Odpowiedzi na pytania z końca prezentacji PDF

Odpowiedzi na pytania z końca prezentacji: 1 i 2. 1. Co to jest prawo? Prawo to zbiór norm ustanowionych przez organy państwowe, regulujących zachowania w społeczeństwie, których przestrzeganie zapewnia przymus państwowy. Ma cechy normatywne, społeczne, wychowawcze i hete...

Odpowiedzi na pytania z końca prezentacji: 1 i 2. 1. Co to jest prawo? Prawo to zbiór norm ustanowionych przez organy państwowe, regulujących zachowania w społeczeństwie, których przestrzeganie zapewnia przymus państwowy. Ma cechy normatywne, społeczne, wychowawcze i heteronomiczne. 2. Rodzaje prawa: o Materialne i formalne: Materialne reguluje treść stosunków prawnych, formalne określa procedury postępowania przed organami władzy. o Podmiotowe i przedmiotowe: Podmiotowe to uprawnienia jednostek, przedmiotowe to ogół norm tworzących system prawa. o Publiczne i prywatne: Publiczne dotyczy relacji państwo-obywatel, prywatne – relacji między równoprawnymi podmiotami. 3. Język prawny a język prawniczy: o Język prawny: Używany do tworzenia aktów normatywnych, precyzyjny i sformalizowany. o Język prawniczy: Opisuje prawo, występuje w praktyce, nauce i w ujęciu potocznym. 4. Cechy i funkcje prawa: o Cechy: Normatywność, społeczne oddziaływanie, funkcja wychowawcza, heteronomiczność. o Funkcje: Regulacja życia społecznego, ochrona wartości, stabilizacja ładu społecznego, wychowawcza i zapewnienie sprawiedliwości społecznej. 5. Klauzule generalne i ich rodzaje: Klauzula generalna to zwrot w przepisie odsyłający do norm poza prawnymi, np. „dobre obyczaje”, „sprawiedliwość społeczna”. Rodzaje: o Ocena konkretnego przypadku (np. dobro dziecka). o Odesłanie do reguł moralnych (np. zasady słuszności). o Wartości uniwersalne (np. rażąca niewdzięczność). 6. Rodzaje wypowiedzi: o Opisowe: Sprawozdawcze („jest tak, że X”). o Ocenne: Wyrażają aprobatę/dezaprobację („X zasługuje na Y”). o Normatywne: Wskazują wzory zachowań („X powinien Y”).  o Dokonawcze: Wywołują zmiany w rzeczywistości konwencjonalnej („czynię X”). 7. Stanowienie a stosowanie prawa: o Stanowienie: Tworzenie norm przez uprawnione organy. o Stosowanie: Interpretacja i wdrażanie norm w konkretnych sytuacjach przez organy władzy. 8. Kontrola a nadzór: o Kontrola: Sprawdzenie zgodności działań z przepisami prawa. o Nadzór: Szersza forma, obejmuje również ingerencję w działania nadzorowanego podmiotu. Odpowiedzi na pytania do nauki ustnej: 3 i 4. 1. Co oznacza obowiązywanie prawa w znaczeniu aksjologicznym? Prawo obowiązuje, gdy jest zgodne z wartościami moralnymi lub normami wyznawanymi przez osoby oceniające prawo. 2. Co oznacza obowiązywanie prawa w znaczeniu formalnym (tetycznym)? Prawo obowiązuje, gdy zostało ustanowione przez uprawniony organ, właściwie ogłoszone, pozbawione sprzeczności, nieuchylone i zgodne z aktami wyższej rangi. 3. Na czym polega realistyczne obowiązywanie prawa? Prawo obowiązuje, jeśli jest przestrzegane i stosowane w praktyce. 4. Kiedy prawo (norma, przepis) obowiązuje? o Właściwe ustanowienie. o Oficjalne ogłoszenie. o Brak sprzeczności (usuwane regułami kolizyjnymi). o Nieuchylenie. o Zgodność z Konstytucją. 5. Na czym polega terytorialne obowiązywanie prawa? Prawo obowiązuje na terytorium danego państwa, w tym na jego ziemi, wodach i przestrzeni powietrznej, z wyjątkami (np. immunitet dyplomatyczny). 6. Na czym polega personalne obowiązywanie prawa? Prawo obowiązuje wszystkie osoby na terytorium państwa z wyjątkami (np. dyplomaci) oraz jego obywateli za granicą.  7. Na czym polega obowiązywanie prawa w czasie (temporalny zakres)? Prawo obowiązuje od momentu wejścia w życie do uchylenia lub zastąpienia inną normą. 8. Na czym polega vacatio legis? Okres między ogłoszeniem aktu prawnego a jego wejściem w życie. 9. Od kiedy akty prawne mogą uzyskać moc prawną? o Dzień ogłoszenia. o Konkretna data wskazana w akcie. o Po upływie okresu vacatio legis. 10. Co to są akty prawne czasowe (epizodyczne)? Akty obowiązujące przez określony czas (np. ustawa budżetowa). 11. Różnice między stanowieniem a stosowaniem prawa: o Stanowienie: Tworzenie prawa przez uprawnione organy. o Stosowanie: Wdrażanie norm w konkretnej sytuacji. 12. Źródła prawa powszechnie obowiązującego: o Konstytucja. o Ustawy. o Rozporządzenia. o Ratyfikowane umowy międzynarodowe. 13. Przykłady publikowanych aktów prawnych: o Dziennik Ustaw: Konstytucja, ustawy, rozporządzenia. o Monitor Polski: Uchwały Rady Ministrów. o Wojewódzki Dziennik Urzędowy: Akty prawa miejscowego. 14. Ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych: Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Odpowiedzi na pytania do nauki ustnej: 5 i 6. 1. Czym jest norma prawna? Najmniejszy element systemu prawa, reguła zachowania mająca cechy generalności i abstrakcyjności. 2. Na czym polega generalny charakter normy prawnej? Dotyczy określonej kategorii adresatów (np. obywatele) i okoliczności, a nie konkretnych osób czy sytuacji. 3. Koncepcja trójczłonowa normy prawnej – H/D/S: o Hipoteza: Określa adresata i sytuację. o Dyspozycja: Nakazuje, zakazuje lub pozwala na określone zachowanie. o Sankcja: Określa konsekwencje za naruszenie dyspozycji. 4. Co to jest leges imperfectae? Norma prawna bez sankcji, występuje np. w prawie rodzinnym lub konstytucyjnym. 5. Co to jest norma sankcjonowana/sankcjonująca? o Sankcjonowana: Nakazuje lub zakazuje zachowania. o Sankcjonująca: Nakazuje organowi państwowemu ukaranie za naruszenie normy sankcjonowanej. 6. Co to są czynności konwencjonalne? Zachowania, którym prawo nadaje specyficzne znaczenie (np. podpisanie umowy, głosowanie). 7. Kategoryzacja prawa podmiotowego: o Proste i złożone: Pojedyncze uprawnienie vs. zespół uprawnień (np. własność). o Erga omnes i inter partes: Skuteczne wobec wszystkich lub tylko stron stosunku prawnego. o Majątkowe i niemajątkowe: Dotyczące wartości materialnych (np. dziedziczenie) lub niematerialnych (np. prawo wyborcze). o Absolutne i relatywne: Absolutne niezbywalne nawet w stanach nadzwyczajnych. 8. Kompetencja (właściwość) – rodzaje: o Rzeczowa: Dotyczy określonych spraw (np. uchwalanie ustaw). o Miejscowa: Ograniczona do danego obszaru. o Hierarchiczna: Związana z miejscem w strukturze organów. 9. Rodzaje sankcji w prawie: o Represyjne: Kary za czyny zabronione (np. grzywna, więzienie).  o Egzekucyjne: Przymus wykonania obowiązku (np. eksmisja). o Nieważności: Uznanie czynności prawnej za nieważną (bezwzględnie lub względnie). o Bezskuteczność zawieszona: Tymczasowy brak skutków prawnych (np. brak zgody na umowę). Odpowiedzi na pytania do nauki ustnej: 7 i 8. 1. Normy prawne: o Bezwzględnie wiążące (ius cogens): nakazują jedno zachowanie, bez odstępstw (np. Art. 119 KRO). o Względnie wiążące (ius dispositivum): dają pierwszeństwo woli stron, stosowane, gdy brak odmiennej umowy (np. Art. 41 KC). o Semiimperatywne: jednostronnie wiążące, chronią minimum praw, ale pozwalają je rozszerzać (np. Art. 18 KP). 2. Rodzaje przepisów: o Nakazujące, zakazujące, uprawniające, odsyłające, blankietowe, ogólne, szczególne, epizodyczne, przejściowe, dostosowujące, końcowe. 3. Gałąź prawa: o Zbiór przepisów regulujących określoną dziedzinę życia. o Rodzaje: konstytucyjne, administracyjne, finansowe, handlowe, cywilne, pracy, karne, międzynarodowe, UE. 4. System prawa i zasady: o System prawa: uporządkowany zbiór norm prawnych w danym państwie. o Zasady: normy podstawowe systemu, np. moralne, wynikające z przepisów, uogólnienia. 5. Akt normatywny i jego budowa: o Dokument władzy publicznej regulujący stosunki społeczne. o Budowa: tytuł, przepisy (ogólne, szczególne, zmieniające, epizodyczne, przejściowe, dostosowujące, końcowe), podpis. Odpowiedzi na pytania do nauki ustnej: 9 i 10. 1. Źródła prawa wg kryterium adresata norm prawnych:  o Prawo powszechnie obowiązujące – skierowane do wszystkich podmiotów (np. Konstytucja, ustawy, umowy międzynarodowe). o Prawo wewnętrzne – obowiązuje jednostki podległe organowi wydającemu (np. uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezydenta RP). 2. Źródła prawa powszechnie obowiązującego: o Konstytucja: najwyższa moc prawna, określa zasady ustroju, prawa i obowiązki obywateli. o Ustawy: akty normatywne uchwalane przez parlament, regulujące istotne kwestie. o Ratyfikowane umowy międzynarodowe: część prawa wewnętrznego, stosowane bezpośrednio. o Rozporządzenia: akty wydawane na podstawie ustawy przez określone organy (np. Prezydent, Rada Ministrów). o Akty prawa miejscowego: obowiązują na obszarze działania organu, który je wydał. 3. Źródła prawa wewnętrznego: o Normy obowiązujące w ramach struktur organów władzy publicznej (np. uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezydenta RP). o Obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu. o Nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli. 4. Cechy Konstytucji i ustawy: o Konstytucja: najwyższa moc prawna, reguluje kwestie ustrojowe, uniwersalny charakter, uchwalana w szczególnym trybie. o Ustawa: powszechnie obowiązująca, niższa w hierarchii od Konstytucji, regulująca kwestie nieobjęte Konstytucją. 5. Proces stanowienia prawa i jego etapy: o Proces: tworzenie norm prawnych przez uprawnione organy. o Etapy: inicjatywa prawodawcza, dyskusja nad projektem, głosowanie, podpisanie i promulgacja. 6. Postulat racjonalnego ustawodawcy: o Zakłada logiczne, spójne działania ustawodawcy, oparte na wiedzy naukowej.  o Cele powinny być możliwe do osiągnięcia, środki – adekwatne, a wartości – spójne. 7. Inicjatywa ustawodawcza: o Prawo zgłoszenia projektu ustawy. o Przysługuje: posłom (min. 15), komisjom sejmowym, Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów, grupie 100 tys. obywateli. 8. Rodzaje wykładni (wg osoby interpretatora): o Autentyczna: przez podmiot, który ustanowił przepis. o Legalna: przez upoważnione organy państwa. o Operatywna: dokonywana w toku rozpatrywania spraw (sądy, administracja). o Doktrynalna: przez naukowców, praktyków prawa. 9. Rodzaje wykładni (wg sposobu dokonywania): o Językowa, systemowa, celowościowa, porównawcza, historyczna. o Językowa: ustalanie znaczenia przepisów za pomocą reguł językowych i logicznych. 10. Kolizje norm prawnych i reguły kolizyjne: o Kolizje: sprzeczność norm regulujących ten sam stan faktyczny. o Reguły:  Hierarchiczności: norma wyższa uchyla niższą.  Szczególności: norma szczególna uchyla ogólną.  Chronologiczności: norma późniejsza uchyla wcześniejszą, o ile nie stoi wyżej w hierarchii.