Sağlık Sosyolojisi Özeti PDF

SAĞLIK SOSYOLOJİSİ ÖZET KAYNAK: BRADBY Hannah, Medical Sociology, Sage Publications Ltd. 2009 HASTALIĞIN SOSYAL NEDENLERİ Tıp, teşhis sürecinde patojenin rolünü vurguladığı, ancak bir patojenin neden bir bireyde hastalığa neden olurken diğerinde neden olmadığını açıklayamadığı için eleştirilmişti...

SAĞLIK SOSYOLOJİSİ ÖZET KAYNAK: BRADBY Hannah, Medical Sociology, Sage Publications Ltd. 2009 HASTALIĞIN SOSYAL NEDENLERİ Tıp, teşhis sürecinde patojenin rolünü vurguladığı, ancak bir patojenin neden bir bireyde hastalığa neden olurken diğerinde neden olmadığını açıklayamadığı için eleştirilmiştir. Enfeksiyöz bir etkene (viral veya bakteriyel) maruz kalmak, hastalığın başlangıcını açıklamanın bir parçasıdır, ancak maruziyetin tamamı enfeksiyona yol açmadığından bu yeterli bir cevap değildir. Bulaşıcı hastalıktan kronik hastalığa geçiş son iki yüzyılda meydana geldi. Erken ölüm riskinin düşmesiyle yaşam süresinde de genel bir artış meydana gelmiştir. Popülasyonlarda hastalığın dağılımını ölçmek için giderek daha sofistike araçların geliştirilmesi, bulaşıcı hastalıkların gerilemesi ve kronik hastalıkların insanın önemli özellikleri olarak ortaya çıkması aynı dönemde gerçekleşmiştir. SINIF, SAĞLIK VE ENDÜSTRİ DEVRİMİ Bir kişinin toplumdaki konumu, onun hastalık, erken ölüm ve yaşama şansını etkileyecektir. Yoksunluk içinde doğmak ve yoksunluk içinde yaşamaya devam etmek, hastalık ve erken ölüm olasılığını artırmaktadır. Yoksulluk ve ölüm oranlarının ilişkili olduğu gözlemi, kentsel ortamlardaki kötü yaşam ve çalışma koşullarının yüksek hastalık ve ölüm oranlarıyla ilişkilendirildiği on dokuzuncu yüzyılın başlarından beri belgelenmiştir. On dokuzuncu yüzyıldaki endüstriyel genişlemenin, işçileri ilgili koşullardaki belirli çevresel risklere maruz bıraktığı bilinmektedir. Ancak, mesleğe özgü hastalıkların yanı sıra, şehirler araştırıldıkça ve ölüm oranları hesaplandıkça, aşırı yoksulluk ve ölüm oranı arasındaki pozitif ilişkinin göz ardı edilemezliği görülmüştür. Tüberkülozun 19. yüzyılın ilk yarısında şehirli yoksulların bir hastalığı olduğu biliniyordu. Sanayi şehirlerinin aşırı kalabalık, bakımsız koşulları da çalışan sınıflar arasında kolera gibi yeni hastalıkların ilerlemesine yol açmıştır 19\. yüzyılda Louis René Villermé Paris\'in en fakir mahallelerinin sürekli olarak en yüksek ölüm oranlarına sahip olduğuna dair kanıtlar yayınlamıştır. William Farr da Britanya'da bir hastalık kaydı geliştirmiş ve doğum ve ölüm kayıtlarını on yıllık nüfus sayımlarıyla ilişkilendirmiştir. Tıp eğitimi ve pratiği, istatistik tutkusuyla birlikte, artık epidemiyoloji denilen alanı oluşturmuştur. Thomas Malthus (1766-1834), 1798\'de, nüfusların nasıl geçim araçlarından daha hızlı büyüdüğünü ve yoksulluk ve kıtlığın doğal sonuçları üzerine bir makale yayınladı. Bu çalışmanın ardından Malthus yoksulluk ve kıtlığın bireysel veya grup çabalarıyla önlenebileceğini öne sürmüştür. Diğer birçok bilim adamı ise yoksulluğu ve hastalığı alt sınıfların yozlaşmasının sonucu olarak görmekteydi. On dokuzuncu yüzyılda, hastalık bulaşma mekanizmalarının daha iyi anlaşılmasıyla birlikte, profesyonel bir kamu hizmetinin gereği olarak halk sağlığı kurumuna yol açan tartışmalar başlamış ve bu doğrultuda gelişmeler yaşanmıştır. 1900\'den sonra gıda arzının, çalışma koşullarının ve konutun düzenlenmesi yoluyla yoksulların sefaletinin hafifletilmesi, nüfus genelinde sağlığın iyileştirilmesine yönelik hareketin bir parçası olmuştur. Bu süreç başlamadan önce, on dokuzuncu yüzyılın başında, diğer nedenlerin yanı sıra hastalık ve yaralanmadan kaynaklanan ölümleri içeren kaba ölüm oranı 1000 kişide 18\'di. Bir işçi sınıfı mensubunun ortalama ölüm yaşı 25 iken, bir iyi halli kişinin yaşı 46 ile neredeyse iki katıydı. Bu kaba ortalamalar, tüm nüfusun büyük bir bölümünün bugünün standartlarına göre erken öldüğünü ve erken ölüm riskinin meslek ve sosyal konumla yakından bağlantılı olduğunu göstermektedir. SOSYAL SINIF VE EŞİTSİZLİK Eşitsizliğe yönelik kamu politikası yaklaşımları Eşitsizliği inceleyen pek çok kişi için sosyal sınıf, sosyal konumu belirlemenin basit bir aracından daha fazlasıdır. Günümüzde üretim araçlarının sahipleri genellikle küresel şirketlerdir ve bu şirketlerin çoğu fabrikaların yanı sıra çağrı merkezleri, eğlence tesisleri, internet sunucuları, petrol rafinerileri, ilaç laboratuvarları ve hastanelere de sahiptirler. Diğer taraftan emeğini çok düşük ücretlere satmak zorunda kalanlar küresel bir sınıfı oluşturmaktadır. Örneğin, düşük ücretli imalat işi artık büyük ölçüde gelişmekte olan dünyada gerçekleştirilmektedir. İngiltere'de 1970\'lerin sonunda, Sir Douglas Black\'in başkanlık ettiği bir çalışma grubu, sağlıktaki eşitsizliklere ilişkin mevcut kanıtlar üzerine çalışma yapmışlardı. Grup, Kara Rapor olarak bilinen bulgularını yayınladı ve birincil keşfi, yüksek sosyal sınıfları destekleyen ölüm ve hastalık oranlarında büyük farklılıkların varlığıydı. Vasıfsız işçilerin sosyal sınıfındaki yetişkin erkeklerin ölüm oranı, profesyonel işçilerin sosyal sınıfındaki yetişkin erkeklerin iki katıydı. Kara Rapor, sağlıktaki eşitsizlikler konusunda bir kişinin içine doğduğu sosyal hiyerarşideki pozisyonun, yaşam şansları üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunun doğrulanması açısından şok edici bir kanıt sunmaktaydı. Sınıflara göre sağlık eşitsizliklerine neden olan mekanizmalar Kara Rapor, sınıfa göre ölüm oranlarındaki sağlık eşitsizliklerinin neden olabileceği dört olası yol önermişti: 1 insan eseri; 2 sosyal seçim; 3 davranışsal ve kültürel etkiler; 4 materyalist veya yapısal etkiler. Alandaki araştırmacılar, sağlık eşitsizliklerinin, ölçüm ve tanımlama özelliklerinin bir yan ürünü veya yapay ürünü olmaktan ziyade, dünyanın her yerinde bulunabilen eşitsiz sosyal ilişkilerin gerçek bir yansıması olduğu konusunda hemfikirdirler. Artefakt ve seçim, sağlık eşitsizliklerinin teorik açıklamalarıdır, ancak artık sağlık eşitsizliklerine ilişkin araştırma gündeminin önemli bir parçasını oluşturmamaktadır. Üçüncü olası açıklama -hastalıkların insanların beslenme, sigara, içki, egzersiz ve meslekleri ile ilgili yaptıkları seçimlerden kaynaklandığı- son derece etkili olmuştur. Bu, bir kişinin sosyal sınıfının, sağlığı geliştirme ve sağlığa zarar verme davranışlarındaki sınıf temelli farklılıklar nedeniyle sağlığını belirlediğini savunur. Sağlığın iyileştirilmesi için davranış değişikliği, post-endüstriyel, kapitalist toplumların bireyci eğilimleriyle yankılanır ve kötü halk sağlığı sorununun bireylere geri yüklenmesine de izin verir. Sağlık eşitsizliklerini bireysel davranışlar açısından açıklamaya yönelik girişimler, sürekli olarak davranışsal seçimin gerçekleştiği bağlamı göz ardı etmekle eleştirilmiştir. Örneğin, yoksul bir bölgede yaşayan ve ailesinin diyetini iyileştirmek isteyen bir kadın, daha varlıklı bir bölgede yaşayan birinin karşılaşmayacağı önemli yapısal engellerle karşı karşıyadır. Mevcut dükkan çeşitleri genellikle daha fakir bölgelerde daha sınırlıdır ve mevcut yiyecek çeşitleri de daha sınırlıdır. Yoksul mahallelerde, kepekli ekmek ve taze sebzeler gibi \"daha sağlıklı\" seçeneklerin bulunduğu yerlerde, varlıklı mahallelere göre daha pahalı olabildiği gösterilmiştir. Bu bizi Kara Rapor\'da listelenen dördüncü açıklayıcı mekanizmaya, yani sosyal sınıfın, yaşamın maddi koşullarındaki sosyal sınıf farklılıkları aracılığıyla sağlığı belirlediği sonucuna getirir. Diğer bir deyişle maddi veya yapısal faktörlerin sağlığın üzerindeki etkisine getirir. Dördüncü mekanizma, yoksun gruplar arasında kötü sağlık sonuçlarını ortaya koymuştur. Birçok araştırmacı, kültürel veya davranışsal etkilerin yapısal veya maddi etkilerden analitik olarak ayrılamayacağını savunmuştur. Örneğin istihdam ve eğlence amaçlı tesislerin sınırlılığı gibi maddi koşullar daha yüksek sigara içme oranlarına neden olur. Maddi çevrenin sağlığa zararlı etkilerinin (nemli konut astımı şiddetlendiriyor gibi) ve tüketim tercihlerinin (sigara ve alkol kalp hastalığını teşvik eder) göreli katkıları ilgi odağı olmaya devam etmektedir. Çünkü bunlar farklı türde politika tepkilerini işaret etmektedir. Öte yandan, sınıf temelli eşitsizliklerin yanı sıra diğer sosyal farklılıklar açısından eşitsizlikleri açıklamak için psiko-sosyal ve yaşam boyu açıklamalar önerilmiştir. Bir kişinin sosyal hiyerarşideki konumu, mahallesinde ve iş yerinde sahip olduğu kontrol ve özerklik, sağlık üzerinde hem hastalık hem de ölümlülük açısından önemli bir etkiye sahiptir. Göreceli yoksulluk ve sosyal uyum eksikliği, yığının dibinde olma gibi olumsuz bir duyguya yol açar ve bu da endokrin sistemin stres hormonlarının mekanizması yoluyla sağlığa zarar verir. Bir kişinin göreli sosyal statüsünün sağlık için ne kadar önemli olabileceğini göstermek için Michael Marmot, Oscar kazanmış aktörlerin bu ödülü kazanmamış aday gösterilen oyunculardan ortalama dört yıl daha uzun yaşadığını gösteren bir Amerikan araştırmasından alıntı yapıyor. Marmot, daha yüksek sosyal statünün, her ikisi de sağlığı koruyan, yaşam koşulları üzerinde gelişmiş bir kontrol derecesi ve tam sosyal katılım için daha iyi fırsatlar sunduğunu öne sürüyor. Bu \"psiko-sosyal\" mekanizmaya yönelik bir eleştiri, insanların maddi gereksinimlerindeki gerçek ve sistematik eksikliklerin devam eden önemini önemsizleştirmesi ve sorunun insanların içinde bulundukları duruma karşı tutumlarında yattığını ima etmesidir. Böylece, kendi talihsiz durumları için kurbanları suçlamanın başka bir yolu haline gelebilir. YAŞ VE CİNSİYET Sağlık eşitsizliklerine ilişkin araştırma raporları genellikle yaş ve cinsiyete göre standartlaştırılmıştır. Bu, yetişkinlikte ilerleyen yaşla birlikte sağlığın bozulma eğiliminde olduğu gerçeğini dikkate alırken, ergenlik sonrası erkekler ve kadınlar biraz farklı hastalık ve ölüm kalıpları gösterirler, bu kısmen cinsiyet farklılıklarıyla ilişkili biyoloji ve endokrinal ortamdaki farklılıklarla açıklanır. Erkeklerin ve kadınların morbidite deneyimlerini özetlemek zordur: Görünüşe göre kadınlar erkeklerden daha fazla semptomdan muzdariptir, ancak bunun nedeni çocuklarla doktora daha fazla gitmeleri, erkeklere kıyasla hastalığı bildirmeye daha fazla istekli olmaları olabilir. Erkekler ve kadınlar arasındaki ölüm oranlarındaki zıtlığı karakterize etmek daha kolaydır, çünkü sanayileşmiş ülkelerde kadınlar erkeklerden daha uzun yaşamaktadırlar ve şu anda yedi yıldan biraz daha az bir tutarsızlık var. ULUSLARARASI SAĞLIK EŞİTSİZLİKLERİ Batı ülkelerindeki bazı işyerleri, daha az endüstriyel ve mesleki kazayı önlemek ve işçilerin sömürülmesine izin vermemek için daha düzenli hale geldikçe, imalat işleri başka yerlere ihraç edildi. Tekrarlayan ve bazen tehlikeli işler, Vietnam ve Çin gibi yerlerde daha ucuz işgücü tarafından üstleniliyor ve bunun olası etkisi, yerel eşitsizlikleri azaltıyor, ancak zengin ve fakir arasındaki küresel uçurumu genişletiyor. Sağlık eşitsizlikleri dünya çapında politika sorunlarıdır. Batı ülkelerindeki işgücünün yapısındaki değişiklikler, üretim hatlarının otomatik hale gelmesi ve insan emeğinin başka yerlerde daha ucuza bulunabilmesi nedeniyle artık çok sayıda insanın yarı vasıflı ve vasıfsız imalat işlerinde çalışmadığı anlamına geliyor.