Psychologia Osobowości 2023/2024 PDF

PSYCHOLOGIA OSOBOWOŚCI ROK AKADEMICKI 2023/2024 Dr hab. Radosław Rogoza, prof. AEH [email protected]  Czym jest Cecha? Cecha – cecha osobowości może być zdefiniowana jako „dyspozycja, obejmująca nie tylko obserwowalne zachowanie, ale także...

PSYCHOLOGIA OSOBOWOŚCI ROK AKADEMICKI 2023/2024 Dr hab. Radosław Rogoza, prof. AEH [email protected]  Czym jest Cecha? Cecha – cecha osobowości może być zdefiniowana jako „dyspozycja, obejmująca nie tylko obserwowalne zachowanie, ale także uczucia, myśli i motywy, dzięki czemu ujawnia się w formie spójnych wzorców funkcjonowania w różnorodnych sytuacjach”. Cecha to pewna tendencja do zachowania się w określony sposób w pewnego rodzaju sytuacjach.  Podejście dyspozycyjne vs. deskryptywne Podejście dyspozycyjne – cechy istnieją realnie w podmiocie i są podstawową przyczyną zmienności zachowań, posiadają genetyczne i psychofizjologiczne podstawy. Cechy nie stanowią podstawowej determinanty zachowania, ale są dyspozycjami, które w połączeniu z sytuacją aktywizują specyficzne zachowania Przedstawiciel: Allport  Podejście deskryptywne Podejście deskryptywne. Cechy można ująć jako: - Behawioralne dyspozycje – pewna tendencja do działania, myślenia i odczuwania w pewien sposób, który jest powiązany z zewnętrznymi czynnikami jak sytuacja czy normy kulturowe. Przedstawiciele: Cattell, Costa, McCrae - Powtarzalne i względnie trwałe działania. Podejście koncentruje się na powtarzalności i częstotliwości zachowań. Przedstawiciele: Buss, Craik. - Cechy jako kategorie lingwistyczne – cechy to umowne i fikcyjne twory tworzone na rzecz kategoryzacji i nadania znaczenia różnym zachowaniom, nie istnieją poza umysłem obserwatora. Przedstawiciel: Mischel  Krytyka Teorii cech  Cecha obecnie Cecha – stabilna i powtarzalna charakterystyka człowieka przejawiająca się w wielu różnych sytuacjach i kontekstach Stan – krótkotrwała charakterystyka człowieka, która ujawnia się i może się zmieniać w zależności od konkretnej sytuacji Adaptacja – pewna charakterystyka człowieka w danym kontekście  Główne nurty Teoretyczne Psychoanalityczne (Freud, Jung) Kluczowe pojęcia: nieświadomość, ego, archetypy Humanistyczne (Rogers, Maslow) Kluczowe pojęcia: samoaktualizacja, potrzeby Społeczno-Poznawcze (Watson, Skinner, Bandura, Rotter, Mischel) Kluczowe pojęcia: warunkowanie, wzmocnienia, uczenie się  F r eud – psychologia analityczna Różne stany świadomości Przedświadomość Świadomość Nieświadomość  F r eud – psychologia analityczna Id, Ego, Superego Id – nieświadome, prymitywne, bez zahamowani Ego – częściowo świadome, zasada rzeczywistości Superego – w znacznej części nieświadome, hamuje impulsy id, zwraca uwagę ego na cele moralne  Car l gustaw jung – psychologia analityczna Nieświadomośc zbiorowa Przekonanie, że poza świadomością indywidualną istnieje jeszcze głębsza warstwa nieświadomości zbiorowej Nieświadomość zbiorowa – wynik wspólnego pochodzenia  Car l gustaw jung – psychologia analityczna NIEŚWIADOMOŚC ZBIOROWA – ARCHETYPY ARCHETYPY a) to główne komponenty natury człowieka b) należą do nieświadomości zbiorowej c) są predyspozycjami do spostrzegania i interpretowania świata w określony sposób d) stanowią uniwersalne wzorce lub predyspozycje dla zachowań oraz form przystosowania e) są wrodzone, a jednocześnie plastyczne f) występują w baśniach, mitach, marzeniach, snach i wytworach psychotycznych  Car l gustaw jung – psychologia analityczna PRZYKŁADY ARCHETYPÓW STARY MĘDRZEC opiekuńczość, płodność, pokarm WIELKA MATKA ALE RÓWNIEŻ ANIMA odrzucenie, obojętność, niszczące wymagania ANIMUS kulturowej personifikacje Wielkiej Matki to np. MASKA opiekunka, wróżka, wiedźma, matka-natura, CIEŃ matka-ojczyzna, alma mater, matka-ziemia… itd. itd.  Car l gustaw jung – psychologia analityczna STRUKTURA OSOBOWOŚCI – KOMPLEKSY Poziom indywidualny→ energia psychiczna tworzy konstelacje związanych ze sobą i emocjonalnie nasyconych idei → kompleksy KOMPLEKS – całość obejmująca myśli, uczucia i zachowania, które dotyczą jednego tematu; koncentracja energii wokół jakiejś osoby lub aktywność  Car l gustaw jung – psychologia analityczna STRUKTURA OSOBOWOŚCI – POSTAWY i funkcje Typy osobowości zdeterminowane są postawami i funkcjami. Postawy: ekstrawersja – orientacja ku zewnętrznemu światu, jej wyrazem są: potrzeba wrażeń, aktywność i zaangażowanie społeczne introwersja – orientacja wewnętrzna, która wyraża się w refleksji, dociekliwości, skłonności do analizowania uczuć i wewnętrznych wahań Funkcje: myślenie uczucie percepcja intuicja  Car l gustaw jung – psychologia analityczna STRUKTURA OSOBOWOŚCI – TYPY + Dominująca funkcja psychiczna: Dominująca postawa: myślenie ekstrawersja uczucie introwersja percepcja intuicja  Humanistyczne ujęcie osobowości  Teoria Rogersa SAMOREALIZACJA/SAMOAKTUALIZACJA POTRZEBA SZACUNKU DO SIEBIE I OD INNYCH JA-IDEALNE A JA-REALNE  Teoria Maslowa POTRZEBY SAMOREALIZACJI POTRZEBY UZNANIA POTRZEBY PRZYNALEŻNOŚCI POTRZEBY BEZPIECZEŃSTWA POTRZEBY FIZJOLOGICZNE Badanie osobowości w teoriach uczenia się  Badanie osobowości w teoriach uczenia się Sytuacjonizm (Behawioryzm) (Watson, Skinner) Osobowość to zbiór nawyków Warunkowanie klasyczne i instrumentalne Nie chodzi o wiedzę, tylko o odruch warunkowy/automatyczny  Teorie społecznego uczenia się Interakcjonizm (Bandura, Rotter) Warunkowanie zastępcze Uczenie się obserwacyjne Każdy nadaje znaczenie bodźcowi Wzajemna interakcja człowiek-środowisko Dziękuję za uwagę!