Gawaing-Pagkatuto-Blg.-1-AP-8-Ikatlong-Markahan PDF

Kahulugan at Etimolohiya ng "Polis" Ang salitang polis ay nagmula sa wikang Griyego, na nangangahulugang "lungsod" o "lungsod-estado." Ginagamit ito upang tumukoy sa mga malalayang estado sa Sinaunang Gresya na may sariling pamahalaan, lipunan, at kultura. Ang etimolohiya ng polis ay konekt...

Kahulugan at Etimolohiya ng "Polis" Ang salitang polis ay nagmula sa wikang Griyego, na nangangahulugang "lungsod" o "lungsod-estado." Ginagamit ito upang tumukoy sa mga malalayang estado sa Sinaunang Gresya na may sariling pamahalaan, lipunan, at kultura. Ang etimolohiya ng polis ay konektado rin sa mga salitang "politika" (politikos), na nangangahulugang "may kinalaman sa lungsod," at "politiko," na tumutukoy sa isang taong may papel sa pamamahala o pamumuno sa isang komunidad. Ang polis ay binubuo ng iba't ibang bahagi na nagpapakita ng kaayusan at pamumuhay ng mga sinaunang Griyego: 1. Acropolis o Ang mataas na lugar o burol kung saan nakatayo ang mga templo, gaya ng Parthenon, at ginagamit bilang kanlungan tuwing may digmaan. 2. Agora o Isang pampublikong lugar kung saan nagtitipon ang mga tao para sa kalakalan, talakayan, at iba pang gawain sa lipunan. 3. Chora o Ang mga rural na lugar sa paligid ng lungsod na nagsisilbing pinagkukunan ng pagkain at likas na yaman. 4. Propylaea o Ang pangunahing pasukan patungo sa mga templo o gusali sa Acropolis. 5. Pnyx o Ang lugar ng pagtitipon ng Ecclesia (asamblea) ng mga mamamayan para sa deliberasyon at botohan. Amphora o Isang uri ng sisidlan na gawa sa luwad, karaniwang ginagamit para sa pag- iimbak at transportasyon ng alak, langis ng oliba, butil, at iba pang kalakal. o Ang salitang ito ay mula sa Griyegong amphoreus, na nangangahulugang "sisidlan na may dalawang hawakan." Panathenaea o Isang pangunahing pista sa Athens na ginaganap bilang parangal kay Athena, ang diyosa ng karunungan at digmaan. Kabilang dito ang mga paligsahan sa palakasan, prosesyon, at pag-aalay ng mga regalo sa diyosa. Propylaea o Ang monumental na pasukan sa Acropolis ng Athens, itinuturing na isang arkitektural na obra-maestra noong Panahon ng Klasiko. Pnyx o Isang bukas na espasyo sa Athens kung saan nagtitipon ang Ecclesia (asamblea) ng mamamayan upang pag-usapan at pagbotohan ang mga mahahalagang desisyon para sa lungsod. Kaligirang Pangkasaysayan ng Athens bilang Lungsod-Estado Ang Athens ay isa sa pinakatanyag na polis o lungsod-estado sa Sinaunang Gresya. Kilala ito bilang sentro ng demokrasya, sining, pilosopiya, at agham. Itinatag ang Athens sa paligid ng Acropolis, na naging kanlungan mula sa mga pagsalakay at sentro ng relihiyon. Ang tagumpay ng Athens ay higit na nakaangkla sa kultura nito, na tumulong magbuo ng pundasyon para sa makabagong sibilisasyon sa Kanluran. Ang ebidensya ng paninirahan ng tao sa Acropolis at sa paligid ng agora ay nagmula noong bandang 5000 BCE. Ayon sa alamat, nais ng hari ng Athens na si Cecrops na pangalanan ang lungsod sa kanyang pangalan, ngunit ang mga diyos, sa kanilang paghanga sa kagandahan nito, ay naniniwalang nararapat itong magkaroon ng imortal na pangalan. Isang paligsahan ang ginanap sa Acropolis, na pinanood ni Cecrops at ng mga mamamayan, upang matukoy kung aling diyos ang magwawagi ng karangalan.  Hinampas ni Poseidon ang isang bato gamit ang kanyang trident, at mula rito ay bumukal ang tubig. Siniguro niya sa mga tao na hindi na sila kailanman daranas ng tagtuyot. Sumunod si Athena at nagtanim ng isang buto sa lupa, na agad namang tumubo bilang isang puno ng oliba. Inakala ng mga tao na mas mahalaga ang puno ng oliba kaysa sa tubig (dahil, ayon sa ilang bersyon ng kwento, maalat ang tubig tulad ng kaharian ni Poseidon), kaya't si Athena ang napiling patrona ng lungsod, at ipinangalan ito sa kanya bilang Athens. Ginamit din ang alamat kalaunan upang bigyang-katwiran ang ikalawang antas na katayuan ng mga kababaihang Athenian, dahil sila ang pumili ng kaloob ni Athena kaysa kay Poseidon. Ayon sa paliwanag na ito, upang maibsan ang galit ni Poseidon sa lungsod, ang mga pangalan ng kababaihan ay hindi isinulat sa talaan ng kapanganakan bilang mga ina (ang pangalan ng ama ng babae ang ginagamit), at ang mga kababaihan ay pinagkaitan ng boses sa politika at mga karapatang panlungsod maliban sa kanilang pakikilahok sa mga gawaing panrelihiyon. Dahil hindi angkop ang lupa para sa malakihang mga programang pang-agrikultura, bumaling ang Athens sa kalakalan para sa kanilang kabuhayan, partikular na sa kalakalang pandagat sa pamamagitan ng daungan nito sa Piraeus. Sistema ng Pamamahala ng Athens Ang sistema ng pamamahala ng Athens ay nagbago mula sa pagiging monarkiya, oligarkiya, at tiraniya hanggang sa isang demokratikong pamahalaan noong ika-5 siglo BCE, sa ilalim ng pamumuno ni Cleisthenes. 1. Demokrasya o Ang Athens ang unang lungsod-estado na nagpatupad ng direktang demokrasya. Ang mga mamamayan (lalaking Athenian na nasa hustong gulang at may karapatang bumoto) ay direktang nakikilahok sa pagpapasya sa mga pampublikong usapin. o Ecclesia (Assembly): Ang pangunahing asamblea ng mga mamamayan na nagpapasa ng mga batas. o Boule (Council of 500): Isang konseho na nagpaplano at naghahanda ng mga panukala para sa Ecclesia. o Dikasteria (Courts): Hukuman na pinamamahalaan ng mga karaniwang mamamayan na pumipili ng mga hurado sa pamamagitan ng palabunutan. Sistema ng Edukasyon Ang edukasyon sa Athens ay nakatuon sa pagpapabuti ng isip, katawan, at karakter. Ang layunin nito ay ihanda ang mga kalalakihan na maging aktibong mamamayan at lider sa demokrasya. 1. Pag-aaral ng Kabataan o Ang mga batang lalaki ay sinanay sa pagbasa, pagsulat, aritmetika, at musika. o Pinag-aralan din nila ang mga akda nina Homer, tulad ng Iliad at Odyssey, upang maunawaan ang moralidad at kabayanihan. 2. Pilosopiya at Pagsusuri o Sa kanilang pagbibinata, tinuturo sa kanila ang lohika, pilosopiya, at retorika upang mahasa ang kanilang kakayahang makilahok sa pampublikong talakayan. 3. Palakasan o Bahagi ng kanilang edukasyon ang palakasan upang mapaunlad ang lakas ng katawan, tulad ng pagsasanay sa gymnasium. Sistema ng Pagsasanay-Militar 1. Pagpasok sa Pagsasanay o Sa edad na 18, ang mga batang lalaki ay pumapasok sa ephebic training, isang dalawang taong programang militar na bahagi ng kanilang pagkamamamayan. 2. Unang Taon o Sa unang taon, natutunan nila ang paggamit ng mga sandata, disiplina, at estratehiyang militar. o Sinanay sila sa paggamit ng sibat (dory) at kalasag (hoplon). 3. Ikalawang Taon o Nakatalaga sila bilang mga bantay sa hangganan ng Athens at nakikilahok sa aktwal na mga kampanya kung kinakailangan. o Sa pagtatapos ng pagsasanay, tinuturing silang ganap na mamamayan ng lungsod-estado. Unang Sistema ng Pamamahala sa Athens Mga Pinuno Bago ang Demokrasya Ang Athens, bago ang demokrasya, ay dumaan sa iba't ibang sistema ng pamamahala. Sa panahong ito, ang pamahalaan ay pangunahing pinamumunuan ng mga hari, aristokrata, at tirano. Narito ang ilan sa mga pangunahing pinuno at ang kanilang mga nagawa:  1. Mga Hari (Monarkiya) Cecrops o Itinuturing bilang unang hari ng Athens, si Cecrops ay isang mitolohikal na nilalang na kalahating tao at kalahating ahas. o Siya ang nagtatag ng unang lungsod ng Athens na tinawag noong una bilang Cecropia. o Pinaniniwalaan na si Cecrops ang nagpakilala ng kasal, relihiyon, at pagsamba sa mga diyos sa Athens. o Siya rin ang namagitan sa tunggalian nina Athena at Poseidon para sa patronahe ng lungsod, kung saan si Athena ang nanalo. Cranaus o Sumunod kay Cecrops, si Cranaus ay sinasabing katutubong hari ng Athens. o Sa kanyang panahon, naganap ang malaking baha na tinawag na Baha ni Deucalion. o Siya rin ang nagbigay ng pangalan sa rehiyon bilang Attica. Amphictyon o Isang maikling naghari sa Athens, si Amphictyon ay kilala sa pagpapalaganap ng kaalaman tungkol sa alak at pagdaraos ng mga handaan. o Itinuturing siyang maimpluwensiya sa kultura ng pakikisalamuha sa Athens. Erichthonius o Isa pang mitolohikal na hari na kalahating ahas, si Erichthonius ay kredito sa pagpapakilala ng pagsasaka at paggawa ng karwahe sa Athens. o Siya ang nagtatag ng Pista ni Panathenaea, na nakatuon kay Athena. o Iniuugnay ang kanyang pangalan sa relihiyosong aspeto ng lungsod. Theseus o Ang pinaka-maimpluwensiyang hari bago ang panahon ng mga Archon, si Theseus ang nagpasimula ng pagsasanib ng mga nayon sa paligid ng Athens sa tinatawag na synoecism. o Siya rin ang nakilala bilang tagapagtatag ng isang organisadong pamahalaan at isang bayani sa mga kwento ng mitolohiya, kabilang ang kanyang tagumpay laban sa Minotaur. 2. Archons (Aristokrasya) o Matapos ang monarkiya, isang aristokratikong sistema ang umiral kung saan ang Athens ay pinamumunuan ng archons o tagapangasiwa. o Ang mga archon ay hinahalal mula sa mayayaman at makapangyarihang pamilya. o Ang salitang Archon ay nagmula sa salitang Griyego (archōn), na nangangahulugang "pinuno" o "maginoo." Sa sinaunang Greece, partikular sa Athens, ang mga Archon ay nagsilbing mga pangunahing opisyal ng lungsod-estado. Ang posisyong ito ay simbolo ng kapangyarihang pampolitika at pang- administratibo, na may kaugnayan sa batas, relihiyon, at hukuman. Tungkulin ng isang Archon 1. Archon Basileus o Responsable sa mga relihiyosong seremonya at pamamahala sa mga sagradong gawain. o Namahala sa mga kaso kaugnay ng relihiyon, gaya ng paglilitis sa mga nagkasala ng paglapastangan. 2. Archon Eponymos o Ang pangunahing opisyal na nagbibigay ng pangalan sa taon (kaya tinawag na “Eponymous Archon”). o Nagsilbi bilang tagapamahala ng pampublikong kaayusan, mga pagdiriwang, at sibil na usapin. 3. Archon Polemarchos o Pinuno ng hukbo at tagapamahala ng mga digmaan noong sinaunang panahon. o Namahala sa mga kaso na may kinalaman sa mga dayuhan (metics) at proteksyon ng lungsod. 4. Anim na Thesmothetai (Mga Tagapagpatupad ng Batas) o Namahala sa mga usapin ng batas at katarungan. o Nangasiwa sa mga korte at pag-uusig ng krimen. Paraan ng Pagpili ng Archon  Unang Panahon: Ang mga Archon ay hinirang mula sa aristokrasya at pinipili batay sa yaman at impluwensya.  Pagkaraan ng Reporma ni Solon (594 BCE): Binago ni Solon ang sistema upang maging mas bukas sa mas maraming mamamayan, ngunit limitado pa rin sa mga piling uri (aristokrata).  Sa Panahon ng Demokrasya: Ang mga Archon ay napipili sa pamamagitan ng sistema ng loterya mula sa mga kwalipikadong mamamayan, tanda ng demokratikong prinsipyo ng pagkakataong pantay-pantay. Mga Kilalang Archon at Kanilang Ambag 1. Draco (621 BCE) o Si Draco ay isang archon na naging tanyag dahil sa kanyang napakahigpit na mga batas. Ang mga ito ay tinatawag na Draconian Laws, na kilala bilang ang pinakaunang nakasulat na batas sa Athens. Napakabigat ng parusa, at karamihan ay nauuwi sa kamatayan, kahit para sa maliliit na kasalanan. 2. Solon (594 BCE)  oSi Solon ay isang makatarungan at progresibong pinuno na nagpasimula ng mga reporma upang bawasan ang tensyon sa pagitan ng mayayaman at mahihirap. o Mga Nagawa ni Solon:  Inalis ang pagkakaalipin dulot ng utang.  Binigyang-karapatan ang mga karaniwang tao na magkaroon ng representasyon sa pamahalaan.  Hinati ang lipunan sa apat na klase batay sa kita at nagtakda ng mga karapatan batay sa kanilang katayuan.  Nagtatag ng Ecclesia, isang asambleya ng mga mamamayan. 3. Pisistratus (546–527 BCE) o Si Pisistratus ay isang tirano na nagdala ng kaunlaran sa Athens. Sa kabila ng pagiging tirano, naging makatarungan at popular ang kanyang pamumuno. o Mga Nagawa ni Pisistratus:  Pinalakas ang ekonomiya ng Athens, partikular ang agrikultura at kalakalan.  Nagpagawa ng mga pampublikong gusali at templo upang palakasin ang relihiyosong pamayanan.  Itinataguyod ang mga sining at kultura. 4. Cleisthenes (508 BCE) o Kilala bilang "Ama ng Demokrasya," si Cleisthenes ang nagpasimula ng sistemang demokratiko sa Athens. Binuwag niya ang lumang sistema ng tribu at lumikha ng 10 bagong distrito upang pantay-pantay ang representasyon ng mga mamamayan sa pamahalaan. Mga Batas, Pananamit, at Pagdiriwang sa Athens 1. Mga Batas (Nomoi) o Ang mga batas sa Athens ay tinatawag na nomoi. Ang mga ito ay isinulat upang tiyaking ang lahat ay may kaalaman sa mga alituntunin ng lipunan. 2. Pananamit o Ang pananamit ng mga Athenian ay simple ngunit praktikal. Ang karaniwang kasuotan ay ang chiton, isang uri ng mahaba at maluwang na damit na gawa sa linen o lana. Ang mga lalaki ay karaniwang nagsusuot ng mas maikling bersyon, habang ang mga babae ay nagsusuot ng mas mahaba. 3. Mga Pagdiriwang o Ang Athens ay kilala sa mga makukulay na pagdiriwang na nauugnay sa kanilang mga diyos at diyosa:  Panathenaea: Isang malaking pagdiriwang bilang parangal kay Athena, ang patrona ng lungsod.  Dionysia: Isang pagdiriwang para kay Dionysus, diyos ng alak at teatro. Sa okasyong ito isinilang ang mga dula ng trahedya at komedya.  Thesmophoria: Isang pagdiriwang ng mga kababaihan para kay Demeter, ang diyosa ng agrikultura. Kontribusyon ng Monarkiya sa Kasaysayan ng Athens  Pamumuno at Relihiyon: Ang mga hari ay hindi lamang tagapamahala ng lungsod kundi pati mga lider sa ritwal na pagsamba at relihiyon.  Kultura: Ang mga pista tulad ng Panathenaea ay nagsilbing pundasyon ng makabansang identidad ng Athens.  Sosyal at Politikal na Kaayusan: Ang pagbibigay ng mga pangalan sa mga lugar at pagpapakilala ng mga batas ay nagbigay ng batayan para sa maayos na pamumuhay ng mga tao. Mga Sanggunian: 1. Adkins, L., & Adkins, R. A. (1998). Handbook to Life in Ancient Greece. Oxford University Press. 2. Aristotle. Politics. Translated by Benjamin Jowett. Available at Project Gutenberg. 3. Aristotle. The Constitution of the Athenians. Translated by Sir Frederic G. Kenyon. 4. Boardman, J., Griffin, J., & Murray, O. (2001). The Oxford History of Greece and the Hellenistic World. Oxford University Press. 5. Bury, J.B. & Meiggs, R. (1975). A History of Greece to the Death of Alexander the Great. 6. Camp, John M. The Archaeology of Athens. Yale University Press, 2001. 7. Cartledge, Paul. Ancient Greece: A History in Eleven Cities. Oxford University Press, 2009. 8. Cartwright, M. (2013). "Polis." Ancient History Encyclopedia. Available at: ancient.eu 9. Ehrenberg, Victor. The People of Aristophanes: A Sociology of Old Attic Comedy. Basil Blackwell, 1962. 10. Freeman, C. (1996). The Greek Achievement: The Foundation of the Western World. 11. Hansen, M. H. (2006). Polis: An Introduction to the Ancient Greek City-State. Oxford University Press. 12. Herodotus. The Histories. 13. Hornblower, Simon, and Spawforth, Antony. The Oxford Classical Dictionary. 3rd ed., Oxford University Press, 1996. 14. Mythological Sources: The Library of Apollodorus. 15. Osborne, Robin. Greece in the Making: 1200–479 BCE. Routledge, 2009. 16. Pomeroy, S. B., Burstein, S. M., Donlan, W., & Roberts, J. T. (1999). Ancient Greece: A Political, Social, and Cultural History. Oxford University Press. 17. Rhodes, P. J. (2010). The Greek City States: A Source Book. Cambridge University Press. 18. Sealey, Raphael. A History of the Greek City States, 700–338 BC. University of California Press, 1976.  Learning Activity Sheet sa Araling Panlipunan 8 (Ikatlong Markahan) Pangalan: _________________________ Baitang at Pangkat: ______________ Iskor: _____ Paksang-Aralin: Kahulugan ng Polis, Ang Lungsod-Estado ng Athens, Pamahalaan ng Athens at Pagsasanay-Militar ng mga Athenian Mga Dapat Gawin: 1. Pagsusuri gamit ang Fish Bone Analysis o Gumuhit ng Fish Bone Diagram sa iyong papel. Sundan ang mga hakbang:  Isulat sa ulo ng isda ang tanong: "Ano ang mahalagang nagawa ng Athens sa kasaysayan?"  Tukuyin ang mga aspeto ng polis, pamahalaan, at pagsasanay-militar sa mga buto ng isda (halimbawa: politika, kultura, edukasyon, at pagsasanay-militar).  Ilagay ang mga kaugnay na detalye sa bawat aspeto. 2. Pagsagot ng Pinakamahalagang Tanong o Sumulat ng maikling sanaysay (3-5 pangungusap) sa ibaba ng iyong Fish Bone Diagram na nagbubuod ng sagot sa tanong. Fish Bone Diagram Maikling Sanaysay: Mahalagang Nagawa ng Athens: Ulo ng Isda: Ano ang mahalagang nagawa ng Athens sa kasaysayan? Mga Buto: Politika, Kultura, Edukasyon, Pagsasanay-Militar  Rubrik sa Pagmamarka Lubos na Napakahusay Kategorya Napakahusay (3) Katamtaman (2) Di-Nakasunod (1) (4) Ang diagram ay may Kompletong malinaw at Kumpleto ang May ilang Di-kompleto ang Fish Bone komprehensibong aspeto, aspeto at may sapat nawawalang aspeto aspeto o hindi Diagram detalyado at organisado na detalye. o detalyeng kulang. organisado. ang datos. Napakahusay na Malinaw ang Ang detalye ay Hindi malinaw ang Paglalahad ng pagpapaliwanag ng bawat paliwanag at datos pangkaraniwan at detalye o mali ang Detalye aspeto gamit ang ngunit kulang sa limitado. impormasyon. mayamang impormasyon. lalim. Mahusay at organisadong Hindi nasagot nang sagot sa tanong, malinaw Malinaw na sagot Pangkaraniwang maayos ang tanong Sanaysay na nailahad ang ngunit may kulang sagot na di-gaanong o may maling mahahalagang nagawa ng na elemento. detalyado. impormasyon. Athens. Maayos ang Napakahusay na paggamit Katamtaman ang Hindi organisado o Kabuuang presentasyon ng diagram, organisado, at ayos at di- kulang sa Presentasyon ngunit may malinis. masyadong malinis. presentasyon. konting kamalian. Kabuuang Iskor: /16 Tandaan: Ang iskor ay magbibigay-daan upang masuri ang iyong pagkaunawa sa mahahalagang ambag ng Athens sa kasaysayan. Ipinasa ni: Sinuri at Pinatotohanan ni: __________________________ DIEGO C. POMARCA JR. Pangalan at Lagda ng Mag-aaral Guro sa Araling Panlipunan 8 Pinatnubayan ni: __________________________ Pangalan at Lagda ng Magulang