Psychologia Osobowości - 3 Teorie Psychoanalityczne PDF

Psychologia osobowości WCZESNA OPOZYCJA WOBEC FREUDA: ADLER, JUNG. UJĘCIE OSOBOWOŚCI AKCENTUJĄCE CZYNNIKI INTERPERSONALNE: HORNEY, SULLIVAN Alfred Adler  Adler jako dziecko był niezdarny, wątły, nieatrakcyjny. Chorował na krzywicę, zapalenie płuc, kilka razy był potrącony przez powozy; ...

Psychologia osobowości WCZESNA OPOZYCJA WOBEC FREUDA: ADLER, JUNG. UJĘCIE OSOBOWOŚCI AKCENTUJĄCE CZYNNIKI INTERPERSONALNE: HORNEY, SULLIVAN Alfred Adler  Adler jako dziecko był niezdarny, wątły, nieatrakcyjny. Chorował na krzywicę, zapalenie płuc, kilka razy był potrącony przez powozy;  Adlerowi udała się kompensacja jego słabości – został lekarzem;  Jego doświadczenia posłużyły za model dla jego teorii osobowości;  W odróżnieniu od Freuda, który twierdził, że ludźmi kierują wrodzone popędy Adler uważał, że ludzie kierują się motywami społecznymi;  Przekładają dobro społeczne nad własny interes, współdziałają z innymi;  Nacisk na niepowtarzalność osobowości – każdy jest konfiguracją złożoną z innych cech, wartości, motywacja danej osoby może być różna  Ludzie są istotami społecznymi, Adler nie ograniczał się do sfery seksualnej (w odróżnieniu od Freuda)  To styl życia (całość rządząca częściami, różne sposoby dojścia do celu) determinuje potrzeby seksualne, a nie odwrotnie  Szukanie doświadczeń, które pomogłyby w realizacji specyficznego stylu życia (wcześniej klasyczna psychoanaliza opierała się jedynie na zewnętrznych bodźcach i potrzebach biologicznych);  To styl życia pozwala poradzić sobie z trzeba „problemami życiowymi” wieku dojrzałego: relacjami społecznymi, zawodem, miłością i małżeństwem. Wstępne problemy: przyjaźń, szkoła, stosunek do płci odmiennej.  TYP RZĄDZĄCY – wysoki stopień aktywności, lecz niski zainteresowania społecznego. Próba poradzenia sobie z problemami życiowymi przez zapanowanie nad nimi.  TYP OTRZYMUJĄCY – oczekuje, że dostanie wszystko co oczekuje. Niski stopień zainteresowania społecznego i niski stopień aktywności.  TYP UNIKAJĄCY – unika problemów, aby wyeliminować ewentualną porażkę. Niski stopień zainteresowania społecznego i niski stopień aktywności.  TYP SPOŁECZNIE UŻYTECZNY – aktywność w służbie na rzecz innych. Zadania życiowe są zgodne z potrzebami innych.  Koncepcja TWÓRCZEJ JAŹNI – system, który interpretuje doświadczenia i nadaje im sens. Możemy doświadczyć jej skutki, lecz nie możemy zobaczyć jej samej.  Twórcza jaźń zbudowana jest z dziedziczności i doświadczenia.  Centrum osobowości jest świadomość – zwykle zdają sobie sprawę co ich motywuje;  Ludzie są świadomi swojego ja, swoich słabych stron, planują cele i samorealizują się.  Ludzie są motywowani przez swoje oczekiwania (a nie przez dzieciństwo).  Ludzie wpływają na swój los, a nie są jego ofiarami.  To cel ostatecznie wyjaśnia postępowanie człowieka.  Nerwica  Adler zgadzał się z Freudem, że nerwicę można wyjaśnić i ma ona swój obronny charakter;  Symptomy są rozumiane jako ochrona przed poczuciem niższości, którego neurotyk stara się rozpaczliwie uniknąć. Błędne koło:  Brak zainteresowania społecznego, niezdolność do uporania sobie z problemami;  skłania to tworzenia „zabezpieczeń” przed doznaniem poczucia niższości (a nie przez konflikt między popędami a zakazami moralnymi);  Brak zainteresowania społecznego uniemożliwia jego rozwiązanie;  „Zabezpieczenia”: usprawiedliwienia, agresja, dystansowanie się. Kolejność urodzeń a osobowość  Pierwszemu dziecku poświęca się wiele uwagi. Jednak, gdy urodzi się drugie rodzice poświęcają mu mniej czasu – dzieląc uczucia i opiekę pomiędzy dziećmi.  Doświadczenie to może wpłynąć na dziecko w taki sposób, że będzie cierpieć z powodu braku bezpieczeństwa, może nienawidzić ludzi, bronić się przed nagłą odmianą losu  Drugie dziecko (średnie) charakteryzuje ambicja, gdyż rywalizuje ze starszym rodzeństwem. Może być skłonne do buntu i zawiści;  Najmłodsze dziecko tzw. dziecko zepsute. Jednak prawdopodobieństwo, że będzie trudną i źle przystosowaną osobą jest mniejsze niż w przypadku dziecka najstarszego;  Społeczne zainteresowanie:  Przystosowanie się do społeczności i kultury  Człowiek od początku życia doświadcza poczucia bycia kimś niższym i zależnym od innych  Zachowanie jest skierowane na przezwyciężenie poczucia niższości (KOMPENSACJA) i osiągnięcie poczucia wyższości (wyższość rozumiana jako coś bardziej zbliżonego do Jungowskiej jaźni, do Goldsteinowskiej samorealizacji)  Dążenie do doskonałości (pierwotnie DĄŻENIE DO MOCY);  Zachowanie jest zamierzone i skierowane na cel; Trzy główne determinanty kompleksu niższości według teorii A.Adlera Zaburzenia organiczne Rozpieszczone Poczucie Poczucie dziecko niższości wyższości Zaniedbane dziecko  Za H.Gasiul „Psychologia osobowości” str.378 Carl Gustaw Jung  Jest to teoria psychoanalityczna, gdyż nieświadomość ma szczególną rolę;  Zachowanie człowieka jest wyznaczane przez:  1. indywidualną historię i historię całej ludzkości (przyczynowość);  2. cele i aspiracje (teologia)  Ta teoria ma charakter:  PROSPEKTYWNY – przyszły kierunek rozwoju człowieka;  RETROSPEKTYWNY – bierze się pod uwagę przeszłość;  Ważna jest zatem przyszłość i przeszłość  Osobowość jest efektem historii jej przodków, zawiera ich dziedzictwo;  Na osobowość wpływają doświadczenia całego gatunku;  Rodzimy się z predyspozycjami, które otrzymujemy od naszych przodków;  Podstawy osobowości są prawdopodobnie uniwersalne, archaiczne, wrodzone i nieświadome;  Jung studiował mitologię, zwyczaje ludów pierwotnych, rytuały, religie oraz sny, wizje halucynacje i omamy psychotyków;  Jung – rozwój osobowości biegnie do przodu – ludzie dążą do osiągnięcia spójnej tożsamości i poczucia sensu własnego Ja  WEWNĘTRZNA HARMONIA: myślenia, odczuwania i spostrzegania  (Freud – bieżące zachowanie człowieka kierowane dążeniami i tłumionymi życzeniami z dzieciństwa)  NIEŚWIADOMOŚĆ INDYWIDUALNA – osobiste doświadczenia  NIEŚWIADOMOŚĆ KOLEKTYWNA (zbiorowa) – doświadczenia poprzednich pokoleń – wspólne dziedzictwo wszystkich ludzi;  Podstawowe jej elementy to ARCHETYPY  Matka Stary Mędrzec Opiekuńczość, pokarm, płodność Mądrość, dojrzałość, zdolność do przewidywania Odrzucenie, obojętność Anima Animus Ukryta żeńska część mężczyzny Ukryta męska część kobiety Ciepło, wrażliwość, empatia Pokonywanie przeszkód, waleczność Maska Przystosowanie oraz skrywanie Cień autentycznego Ja Przeciwieństwo maski To co wstydliwe, wrażliwe wymaga ochrony - maski Uosobienie zwierzęcej części natury  STADIA ROZWOJU  DZIECIŃSTWO – aktywność instynktowna, oczekiwania rodziców, dzieciństwo nie ma determinującego wpływu na dorosłość;  WCZESNA DOROSŁOŚĆ – „psychiczne narodziny”, dziecko widzi swoje odróżnienie od rodziców, pojawia się seksualność. Przygotowanie się do życia: znalezienie partnera i poszukiwanie zawodu; przewaga postawy ekstrawertywnej  WIEK ŚREDNI – dominujący problem w tym okresie to potrzeba celu i sensu życia, postawa bardziej introwertywna, , zainteresowania społeczne, religijne, obywatelskie. Przemieszczenie poprzedniej fizycznej i psychicznej energii na wartości kulturowych i duchowych. (Zaburzenia osobowości gdy te przemieszczenie przebiegnie niepomyślnie)  WIEK STARCZY- niezbyt istotny, człowiek pogrążą się w nieświadomości  Archetyp jaźni – „centrum dowodzenia” systemem psychicznym (często przedstawiana w postaci kolistych figur)  Postawy:  EKSTRAWERSJA: orientacja ku zewnętrznemu światu; potrzeba wrażeń, aktywność, zaangożowanie społeczne;  INTROWERSJA: orientacja wewnętrzna, refleksyjność, dociekliwość, analizowanie uczuć  Napięcia pomiędzy: Persona twarz, maska, prezentowana innym Ja prywatne, osobiste ludziom  Cztery podstawowe funkcje psychologiczne:  1. MYŚLENIE – ma charakter intelektualny, pomaga zrozumieć świat i siebie samego;  2. UCZUCIE – funkcja wartościująca (wartość pozytywna lub negatywna). Odczucia złości, strachu, smutku, bólu oraz radości, przyjemności i miłości.  3. DOZNANIE – odbieranie konkretnych faktów i tworzenie reprezentacji świata.  4. INTUICJA – percepcja za pośrednictwem procesów nieświadomych, treści podprogowe.  Funkcje wyższe (rola dominująca) i funkcje niższe Hary Stack Sullivan  Akcent na rolę czynników społecznych i interpersonalnych;  Doświadczenia emocjonalne oparte są na interakcjach z innymi ludźmi  Jednostka nie istnieje i nie może istnieć w oderwaniu od relacji z innymi ludźmi:  Osobowość przejawia się tylko wtedy, gdy dana osoba zachowuje się w określony sposób do innej lub do grupy innych osób (mogą to być też osoby nieistniejące czy urojone).  Sullivan zobaczył u pacjentów schizofrenicznych wrażliwość w reakcjach interpersonalnych;  Laing i Esterson (1970) – obserwacja Mayi  Osobowość to dynamiczny ośrodek różnych procesów m.in:  Dynamizmy, personifikacje, procesy poznawcze;  DYNAMIZMY – względnie trwały wzorzec transformacji energii. Wzorzec zachowania, który powtarza się i trwa. Zachowanie może być:  - zewnętrzne i jawne – mówienie;  - wewnętrzne – myślenie i fantazjowanie;  Np. dynamizm wrogości – osoba zachowuje się w nawykowo wrogi sposób wobec innych; (dynamizm pożądliwości, dynamizm strachu);  Przykład pracy z mężczyzną o „wielkich namiętnościach”;  PERSONIFIKACJE – wyobrażenia na temat siebie i innych;  Relacja przynosząca zadowolenie powoduje pozytywny obraz osoby przynoszącej zadowolenie (np. matka karmi, opiekuje się – jest dobrą matką);  Relacja w której jest lęk powodują zły obraz danej osoby;  Wyobrażenia raz ukształtowane mogą wpływać na postawy wobec innych ludzi;  Np. Personifikacja ojca jako despotycznego może zniekształcać relację z innymi mężczyznami;  STEREOTYPY – personifikacje wspólne dla wielu ludzi;  Lęk wytworem stosunków interpersonalnych:  Aby zmniejszyć lęk (rzeczywisty lub potencjalny) ludzie stosują środki ochronne lub kontrolują zachowanie (np. zastosowanie się do życzeń rodzica). Środki ochronne tworzą SYSTEM JAŹNI. Dla świadomości jest to rola filtra – SELEKTYWNA UWAGA;  Jaźń broni osobę przed lękiem, np. przed krytyką;  Ochrona przed obiektywną oceną i zacieranie różnic między rzeczywistością a systemem jaźni;  Im więcej lęku, tym bardziej odizolowany, „przerośnięty” system jaźni;  Ja – rozwija się z uczuć związanych z inną osobą oraz na podstawie „ocen odzwierciedlanych” – czyli spostrzeżeń dziecka związanych z tym jak odbiera, że oceniają go inni.  ważne części Ja:  „dobre ja” – przyjemne doświadczenia,  „złe ja” – kojarzone z bólem i zagrożeniem,  „nie-Ja” – część Ja odrzucana, gdyż jest związana z trudnym do zniesienia lękiem.  STADIA ROZWOJU:  1. NIEMOWLĘCTWO – od urodzenia do pojawienie się mowy. Strefa oralna to najważniejsza interakcja między dzieckiem a środowiskiem  2. DZIECIŃSTWO – do czasu pojawienia się towarzyszy zabaw, integracja różnych personifikacji – dobra i zła matka, identyfikacja z rolami męskimi lub kobiecymi.  Dramatyzacja – „zabawa na niby”.  Szkodliwa transformacja – przekonanie, że żyje się wśród nieprzyjaciół - powodowana przez bolesne i bolesne doświadczenia z ludźmi. Może powodować izolację w dorosłości lub regesję do okresu niemowlęctwa  3. WIEK MŁODOCIANY – obejmuje lata w których dziecko uczęszcza do szkoły podstawowej. W tym czasie następuje uspołecznienie, autorytety spoza rodziny, umiejętności rywalizacji, współpracy przynależności do grupy.  4. OKRES POPRZEDZAJĄCY DORASTANIE. Dziecko zaczyna kształtować rówieśnicze związki, gdzie istnieje równość (wcześniej zależność dziecka od osoby starszej).  5. OKRES WCZESNEGO DORASTANIA. Do czasu ustalenia stałego wzorca zachowań, który zaspokaja popędy genitalne. Uczucia pożądania i wytworzenie się dynamizmu pożądania. Potrzeba erotyczna jest oddzielona od potrzeby bliskości. Konflikty przeciwstawnych potrzeb – gratyfikacja seksualna, bezpieczeństwa i bliskości.  6.OKRES PÓŹNEGO DORASTANIA. Odpowiedzialność, przywileje, satysfakcje i obowiązki życia społecznego i obywatelskiego Karen Horney  Nacisk na rolę czynników biologii i kultury;  Relacje międzyosobowe to rdzeń zdrowego i zaburzonego funkcjonowania osobowości;  Analiza nerwicy – sposoby radzenia sobie z lękiem podstawowym (dziecięce poczucie osamotnionym i bezbronnym w potencjalnym wrogim świecie)  LĘK PODSTAWOWY  ZŁO PODSTAWOWE - niekorzystne czynniki m.in. obojętność rodzica, dominacja, poniżające postawy, brak poszanowania potrzeb dziecka, niekonsekwentne zachowanie;  WROGOŚĆ PODSTAWOWA to uraza spowodowana złem podstawowym;  Konflikt: wyrażając wrogość narażenie na pozbawienie miłości rodzicielskiej lub ukaranie  Skutkiem możemy być wypieranie wrogości. Trzy powody:  1. potrzebuję rodziców  2. boję się opiekunów  3. boję się utracić miłość  Błędne koło: lęk wytwarza nadmierną potrzebę uczucia, kiedy to nie jest zaspokojone, to powoduje nasilenie lęku i wrogości  Trzy sposoby rekcji na podstawowy lęk:  Dążenie ku (ludziom) – przesadne zainteresowanie tym, aby być akceptowanym, pochwalonym – nadmierny altruizm, poświęcenie dla innych, uległość; BEZRADNOŚĆ  Przeciwko (ludziom) – walka przeciw wszystkim, inni są postrzegani jako wrogo nastawieni, zaprzeczenie potrzeby innych (bycie „twardym”) WROGOŚĆ  Dążenie od (ludzi) – odsuwanie się od innych, dystans, nieangażowanie się emocjonalne. IZOLACJA  Miłość neurotyczna:  Zdobycie miłości jako konieczność życiowa  1. brak tolerancji na samotność;  2. postawa uległości  3. zależność emocjonalna  Nienasycenie  - zachłanność;  - życzenie aby być kochanym bez wzajemności  - zazdrość  - pragnienie miłości niezależnie od swojego zachowania  Trzy kategorie potrzeb:  1. DĄŻENIE KU LUDZIOM – (np. potrzeba miłości), uległość, samozaprzeczenie - miłość spowoduje, że ktoś mnie nie skrzywdzi;  2. ODSUWANIE SIĘ OD LUDZI – (np. potrzeba niezależności), wycofanie, rezygnacja – wycofanie spowoduje, że nikt mnie nie krzywdzi;  3. PRZECIW LUDZIOM – (np. potrzeba władzy), agresja, ekspansywność – władza spowoduje, że nikt mnie nie skrzywdzi;  Każdy ma konflikty, lecz u niektórych występują w ostrzejszej postaci (np. neurotyk, który nie jest elastyczny)  „Ja realne”, „Ja pogardzane”, „Ja idealne” („tyrania powinności” i „poszukiwanie sławy”); „ślepe plamki”, „eksternalizacja”  Literatura podstawowa:  Pervin, L.A., John, O.P. (2002). Osobowość. Teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.  Cervone, D., Pervin, L.A. (2011). Osobowość. Teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Literatura dodatkowa:  Gasiul, H. (2020). Psychologia osobowości. Nurty, teorie, koncepcje. Warszawa: Difin SA.  Hall, C.S., Lindzey, G., Campbell, J.B. (2004). Teorie osobowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.