Filipino 10 Module 2.1 PDF

THIRD QUARTER FILIPINO 10 MODYUL 2.1: PAGLALANTAD NG KATOTOHANAN (KABANATA 1 – 5) OUTLINE Salambaw...

THIRD QUARTER FILIPINO 10 MODYUL 2.1: PAGLALANTAD NG KATOTOHANAN (KABANATA 1 – 5) OUTLINE Salambaw Tikwas; balintuwad; I. Kabanata 1 panghuli ng isda II. Kabanata 2 Silyon Silyang may patungan ng III. Kabanata 3 braso IV. Kabanata 4 Tabo Panalok ng tubig na gamit V. Kabanata 5 pangligo Tikin Kawayan o kahoy na panungkit; panulak para I. KABANATA 1: SA KUBYERTA umusad ang bapor Mababasa sa pahina 491 hanggang 503. Timon Manibela sa bapor Tinitingala Iginagalang A. MGA TALASALITAAN Uldog Katulong ng pari Akitin Tuksuhin; engganyuhin Artilyero Taong gumagawa ng B. MGA TAUHAN sandatang pandigma Don Custodio Banayad Dahan-dahan Ben Zayb Bapor Malaking sasakyang- P. Irene pandagat Beterano Taong matagal na sa P. Salvi serbisyo, dalubhasa na sa Donya Victorina kanyang larangan Kapitan-Heneral Gugol Gastos Simoun Hinambalos Hinampas; pinalo Hudyat Babala; tanda; senyas C. TAGPUAN Ikinayayamot Ikinaiinis; ikinasusuya Umaga ng Disyembre Kabalbalan Kasinungalingan; Bapor Tabo (Itaas na bahagi) kalokohan Kapritso Wala sa lugar ang D. BUOD pagbabago ng isip o Napag-usapan ang pagpapalalim ng ilog Pasig. damdamin; sumpong; bisyo Mungkahi ni Don Custodio: mag-alaga ng itik. Ani Karihan Kainan gaya ng karinderya Simoun namang kilalang tagapayo ng Kap. Heneral: Kasko Uri ng bangka Gumawa ng tuwid na kanal na mag-uugnay sa lawa ng Kolorete Pangkulay o pampaganda Laguna at sa look ng Maynila. Nagkasagutan sila ni Don sa mukha; make-up Custodio at ng ilang pari. Ayaw ni Donya Victorina na Kubyerta Palapag ng barko o bapor matuloy ang pag-aalaga ng pato dahil darami ang balot Kumatig Kumampi; pumanig na pinandidirihan niya. Lona Tolda na nagsisilbing bubong E. PAHIWATIG Lulan Sakay Ang bapor Tabo’y larawan ng ating pamahalaan, ng ating Maigaod Maialis sa pagkakasadsad bayan. Mahina ang pagtakbo at maraming balakid sa sa putik landas na ang ibig sabihi’y mahina ang pag-unlad. Matuligsa Malabanan; masalungat; di Marami pang dapat gawin upang sumulong ang bansa. sang-ayunan Ang mga taong sakay ng bapor ay may dalawang Nagpapanggap Nagkukunwari; kinalalagyan; ang itaas ng kubyerta at ang ilalim nito. Ang nagbabalatkayo pamahalaan ay nagpapalagay na may mataas at mababang uri ng tao. Nagtina Nagkulay Si Simoun, ang mayamang mag-aalahas na siyang Nakisabad Sumingit sa usapan tagapayo ng Kapitan Heneral, ay walang iba kundi si Napabaling Napalingon Ibarra. Paghuhuntahan Pagkukuwentuhan Pagsalunga Di ayon sa takbo o agos; salungat sa direksiyon F. MGA TULONG SA PAG-AARAL Ang ibabaw ng kubyerta ng bapor ay para sa matataas Pakimi Kunwari’y nahihiya na uri ng tao, karaniwa’y Kastila. Pumanaog Bumaba Ang Noli ay nagtapos sa buwan ng Disyembre; ang Fili Pilibustero Kalaban ng prayle; ay dito nagsimula. Ngunit ang Disyembre sa Noli at ang subersibo; rebolusyonaryo Fili ay may 13 taong nakapagitan. Pinipintasan Pinupulaan; sinisiraan BOGNOT, P. N. and DIZON, M. P. A. 1  MODYUL 2.1: PAGLALANTAD NG KATOTOHANAN (KABANATA 1 – 5) Si Don Custodio ay tanungan at tagapayo ng mga taong isang katatapos pa lamang sa Ateneo, isang makata, si pamahalaan. Si Ben Zayb (Ibanez) ay isang Isagani. Kausap sila Kap. Basilio. Napag-usapan si Kap. mamahayag. Tiyago. Pinauwi raw siya, ani na naging tagapayo ng Ang tabo ay isang katutubong batalan. Ang tabo sa kapitan nitong mga huling araw. Napaling ang usapan sa kasalukuyan ay karaniwang latang pinagbasyuhan ng paaralang balak ng mga estudyante ukol sa pagtuturo ng gatas, kape o ano man. Mula sa abang batalan hanggang mga Kastila. Hindi raw ito magtatagumpay ayon kay Kap. sa makabagong banyong may gripo at dutsa sa Pilipinas Basilio. Magtatagumpay, ayon sa dalawang binata. ay may tabo. Noon ang tabo ay karaniwang pang-ilalim Lumayo ang matandang Basilio. Napag-usapan si na bahagi ng bao ng niyog. Paulita Gomez, ang kasintahan ni Isagani at tukod ng ganda, mayaman at may pinag-aralan kaya nga lamang II. KABANATA 2: SA ILALIM NG KUBYERTA ay tiya si Donya Victorina. Ipinahahanap ni Donya Mababasa sa pahina 504 hanggang 511. Victorina kay Isagani ang asawa , si De Espadaña, na sa bahay pa ni Padre Florentino, amain ng binata, A. MGA TALASALITAAN nagtatago. Apyan Opyo Dumating si Simoun at kinausap ng magkabigan. Ipinakilala ni Basilio kay Simoun si Isagani. Sinabi ni Bokasyon Hilig; trabaho; tungkulin Simoun na di niya nadadalaw ang lalawigan nina Basilio Daungan Pier; sakayan at babaan ng sapagka’t ang lalawigang ito’y mahirap at di makabibili ng pasahero ng bapor o barko alahas. Matigas na tumutol si Isagani at anya: Hindi kami Delubyo Pagbaha; pagkagunaw namimili ng alahas dahil di namin kailangan. Napangiti si Ipikurero Maluho o mapili sa pagkain Simoun. Nasabi raw niyang dukha ang lalawigan, dahil Karibal Kaagaw; kalaban ang mga pari sa simbahan ay Pilipino. Nag-anyaya si Mag-aambag Magbibigay Simoun sa pag-inom ng serbesa. Tumanggi ang dalawa. Maghihitso magnganganga Ayon kay Simoun, sinabi ni Padre Camorra na kaya Mariwasa Mayaman tamad ang mga Pilipino ay dahil palainom ng tubig at di Masinsinan Seryoso; buong isip ng serbesa. Mabilis na tumugon si Basilio; Sabihin ninyo Matikas Magandang tindig kay Padre Camorra na kung siya ay iinom ng tubig sa Naghuhuntahan Nagkukuwentuhan halip ng serbesa, marahil ay mawawala ang sanhi ng Nakamata Nakatingin mga usap-usapan. At dagdag ni Isagani: lumuluhod sa Nakikihalubilo Nakikisama; nakikipag- alak at sa serbesa na pumapatay ng apoy; na kapag ugnayan pinainit ay sumusulak; nagiging malawak na dagatan at Namalikmata Biglang may Nakita gumugunaw ng santinakpan. Hindi niya pinakinggan ang Nasaling Nasagi; natamaan pagsingkil ni Basilio. Pagkasuklam Pagkamuhi; matinding galit Itinanong ni Simoun kung ano ang itutugon niya sakaling Paham Pantas; matalino itanong ni Padre Camorra kung kailan magiging sulak at Pahintulot Permiso malawak na karagatan ang tubig. Tugon ni Isagani: Panlilibak Panlalait; mababang Kapag pinainit ng apoy; sa sandaling ang mumunting ilog pagtingin na watak-watak ay magkakasamasama sa kailalimang Piho Sigurado hinuhukay ng tao. Binigkas ni Basilio ang isang tula ni Pondo Perang nakalaan Isagani na rin ukol sa pagtutulong ng apoy at tubig sa Matipuno Magandang; lalaki guwapo pagpapatakbo sa makina (steam engine). Pangarap daw ayon kay Simoun dahil ang makina ay hahanapin pa. Naghahamon Nais makipagtunggalian o Nang umalis si Simoun saka lamang nakilala nang makipagsukatan ng galing o lubusan ni Isagani ang mag-aalahas na tinawag na lakas Kardinal Moreno. May dumating na utusan. Ipinatawag ni Nahihibang Nawawala sa sarili Padre Florentino ang pamangkin. Nguni’t nakita ng Silbato Tunog na nagbababala kapitan si Padre Florentino at ito’y inanyayahang Singaw Halimuyak; amoy pumanhik sa ibabaw ng kubyerta. Tampipi Sulsol; nais ipagawa Trangkilidad Kapayapaan E. PAHIWATIG Tukayo Kapareho ng pangalan Ang mga kabataan ay masigasig sa kanilang mga balak. Humahanap sila ng mga paraan upang maisakatuparan B. MGA TAUHAN ang kanilang mga adhika. Kipos ng pag-asa ang mga Simoun kabataan. Isagani Mapupusok ang kanilang kalooban. Hayagang sinasagot Basilio nang makahulugan si Simoun gayong ang pagkakakilala Kapitan Basilio nila’y malapit sa kapitan heneral. Donya Victorina Ang pagpapari ni Padre Florentino dahil sa kagustuhan Padre Florentino ng ina ay nagpapakita ng kapangyarihan ng mga magulang sa anak noon unang panahon. Anomang C. TAGPUAN bagay na naisin ng magulang maging labag man sa Ibaba ng Kubyerta kalooan ng anak ay nasusunod. D. BUOD III. KABANATA 3: MGA ALAMAT Tinungo ni Simoun ang ibaba ng kubyerta. Masikip sa Mababasa sa pahina 512 hanggang 518. pasahero ang ilalim ng kubyerta. Naroon ang dalawang (2) estudyante na pinakukundanganan ng iba-si Basilio na nag-aaral ng medisina at mahusay ng manggamot at BOGNOT, P. N. and DIZON, M. P. A. 2  MODYUL 2.1: PAGLALANTAD NG KATOTOHANAN (KABANATA 1 – 5) A. MGA TALASALITAAN Iyon daw ang pinakamurang libing, ayon kay Ben Zayb. Bangkete Handaan Nagtawanan ng iba! Si Simoun ay namumutla at walang Gulilat nagulat kibo. Ipinalagay ng Kapitan na si Simoun ay nahilo dahil Hinaing Reklamo; problema sa paglalakbay. Ipain Gamiting patibong Makamkam Kunin nang walang bayad E. PAHIWATIG at paalam Ayon sa alamat, si Donya Geronima ay tumanda dahil sa Masisiba Matatakaw kahihintay sa kaniyang kasintahan. Ito’ nagpapahayag ng Moog Tanggulan; proteksiyon pagkamatapat ng babaing Pilipina. Naghihingalo Malapit nang mamatay Maalamat ang ating bansa. Hindi lamang Pasig ang Pag-uusisa Pagtatanong nang sunod- mayroon. Halos lahat ng bayan pati na ang pinagmulan sunod ng mga bagay, halaman o tao. Pag-uyam Pang-iinis Pinagkakagastahan pinagkakagastusan F. MGA TULONG SA PAG-AARAL Sagrado Banal Dito’y makikitang naalis ang paniwala ng ating mga Sumungaw Ilabas ang ulo; lumbas ninuno sa mga espiritu at pamahiing lalo pang nakaiinis Tampalasanin Bastusin ang pangrelihiyon. Tumugis Humabol IV. KABANATA 4: KABESANG TALES B. MGA TAUHAN Mababasa sa pahina 519 hanggang 528. Simoun Kapitan ng bapor A. TALASALITAAN Ben Zayb Aluin Pasayahin; paglubagin ang loob Padre Florentino Dahok Binungkal nak aunting lupa Donya Victorina Dote Kaloob na salapi o bagay Padre Salvi bago pakasal sa babae Padre Sibyla Giting Tapang Hahalili Papalit C. TAGPUAN Hamak Aba; mababa; api Itaas ng Kubyerta Hikbi Tahimik o pigil na pag-iyak Hinahawan Nililinisan D. BUOD Kahindik-hindik Nakakikilabot; nakatitindig- Dinatnan ni Padre Florentino na nagtatawanan na ang balahibo nangasa kubyerta. Nagdaraingan ang mga prayle sa Lukbutan Pitaka pagkamulat ng mga Pilipino at pag-uusig sa mga bayarin Madawag Masukal; madamo sa simbahan. Dumating si Simoun. Sayang daw at di nakita ni Simoun ang mga dinaanan ng bapor. Kung wala Magtimpi Magpigil ng galit o damdaming matindi raw alamat ay walang kuwenta sa kanya ang alinmang pook ayon kay Simoun. Isinalaysay ng kapitan ang Nag-aabono Nagbabayad para sa iba alamat ng Malapad-na-bato. Ito raw ay banal sa mga mula sa sariling pera katutubo noong una bilang tahanan ng mga espiritu. Nanunumbat Naninisi Nang panahanan daw ng mga tulisan ay nawala ang Pagkabalisa Pag-aalala takot sa espiritu, nasalin sa mga tulisan. Sinabi ng Pinakaganid Pinakamasama Kapitan na may isa pang alamat na ukol kay Donya Saplot Suot; damit Geronima. Si Padre Florentino ang nahingang Tulisan Taong kalaban ng magkuwento. May magkasintahan daw sa Espanya. pamahalaan Naging arsobispo sa Maynila ang lalaki. Nagbabalatkayo ang babae. Naparito at hinihiling sa arsobispo na sundin B. TAUHAN nito ang pangako pakasal sila. Iba ang naisip ng Simoun arsobispo. Itinira ang babae sa isang yungib na malapit Tandang Selo sa Ilog Pasig. Kabesang Tales Nagandahan si Ben Zayb sa alamat. Nainggit si Donya Juli Victorina na ibig ding manirahan sa kuweba. Tinanong ni Simoun si Padre Salvi. Sa inyong palagay, hindi ba higit Mga nabanggit: na mainam ay ilagay sa isang beateryo tulad ni Sta. ◦ Lucia Clara? Hindi raw siya makakahatol sa mga ginawa ng ◦ Asawa ni Tales isang arsobispo, ayon kay padre Salvi. At upang mabago ◦ Basilio ang paksa ay isinalaysay ang alamat ni San Nicolas na nagligtas sa isang Intsik sa pagkamatay sa mga C. TAGPUAN buwayang naging bato nang dasalan ng intsik ang santo. Bahay ni Tatang Selo at Kabesang Tales Nang datnan nila ang lawa ay nagtanong si Ben Zayb sa Sakahan ni Kabesang Tales Kapitan kung saan sa lawa napatay ang isang Guevarra, Navarra o Ibarra. Itinuro ng Kapitan. Naghanap si Donya Victorina ng bakas ng pagkamatay ng tubig labingtatlong D. BUOD taon matapos mangyari iyon. Nakasama raw ng ama ang Si Tandang Selo na umampon kay Basilio sa gubat ay bangkay ng anak, ani Padre Sibyla. matanda na. Ang ama ng dalagang si Lucia, si Kabesang Tales, na anak ni Tandang Selo, ay isa nang kabesa de baranggay. Yumaman ito dahil sa tiyaga. BOGNOT, P. N. and DIZON, M. P. A. 3  MODYUL 2.1: PAGLALANTAD NG KATOTOHANAN (KABANATA 1 – 5) Nakisama muna sa isang namumuhunan sa bukid. Nang Karomata Sasakyang may dalawang makaipon ng kaunti ay naghawaan ng gubat na nang gulong na hinahatak ng ipagtanong niya ay walang may-ari, ginawa niyang kabayo tubuhan. Inisip niyang pag-aralin na sa kolehiyo si Juli Kinulata Sinaktan gamit ang dulo ng upang mapantay kay Basilio na kasintahan nito. Nang baril ang bukid ay umunlad ito ay inangkin ng mga prayle. Mabibillibid makukulong Pinabuwis si Kabesang Tales. Tinaasan nang tinaasan Magkandatuto Malito-lito sa pagmamadali ang pabuwis. Di na nakaya ni Kabesang Tales. Nakipag- Mapanglaw Madilim; malungkot asunto sa mga prayle. Nabalam Naantala; natagalan Matigas ang sabi ni Kabesang Tales. Ipinakita ng mga Pagtistis Pag-opera prayle ang kanilang titulo sa lupa. Wala. Naging kawal si Pitagan Galang Tano. Di ibinayad ng kapalit ang anak. Anya: Binungkal Sagitsit Tunog ng paggigisa ko’t tinamnan ang lupang ito, namatay at nalibing dito ang Sambalilo sombrero aking asawa’t anak na dalaga {si Lucia} sa pagtulong sa akin kaya’t di ko maibibigay ang lupang ito kundi sa sino B. MGA TAUHAN mang didilig muna rito ng kanyang dugo at maglilibing muna ng kanyang asawa’t mga anak. At anya pa rin ukol Basilio sa pagiging kawal ni Tano, ako’y bumabayad sa Kutsero (Sinong) abogado. Kung mananalo ako sa asunto ay alam ko na Mga Guwardiya Sibil ang aking gagawin upang siya’y mapabalik; nguni’t kung Sinang ako’y matalo, di ko na kailangan ang anak. Tinanuran ni Kapitan Basilio Kabesang Tales ang kanyang bukid. Lagi siyang may Simoun pasang baril. Di makapasok doon ang sino man dahil balita si Kabesang Tales sa pagbaril. Nagdala siya ng C. TAGPUAN gulok/itak. Balita sa arnis ang kabesa. Ipinagbawal ang Prusisyon sa San Diego gulok/itak. Nagdala siya ng palakol. Si Kabesang Tales Bahay ni Kapitan Tiago ay nahulog sa kamay ng mga tulisan at ipinatubos. Isinanla ni Juli ang kanyang mga alahas liban sa isang D. BUOD locket o agnos na bigay sa kanya ni Basilio. Hindi rin Gabi na’t inilalakad na ang prusisyong pangnoche buena nakasapat ang panubos. Ipinasyang mangutang kay nang dumating si Basilio sa San Diego. Naabala sila sa Hermana Penchang at maglingkod dito bilang utusan. daan dahil nalimutan ng kutsero ang sedula nito at ito’y Noon ay bisperas ng Pasko. Kinabukasan. Araw ng kinakailangang bugbugin muna ng mga guwardiya sibil. Pasko ay maglilingkod na siyang alila. Masalimuot ang Idinaan ang imahen ni Metusalem, ang naging panaginip ni Juli nang gabing iyon. pinakamatandang taong nabuhay sa mundo. Kasunod na idinaan ang mga imahen ng tatlong Haring Mago. E. PAHIWATIG Nakapagpaalala kay Sinang ang itim na Haring Melchor. Ang pagkakaagaw ng Korporasyon sa lupain ni Tales ay Itinanong kay Basilio kung nakawala na ang kanang paa nagpapahiwatig ng mga kasamaang umiiral noong ni Bernardo Carpio na naipit sa kabundukan ng San panahon ng Kastila Mateo. Kasunod sa prusisyon ang mga batang Ang paghahanda ni Kabesang Tales ng baril, gulok, o malungkot sa pag-ilaw. Si San Jose naman. Kasunod palakol ay nagpapakitang handang ipakipaglaban ng naman ay mga batang may mga parol. Nasa dulo ng mga Pilipino ang kanilang karapatan. prusisyon ang Birhen. May mga Pilipino ring nagpapahirap sa kapuwa Pilipino. Natapos ang prusisyon. Napuna ng mga sibil na walang Nariyan ang mga tulisang dumakip kay Kabesang Tales ilaw ang parol ng karitela. Pinarusahan uli ng mga sibil upang ito’y ipatubos. ang kutserong si Sinong. Naglakad na lamang si Basilio. Tanging bahay ni Kap. Basilio ang tila masaya sa mga F. MGA TULONG SA PAG-AARAL nadaraanan ni Basilio. May mga manok na pinapatay. Ang agnos ni Juli ay agnos ni Maria Clara na Nasilip ni Basilio na ang Kapitan ay nakikipag-usap sa ipinagkaloob sa isang ketongin na napagaling ni Basilio. kura, sa alperes, at kay Simoun. Nagkakaunawaan na Ibinayad ng ketongin kay Basilio ang agnos at ito naman tayo, G. Simoun, ani Kapitan Basilio. Tutungo tayo sa ay inihandog ni Basilio kay Huli. Tiani upang tingnan ang inyong mga alahas. Nagbilin ng isang kairel sa relo ang alperes. Isang pares na hikaw V. KABANATA 5: NOCHE BUENA NG ISANG naman ang ipinakikibili’ ng kura. (Bakit kaya hikaw?) KUTSERO Nasabi ni Basilio sa sarili na si Simoun ay may kasindak- sindak na pagkatao. Ang lahat ay nakapaghahanap- Mababasa sa pahina 529 hanggang 534. buhay sa bayang ito maliban sa amin. Sa bahay ni Kap. Tiyago ay iginagalang si Basilio, lalo A. TALASALITAAN na ng matandang utusan, nang makitang tumistis ng Alto Salitang Espanyol na ibig isang maysakit si Basilio na parang walang ano man. sabihin ay hinto Ibinigay ng mga utusan ang mga ulat. Mga kalabaw na Andas Sasakyang may dalawang namatay, mga katulong na napipiit at namatay ang gulong na nilululanan ng matandang nagtatanod sa gubat. Nanghinayang si mga santo kapag may Basilio nang mabatid na sa katandaan namatay ang prusisyon matanda. Ibig niyang makatistis ng tao. Ang huling Dinidili-dili Minuni-muni; inisip na balita’y ukol sa pagkadukot ng mga tulisan kay Kab. Mabuti Tales. Di nakakain ng hapunan si Basilio. Entresuwelo Maliit na silid paupahan Hagilapin Hanapin; kapain Hitik Panunumpuno; napakarami BOGNOT, P. N. and DIZON, M. P. A. 4  MODYUL 2.1: PAGLALANTAD NG KATOTOHANAN (KABANATA 1 – 5) E. PAHIWATIG Ang kaawa-awang mga Pilipino’y tumatanggap ng mabigat na parusa sa kaunting pagkukulang. Malulupit ang maraming mga nasa tungkulin. Malaki ang pagnanais ni Kapitan Basiliong makasundo ang kura at alperes. Sila ang makapangyarihan sa bayan. F. MGA TULONG SA PAG-AARAL Si Basilio ay katiwala ni Kap. Tiyago. Ang mga pag-aari nina Ibarra ay sinasamsam ng pamahalaan (at ng simbahan) at ipinagbili ang ilan. Si Kap. Tiyago ang nakabili ng gubat nina Ibarra. Iyon ang tinatanuran ng matandang namatay. Handout & Discussion: Ma’am Yeasa Bingcang Goodluck!