Физикалық География Литосфера PDF

ФИЗИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ ЛИТОСФЕРА ============================= Жер бедерінің жіктелуі. ======================= \*Тік қозғалатын белсенді тектоникалық қозғалыстар әсерінен тау құрылымдарын қалыптастыратын геологиялық үдеріс -- **Тау жасалуы.** \*Жер қыртысының бір бөлігінің жоғары, екінші бөлігінің т...

ФИЗИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ ЛИТОСФЕРА ============================= Жер бедерінің жіктелуі. ======================= \*Тік қозғалатын белсенді тектоникалық қозғалыстар әсерінен тау құрылымдарын қалыптастыратын геологиялық үдеріс -- **Тау жасалуы.** \*Жер қыртысының бір бөлігінің жоғары, екінші бөлігінің төмен түсуіне ықпал жасайтын баяу қозғалыстар -- **Тербелмелі қозғалыстар.** \*Тау жыныстары минералды құрамының өзгеріске ұшырамастан бұзылуы -- Физикалық үгілу. ================ \*Арктика, Антрктика жерлері, биік таулар, шөл мен шөлейттің аридтік аймақтарына тән үгілу түрі -- **Физикалық үгілу.** \*Тау жыныстарының маңызды химиялық, биогендік, биохимиялық реакциялар әсерінен бұзылуы -- **Химиялық үгілу.** \*Қатпарлану кезінде біртұтас жоғары көтерілген бөлігі -- **Антиклиналь.** \*Қатпарлану кезінде майысып төмен түскен бөлігі -- **Синклиналь.** \*Қатпарлану кезінде беті тегіс болып көтерілген бөлігі -- **Моноклиналь.** \*Жер қыртысындағы қозғалыс түрлері: ==================================== 1. Ендік бағытта қашықтау (субдукция) 2. Ендік бағытта жақындау (спрединг) 3. Қарама-қарсы бағытта ығысу  \*Жер қыртысының біртіндеп көтерілуі мен төмен түсуіне, соның нәтижесінде мұхит деңгейінің көтерілуі мен төмендеуіне, материктердің жалпы биіктігінің өзгеруіне себепші болатын қозғалыстар -- **Тербелмелі қозғалыстар.** \*Литосфералық тақталарды қозғалысқа түсіретін, материк пішіндері мен мұхиттар айдынын өзгертуші басты күш -- **Ішкі күштер.** \*Платформаларға сәйкес келетін нысандар -- **Жазық.** \*Мұхиттың түпкі жер бедерінің орографиялық құрылымдары: ======================================================== 1. Материктің шеткі жағалық бөліктері (материктік қайраң, материктік беткей) 2. 3. 4. \*Сыртқы күштің ең басты әрекеті -- Үгілу кезінде жер бедерін құрайтын түрлі сипаттағы тау жыныстары біртұтастығынан айырылып, қиыршықтас, құм сияқты кеуекті жыныстарға айналады. ================================================================================================================================================================================== \*Тау жыныстарының біртұтастығынан айырылып, қиыршықтас, құм сияқты кеуекті жыныстарға айналуы -- **Үгілу.** \*Тау жыныстарының минералдық құрамы өзгеріске ұшырай отырып үгілуі -- Химиялық үгілу. =============== \*Тау жыныстарының химиялық құрамы өзгеріске ұшырамай отырып үгілуі -- Физикалық үгілу. ================ \*Үгілу өнімдері мен бор жыныстарын тасымалдау арқылы жер бедерін өзгертуде маңызды рөл атқарады -- **Жел.** \*Құмды төбелер мен шағылдардың толқын тәрізді пішіндерін қалыптастырады -- Жел. ==== \*Эрозияның әрекеті нәтижесінде құрғақ климат жағдайында пайда болған аласа таулы рельефтің күрделі түрі -- **Бедленд.** \*Биік тау басындағы тау жыныстарының үгілуі мен тасымалдануына себепші -- Мұздық. ======= \*Мұздықтармен өңделіп, тасымалданған жыныстар -- **Морена.** \*Карст пішіндерінің ішіндегі ең кең тарағаны -- **Үңгір.** \*Флинт-Мамонт үңгірінің жалпы ұзындығы -- **587 км.** \*Жер шарындағы ең терең үңгір орналасқан аймақ -- **Кавказ.** \*Карст нәтижесінде қалыптасқан жер бедері пішіндері таралған аумақтар -- Балқан, Кіші Азия түбектері, Оңтүстік-Шығыс Қытай, Аппалач. ===========================================================  Тау жыныстары мен минералдардың жіктелуі. ========================================= \*Жер қыртысындағы түрлі әрекеттер әсерінен пайда болатын табиғи химиялық қосылыстардың жиынтығы -- **Минерал.** \*Жер қыртысында түзілетін минералдардың табиғи кешені -- **Тау жыныстары.** \*Атомдар мен молекулалары белгілі бір геометриялық тәртіппен орналасқан, тура геометриялық пішіндегі қатты денелер -- **Кристалдар.** \*Жер қыртысын құрайтын әртүрлі агрегаттық күйдегі минералдар жиынтығының тұрақты құрамы -- **Тау жыныстары.** \*Тау жыныстарының шығу тегі мен қалыптасу жағдайына қарай бөлінуі -- Магмалық, шөгінді, метаморфтық. =============================== \*Магманың мантиядан жарықтар арқылы жоғары көтеріліп, қатуынан пайда болатын тау жыныстары -- **Магмалық тау жыныстары.** \*Магманың жер қыртысының белгілі бір тереңдігінде қалып қойған бөлігінде түзілетін жыныстар -- **Интрузивті жыныстар.** \*Магманың лава түрінде жер бетіне шыққан, құрамында бу мен газдан ажыраған бөлігінде түзілетін жыныстар -- **Эффузивті жыныстар.** +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | жыныстарының | | | | | жіктелуі | | | | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Магмалық | | | Батолит, | | | | | лакколит, | | | | | жанартау | | | | | конустары | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Шөгінді | | | Тауалды | | | | | жазықтары пайда | | | | | болады, ойыс | | | | | жерлер | | | | | тегістеліп, | | | | | | | | | | жазыққа | | | | | айналады | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ | Метаморфты | | | Сарыарқа, | | | | | Бразилия және | | | | | Гвиана таулы | | | | | үстірттері | +-----------------+-----------------+-----------------+-----------------+ \*Жер шарындағы пайдалы қазбалардың ¾ бөлігінің қалыптасуы байланысты -- Шөгінді жыныстар. ================= \*Жоғары температура мен қысым әсерінен магмалық және шөгінді жыныстардың минералдық құрамы мен құрылымының өзгеруінен қалыптасатын тау жыныстары -- Метаморфты тау жыныстары. ============================ \*Метаморфозаның әсерінен гранит айналады -- **Гнейске.** \*Метаморфозаның әсерінен құмтас айналады -- **Кварцитке.** \*Метаморфозаның әсерінен әктас айналады -- **Мәрмәр.** \*Жер шарында таралған минералдар саны -- **3000.** \*Құрамындағы атомдары мен молекулалары белгілі бір бұрыс геометриялық пішінде орналасатын минерал -- **Кристал.**  \*Минералдардың химиялық құрамының ерекшелігіне қарай біріктірілуі: =================================================================== 1. Жеке элементтер (саф кесекті: алтын, платина, күміс, алмаз, графит, мыс, күкірт) 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.