Q1 - Filipino sa Piling Larang (First Semester - Quarter 1- 2024-2025) PDF

FILIPINO SA PILING LARANG FIRST SEMESTER – QUARTER 1 I S.Y. 2024-2025 ARALIN 1: PAGSULAT ARALIN 1: PAGSULAT BERNALES, ET AL. (2001) PAGSULAT...

FILIPINO SA PILING LARANG FIRST SEMESTER – QUARTER 1 I S.Y. 2024-2025 ARALIN 1: PAGSULAT ARALIN 1: PAGSULAT BERNALES, ET AL. (2001) PAGSULAT IMPORMATIBONG PAGSULAT Impormasyon Imahe Naghahangad na makapagbigay impormasyon at paliwanag. Pagsasalin Teksto MAPANGHIKAYAT NA PAGSULAT Ekspresyon Pagpapahayag Naglalayong makumbinsi ang mga mambabasa tungkol sa isang katwiran, opinyon, o paniniwala. Malikhain Komprehensyon MALIKHAING PAGSULAT Pagpapahayag lamang ng kathang isip, imahinasyon, Ang pangunahing sangkap ay mga titik o letra. ideya, damdamin o kombinasyon ng mga ito. Ang alpabetong Filipino ay binubuo ng 28 na letra. I. KAHULUGAN AT KALIKASAN NG PAGSULAT IV. PROSESO NG PAGSULAT Ito ay hindi lamang komplikado. Ito ay pagsasalin sa papel o sa ano mang Nagiiba-iba rin ito depende sa manunulat. kasangkapang maaaring magamit na mapagsasalinan Mabubuod ito sa tatlong pangunahing hakbang. ng mga nabuong salita, simbolo, at ilustrasyon ng isang tao o mga tao sa layuning maipahayag ang kanyang isipan. A. BAGO SUMULAT (PRE-WRITING) Nagaganap ang paghahanda sa pagsulat. A. XING AT JIN (1989) Isang komprehensiyong kakayahang naglalaman ng B. HABANG SUMUSULAT (ACTUAL WRITING) wastong gamit, talasalitaan, pagbubuo ng kaisipan, Ito ang aktwal na pagsusulat. retorika, at iba pang mga elemento. Ito ay ginagamitan ng burador, draft, o scratch. Akdang tuluyan o prosa Hakbang sa pagtatala B. BADAYOS (2000) Ang kakayahan sa pagsulat ng mabisa ay isang bagay na totoong mailap para sa nakararami sa atin maging C. PAGKATAPOS SUMULAT (REWRITING) ito’y pagsulat sa unang wika o pangalawang wika man. Pag-eedit at pagrerebisa ng draft. Dapat ito ay mayroong wastong grammar, bokabulari, at pagkakasunod-sunod ng mga ideya o lohika. C. KELLER (1985) Ang pagsulat ay isang biyaya, isang pangangailangan at isang kaligayahan ng nagsasagawa nito. ILUSTRASYON D. PECK AND BUCKINGHAM (2006) Ito ay ekstensyon ng wika at karanasang natamo ng isang tao mula sa kanyang pakikinig, pagsasalita, at pagbabasa. Hindi linear ang proseso ng pagsulat. LIMANG MAKRONG KASANAYAN Ang isang manunulat ay kailangang magpabalik-balik sa una o huling hakbang bago sa pinal. Pagsusulat Pagbasa V. BAHAGI NG TEKSTO Panonood Pakikinig A. PANIMULA Pagsasalita Ito ay napakahalaga dahil inaakit nito ang mga mababasa. Dito ipinapakilala ang paksa at tisis ng teksto. II. LAYUNIN SA PAGSULAT Kapwa isang gawaing personal at sosyal ang pagsulat. B. KATAWAN Wastong paglalahad ng mga detalye at kaisipang nais A. PERSONAL ipahayag. Gawain ito kung ang pagsusulat ay ginamit para sa Mayroong kaugnayan at kaisahan. layuning ekspresibo o sa pagpapahayag ng iniisip o nadarama. C. WAKAS Makapag-iwan ng kakintalan B. SOSYAL Ito ay nakabuod at mayroong makabuluhang pag-iisip o Gawain naman ang pagsusulat kung ito ay ginagamit repleksyon. para sa layuning panlipunan o kung ito’y nasasangkot ng pakikipag-ugnayan sa iba pang tao sa lipunan ang layuning ito ay tinatawag ding transaksyonal. BOGNOT, P.N. 1  FIL: FIRST SEMESTER (Q1) VI. PAMARAAN NG PAGSULAT B. EBIDENSYA A. PARAANG IMPORMATIBO Ang iskolar na lahat ng disiplina ay gumagamit ng mga Binubuo ng bagong impormasyon at kabatiran sa mga mapagkakatiwalaang ebidensya upang suportahan ang mambabasa. katotohanang kanilang inilalahad. Mahalaga na ito ay may ebidensya. Maininam na magkaroon ng citations (datos, katotohanan, ebidensya) na makikita sa sanggunian. B. PARAANG EKSPRESIBO Binubuo ng sariling opinyon, paniniwala, ideya, at C. BALANSE kaalaman. Ang paglalahad ng mga haka, opinyon, at argumento ay kailangang gumamit ng wikang walang pagkiling, C. PARAANG NARATIBO seryoso, at di-emosyonal nang maging makatwiran ang Ito ay nagkwe-kwento o nagsasalaysay. mga nagsasalungatang pananaw. Tiyak na pagkakasunod- sunod. Dapat ay mayroong kang malinaw na layunin. Iwasan din ang pagkopya sa gawa ng iba o D. PARAANG DESKRIPTIBO plagyarismo. Maglalarawan ng katangian, anyo, hugis, o pangyayari batay sa mga nakikita, naririnig, natunghayan, IV. LAYUNIN NG AKADEMIKONG PAGSULAT naranasan, o nasaksihan. A. MAPANGHIKAYAT NA LAYUNIN Obhetibo at subhetibo Mahikayat ang mga mambabasa na maniwala sa kanyang posisyon hinggil sa paksa. E. PARAANG ARGUMENTATIBO Manghikayat o mangumbinsi B. MAPANURING LAYUNIN Isyu ng argumenting dapat pagtakunan o pag-usapan. Maipaliwanag at suriin ang mga posibleng sagot sa isang tanong at piliin ang pinakamahusay na sagot ARALIN 2: AKADEMIKONG PAGSULAT batay sa ilang pamantayan. AKADEMIKONG PAGSULAT C. IMPORMATIBONG LAYUNIN Ang pinakamalawakang depinisyon na mabibigay para Maipaliwanag ang posibleng sagot sa isang tanong sa akademikong pagsulat ay ano mang pagsulat na upang mabigyan ang mga mambabasa ng bagong isinasagawa upang makatupad sa isang impormasyon kaalaman hinggil sa isang paksa. pangangailangan sa pag-aaral. Ito ang mga talata na ginagawa sa loob ng isang V. TUNGKULIN O GAMIT paaralan. Lumilinang ng kahusayan sa wika. o Ito ay pinag-aaralan. I. ARROGANTE ET AL. 2007 o Pagiging eksperto at hasa sa wika. Ang pagbuo ay depende sa kritikal na pagbasa ng isang Lumilinang ng mapanuring pag-iisip. indibidwal. o Ito ay pinag-iisipan. Dapat ay naiintindihan mo ang sarili mong isinulat. Lumilinang ng mga pagpapahalagang pantao. o Ito ay pang-tao. II. PAGSULAT NG SULATING PANG-AKADEMIKO o Moral at ethics. Gumagamit ito ng piling-piling salita at Isang paghahanda sa propesyon. isinasaalang-alang ang target na mambabasa. o Ito ay paghahanda. Mga pormal na salita (pampanitikan o pambansa) lamang ang ginagamit sa sulating pang-akademiko. KATANGIAN NG ISANG AKADEMIKONG Mahigpit din sa paggamit ng tamang bantas at baybay PAGSULAT ng salita dahil ang mga sulating ito ay nakatuon sa pagbibigay kaalaman. I. PORMAL Kinapapalooban ito ng isang paksa. Makikita ito sa mga salitang ginagamit at pagkakabuo Maayos na inihahanay ang mga pangungusap, talata, at ng mga pangungusap. seksyon upang maging malinaw ang pagkakabuo ng Kailangang maingat na pinipili ang mga salitang mga ideya at paliwanang ng mga ito. gagamitin. Upang maging malinaw ang gawa, dapat konektado ang Hindi maaaring gumamit ng mga impormal na salita bawat salita. kagaya ng balbal o kolokyal, maliban na lang kung ang Ang karaniwang estruktura ng isang akademikong paksa ng sulating pang-akademiko ay tungkol sa mga pagsulat ay may simula na karaniwang nilalaman ng salitang impormal. introduksyon, gitna na nilalaman ng mga paliwanag, at wakas na nilalaman ng resolusyon, konklusyon, at II. TIYAK rekomendasyon. Mahalagang batid ng manunulat kung ano ang tunguhin ng kanyang isinusulat. III. KALIKASAN NG AKADEMIKONG PAGSULAT Ang tunguhin ang magbibigay ng katiyakan kung para saan ang isinulat na sulating pang-akademiko. A. KATOTOHANAN Mahalagang katangian ito lalo na sa mga pananaliksik Nagpapakita na ang manunulat ay nakakagamit ng kung saan bumubuo ng mga tanong na nagsisilbing kaalaman at metodo ng disiplinang makatotohanan. gabay sa tunguhin ng isinasagawang pag-aaral. Ito ang mga reperensya, pruweba, o katibayan. III. MAY PANININDIGAN Mababakas ang kredibilidad ng manunulat sa kanyang mismong isinulat. BOGNOT, P. N. 2  FIL: FIRST SEMESTER (Q1) Magagawang panindigan ng manunulat ang kanyang mga ebidensya, patunay o ano mang nagpapatibay sa mga isinulat kung sapat ang kanyang impormasyon at kanyang argumento. datos na paninindigan sa paraang mahusay na Kailangang maging maingat. pangangatwiran. Ang kailangan ay hitik sa katotohanan (facts) ang AYON SA VSM.SIC (KATANGIAN) nilalaman ng sulatin. I. MALINAW NA LAYUNIN Kadalasan ang pagkakaroon ng mga parenthetical Ang layunin ng akademikong pagsulat ay matugunan citations ay nakakadagdag ng kredibilidad at ang mga tanong kaugnay sa isang paksa. paninindigan sa manunulat dahil ito ay may pang Ang tanong na ito ang nagbibigay layunin. batayan at hindi lamang mula sa kanyang sariling opinyon. II. MALINAW NA PANANAW Ang akademikong pagsulat ay hindi lamang listahan ng IV. MAY PANANAGUTAN mga katotohanan o facts at paglalagom ng mga Mahalagang pahalagahan at kilalanin ng may-akda ang sources. tekstong pinaghanguan o pinagbatayan ng isinulat na Ang manunulat ay maglalahad ng mga ideya at saliksik sulating pang-akademiko upang maiwasan ang ng iba pang layunin ng kanyang papel upang maipakita anumang isyu. ang kanyang sariling pag-iisip hinggil sa paksa ng kanyang papel. V. MALINAW Ito ang tinatawag na sariling punto de bista ng mga Ang organisadong paglalagay ng mga ideya ay manunulat. kailangang taglay ang sulating pang-akademiko, nang sa gayon ay maging malinaw ang nilalaman nito. III. MAY POKUS Makatutulong sa pagiging malinaw ang nilalaman nito Bawat pangungusap at bawat talata ay kailangang kung hindi magiging magulo ang paraan ng paglalahad sumusuporta sa teksto. ng mga ideya. Kailangang iwasan ang mga hindi kinakailangan, hindi nauugnay, hindi mahalaga, at taliwas na impormasyon. AYON SA UEAF (KATANGIAN) I. KOMPLEKS IV. LOHIKAL NA ORGANISASYON Ang pagsulat ng wika ay mas kompleks kaysa sa May sinusunod na istandard ang akademikong pasalitang wika. pagsulat. Ang pagsulat ng wika ay mas higit na mahahabang Ito ay organisado at dapat na mauunawaan ng salita. mambabasa. Mas teknikal ang pagsulat dahil kailangan na Ang nilalaman ng isang akademikong papel ay isaalang-alang ang gramatika, bokabularyo, at introduksyon, katawan, at konklusyon. pangungusap. V. MATIBAY NA SUPORTA II. PORMAL May sapat at kaugnay na suporta para sa pangungusap Higit na pormal ang akademikong pagsulat kaysa iba at tesis. pang sangay ng pagsulat. Hindi angkop dito ang kolokyal at balbal na salita at VI. MALINAW AT KUMPLETONG EKSPLENASYON ekspresyon. VII. EPEKTIBONG PANANALIKSIK III. TUMPAK Kailangang gumamit ng napapanahon, propesyonal, at Sa akademikong pagsulat ang mga datos tulad ng facts akademikong hanguan ng mga impormasyon. at figures ay inilalahad ng tumpak o walang kabis o walang kulang. VIII. ISKOLARLING ESTILO NG PAGSULAT Napakahalaga na maiwasan ang mga pagkakamali sa IV. WASTO grammar, ispelling, pagbabantas, at bokabularyo sa Ang akademikong pagsulat ay gumagamit ng wastong pagsulat nito. bokabularyo at salita. ANYO NG PAGSULAT V. OBHETIBO I. MALIKHAING PAGSULAT Ang pokus nito kadalasan ay ang impormasyong nais Layunin nito ay aliwin, pukawin, at antigin ang ibigay at ang mga argumentatibong nais gawin sa halip imahinasyon at damdamin ng mga mambabasa. na ang manunulat mismo o ang kanyang mambabasa. Piksyon ng malikot na imahinasyon o kathang-isip. Halimbawa: VI. EKSPLISIT o Maikling Kwento Ang akademikong pagsulat ay eksplisit sa ugnayan sa o Dula o Tula loob ng teksto. o Pelikula o Teleserye Responsibilidad ng manunulat nito na gawing malinaw o Komiks sa mambabasa kung paano ang iba’t ibang bahagi ng o Musika teksto ay nauugnay sa isa’t isa. Dapat konektado mula sa simula hanggang wakas. II. PROPESYONAL NA PAGSULAT Isang tiyak na propesyon o larangan sa anyong ito. VII. RESPONSABLE Ang paggawa ng ganito ay kadalasang batay sa Sa akademikong pagsulat, ang manunulat ay kailangan propesyon o bokasyon ng isang tao. maging responsable lalong-lalo na sa paglalahad ng BOGNOT, P. N. 3  FIL: FIRST SEMESTER (Q1) III. TEKNIKAL NA PAGSULAT Basahin ang ginawa, suriin, at kung mapaikli pa ito nang Layunin nito ay lumutas ng isang komplikadong hindi nababawasan ang kaisipan. suliranin, bumuo ng pag-aaral o proyekto. Dapat na malawak ang kaisipang sakop. SINTESIS I. KAHULUGAN IV. DYORNALISTIK NA PAGSULAT Ito ang pagsasama ng dalawa o higit pang buod. Kaugnayan sa pamamahayag ng anyo ng ganitong Paggawa ng koneksyon sa pagitan ng dalawa o higit sulatin. pang mga akda o sulatin. Bihasa sa pangangalap at pagsulat ng mga totoo, Pinagsasama-sama ng iba’t-ibang mga akda upang obhetibo, at makabuluhang mga balitang nagaganap sa makabuo ng sulating maayos at malinaw na kasalukuyan. nagdurugtong sa mga ideya at mula sa maraming Karaniwan sa mga pahayagan, magasin, o mga inuulat sangguniang ginagamit ang sariling pananalita ng sa radio, telebisyon o maging sa social media gamit ang sumulat. live streaming. II. KALIKASAN V. REPERENSIYAL A. EXPLANATORY SYNTHESIS Inirerekomenda sa iba ang mga sangguniang maaaring Naglalayong tulungan ang nagbabasa o nakikinig na pagkunan ng mga datos o impormasyon tungkol sa lalong maunawaan ang mga bagay na tinatalakay. isang paksa. Sa pamamaraan na ito nagkakaroon ng bagong Huling bahagi ito ng pananaliksik o mga kabanata. impormasyon. ARALIN 3: IBA’T IBANG URI NG B. ARGUMENTATIVE SYNTHESIS PAGLALAGOM Sinusuportahan ang mga pananaw na ito ng mga makatotohanang impormasyon na hango sa iba’t-ibang PAGLALAGOM mga sanggunian na inilahad sa paraang lohikal. Ito ay nakikita sa mga pananaliksik. Ito ay dapat na may paninindigan at nanghihikayat. Ito ang pinakamaikling panitikan. III. URI NG SINTESIS BUOD A. BACKGROUND SYNTHESIS I. KAHULUGAN Nangangailangang pagsama-samahin ang isang ligang Ito ay tala ng isang indibidwal. impormasyon ukol sa isang paksa at karaniwan itong Ito ay base sa sariling pananalita, ukol sa narinig, inaayos ayon sa tema at hindi ayon sa sanggunian. nabasang artikulo, balita, aklat, panayam, isyu, Dito makikita ang general context ng teksto. usap-usapan at iba pa. Maaaring magsulat o magpahayag ng buod ng isang B. THESIS-DRIVEN SYNTHESIS nakasulat na akda ng oral na pahayag. Halos katulad nito ang background sythesis, ngunit Ito ay isang uri ng lagom na ginagamit sa akdang teksto nagkakaiba sa pagtuon, hindi lamang sa simpleng o ibang panitikan. pagkilala at paglalahad ng paksa ang kailangan kung Ito ay binubuo ng isang talata o higit pa. hindi ang malinaw na pag-uugnay ng mga punto sa Mahalagang maibuod lamang ang nilalaman ng binasa tesis ng sulatin. o napanood gamit ang sariling salita. Dapat itong patibayin at may katotohanan. I. KALIKASAN C. SYNTHESIS FOR THE LITERATURE A. SWALES AT FEAT (1994) Ginagamit ito sa mga sulating pananaliksik. Kailangan tumatalakay sa kabuuan ng orihinal na Kadalasan kahingian ng mga sulating pananaliksik ang teskto. pagbabalik tanaw o pagrebyu sa mga naisulat ng Kailangang nailahad ang sulatin sa pamamaraang literatura ukol sa paksa. neutral o walang kinikilingan. Ito rin ang tinatawag na RRL o Review of Related Kailangan ang sulatin ay pinaikling bersyon ng orihinal Literature. at isinulat ito sa sariling pananalita ng gumawa. IV. HAKBANG II. KATANGIAN Linawin ang layunin sa pagsulat. Ito ay mayroong obhetibong balangkas (outline) Pumili ng mga naaayong sanggunian batay sa layunin Dapat na nagkakasunod-sunod ang mga pangyayari. at basahin nang mabuti ang mga ito. Hindi ito nagbibigay ng sariling ideya at kritisismo. Buuian ang tesis ng sulatin. Hindi nagsasama ng mga halimbawa o detalye o Bumuo ng plano sa organisasyon ng sulatin. impormasyong wala sa orihinal na akda. Isulat ang unang burador. Gumagamit ito ng mga susing salita (keywords). Ilista ang mga sanggunian. Gumagamit ito ng sariling pananalita ngunit napapanatili Rebisahin ang synthesis. ang orihinal na mensahe. Isulat ang pinal na sintesis. III. HAKBANG V. KATANGIAN Basahin ang buong akda at unawaing mabuti hanggang Nag-uulat ng tamang impormasyon mula sa mga makuha ang buong kaisipan o paksa ng diwa nito. sanggunian at gumagamit ng iba’t ibang estruktura ng Ilista o igrupo ang pangunahing ideya. pagpapahayag. Isulat sa sariling pangungusap at huwag lagyan ng Nagpapakita ito ng organisasyon ng teksto na kung sariling opinyon. saan madaling makikita ang mga impormasyong Ihanay ang ideya ayon sa orihinal. nagmumula sa iba’t ibang sangguniang ginamit. BOGNOT, P. N. 4  FIL: FIRST SEMESTER (Q1) Pinapatibay nito ang nilalaman ng mga pinag-hanguang RESULTA akda. Ipapakita rin ng abstrak kung ano ang kinalabasan ng pagaaral sa pamamagitan ng paglalahad ng mga VI. TANDAAN natuklasan ng mananaliksik. Gumamit ito ng pangatlong panauhan. Dapat na may tono ito ng pagkakasulat ng orihinal. KONGKLUSYON Dapat mailahad ang mga pangunahing tauhan at Sasagutin din nito ang ang mga implikasyon. kanilang mga gampanin at suliranin. Wasto ang gramatiko, pagbabaybay, at bantas. Huwag kalimutan ang sanggunian. B. DESKRIPTIBO Mas maikli (kadalasang nasa 100 na salita lamang) ABSTRAK kaysa sa impormatibong abstrak (naglalaman ng malapit sa 200 salita). I. KAHULUGAN Naglalaman lamang ito ng suliranin at layunin ng Ang abstrak o Abstract sa ingles ay nagmula sa salitang pananaliksik, metodolohiyang ginamit at saklaw ng Latin na abstractus na nangangahulugang drawn away pananaliksik ngunit hindi tinatalakay ang resulta, o extract from (Harper, 2016). kongklusyon at mga naging rekomendasyon ng Ang abstrak ay maikling buod ng artikulong naka batay pag-aaral. sa pananaliksik, tesis, rebyu, o katitikan ng komperensya. Ito ay naglalaman ng kaligiran ng pag-aaral, saklaw, C. KRITIKAL Ito ang pinakamahabang uri ng abstrak sapagkat halos pamamaraang ginamit, resulta, at konklusyon kagaya ito ng isang rebyu. (Koopman, 1977). Bukod sa mga nilalaman ng isang impormatibong Tinatawag din itong sinopsis o presi. abstrak, binibigyang-ebalwasyon din nito ang Ito ay isang sulatin na karaniwang matatagpuan sa mga kabuluhan, kasapatan at katumpakan ng isang akademikong papel tulad ng tesis, siyentipikong ulat, o pananaliksik. teknikal na lektyur. II. KAHALAGAHAN IV. HAKBANG Basahing mabuti at pag- aralan ang papel o Gumagamit ng abstrak ang akademikong papel upang akademikong sulatin na gagawan ng abstrak. madaling maipaunawa ang isang malalim at kompleks Hanapin at isulat ang mga pangunahing kaisipan o na pananaliksik. ideya ng bawat bahagi ng sulatin mula sa introduksyon, Maaari itong tumindig bilang isang hiwalay na teksto o kaugnay na literatura, metodolohiya, resulta at kapalit ng isang buong papel. konklusyon. Kadalasang ginagamit ang abstrak ng iba’t ibang Buoin gamit ang mga talata, ang mga pangunahing organisasyon bilang batayan ng pagpili ng proposal kaisipang taglay ng bawat bahagi ng sulatin. Isulat ito para sa presentasyon ng papel, workshop o panel ayon sa pagkakasunod-sunod ng mga bahaging ito sa discussion. kabuuan ng mga papel. Iwasang maglagay ng mga ilustrasyon, graph, table, at III. URI NG ABSTRAK iba pa maliban na lamang kung sadyang kinakailangan. A. IMPORMATIBO Basahing muli ang ginawang abstrak. Suriin kung may Ito ay naglalaman ng halos lahat ng mahahalagang nakaligtaang mahahalagang kaisipang dapat isama rito. impormasyon matatagpuan sa loob ng pananaliksik. Isulat ang pinal na sipi nito. Maaari itong mapag-isa sapagkat nagbibigay na ito ng buong ideya sa lalamanin ng pananaliksik. V. TANDAAN Nilalagom dito ang kaligiran, layunin, paksa, Lahat ng mga detalye o kaisipang ilalagay rito ay dapat metodolohiya, resulta, at konklusyon ng papel. na makikita sa kabuoan ng papel. Iwasan ang paglalagay ng statistical figures o table sa MOTIBASYON abstrak. Sinasagot ito ang tanong kung bakit pinag-aralan ng Gumamit ng mga payak, malinaw, at direktang mga mananaliksik ang paksa. pangungusap. Sa maikli at mabilis na paraan, kailangan maipakita sa Maging obhetibo sa pagsulat. Ilahad lamang ang mga bahaging ito ang kabuluhan at kahalagahan ng pangunahing kaisipan at hindi dapat ipaliwanag. pananaliksik. BIONOTE SULIRANIN I. KAHULUGAN Kailangan masagot ng abstrak kung ano ang sentral na Ito ay maituturing isang uri ng lagom na ginagamit sa suliranin o tanong ng pananaliksik. pagsulat ng personal profile ng isang tao. Ito ay impormatibong talata na naglalahad ng mga PAGDULOG O PAMAMARAAN klasipikasyon ng awtor at kanyang kredibilidad bilang Ilalahad ng isang mahusay na abstrak kung paano isang propesyonal. kakalapin o kinalap ang datos ng pananaliksik at kung Halimbawa: saan nagmula ang impormasyon at datos. o Dyornal Ibig sabihin magbibigay ito ng maikling paliwanag sa o Aklat metodolohiya ng pag aaral. o Website BOGNOT, P. N. 5  FIL: FIRST SEMESTER (Q1) A. DUENAS AT SANZ (2012) Upang ipaalam sa iba hindi lamang ang ating karakter Sa kanilang aklat na Academic Writing for Health kung hindi maging ang ating kredibilidad sa larangang Sciences, ang bionote ay tala ng buhay ng isang tao kinabibilangan. naglalaman ng buod ng kanyang academic career. Maipakilala ang sarili sa madla, sa pamamagitan ng mga personal na impormasyon tungkol sa sarili at II. KAIBAHAN NG BIONOTE maging ng mga nagawa o ginagawa sa buhay. Ang bionote ay maikli at siksik. Ang talambuhay at autobiography ay detalyado at mas TALUMPATI mahaba. I. KAHULUGAN Ang talumpati ay isang pormal na pagsasalita sa harap III. URI NG BIONIOTE ng mga tagapakinig o audience. A. MICRO-BIONOTE Ito ay isang uri ng pagdidiskurso sa harap ng publiko na Isang halimbawa nito ang impormatibong pangungusap may layuning magbigay ng impormasyon o manghikayat na inuumpisahan sa pangalan, sinusundan ng iyong kaugnay ng isang partikular na paksa o isyu. ginagawa, at tinatapos sa mga detalye kung paano Kinapapalooban ang talumpati ng kakayahan sa makokontak ang paksa ng bionote. pagpapahayag ng ideya nang may organisasyon, talas Karaniwang makikita ito sa mga social media bionote o ng pagsusuri at epektibong paggamit ng wika. business card bionote. Ito ay isang uri ng sanaysay Ito ay mayroon isa hanggang tatlong pangungusap. Ito ay may tatas at husay sa pagsasalita. Ito ay dapat magpaliwanag, maglahad, magsalaysay, at B. MAIKLING BIONOTE mangatwiran. Binubuo ng isa hanggang tatlong talatang paglalahad Ito ay isang uri ng sining. ng mga impormasyon ukol sa taong ipinakikilala. Ito ay may talastasang pang-madla Karaniwan din ang ganitong uri sa mga journal at iba pang babasahin. II. URI NG TALUMPATI Isang halimbawa nito ang bionote ng may-akda sa isang A. IMPORMATIBONG TALUMPATI aklat. Ito ay naglalayong magbigay ng impormasyon tungkol sa ano mang bagay, pangyayari, konsepto, lugar, C. MAHABANG BIONOTE proyekto at iba pa. Ordinaryo ang isang mahabang bionote sa Ang kabuuang diskurso nito ay maglahad at pagpapakilala sa isang natatanging panauhin. magpaliwanag upang maunawaan ng mga tagapakinig Ito ay dahil may sapat na oras para sa pagbasa nito o ang pagksang tinatalakay. espasyo para ito ay isulat. Dalawa hanggang walong pahina na doble ang espasyo B. MAPANGHIKAYAT NA TALUMPATI (double space). Persweysib na talumpati ay kadalasang nakatuon sa Maihahalintulad ito sa talambuhay ngunit mas maikli ito. mga paksa o isyung kinapapalooban ng iba’t ibang perspektiba o posisyon. IV. KATANGIAN Sa talumpating ito, nagbibigay ng partikular na tindig o Maikli ang nilalaman. posisyon sa isyu ang isang nagtatalumpati batay sa Gumagamit ito ng pangatlong panauhang pananaw. malalim niyang pagsusuri sa isyu. Kinikilala ang mga mambabasa. Gumagamit ito ng baliktad na tatsulok. III.PARAAN Nakatuon lamang sa mga angkop na kasanayan o A. IMPROMPTU O BIGLAANG TALUMPATI katangian. Ito ay isinasagawa nang walang ano mang paunang Binabanggit ang degree kung kinakailangan. paghahanda. Dapat tapat sa pagbabahagi ng mga impormasyon. o Sabihin ang tanong o Paksa V. HAKBANG o Ipaliwanag Tiyakin ang layunin. o Suportahan Pagdesisyonan ang haba ng susulatin bionote. o Ibuod Gamitin ang ikatlong panauhan. Simulan sa pangalan. B. EKSTEMPORANYO O PINAGHANDAANG Ilahad ang propesyong kinabibilangan. TALUMPATI Isa-isahin ang mahahalagang tagumpay. Ito ay kabaligtaran ng impromptu. Idagdag ang ilang di-inaasahang detalye. Ito ay maingat na inihahanda, pinagpaplanuhan at Isama ang pormal na larawan at contact information. ineensayo bago isagawa. Basahin at isulat muli ang bionote. C. MANUSKRITO VI. TANDAAN Ito ay ginagamit sa mga kumbensyon, seminar, o Nakasulat sa ikatlong panauhan programa sa pagsasaliksik kaya pinag-aaralan itong Balangkas sa pagsulat mabuti at dapat na nakasulat. Haba ng bionote Kaangkupan ng nilalaman IV. URI AYON SA LAYUNIN Antas ng pormalidad ng sulatin Larawan Impormatibo Oral Defense VII. BAKIT NAGSUSULAT NG BIONOTE? SONA BOGNOT, P. N. 6  FIL: FIRST SEMESTER (Q1) o ng isang tiyak na entidad tulad ng isang partidong Panljbang Brindis o toast politikal. Ang posisyong papel ay inilathala sa akademya, sa Pampasigla Pagtatapos politikal, sa batas, at iba pang domeyn. Ito ay naglalabas ng saloobin o opinyon. Panghihikayat Hukuman Simbahan II. LAYUNIN Halalan Ang layunin ng posisyong papel ay kumbinsihin ang mga mambabasa na may saysay at bisa ang mga Pagbibigay-galang Pamamaalam argumentong inihain sa kanila. Ang argumento ay pahayag na gumagamit upang Papuri Luksampati mahikayat at maimpluwensiya ng iba upang Pagtanggap maipaliwanag ang mga dahilan ng pagkiling sa isang Pagkilala posisyon. Karaniwang ginagamit ng malalaking organisasyon ang posisyong papel upang isa publiko ang kanilang opisyal V. DAPAT ISAALANG-ALANG na paniniwala, posisyon, o rekomendasyon. Tagapakinig Pangangailangan, kaalaman at interes III. KATANGIAN A. DEPINADONG ISYU Tema o Paksa Okasyon (layunin ng Ang posisyong papel ay hinggil sa mga kontrobersyal pagtitipon) na isyu, mga bagay na pinagtatalunan ng tao. Ang isyu ay maaaring mula sa isang partikular na Hulwaran Balangkas okasyon o sa isang nagaganap sa debate. Haba Oras na nakalaan B. KLARONG POSISYON Liban sa pagbibigay-kahulugan sa isyu, kailangang Bahagi Tatlong bahagi (introduksyon, mailahad nang malinaw ng awtor ang kanyang posisyon diskusyon at konklusyon) hinggil doon. C. MAPANGUMBINSING ARGUMENTO VI. BAHAGI Hindi maaaring ipagpilitan lamang ng awtor ang A. INTRODUKSYON (PANIMULA) kanyang punto. Layunin nito na mapukaw, magpaliwanag at maghanda. 10% hanggang 15% sa teksto MATALINONG KATWIRAN Ito ay gumagamit ng mga pang-akit atensiyon tulad ng Malinaw na maipaliwanag ang mga pangunahing punto biro, tanong, anekdota, tula at iba pa. na sumusuporta sa posisyon. Kailangan iwasan ang mga katagang “Maikli lamang ito” at “Sana’y hindi kayo mabagot’. SOLIDONG EBIDENSYA B. DISKUSYON (KATAWAN) Ebidensyang sumusuporta sa kanyang posisyon. Ito ang pinakamahalagang bahagi o ang kaluluwa ng Ilan sa mga ito ang anekdota, awtoridad, at estadistika. teksto. Dito naglalatag ng mga punto. KONTRA-ARGUMENTO Ang katangian ay dapat ito ay may kawastuhan, Salangutang pananaw na maaaring kanyang kalinawan at kaakit-akit. iakomodeyt o pabulaan. Madulas dapat ang pagtatalakay. D. ANGKOP NA TONO C. KONKLUSYON (WAKAS) Isang hamon para sa mga manunulat ng posisyong 5% hanggang 10% sa teksto. papel ang pagpili ng tono sa pagsulat ng nagpapahayag Dito ang nagaganap ang paglalagom. nang sapat ng kanilang mga damdamin at nang hindi Nanghahamon din dito ang manunulat. nagsasara ang komunikasyon. VII. GABAY IV. TANDAAN Piliin lamang ang isang pinakamahalagang ideya. Naglalarawan ng posisyon sa isang partikular na isyu at Magsulat kung paano ka nagsasalita. ipagpapaliwanag ang basehan sa likod nito. Gumagamit ng mga kongkretong salita at halimbawa. Nakabatay sa estadika pesta mga pangyayari na Tiyaking tumpak ang mga ebidensiya at datos na nagbibigay ng katotohanan gaya ng matibay na ginagamit sa talumpato. pundasyon sa mga inilihatag na argumento Gawing simple ang pagpapahayag sa buong talumpati. Hindi gumagamit ng mga personal na atake upang siraan ang kabilang panig. POSISYONG PAPEL Gumagamit ng mga sangguniang mapagkakatiwalaan I. KAHULUGAN at may awtoridad. Isa itong detalyadong ulat ng polisiyang karaniwang Sinusuri ng manunulat sa mga kalakasan at kahinaan nagpapaliwanag, nagmamatuwid o nagmumungkahi ng ng sariling posisyon maging ang mga kabilang panig. isang partikular na kurso ng pagkilos. Ang posisyong papel ay isang sanaysay na naglalahad ng opinyon hinggil sa isang usapin, karaniwan ng awtor BOGNOT, P. N. 7  FIL: FIRST SEMESTER (Q1) V. PAGSULAT NG POSISYONG PAPEL Pumili ng paksa. Gumawa ng panimulang pananaliksik. Hamunin ang iyong sariling paksa. Ipagpatuloy ang pangongolekta ng mga sumusuportang ebidensya. Gumawa ng balangkas. Handout and Discussion by: Mr. Vince Garcia BOGNOT, P. N. 8