Psychologia Osobowości - Podstawowe Pojęcia PDF

Psychologia osobowości PRZEDMIOT I PODSTAWOWE POJĘCIA OSOBOWOŚCI Naukowiec badający osobowość:  stwarza model ludzkiego zachowania;  metody różnicowania ludzi;  zestawu reguł pozwalających przewidzieć sytuację.  Teoria powinna być:  Sprawdzalna;  Usystematyzowana;  sz...

Psychologia osobowości PRZEDMIOT I PODSTAWOWE POJĘCIA OSOBOWOŚCI Naukowiec badający osobowość:  stwarza model ludzkiego zachowania;  metody różnicowania ludzi;  zestawu reguł pozwalających przewidzieć sytuację.  Teoria powinna być:  Sprawdzalna;  Usystematyzowana;  szeroki zakres obowiązywalności;  przełożenie teorii na zastosowanie. Odpowiedzi na pytania  Jacy ludzie są?  Co to znaczy, że jest - np. uczciwa, pogodna, złośliwa.  Dlaczego zachowuje się właśnie tak?  W jaki sposób osoba stała się taka? 5 obszarów, które powinna uwzględniać teoria osobowości  Struktura  Dynamika  Wzrastanie i rozwój  Psychopatologia  Zmiana Struktura  Stałe i trwałe aspekty osobowości (są porównywalne z częściami ciała lub pojęciami jak atom czy cząsteczka);  Pojęcia – reakcja, nawyk, cecha i typ;  CECHA – tak jak potocznie opisujemy siebie lub przyjaciela – uczciwy, śmiały, itp.  TYP – zestaw wielu różnych cech, W porówanianiu do cechy większy stopień regularności i ogólności zachowania, np. introwertyczny, ekstrawertyczny; Dynamika  Zachowanie jako dynamiczny proces (reakcje psychologiczne, które zmieniają się w przedziałach czasowych);  Trzy główne grupy pojęć motywacyjnych;  1. motywy HEDOISTYCZNE  Poszukiwanie przyjemnych doznań i unikanie bólu;  A) modele redukcji napięcia („kija”)  Potrzeby fizjologiczne tworzą stan napięcia, który staramy się zredukować, np. głód, pragnienie  (stan napięcia, który ukierunkowuje i aktywizuje ludzi do redukcji napięcia to POPĘD)  B) model przynęty („marchewka”)  Akcent na punkt dojścia, cele, przynęty  Np. Osoba, która pragnie pieniędzy, sławy, zostać psychologiem ;)  2) motywy WZROSTU I SAMOREGULACJI  Ludzie dążą do rozwoju nawet za cenę większego napięcia;  3) motywy POZNAWCZE  Nacisk położony na wysiłki osoby zmierzające do zrozumienia i przewidywania zdarzeń.  Człowiek ma potrzebę spójności i potrzebę poznania.  Pragniemy utrzymywać spójne „Ja”;  Możemy preferować nieprzyjemne zdarzenia, jeśli to spowoduje, że świat jest bardziej stabilny i przewidywalny; Wzrastanie i rozwój  Determinanty osobowości – genetyczne i środowiskowe;  Determinanty GENETYCZNE  Ważne dla inteligencji, temperamentu (mniej dla wartości, ideałów, przekonań;  Np. temperament – poziom aktywności i lękowości, różnice w aktywnościach;  Rodzice po urodzeniu pierwszego dziecka są zwolennikami znaczenia środowiska, a po urodzeniu drugiego znaczenia genetycznego;  Wspólne dziedzictwo ewolucyjne;  Różnice między płciami w zakresie opieki rodzicielskiej, altruizm, płeć wyznacznikiem pewnych pożądanych cech; Determinanty ŚRODOWISKOWE  KULTURA – np. to co uważamy za śmieszne, smutne, jak radzimy sobie ze śmiercią;  To co uważamy za zdrowe, a co za chore;  KLASA SPOŁECZNA – określają status jednostki, role, obowiązki  (społeczeństwo europejskie vs. azjatyckie);  Grupa zawodowa;  Wpływa na sposób identyfikacji ludzi, inny sposób reakcji na sytuacje;  RODZINA  Wielu badaczy uważa to za najważniejszy czynnik środowiskowy;  Rodzice: cierpliwi, kochający vs. wrodzy, odrzucający nadopiekuńczy vs. akceptujący autonomię Rodzice wpływają na dzieci:  1) ich zachowanie tworzy sytuacje, które wywołują zachowania u dzieci (np. flustracja prowadzi do agresji);  2) są modelami ról z którymi utożsamiają się dzieci;  3) w wybiórczy sposób nagradzają dzieci. Rówieśnicy  Dlaczego dzieci z tego samego domu tak się różnią?  Inne doświadczenia poza domem;  Teza: na początku jest bardzo ważna rodzica, a później to rówieśnicy tworzą trwały efekt na osobowości; Relacje pomiędzy determinantami genetycznymi a środowiskowymi  Dziedzictwo – wyznacza granicę uzdolnień muzycznych, sportowych;  Ale wychowanie wpływa na stopień i formę rozwoju;  Dziecko nadpobudliwe wpływa na reakcje rodziców a reakcja rodziców wpływa znów na dziecko;  Ciągła interakcja i wzajemne oddziaływanie; Psychopatologia i zmiana zachowania  Teoria osobowości powinna wyjaśniać dlaczego osobowość tak reaguje;  Jedni radzą sobie np. ze stresem, żałobą a inni mają reakcje psychopatologiczne;  Teoria osobowości powinna zaproponować jakieś sposoby modyfikacji, psychoterapię;  Nie wszyscy psychologowie są terapeutami, ale pełna teoria osobowości powinna mówić jak i dlaczego ludzie zmieniają się lub opierają tym zmianom; Spójność zachowania  CZASOWA – jak zmieniamy się w cyklu życia;  Różne perspektywy – np. teza, że osobowość jest ukształtowana ok. 25 roku życia;  SYTUACYJNA – możemy być inni z rodzicami a inni z przyjaciółmi;  W dzieciństwie ktoś może być nieśmiały, nadpobudliwy, a w dorosłości różnie to wykorzystywać;  Centralne zmiany są mniejsze, a peryferyczne większe;  Literatura podstawowa:  Pervin, L.A., John, O.P. (2002). Osobowość. Teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.  Cervone, D., Pervin, L.A. (2011). Osobowość. Teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Literatura dodatkowa:  Gasiul, H. (2020). Psychologia osobowości. Nurty, teorie, koncepcje. Warszawa: Difin SA.  Hall, C.S., Lindzey, G., Campbell, J.B. (2004). Teorie osobowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.