Mantiq (Logic) PDF

8-мавзу: Мантиқ. Тафаккур шакллари: тушунча, ҳукм ва хулоса  Режа:  Тафаккур мантиқ илмининг ўрганиш объекти сифатида.  Тафаккур шакллари ва қонунлари ҳақида тушунча.  Формал мантиқнинг асосий қонулари.  Мантиқни ўрганишнинг аҳамияти.  Билиш - воқеликнинг, шу жумл...

8-мавзу: Мантиқ. Тафаккур шакллари: тушунча, ҳукм ва хулоса  Режа:  Тафаккур мантиқ илмининг ўрганиш объекти сифатида.  Тафаккур шакллари ва қонунлари ҳақида тушунча.  Формал мантиқнинг асосий қонулари.  Мантиқни ўрганишнинг аҳамияти.  Билиш - воқеликнинг, шу жумладан, онг ҳодисаларининг инсон миясида субъектив, идеал образлар шаклида акс этишидан Ҳиссий билиш – инсоннинг сезги Ақлий билиш - органлари ѐрдамида воқеликни нарса - умумлаштириб ва ҳодисаларнинг мавҳумлаштириб, ички ташқи қонуниятларини ҳам акс хусусиятларини эттиришдир. билишдир  БИЛИШ ЖАРАЁНИ БОСҚИЧЛАРИ ҲИССИЙ БИЛИШ АҚЛИЙ БИЛИШ СЕЗГИ ИДРОК ТУШУНЧА ҲУКМ ТАСАВВУР ХУЛОСА  Ҳиссий билиш шакллари Идрок – Тасаввур – аввал Сезги - предметнинг идрок этилган предметнинг яхлит ва яққол предметнинг бирорта ташқи образи бўлиб, у образини хусусиятини мазкур предмет маълум бир (ҳиди, таъми, тўғрисидаги сигналлар шаклини ва турли хил таъсирида ҳ.к.з.) акс сезгиларни мияда қайта эттирувчи синтез қилиш ҳосил қилишдан яққол образдир натижасида иборат жараѐн ҳосил бўлади  Ақлий билиш шакллари Хулоса чиқариш Предмет ва – бир ва ундан Тушунча – ҳодисаларга ортиқ чин предмет ва маълум бир мулоҳаза лардан ҳодисаларнинг белги (хосса, маълум қоидалар умумий, муҳим муносабат)нинг ѐрдамида янги белгиларини хослиги ѐки хос мулоҳазани яхлит ҳолда акс эмаслигини келтириб эттирувчи ифодаловчи чиқаришдан тафаккур шакли тафаккур шакли иборат тафаккур шакли  МАНТИҚ ФАНИНИНГ ЎРГАНИШ ОБЪЕКТИ  Тафаккурдир. У тафаккур шакллари, қонунлари - ва усуллари тўғрисида баҳс юритади  Мантиқ  Диалектик мантиқ  Математик мантиқ  Формал мантиқ  «Мантиқ»  Арабчасўз бўлиб, «сўз, фикр» маъноларини англатади. Юнонча logika сўзига мувофиқ келади  Мантиқ илмининг ривожланиш босқичлари  Қадимги дунёда мантиқий қарашлар ривожи (мил ав III-I минг йилликлар)  Ўрта асрларда мантиқ илми тараққиѐти (милодий аср бошларидан XV асргача)  Янги давр Ғарбий Европасида мантиқий илмлар ривожи (XV-XIX асрлар)  Ҳозирги кунда мантиқ илми тараққиёти  Мантиқ қонунларининг фикрлаш жараѐнидаги ўрни  Фалсафада қонун тушунчаси нарса ва ҳодисаларнинг муҳим, зарурий, умумий, нисбий барқарор муносабатларини ифодалайди.формал иантиқ илмида эса қонун тушунчаси фикрлаш элементлари ўртасидаги ички, муҳим, зарурий алоқадорликни ифодалайди.  ҚОНУНЛАР Амал қилиш Амал қилиш кўламига кўра доирасига кўра Энг муҳим Табиат қонунлар қонунлари Умумий Жамият қонунлар қонунлари Хусусий Тафаккур қонунлар қонунлари   Формал мантиқ қонунлари (ѐки тафаккур қонунлари) дейилганда фикрлашга хос муҳим, зарурий боғланишлар тушунилади.  Тафаккур қонунларига амал қилиш тўғри, тушунарли, аниқ, изчил, зиддиятсиз, асосланган фикр юритишга имкон беради.  Фикр аниқлиги Тўғри Фикр Фикрнинг асослилиги фикрлашн нинг инг асосий зиддиятсиз белгилари лиги Фикр изчиллиги  Нозидлик қонуни Учинчиси Айният мустасно Тафаккур қонунлари қонуни қонуни Етарли асос қонуни  Айният қонунига кўра, муҳокама доирасида маълум бир нарса - ҳодиса ҳақида айтилган фикр айни бир вақтда ва айни бир нисбатда ўз-ўзига тенгдир (формуласи – «А – А дир»)  Нозидлик қонунига кўра, бирор нарса- ҳодиса ҳақидаги икки қарама – қарши айни бир вақтда ва айни бир нисбатда бирданига чин бўла олмайди (формуласи – «А – А эмас»)  Учинчиси истисно қонунига кўра, нарса - ҳодисанинг мазмунини тўла қамраб олувчи икки зид мулоҳазадан бири албатта, чин бўлиб, иккинчиси хатодир. Учинчи фикрнинг бўлиши мумкин эмас (формуласи – «А ѐки В, ѐки В эмас»)  Ҳар қандай нарса-ҳодисанинг реал асоси бўлгани каби уларнинг инъикоси бўлган фикр – мулоҳазалар ҳам албатта, исботланган бўлиши керак. (формуласи – « Агар В мавжуд бўлса, унинг асоси сифатида А ҳам мавжуд»)  Тилнинг иккита тури мавжуд. Табиий ёки миллий тиллар тарихан шаклланган товушлар (нутқ) ва графика (ёзув) нинг ахборот белгилари системасидан иборат. Табиий тилнинг алоҳида олинган ҳар қандай белгиси ўз холича ҳеч нарсани ифода қилмайди. Табиий ёки миллий тил Сунъий тил Сунъий тил табиий тил негизида яратилган ёрдамчи ахборот белгилари системасидан иборат бўлиб, у мавжуд баён қилиш ва узатиш учун хизмат қилади. Сунъий тилда сунъий йўл билан яратилган махсус белгилар, яъни символлар-рамзлар ишлатилади. Сos2+Sin2=хабарларни аниқ ҳамда тежамли 1