρωσης, που σηματοδοτήθηκε από διαδοχικές διευρύνσεις. Η Συνθήκη εγκρίθηκε από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών τον Ιούνιο του 2004 και υπεγράφη στη Ρώμη στις 29 Οκτωβρίου 2004, αλλά δεν επικυρώθηκε. Δημοψηφίσματα σε Ολλανδία και Γαλλία ΑΡΝΗΤΙΚΑ στο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα που συνέταξε ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν. Περίοδος προβληματισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 56  ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ. Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει πρόταση για νομοθετική πράξη. Η αίτηση αυτή πρέπει να υπογράφεται τουλάχιστον από 1 εκατομμύριο πολίτες που προέρχονται από το ένα τέταρτο τουλάχιστον των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σήμερα τουλάχιστον 7 κράτη-μέλη). Όλοι οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (υπήκοοι κράτους- μέλους) σε ηλικία που τους παρέχει δικαίωμα ψήφου στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (18 ετών, με εξαίρεση την Αυστρία όπου το όριο ηλικίας είναι 16 ετών) μπορούν να υποστηρίξουν μια Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών. 57  2000: ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ. Η υιοθέτηση του Χάρτη ανακηρύχθηκε επίσημα στη Νίκαια τον Δεκέμβριο του 2000 από το Eυρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή. Το Δεκέμβριο του 2009, η θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λισσαβόνας κατέστησε το Xάρτη νομικά δεσμευτικό ισότιμα με τις συνθήκες. Για το λόγο αυτό, ο Xάρτης τροποποιήθηκε και έγινε η επίσημη διακήρυξή του για δεύτερη φορά το Δεκέμβριο του 2007. Ο Χάρτης συγκεντρώνει σε ένα μόνο έγγραφο δικαιώματα που μέχρι τότε ήταν διάσπαρτα στις διάφορες νομοθετικές πράξεις, όπως στις εθνικές νομοθεσίες και τη νομοθεσία της EE, καθώς και στις διεθνείς συμβάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗE), του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ΔΟE). Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων περιλαμβάνει ένα εισαγωγικό προοίμιο και 54 άρθρα που κατανέμονται σε 7 κεφάλαια: Kεφάλαιο I: Αξιοπρέπεια. Kεφάλαιο II: Ελευθερία. Kεφάλαιο III: Ισότητα. Kεφάλαιο IV: Αλληλεγγύη. Kεφάλαιο V: Ιθαγένεια. Kεφάλαιο VI: Δικαιοσύνη. Kεφάλαιο VII: Γενικές διατάξεις. 58