2. Ders Motor Konuşma Bozuklukları PDF

MOTOR KO N U Ş M A BOZUKLUKLARI Öğr. Gör. Ayşe Nur Koçak Hadi Artikülatörleri hatırlayalım ☺ Bugün biraz onların onların anatomisinden bahsedeceğiz… Artikülatörler : Anatomi & Fizyoloji 1. Dil 2. Mandibula 3. Dudak 4.Yumuşak Damak (Velum) 5. Sert Damak 5. Farenks...

MOTOR KO N U Ş M A BOZUKLUKLARI Öğr. Gör. Ayşe Nur Koçak Hadi Artikülatörleri hatırlayalım ☺ Bugün biraz onların onların anatomisinden bahsedeceğiz… Artikülatörler : Anatomi & Fizyoloji 1. Dil 2. Mandibula 3. Dudak 4.Yumuşak Damak (Velum) 5. Sert Damak 5. Farenks 1.Dil ▪ Dil dokusunun büyük bir kısmı kas olup, epitel denen bir mükoz membran ile kaplıdır. ▪ Anatomik olarak organ, dil sırtındaki V şeklinde bir yarık ile birbirinden ayrılan oral faringeal kısımlardan oluşur. ▪ Oral kısım dil gövdesinin 2/3’ünü oluşturup ağız içinde serbestçe hareket eden kısımdır. ▪ Daha hareketsiz olan arka kısım faringeal kısımdır. Bu da hyoid kemiği ile sitiloid proceses kasları ile sıkıca tutulmuştur. ▪ Dil orta hatta “median fibröz lingual septum” ile ikiye ayrılır Dilin Kas Sistemi Dil kasları iç ve dış olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu kas gruplarının karşılıklı hareketleri dile geniş bir hareket aralığı (mobilite) kazandırarak, dili değişik pozisyonlar ve hareketler yapabilecek hale getirir.  İç Kaslar İç kaslar tamamen dil içinde yer alır ve sadece dilin konfigürasyonunu(biçim) değiştirirler.  Dış Kaslar Dış kaslar dil dışındaki bağlantılarını hyoid kemik, mandibula ve stiloid proceses ile yaparlar ve dilin hem şeklini hem de ağız içindeki pozisyonunu değiştirebilirler. İç kaslar dilin şeklini değiştirirler. -Superior longutidinal kasıldığı zaman dili kısaltır ve organın tümünü daha geniş hale getirir. -Vertikal kas dili düzleştirerek muhtemelen /i/ gibi ön ünlülerin oluşumunda önemli rol oynar. -Transfers kası dilin kenarlarını yukarıya doğru çeker ve dilin uzamasına yardımcı olabilir. -Inferior longitudinalis kasının genel fonksiyonu dil ucunu aşağıya ve geriye çekmektir. Bu aktivite /t/ ve /d/ gibi ağzın ön kısmında sesletilen fonemler için önemlidir. Dış kaslar dilin ağız içindeki pozisyonunu değiştirirler. -Palatoglossus dilin arka kısmını kaldırmaya yardım eder. --Styloglossus /k/ ve /g/ gibi yumuşak damak fonemleri için dilin elevasyonunda genioglossus kası ile paralel çalışır ve yine çoğu ünlü fonemin üretilmesi için dili uygun pozisyona sokar. - Hyoglossus hyoid kemiğinin elevatörlerinden biridir. Dilin ağız içinde pozisyon değişikliklerinde fonksiyon gösterir. -Genioglossus kası öne lifleri kasıldığında dil ucunu geriye ve aşağıya çekerler, arka lifleri ise dili ağız içinde öne doğru çeker. Linguel Aktivite Parametreleri Linguel aktivitenin artikülatuvar parametreleri dilin farklı kaslarının konuşma esnasındaki farklı postür ve konfigürasyonları yedi şekilde özetlenebilir. 1- Dil gövdesinin horizantal öne- arkaya hareketi 2- Dil gövdesinin vertikal yukarı- aşağı hareketi 3- Dil keskin kenarının horizantal öne- arkaya hareketi 4- Dil keskin kenarının vertikal yukarı- aşağı hareketi 5- Dil gövdesinin transvers çapraz konfigürasyonu 6- Dilin tüm uzunluğu boyunca transvers çapraz konfigürasyonu (özellikle keskin kenarın) ve santral sulcusun kalınlığı 7- Dil sırtının yüzey planı:Yayvan /ince Ünlü fonemler 1 ve 2; alveoler ünsüz fonemler 1, 2 ,3 ,4 ,7 ve sürtünmeli fonemler dediğimiz (f,v,s,z) ise tüm parametreleri içerir. Dilin motor innervasyonu: 12. Kranial sinir olan n.hypoglossus tarafından sağlanır. (m. palatoglossus hariç) Sensöriyel innervasyonunu (2/3 ön): Duyu : 5. Kranial sinir olan n. trigeminus Tad: 7. Kranial sinir (chorda tympani dalı ile) Dilin posterior 1/3 kısmının sensöriyel innervasyonunu ve tat duyusunu 9. Kranial sinir olan n. glossofaringeus sağlar.  Mandibula, hiyoid kemik ve dile çok sıkı bağlıdır. Bu nedenle mandibula hareketi Mandibula dilde pozisyonel değişiklikler ve şekil değişiklikleri yaparlar.  Mandibula hareketlerinden sorumlu kaslar 1. Yükseltici 3. Protruzyon ▪Pterygoideus internus ▪Pterygoideus externus ▪Masseter ▪Pterygoideus internus ▪Temporalis 5. Oblik lateral hareket 4. Retraksiyonu Pterygoideus externus 2. Alçaltıcı Temporalis ▪ Temporalis ▪Pterygoideus externus ▪Geniohyodeus ▪ Myelohyoideus ▪Digastrik (ön karıncık) ▪ Geniohyoideus ▪Mylohyoideus Digastrikus ▪Genioglossus Genioglossus  Bütün bu hareketler özellikle yemeklerin çiğnenmesi ve öğütülmesinde önemlidir. Ancak bu hareketlerin konuşma esnasında da önemi vardır.  Mandibulayı kaldıran herhangi bir kas aynı zamanda hyoid kemiği de yükseltecektir. Dolayısıyla bazı seslerin üretilmesinde etkili olacaktır. Yine mandibulayı alçaltıcı herhangi bir kas oral kavitedeki volümü değiştirecek ve sesin oral rezonansında bazı etkileri olacaktır. Mandibulayı yükselten kaslardan pterigoid internus, anterior suprahiyoid kaslara antagonist (karşıt etkili kas) olarak /f/ ve /v/ gibi labiodental fonemlerin meydana gelmesi için dudak poziyonundaki gerekli dengeyi sağlamakta rol oynar. Yükselme ve dışa hareketin muhtemelen /s/ foneminin söylenmesi anında alt ve üst çene kemiği arasındaki ilişkinin doğru olmasında önemlidir. Dudak Dudaklar ağız girişini çevreler. Bukkal mukoza Anterior -> dudak komissürleri Posterior -> ön plikalar Görevleri: 1. Çiğneme 2. Yutma (dile yardım) 3. Artikülasyon (örn. bilabial/p,b,m/ ve labiodental /f,v/ fonemlerinde) KASLAR Sfinkter kas (Daraltıcı kas) -M. Orbicularis oris Dilatör kaslar (Genişletici kaslar)  M. Orbicularis oris: Dudağın majör kası, dudakları kapatma ve yuvarlama. M. Levator labii superioris alaque nasi: üst dudağı yukarı çeker. M. Levator labii superioris: üst dudağı yukarı çeker. M. Zigomaticus minor: üst dudağı yukarı çeker, maksiller dişleri açığa çıkarır. M. Zigomaticus major: ağız komissürünü yukarı ve dış yana çeker (gülerken olduğu gibi). M. Levator anguli oris: ağız komissürünü yukarı doğru çeker. M. Risorius: ağız komissürünü dışa çeker (tebessüm). M. Depressor anguli oris: ağız komissürünü aşağı çeker. M. Depressor labii inferioris: alt dudağı aşağı ve laterale çeker. M. Mentalis: alt dudağı yukarı ve öne çeker. M. Buccinator: Üfleme ve çiğneme fonksiyonlarının yapılmasını sağlar. Yüz Motor innervasyon (kasların innervasyonu) : 7. Kranial sinir Sensöriyel innervasyonu (dokunma, ısı, ağrı) 5. Kranial sinir Yumuşak Damak Sert damağın bir uzantısı olup nasal kaviteyi oral kaviteden ayırır. Yumuşak damağın 2 önemli hareketi yükselmesi ve alçalmasıdır. Aşağı hareket ettiğinde hava hem nasal hem de oral kaviyete geçer. Bu da /m/, /n/ gibi nasal telaffuz isteyen fonemlerin üretiminde olur. Yükseldiği zaman nasal kaviteyi kapar ve hava direk olarak kaviteden dışarı doğru çıkar. Yumuşak damağın alçalması 2 kas sayesinde olur. -M. Palotoglossus -M. Palatofaringunster Yumuşak damak: Motor innervasyon: 10. kranial sinir Sensöriyel innervasyon: 5. ve 9. kranial sinirler Sert Damak Sensöriyel innervasyon: 5. Kranial sinir  Farenks Kafa tabanından özefagusa kadar uzanan tübüler bir yapıdır. 3 kısımda incelenir: ▪Nazofarenks ▪Orofarenks ▪Laringofarinks Konuşma esnasında farenks çapı değişebildiğinden aktif bir artikülatör olarak kabul edilir. Dilin arka kısmının pozisyonuyla farenksin ön-arka çapı değiştiğinden /i/ fonemi çap geniş olduğunda, /a/ fonemi ise çap dar olduğu zaman üretilir. Farenksi daraltan 3 tane sfinkter kas mevcuttur. Bunlar: Konstriktör faringis superior, Konstriktör faringis medius Konstriktör faringis inferior !! Bunların dışında yutkunma sırasında farinksi yukarıya doğru çeken iki kas vardır. Stylofaringeus ve Salpingofaringeus’tur.  Konsriktör superior farenksin üst kısmını da daraltarak sfinkter görevi yapar. Bu hareketle nonnasal (nazal olmayan) artikülasyonda levator ve tensor palatiniye yardım ederek velafarengeal kapanmayı sağlarlar. Konsriktör medius hyoidi hareket ettiren kaslardan biridir. Hyoid fikse olduğu zamanda farinksi daraltarak sfinkter görevi yapar. Ayrıca oral kavitenin arka bölümünde oluşan /k/ ve /u/ gibi fonemlerin artikülasyonunda görev alır. Konsriktör inferior farinksin alt kısmını daraltır. Bu hareket özellikle yutmada önem taşır. MOTOR İNNERVASYONU 10.KS *(m.stilofaringeus (9.KS) ve m.tensor veli palatini(5.KS) SENSÖRİYEL İNNERVASYON Nazo F→ 5.KS Oro F→ 9.KS Laringo F→10.KS Soru – Cevap Bizim alanımızla ilgili en temel sinirler 5 – 7 – 9 – 10 – 12 Kim bana isimlerini sayacak? Dil motor hareketi hangi kranial sinir ? Dilin 2/3 ön a) duyu ve b) tad kranial siniri? Dilin posterior 1/3 a)duyu ve b) tad kranial siniri? Dil motor hareketi hangi kranial sinir ? Dilin 2/3 ön a) duyu ve b) tad kranial siniri? Dilin posterior 1/3 a)duyu ve b) tad kranial siniri? 1. Soru : 12. Kranial Hypoglossus (palatoglossus hariç) 2. Soru: 2/3 ön, duyu 5.Kranial sinir Trigeminus, Tad 7. Kranial sinir Fasial 3. Soru: 1/3 posterior (arka), duyu ve tad 9. Kranial sinir Glossofaringeus Yüzün motor ve sensörial innervasyonu hangi sinirler? 1.Soru: Motor innervasyonu 7. Kranial sinir Fasial 2.Soru: Sensörial innervasyonu 5. Kranial Sinir Trigeminus Yumuşak damak (velum) motor ve sensörial innervasyonu? 1.Soru: Motor innervasyonu 10. Kranial sinir Vagus 2. Soru: Sensörial innervasyonu 5 ve 9. Kranial sinir (Trigeminus ve Glossofaringeal) Sert damak motor ve duyusal innervasyon? Sert damak hareketli değil motor innervasyon yok. Duyusal innervasyon ise 5.Kranial sinir Trigeminus. Farenks motor ve sensörial innervasyonu? Motor innervasyonu 10. sinir Vagus *(m.stilofaringeus (9.KS) ve m.tensor veli palatini (5.KS) SENSÖRİYEL İNNERVASYON Nazo F→ 5.KS (trigeminus) Oro F→ 9.KS (glossofaringeus) Laringo F→10.KS (vagus)