FPL REVIEWER (G12_UNANGMARKAHAN).pdf

FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIK) UNANG MARKAHAN MGA GAMIT O PANGANGAILANGAN SA ANG PAGSUSULAT PAGSULAT - Mahalaga ang pagsusulat para sa mga 1. Wika nakasusulat, n...

FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIK) UNANG MARKAHAN MGA GAMIT O PANGANGAILANGAN SA ANG PAGSUSULAT PAGSULAT - Mahalaga ang pagsusulat para sa mga 1. Wika nakasusulat, nakababasa, at sa - Ginagamit bilang behikulo para ipahayag pagdodokumento ng mahahalagang ang kaisipan, kaalaman, damdamin, at pangyayari. impormasyon. - Ayon kay Mabelin (2012), ang pagsusulat - Kailangang malinaw, tiyak, payak, at ay isang anyo ng pagpapahayag ng masining ang gamit ng wika. kaalaman na nananatili at maaaring ipasa sa iba't ibang henerasyon. 2. Paksa - Tiyak at may sapat na kaalaman tungkol sa LAYUNIN NG PAGSULAT paksa upang maging makabuluhan at 1. Personal o Ekspresibo wasto ang datos. - Nakabatay sa personal na pananaw, karanasan, at damdamin ng manunulat. 3. Layunin - Nagtataglay ng emosyonal na epekto tulad - Nagsisilbing gabay sa paghabi ng ng kasiyahan, kalungkutan, o takot. nilalaman ng sulatin. - Mga halimbawa: Sanaysay, maikling kuwento, tula, dula, awit. 4. Pamaraan ng Pagsulat 2. Panlipunan o Pansosyal - Impormatibo: Nagbibigay ng bagong - Layunin ay makipag-ugnayan sa ibang tao kaalaman o impormasyon. o lipunan. - Ekspresibo: Nagbabahagi ng opinyon o - Mga halimbawa: Liham, balita, karanasan ng manunulat. korespondensiya, pananaliksik, sulating - Naratibo: Nagsasalaysay ng panteknikal, tesis, disertasyon. magkakaugnay na pangyayari. - Deskriptibo: Naglalarawan ng KAHALAGAHAN NG PAGSUSULAT katangian ng mga bagay o pangyayari. 1. Nalilinang ang kasanayan sa pagsusuri ng - Argumentatibo: Naghihikayat at datos para sa pananaliksik. naglalahad ng isyu para sa diskusyon. 2. Nahuhubog ang kaisipan sa mapanuring pagbasa at pagsusulat batay sa mga 5. Kasanayang Pampag-iisip impormasyon. - Kakayahang magsuri at mag-analisa ng 3. Nahihikayat at napauunlad ang datos na ilalapat sa sulatin upang maging kakayahan ng mag-aaral sa pagsusulat. obhetibo at malinaw. 4. Nagbibigay ng aliw sa pagtuklas ng bagong kaalaman at oportunidad na makapag- 6. Kaalaman sa Wastong Pamamaraan ambag sa lipunan. ng Pagsulat 5. Nahuhubog ang pagpapahalaga sa - Pagsunod sa wastong gamit ng titik, paggalang at pagkilala sa mga gawa at pagbaybay, at batas sa retorika para sa akda. organisado at masining na komposisyon. 6. Nalilinang ang kasanayan sa pagkalap ng impormasyon mula sa iba’t ibang batis ng kaalaman. 7. Kasanayan sa Paghahabi ng Buong Sulatin  FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIK) UNANG MARKAHAN - Kakayahang maayos na mailatag ang 6. Akademikong Pagsulat (Academic kaisipan mula panimula hanggang wakas Writing) nang organisado at obhetibo. - Layunin: Magpakita ng resulta ng pananaliksik at pagpapataas ng kaalaman MGA URI NG PAGSULAT sa iba't ibang larang. 1. Malikhaing Pagsulat (Creative - Halimbawa: Konseptong papel, tesis, Writing) disertasyon. - Layunin: Maghatid ng aliw, pukawin ang damdamin, at palawakin ang imahinasyon. - Halimbawa: Maikling kwento, dula, Akademikong Sulatin nobela, komiks, iskrip ng teleserye, - Ito ay maituturing na intelektwal na pagsulat na pelikula, musika. naglalayong mapalawak at mapataas ang kaalaman hinggil sa iba't ibang larangan at paksa. 2. Teknikal na Pagsulat (Technical - Ayon sa mga eksperto ang akademikong sulatin Writing) ay pormal na sulatin o akdang isinasagawa sa - Layunin: Pag-aralan ang proyekto o isang akademikong institusyon o unibersidad sa lutasin ang isang problema. isang partikular na larangang akademik. - Halimbawa: Feasibility study, proyekto sa - Ito ay para rin sa makabuluhang pagsasalaysay pagsasaayos ng mga gusali o ilog. na sumasalamin sa kultura, karanasan, reaksyon, at opinion base sa manunulat. Ginagamit din ito 3. Propesyonal na Pagsulat upang makapabatid ng mga impormasyon at (Professional Writing) saloobin. - Layunin: Pagsulat na may kinalaman sa napiling propesyon o bokasyon. Mga halimbawa ng akademikong sulatin: - Halimbawa: Lesson plan ng guro, medical Talumpati report ng doktor, narrative report ng nars. Posisyong papel Katitikang pulong 4. Dyornalistik na Pagsulat Bionote (Journalistic Writing) Agenda - Layunin: Sumulat ng balita, editoryal, o Memorandum artikulo batay sa makabuluhan at Lakbay sanaysay obhetibong impormasyon. Pictorial essay - Halimbawa: Balita, editoryal, lathalain, Panukalang proyekto artikulo. Abstrak 5. Reperensiyal na Pagsulat (Referential Writing) - Layunin: Magbigay ng pagkilala sa mga sanggunian ng impormasyon sa Nahahati sa dalawang pangkat ang mga pananaliksik. akademikong sulatin: - Halimbawa: Review of Related Literature (RLL), sanggunian.  FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIK) UNANG MARKAHAN detalyadong pagpapaliwanag na magiging 1.)Sulating 2. Sulating nagsasalaysay dahilan para humaba ito. nangangatwiran at at naglalarawan naglalahad 3. Gumamit ng mga simple, malinaw, at Posisyong Lakbay- sanaysay direktang mga pangungusap. Huwag papel Replektibong maging maligoy sa pagsulat nito. Talumpati sanaysay 4. Maging obhetibo sa pagsulat. Ilahad Katitikan ng Pictorial essay lamang ang mga pangunahing kaisipan at pulong hindi dapat ipaliwanag ang mga ito. Agenda 5. Higit sa lahat ay gawin lamang itong Panukalang maikli ngunit komprehensibo kung proyekto saan mauunawaan ng babasa ang Abstrak pangkalahatang nilalaman at nilalayon ng Sintesis pag-aaral ng ginawa. Bionote Mga Hakbang sa Pagsulat ng Abstrak: 1. Basahing mabuti at pag-aralan ang papel o akademikong sulatin na gagawan ng Abstrak. ABSTRAK 2. Hanapin at isulat ang mga Isang uri ng isang lagom na karaniwang na pangunahing kaisipan o ideya ng karaniwang ginagamit sa pagsulat ng mga bawat bahagi ng sulatin mula sa akademikong papel tulad ng tesis, papel introduksyon ,kaugnay na literatura, siyentipiko at teknikal, lektyur at mga report. Ito kongklusyon. ay maikli lamang. Ito ay bahagi ng akademikong 3. Buuin gamit ang mga talata, ang mga papel o ulat na pinakahuling isinusulat pangunahing kaisipang taglay ng bawat ngunit kadalasang unang binabasa ng mga bahagi ng sulatin. Isulat ito ayon sa propesor o mga eksaminer ng panel. pagkakasunod-sunod ng mga Mga Bahagi ng Abstrak: bahaging ito sa kabuoan ng papel. 1. Pamagat 4. Iwasang maglagay ng ilustrasyon, 2. Introduksyon graph, table at iba pa. Maliban na 3. Kaugnay na literatura lamang kung sadyang kinakailangan. 4. Metodolohiya 5. Basahing muli ang ginawang Abstrak. 5. Resulta Suriin kung may nakaligtaang mahalagang 6. Kongklusyon kaisipang dapat isama rito mabuti ang abstrak. Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng 6. Isulat ang pinal na sipi nito. Abstrak: 1. Hindi maaaring maglagay ng mga SIPNOSIS kaisipan o datos na hindi binanggit sa Isang uri ng isang lagom na kalimitang ginawang pag-aaral o sulatin. ginagamit sa mga akdang nasa tekstong 2. Iwasan ang paglalagay ng mga naratibo tulad ng kwento, salaysay, nobela, statistical figures o table sa abstrak dula, parabula, pelikula, video, pangyayari, at sapagkat hindi ito nangangailangan ng talumpati iba pang anyo ng panitikan.  FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIK) UNANG MARKAHAN 6. Basahin ang unang ginawa, suriin at Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng kung mapaikli pa ito nang hindi Sipnosis: mababawasan ang kaisipan ay lalong 1. Gumamit ng ikatlong panauhang magiging mabisa ang isinusulat na buod panghalip na (isahan o maramihan) sa pagsulat nito. 2. Isulat ito batay sa tono ng pagkasulat ng orihinal na sipi nito. Synthesis 3. Kailangang mailahad o maisama - Ito ay ang pagsama-sama ng mga ideya na rito ang mga panauhing tauhan may iba't ibang pinanggalingan maging ang kanilang mga gampanin at - ito ay pagpapaikli na may layuning mga suliraning kanilang kinakaharap. makabuo ng bagong kaalaman 4. Gumamit ng mga angkop na pang- - magamit ang matutuhan para ugnay sa paghabi ng mga pangyayari sa masuportahan ang tesis o argumento kwentong binubuod lalo na kung ang pagsasaayos ng mga impormasyong sinopsis ay ginawa ay binubuo ng dalawa o nakuha kaugnay sa isang tema o paksa higit pang talata. pagbuo o pagkolekta ng mga detalye o 5. Tiyaking wasto ang gramatika, impormasyon mula sa mga iba't ibang pagbabaybay, at mga bantas na pinagkukunan o resources ginamit sa pagsulat. 6. Huwag kalimutang isulat ang Anyo ng Sintesis sangguniang ginamit kung saan 1. Nagpapaliwanag o Explanatory hinango o kinuha ang orihinal na sipi ng Synthesis - Ito ay karaniwang naglalahad ng akda. isang malinaw at maayos na pamamaraan 2. Argumentatibo o Argumentative Mga Hakbang sa Pagsulat ng Sipnosis: Synthesis Karaniwang pinupunto ng pagtalakay 1. Basahin ang buong seleksiyon o akda sa ganitong anyo ng sintesis ang katotohanan, at unawaing mabuti hanggang makuha halaga a kaalaman ng mga isyu o impormasyong ang buong kaisipan o paksa ng diwa nito. kaakibat ng paksa. 2. Suriin at hanapin ang pangunahin at di pangunahing kaisipan. Paano Sumulat ng Sintesis? 3. Habang nagbabasa, magtala kung maaari 1. Pumili ng paksa sa talaan na pinagsama-sama. ay magbalangkas. 2. Bumuo ng tesis. Kung nagbigay ng tanong, 4. Isulat sa sariling pangungusap at huwag magbigay rin ng pansamantalang sagot. Kung lagyan ng sariling opinyon o kuro- simulan ang iyong papel sa tesis, maging malinaw kuro ang isinusulat. ang balangkas ng mga ideya. 5. Ihanay ang ideya sang-ayon sa 3 Magbigay ng di bababa sa tatlong aklat na orihinal na pagkakasunod-sunod. binasa sa klase at bigyang pansin ang tema o Laging sa pangkasalukuyan ang gamit na tanong na ibig mong bigyang tuon. pandiwa. Gamitan din ng malaking titik 4. Basahin nang mabuti ang. bawat sanggunian at ang pangalan ng karakter sa unang lagumin ang mga pangunahing ideya pagbanggit nito. Tiyakin ang pananaw o 5. Isaayos ang mga paglalahad sa lohikal at may punto de vista kung sino ang kaisahang paraan nagkukwento.  FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIK) UNANG MARKAHAN 6. Suning mabuti ang sanggunian para matukoy 3. Napagtagumpayan at mga Karangalan ang mga pagkakatulad at pagkakaiba. (Ambag/Kontribusyon/Adbokasiya sa 8. Inirerekomendang gumamit ng mga tuwirang Kinabibilangang Larangan) sipi. Siguraduhin na isinasaalang-alang ang nilalaman at pagsulat. Talambuhay - maiuugnay sa pagsasalaysay at 9. Hangga't maaari gumamit ng makatotohanang paglalarawan sa sulating akademiko. halimbawa na sumusuporta sa iyong pangkalahatang argumento. Uri ng Talambuhay: 10. Sa konklusyon, lagumin ang iyong pangunahing tesis at mga binalangkas na tanong Talambuhay na Pansarili- isang paglalahad na mananatiling bukas o isyu na maaari pang tungkol sa buhay ng isang tao na siya mismo saliksikin. ang may akda. Kaayusan ng Sintesis Talambuhay na Pang-iba - isang paglalahad ng 1. Ang haba ng iyong papel ay lima hanggang mga kaganapan sa buhay ng isang tao na pitong pahina na may palugit. isinulat ng ibang tao. 2. Maging consistent sa paggamit ng bibliographic references: isama ang bilang ng Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng pahina para sa tuwirang-sabi. Bionote: 3. Huwag susulat ng palimbag. 4. Sa paggamit ng tuwirang-sabi para suportahan 1. Sikaping maisulat nang maiksi. Kung sa ang iyong ideya, siguraduhin na hindi naman ito resume ay 200 na salita, samantalang masyadong marami. hanggang tatlong pangungusap sa 5. Huwag gumamit ng unang panauhan. networking site. 6 Pag-ugnayin ang mga ideya sa pamamagitan ng 2. Una ay personal na impormasyon, interes, mga pangatnig at pang-ukol. tagumpay, nakamit, 2-3 kung marami 7 Gumamit ng mapanahon na pagbabalangkas, piliin ang pinaka manalaga. pagbubuo at pag-eedit ng iyong papel. 3. Isulat sa ikatlong panauhan upang makita ang objective nito. 4. Gawing impirical ang pagkakasulat. Payak na mga salita. 5. May gumagamit ng pagpapatawa subalit BIONOTE limitado. Bionote - Sulating naglalarawan sa may-akda 6. Basahing muli. ng aklat, magasin, dyornal, blog, at iba pa sa maikling paraan. Dapat laman ng Bionote ayon sa Panukalang Proyekto pagkakasunod-sunod: Panukalang Proyekto - Inilalahad ng sulating ito ang mga nais matamo, mga layunin, at 1.Personal na Impormasyon (Pinagmulan, kahalagahan ng proyekto. Edad, Buhay Kabataan-Kasulukuyan) 2.Kaligirang Pang-Edukasyon (Paaralan at Hakbang sa paggawa ng Panukalang Digri) Proyekto  FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIK) UNANG MARKAHAN 1. Pamagat - Piliin ang pamagat na malinaw na naglalarawan sa layunin ng proyekto. Talumpati 2. Nagpadala - Ang pagtatalumpati ay proseso o paraan - Ilagay ang pangalan ng indibidwal o samahan ng pagpapahayag ng ideya o kaisipan sa na sumusulat ng panukalang proyekto. paraang pasalita. - Tumatalakay sa isang partikular na paksa. 3. Petsa - Ang isang talumpating isinulat ay hindi - Tiyakin ang petsa kung kailan ipinasa ang magiging ganap na talumpati kung hindi panukala upang malaman kung kailan sisimulan ito mabibigkas sa harap ng madla. at tatapusin ang proyekto. - Ginagamit din upang magbigay papuri o parangal sa isang indibidwal. 4. Pagpapahayag ng Suliranin - Ilahad nang malinaw ang suliranin na nais Maaaring maging: tugunan ng proyekto. Kawili-wili o nagbibigay-aliw 5. Layunin Maghatid ng karagdagang impormasyon - Tukuyin ang mga layunin na nais makamit ng Maglahad ng katwiran proyekto. Manghikayat - Gamitin ang acronym na SIMPLE upang maging tiyak at malinaw ang layunin: MGA URI NG TALUMPATI, HUWARAN SA PAG-BUO NG TALUMPATI - Specific - Immediate MGA URI NG TALUMPATI - Measurable 1. Biglaan o Daglian (Impromptu) - Ito ay - Practical binibigay nang biglaan o walang - Logical paghahanda, kaagad na ibinibigay ang - Evaluable paksa sa oras ng pagsasalita. 2. Maluwag (Extemporaneous) - Ito ay 6. Plano ng Dapat Gawin binibigay nang biglaan o walang - Isulat ang mga hakbang o plan of action na paghahanda, ngunit binibigyan ng ilang isasagawa upang malutas ang suliranin. minuto upang mabuo ipahahayag na kaisipian. 7. Badyet 3. Manuskrito (Manuscript) - Ito ay - Ilahad nang detalyado ang badyet para sa ginagamit sa mga kumbensyon, seminar, o proyekto, kasama ang lahat ng gastusin tulad ng programa sa pagsasaliksik kaya pinag- materyales, sweldo ng mga manggagawa, aaralan nang mabuti at dapat nakasulat. allowance o pondo para sa inaasahang gastusin. 4. Isinaulo (Memorized) - Ito ay katulad rin ng manuskrito na pinagaaralan nang 8. Benepisyo ng Proyekto mabuti, ngunit isinasaulo ang mga - Tukuyin ang mga makikinabang sa proyekto salitang bibigkasin. tulad ng mga miyembro ng komunidad, mga negosyante, at iba pa. HUWARAN SA PAGBUO NG TALUMPATI  FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIK) UNANG MARKAHAN - Dito binibigyang lagom ang mga puntong Kronolohikal na Huwaran - Ang mga inilahad sa katawan. detalye o nilalaman ng talumpati ay nakasalalay sa pagkakasunod-sunod ng pangyayari o HABA NG TALUMPATI panahon. - Dito nakasalalay kung ilang minuto ang inilaan para sa pagbigkas. Topikal na Huwaran - Ang mga detalye ay nakahanay depende sa pagsasaayos ng mananalumpati. Huwarang Problema-Solusyon - Nahahati sa dalawa ang pagkakahabi ng talumpati gamit ang huwaran na ito, ang “problema” at ang “solusyon”. KASANAYAN SA PAGHABI NG MGA BAHAGI NG TALUMPATI, INTRODUKSYON, DISKUSYON, MGA KATANGIANG TAGLAY NG KATAWAN SA TALUMPATI INTRODUKSYON - Pambungad na bahagi na dapat makahikayat ng interes mula sa mga tagapakinig. - Mahalaga na malinaw na maipakilala ang paksa upang ihanda ang mga makikinig sa pangunahing mensahe. KATAWAN/DISKUSYON - Bahagi kung saan tinatalakay ang mga punto at ideya. - Mahalaga na organisado at may lohikal na daloy ang mga ideya upang madali itong maunawaan. KATANGIAN NG MAHUSAY NA TALUMPATI: a. Kawastuhan b. Kalinawan c. Kaakit-akit KATAPUSAN - Nakasaad ang kongklusyon ng talumpati.