TIBBİ FİZYOLOJİ - Kontrol Sistemleri PDF

TIBBİ FİZYOLOJİ KONTROL SİSTEMLERİ HOMEOSTAZ  Amerikalı Fizyolog Walter Canon tarafından ilk defa “ iç ortamda sabit koşulların sürdürülmesi ” şeklinde tanımlanmıştır. # Sabit koşulların devamlılığı anlamına gelir.  Vücuttaki fizyolojik değişkenle...

TIBBİ FİZYOLOJİ KONTROL SİSTEMLERİ HOMEOSTAZ  Amerikalı Fizyolog Walter Canon tarafından ilk defa “ iç ortamda sabit koşulların sürdürülmesi ” şeklinde tanımlanmıştır. # Sabit koşulların devamlılığı anlamına gelir.  Vücuttaki fizyolojik değişkenleri normal sınırlar içinde tutma yeteneği  Vücudun iç ve dış ortamlardaki değişikliklere uyum sağlayan tepkilerini düzenleyen karmaşık, dinamik bir süreçtir  Hastalık homeostazın bozulma durumu olarak düşünülür. Ancak hastalıkta bile homeostaz mekanizmaları çalışmaya devam eder. # herhangi bir değişiklik olduğunda sinir sistemimiz ve organlarımız sayesinde bunu algılar ve yanıt oluştururuz bunların tamamı homeostazik süreçlerdir. KAN DOLAŞIM SİSTEMİ #tüm vücutta ve hücreler arası sıvıda olur. # çeşitli maddelerin atılımı ve emilimi bu sistem sayesinde sağlanır. #olmazsa besin maddeleri gerekli yerlere götürülemez ve atıklar uzaklaştırılamaz.  Hücre dışı sıvı vücudun tüm bölgelerinde iki aşamada dolaşır: 1) Damarlar içindeki hareket 2) Damarlar ve dokular arasında (interstisyel alanda)  Dinlenim durumundaki bir insanda tüm kan bütün vücudu 1 dk. dolaşır.  Egzersiz sırasında dakikada 6 kez olacak şekilde kan dolaşımı artar. #çeşitli atıklar ve karbondioksit venül sistemle atılır. #karbondioksit sağ ventrikülle akciğere ulaşır oksijenlenmiş kan sol ventrikülle vücuda ulaştırılır. #arteriol venül arasında sürekli madde alışverişi var kan venüllere doğru gittikçe karbondioksit artıyor. # bu akciğerler tarafından regülasyon mekanizmamız Hücredışı Sıvıdan Besin Alımı ve Atık Madde Atımı  Solunum Sistemi: - Kan her defasında akciğerleri de dolaşır. - Kan alveolleri geçerken oksijeni bağlar ve ayrıca karbondioksiti verir. - Alveol ve pulmoner kapiller damar arasındaki alveol zarı 0,4-2 µm - Zarın bu inceliği sayesinde oksijen rahatlıkla difüze olur.  Gastrointestinalsistem: - Karbonhidrat,lipidler ve aminoasitler emilir. - Sindirilmemiş maddeler ve metabolizma atıkları feçesle atılır #gerekli besinlerin parçalandıktan sonra emilmesi bu sistemle  Karaciğer ve Öncelikle Metabolik İşlev üst. Organlar: #vücudumuzun en büyük detoksifikasyon merkezi # çeşitli maddelerin depolanması burada gerçekleştirilir. #glikojen, karaciğer ya da kaslarda; lipit, yağ hücrelerinde depolanır. - Kc kimyasal bileşimi değiştirerek daha kullanılabilir hale getirir. - Kc vücutta üretilen bazı atok ürünleri ve alınan zehirli maddeleri de ortadan kaldırır. - Diğer dokular: - Yağ hücreleri,sindirim sistemi mukozası,börekler ve endokrin bezler ise emilen besinlerde değişiklik yapılmasına ya da depo edilmesine yardımcı olur. #pankreastan insülin salgılanmazsa hiperglisemi glukagon salgılanmazsa hipoglisemi - Böbrekler karbondioksit dışında neredeyse tüm metabolik atıkları idrarlarla uzaklaştırır. Metabolizma Atıklarının Uzaklaştırılması  Karbondioksit akciğerler tarafından uzaklaştırılır.  Üre ,ürik asit,fazla iyon ve su böbrekler tarafından vücuttan uzaklaştırılır.  Böbrekler işlevini fazla miktarda plazmayı glomerülde süzer ve daha sonra tübüllerde vücut için gerekli olan aminoasit,glikoz,iyon ve suyu geri emerek gerçekleştirir. # Fazlaca süzerek kontrol mekanizması artırılır.  Gastrointestinal sisteme giren birçok sindirilmemiş maddeler ve bazı metabolik atıklar feçesle vücuttan uzaklaştırılır.  Karaciğer toksik maddelerin detoksifikasyonunu sağlayarak homeostaza katkıda bulunur. Vücut İşlevlerinin Düzenlenmesi  Sinir Sistemi: - Duysal girdi bölümü - Merkezi sinir sistemi - Motor çıktı bölümü Duysal reseptörler ,vücudun ya da dış ortamın durumunu saptar. Merkezi sinir sistemi duysal girdileri değerlendirir ve bilgileri saklar. # merkezi sinir sistemi bellek oluşturur. Duyguları ve vücuttaki değişimleri değerlendiren beyin motor çıktı sayesinde gerekli tepkileri oluşturur # Örn: yanan eli çekme- harekete geçme # esas regüle eden sinir sistemidir.  Hormon Sistemleri: - Vücutta 8 ana endokrin bez hormon salgılar. - Hormonlar hücre dışı sıvıda dağılır ve hücre işlevlerinin düzenlenmesine katkıda bulunur. - Tiroid dokusu vücuttaki kimyasal reaksiyonların hızını arttırır. # tiroid neredeyse her şeyde etkili - İnsulin, glikoz metabolizmasını kontrol eder. - Böbrek üstü bezleri, vücuttaki potasyum ve sodyum iyonlarının konsantrasyonunu ve protein metabolizmasını kontrol eder. # potasyum ve sodyum aksiyon potansiyelinde önemli #aldosteron sodyumu tutar potasyumu atar. - Paratiroid hormonu kemik kalsiyumu ve fosfatını kontrol eder #kandaki kalsiyum seviyesini arttırır. C vitaminiyle birlikte kemikleşmeyi arttırır. Vücudun Korunması Bağışıklık sistemi vücudu patojenlerden koruyan beyaz kan hücreleri (lökositler),timus,lenf düğümleri ve lenf damarlarından oluşur. Bağışıklık Sistemi: 1) Kendi hücrelerini yabancı hücrelerden ve maddelerden ayırt etmek. 2) İstilacıyı fagositoz yoluyla veya duyarlı lenfositlerle yok etmek # fagositozda nötrofiller, eritrofiller, bazofiller, makrofajlar lökositlerin alt hücreleridir. #lenfositler uzun dönemli bellek oluşturur. Bu pasif olarak aşılamayla sağlanır. Örn: suçiçeği Deri ve ekleri #deri vücudu dışarıdan gelecek bakteri ve virüslere karşı korur. #sindirim sistemi mukozası bakterileri emerek bariyer oluşturur. İdrar veya gaitayla bakteri ve virüslerin atılmasını sağlar. Üreme - Ölen bireylerin yerini alacak yeni bireylerin oluşumunu sağlayarak homeostazı düzenler #soy devamlılığı için Vücudun Kontrol Sistemleri Kontrol mekanizmalarına örnekler: - Hücre dışı sıvıda oksijen ve karbondioksit derişimlerinin düzenlenmesi - Arteryel Basıncın Düzenlenmesi # kan basıncı yüksekse aortun iki yanındaki baroreseptörler uyarılır ve sempatik sistemde inhibisyon yapar. #sempatik sistem kalbin çalışma hızını artıran, damar kontraksiyonu ve hipertansiyona sebebiyet veren sistemdir. Parasempatik sistemse damarları genişletip kan basıncını düşürür. HÜCRE DIŞI SIVININ BİLEŞENLERİ ****ÖNEMLİ**** # kısa süreli değişiklikler tolere edilebilir #sodyum, potasyum, ATPaz pompaları membran potansiyelinin devamlılığı için önemli #iyonize kalsiyum total kalsiyumu göstermez #klor sinir hücrelerinde veya beyinde çeşitli nörotransmitterler salgılandığında hücre içine girer ve inhibisyon gerçekleştirir. Yüksek miktarda olursa sinirlerin uyarılabilirliğini düşürür. Homeostatik Kontrol Sistemleri Geri besleme sistemleri (Feedback sistemleri): - Negatif geri besleme - Pozitif geri besleme İleri besleme sistemi (Feedforward sistemi) # adaptif regülasyon geçici şeylerin düzenleme mekanizması Negatif Geri Besleme #çoğu mekanizma  Değişen parametreye, değişim yönünün tersi yönde etki eden mekanizmadır Değişimden önceki duruma dönmeyi sağlar Vücuttaki çoğu homeostatik mekanizma negatif geri besleme sınıfındadır Negatif Geri Bildirim Pozitif Geri Besleme Değişen parametreye, değişim yönüyle aynı yönde etki eden mekanizmadır Değişimin şiddetini arttırmayı sağlar Vücuttaki örnekleri daha azdır ‘Kısır döngü’ de denir, durdurulamadığı bazı durumlarda ölümcül olabilir Pozitif Geri Bildirim Pozitif geri besleme örnekleri: - Doğum eylemi - Kanın pıhtılaşma kaskadı - Sinir aksiyon potansiyelinin oluşumu - Emzirmeyle süt üretiminin artışı #çok yoğun kanamada vücut tolere etmekte zorlanır ve gittikçe daha da zor tolere eder çünkü kalbe giden kan miktarı azalır ve koroner damarlara da giden kan miktarı azalır. Kalp kendi beslenemediğinden kanı fırlatamaz. İleri Besleme Değişecek olan parametreyi öngörerek önceden etki eden mekanizmadır Vücudun homeostatik tepkilerinin hızını artırır Düzenlenen değişkenin seviyesindeki dalgalanmaları en aza indirir İleri besleme örnekleri: - Öğrenme - Egzersiz öncesi kalp atış hızının artması - Hareketin kontrolü - Çevre sıcaklığı değiştiğinde devreye giren mekanizmalar FİZYOLOJİYE GİRİŞ VE KONTROL SİSTEMLERİ SORULAR 1)Vücudun birincil homeostatik düzenleme mekanizması aşağıdakilerden hangisidir? A)ileri bildirim B)gecikmeli negatif geri bildirim C)negatif geri bildirim D)pozitif geri bildirim E)adaptif control (2019-2020) 2)Aşağıdakilerden hangisi iç ortam olarak değerlendirilemez? (2021-2022) A)tek hücreli canlı içeren su birikintisi B)intersisyel sıvı C)hücre içi sıvı D)hücre dışı sıvı E)kan plazması 3)Hangisi negatif geri bildirim ile düzenlenmez? (2017-2018) A)kan basıncı B)kan glikoz seviyesi C)kan pıhtılaşması D)vücut ısısı E)kan proteinlerinin düzenlenmesi 4)Aşağıdakilerden hangisi hücre dışında hücre içinden daha fazladır?(2017-2018) A)Mg B)P C)K D)Ca E)Protein 5)Homeostaz nedir? (2020-2021) A)Vücudun dış ortama tepki verdiği süreç B)İç koşulların sabit tutulduğu süreç C)İç sıcaklığın sabit tutulduğu süreç D)Hücre içi ortamın sabit tutulduğu süreç E)İç koşulların tolere edilebilir bir aralıkta tutulduğu süreç 6) Aşağıdakilerden hangisi homeostasi en iyi şekilde tanımlar?(2022-23) A) Vücudun dış ortamdaki değişikliklere tepki vermesini sağlayan pozitif geri bildirim sistemidir. B) Dış çevre sabit kaldığında vücut sisteminin değişmesine sebep olur. C) Vücut sisteminin değişmesini önleyen geri bildirim sistemidir. D) İç ortamda hassas değişiklikler yaparak dış ortamı düzenlemek için tasarlanmış geri bildirim sistemidir. E) Hücrelerin optimum çalışması için gerekli dar koşulların sağlanmasıdır. 1-C 2-C 3-C 4-D 5-E 6-E Hazırlayan: Elifnaz Bülbül