Prawo Cywilne - Egzamin PDF

PRAWO CYWILNE -- EGZAMIN **WPROWADZENIE** **Podstawowe problemy:** 1. Prawo się zmienia. 2. Prawo w różnych państwach jest różne (chociaż w pewnych kwestiach można znajdować podobieństwa). 3. Wybór systemu prawnego (msg) / ustalenie właściwego systemu prawnego. **Jak ustalić aktualn...

PRAWO CYWILNE -- EGZAMIN **WPROWADZENIE** **Podstawowe problemy:** 1. Prawo się zmienia. 2. Prawo w różnych państwach jest różne (chociaż w pewnych kwestiach można znajdować podobieństwa). 3. Wybór systemu prawnego (msg) / ustalenie właściwego systemu prawnego. **Jak ustalić aktualny stan prawny?** - Sięgnąć do Dziennika Ustaw -- jedyny sposób pewny na 100% (https://dziennikustaw.gov.pl) - https://isap.sejm.gov.pl (możliwy poślizg czasowy) - „prawnicze" strony www. -- uwaga na datę aktualizacji - „prawnicze" programy -- wersje odpłatne z komentarzami i nieodpłatne bez komentarzy **Wybierając się do obcego państwa:** Turystycznie: poczytać zakładki na stronie msz, zasięgnąć informacji w biurze turystycznym Biznesowo/zarobkowo: poczytać zakładki na stronie msz i innych ministerstw, organizacji pracodawców i innych organizacji pozarządowych, skorzystać z usług wyspecjalizowanych kancelarii Kontrahenci z różnych państw muszą zdecydować, który system prawny wybierają.\ W sprawach „pozabiznesowych": sprawdzić, co państwa ustaliły ze sobą zawierając umowy międzynarodowe. Nigdy nie podpisuj umowy, której postanowień nie rozumiesz.\ Nigdy nie polegaj wyłącznie na wyjaśnieniach drugiej strony umowy.\ Wyjaśnienia problematycznych klauzul szukaj u niezależnych ekspertów. STOSUNKI CYWILNOPRAWNE W kodeksie cywilnym: prawo cywilne (materialne) -- część ogólna, prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, spadki. W innych ustawach: - prawo rodzinne - prawo handlowe - prawo autorskie + prawo własności przemysłowej = prawo własności intelektualnej - prawo spółdzielcze - prawo pracy. **Art. 5.** Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Jeżeli powód zmierza do wykorzystania swoich praw podmiotowych przeciwko stronie pozwanej w celu szykany, nie zaś załagodzenia negatywnych odczuć i restytucji naruszonych dóbr osobistych, to takie wykorzystanie praw podmiotowych stanowi ich nadużycie, sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. i jako takie nie zasługuje na ochronę (VI ACa 1901/16). **Art. 65.** § 1. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.\ § 2. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. **Art. 353^1^.** Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. **Zasadom wykładni określonym w art. 65 § 2 k.c.** podlega także kwalifikacja prawna umowy wyrażona w nadanej jej przez strony nazwie. Nie ma ona jednak charakteru przesądzającego, gdyż decydująca jest rzeczywista istota umowy determinowana jej treścią, zgodnym zamiarem stron i celem umowy, a nie jej nazwa, która niejednokrotnie może nie oddawać natury łączącego strony stosunku prawnego (II UK 315/17).  Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. **Sąd nie ma obowiązku ustalania, czy sprawa jest dostatecznie wyjaśniona do stanowczego rozstrzygnięcia.** Obecnie obowiązek dowodzenia obciąża strony (...) możliwość przeprowadzenia przez Sąd dowodu z urzędu ma charakter wyłącznie wspierający i wykorzystywana może być jedynie w sytuacjach wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych wypadkach. Nie może jednak w żadnym przypadku prowadzić do zastępowania strony w spełnianiu jej obowiązków. Działanie Sądu z urzędu i przeprowadzanie dowodów z urzędu stanowi z reguły bowiem działanie na korzyść jednej ze stron, co jest oczywiście niedopuszczalne. Skoro zatem obowiązek (ciężar procesowy) przedstawiania okoliczności faktycznych i dowodów (\...) spoczywa na stronach, których aktywna postawa ma istotne znaczenie w przebiegu procesu cywilnego to oznacza, że to strony w efekcie mają być \"siłą napędową\" procesu cywilnego. Po zmianach ustrojowych i związanych z tym nowelizacjach procedury cywilnej przyjęty został kontradyktoryjny model postępowania, w którym materiał procesowy dostarczają strony i uczestnicy postępowania (I AGa 75/2019). **Gdy biegły sądowy** - ze względu na szczególne właściwości rzeczy - określi, że do wydania opinii będzie niezbędny skonkretyzowany materiał dowodowy, a strona, na której ciąży ciężar dowodowy ich nie przedstawi, poniesie skutki prawne w postaci nieudowodnienia oznaczonych faktów, na podstawie których biegły sądowy mógłby sporządzić opinię pisemną przy wykorzystaniu wiadomości specjalnych VII (AGa 287/2019). **Z art. 6 k.c.** płynie generalny wniosek, że sąd powinien przyjąć za prawdziwe fakty udowodnione przez stronę obciążoną dowodem i pominąć te, których nie wykazała w sposób przekonujący. Wszelka ingerencja zmierzająca do zmiany reguły z art. 6 może być oceniona jako uchybienie prawu materialnemu i procesowemu. Oczekiwanie przez sąd, wbrew treści art. 6, przeprowadzenia dowodu przez daną stronę i obarczenie jej skutkami braku dowodu, którego ciężar na niej nie spoczywał, może stanowić podstawę zaskarżenia orzeczenia (I ACa 295/19).  Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Do obalenia domniemania nie jest wystarczające wykazanie, że dobra wiara budzi wątpliwości, ale konieczne jest udowodnienie istnienia złej wiary (I AGa 171/19). Ius cogens (prawo bezwzględnie obowiązujące) a ius dispositivum (prawo względnie obowiązujące)\ rola klauzuli „..., chyba że strony postanowiły inaczej" **PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO** W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.\ W razie jakichkolwiek wątpliwości co do faktu, czy urodzenie było żywe czy martwe, przyjmujemy do czasu wykazania tezy przeciwnej, że dziecko w chwili odłączenia od ciała matki żyło, a więc wykazywało jakiekolwiek symptomy żywotności. Domniemanie to może być obalone dowodem przeciwnym, przy czym żaden ze środków dowodowych nie jest wykluczony. Wydaje się jednak, że zasadnicze znaczenie będą mieć dowody z opinii biegłych, którzy stwierdzą, że nie jest możliwe, by dziecko żyło w chwili odłączenia od ciała matki. **Pełną zdolność do czynności prawnych** nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.\ Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. **Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie,** jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.  Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. **Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych**, jest nieważna. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. **Fakt przebywania w zakładzie karnym** nie jest okolicznością rzutującą na zdolność do czynności prawnych osadzonego. Nieważność bezwzględna oznacza, że czynność prawna nie wywołała i nie może wywołać żadnych skutków prawnych objętych wolą stron, poza powstaniem ubocznych skutków, które ustawa wiąże z czynnością prawną nieważną, jak np. obowiązek zwrotu świadczeń wzajemnych. Nieważność powstaje z mocy samego prawa i datuje się od samego początku, tzn. od chwili dokonania nieważnej czynności. Oznacza to, że każdy kto ma w tym interes, może się na nią powołać, gdyż nieważność jest skutkiem powszechnym, tzn. działającym wobec wszystkich. **Ograniczoną zdolność do czynności prawnych** mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, **do ważności czynności prawnej**, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.\ Zdolności procesowej nie posiada nie tylko osoba pozbawiona całkowicie zdolności do czynności prawnych, ale także osoba ograniczona w tej zdolności w sprawach wynikających z tych czynności prawnych, których osoba ta nie mogłaby dokonywać samodzielnie. **Ważność umowy**, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.\ **Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych** może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.\ Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. **Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych** może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi. **Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.** **Osobami prawnymi** są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.\ Nie można uznać osobowości prawnej na zasadzie domniemania ani obowiązywania jakiejkolwiek normy zwyczajowej. Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy; w wypadkach i w zakresie w przepisach tych przewidzianych organizację i sposób działania osoby prawnej reguluje także jej statut. Każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa).\ **Zdolność sądową** mają także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.\ **Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych** ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie.\ Osoba fizyczna niemająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego. Osoby prawne oraz jednostki niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, dokonują czynności procesowych przez swoje organy albo przez osoby uprawnione do działania w ich imieniu.\ W zakresie określonym odrębną ustawą za inne niż Skarb Państwa państwowe osoby prawne, osoby z udziałem Skarbu Państwa i osoby prawne z udziałem państwowych osób prawnych czynności procesowe może podejmować Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej.\ Za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej. W zakresie określonym odrębną ustawą za Skarb Państwa czynności procesowe podejmuje Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej. Gmina, jako osoba prawna, podejmuje działania w reżimie systemu obowiązującego prawa, w tym prawa cywilnego. W związku z powyższym rada miejska nie może podjąć uchwały dopuszczającej w trakcie jej wykonywania zawieranie umów z podmiotami nie mającymi zdolności do czynności prawnych (np. społecznymi komitetami budowy). **Przykłady osób prawnych:** - Spółdzielnie mieszkaniowe (ale nie wspólnoty) - Uczelnie - Spółki kapitałowe - Banki - Fundacje - Ochotnicze Straże Pożarne (bo są zarejestrowanymi stowarzyszeniami) **Administracja prywatnej nieruchomości** nie ma osobowości prawnej i wobec tego nie ma zdolności sądowej. Administrator prywatnej nieruchomości może występować w procesie tylko w imieniu właściciela w sprawach związanych z administracją domu jako pełnomocnik, jeśli przedmiot sprawy wchodzi w zakres stałego zlecenia. **Do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi**, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostki odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna. **OŚWIADCZENIE WOLI A CZYNNOŚĆ PRAWNA. SANKCJE WADLIWYCH CZYNNOŚCI PRAWNYCH** **Oświadczenie woli** należy pojmować jako zewnętrzny przejaw wewnętrznej decyzji wywołania określonych skutków prawnych. Oświadczenie woli można również określić jako zachowanie podmiotu prawa cywilnego, z którego wynika - w kontekście towarzyszących mu okoliczności, zasad współżycia społecznego oraz ustalonych zwyczajów - wola (zamiar) dokonania określonej czynności prawnej. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, **wola osoby dokonującej czynności prawne**j może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany lub zniesienia prawa, jeżeli według ustawy prawo to jest zbywalne. To, w jaki sposób strony rozumiały oświadczenie woli w chwili jego złożenia, można wykazywać za pomocą wszelkich środków dowodowych. Jeżeli okaże się, że strony nie pojmowały jednakowo tego samego znaczenia oświadczenia woli, za prawnie wiążące należy uznać jego znaczenie ustalone według obiektywnego wzorca wykładni, czyli tak, jak adresat znaczenie to rozumiał i rozumieć powinien. Decydujące jest w tym wypadku rozumienie oświadczenia woli, będące wynikiem starannych zabiegów interpretacyjnych adresata. W przypadku oświadczenia ujętego w formie pisemnej sens oświadczeń woli ustala się na podstawie wykładni tekstu dokumentu. Podstawową rolę mają tu językowe normy znaczeniowe. **Formy oświadczenia woli:** - Ustna - Pisemna (zwykła, z poświadczonym podpisem, z datą pewną) - Dokumentowa - Elektroniczna - Forma aktu notarialnego - Formy szczególne **Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej** wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany. **Do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej** wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. **Do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej** wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. **Nieważne jest oświadczenie woli** złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. **Nieważne jest oświadczenie woli** złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. **W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli**. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). **Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić** także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna. **Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony** lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał. **PRZEDSTAWICIELSTWO. PRZEDAWNIENIE A PREKLUZJA** **Przedstawicielstwo:**\ 1. przedstawicielstwo ustawowe\ 2. pełnomocnictwo\ Przy analizowaniu okoliczności, tj. wad oświadczeń woli, dobrej lub złej wiary itp., związanych z dokonaniem danej czynności prawnej, pod uwagę bierze się zasadniczo te, które występują po stronie przedstawiciela, czy to ustawowego czy pełnomocnika **Za pośrednictwem przedstawiciela można dokonać każdej czynności prawnej,** jeśli ustawa nie stanowi inaczej, a właściwość danej czynności się temu nie sprzeciwia. Czynność, której dokonanie przez przedstawiciela jest prawnie zakazane to np. spisanie testamentu. **Przedstawicielstwo** to instytucja służąca do dokonywania czynności prawnych w imieniu podmiotu, który nie może lub nie chce działać osobiście (reprezentowany). By czynność prawna dokonana przez przedstawiciela wywołała skutki prawne bezpośrednio dla reprezentowanego, musi mieścić się w granicach upoważnienia, a przedstawiciel musi działać w imieniu reprezentowanego w sposób wyraźny bądź co najmniej dorozumiany. **Przedstawiciel ustawowy** to osoba fizyczna dysponująca pełną zdolnością do czynności prawnych, natomiast pełnomocnikiem może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna, mająca teoretycznie nawet ograniczoną zdolność do czynności prawnych. **Zaleta pełnomocnictwa:** możliwość umocowania profesjonalisty do dokonania czynności, która wymaga odpowiedniego przygotowania.\ **Wada pełnomocnictwa:** wszelkie braki przy dokonywaniu czynności, niedotrzymanie przez przedstawiciela terminu będą miały negatywny skutek dla reprezentowanego. **PRZEDAWNIENIE.** Terminy przedawnienia wyznaczają granice czasowe, w ciągu których można dochodzić realizacji roszczenia od kontrahenta, np. zapłaty długu. Po upływie terminu przedawnienia dłużnik bez żadnych konsekwencji może uchylić się od zapłaty lub wykonania innego zobowiązania. **Skrócony został ogólny termin przedawnienia** roszczeń majątkowych z 10 do 6 lat oraz dla roszczeń stwierdzonych m.in. prawomocnym wyrokiem sądu lub sądu polubownego czy roszczeń stwierdzonych ugodą. To dla wierzycieli zła informacja: będą mieli mniej czasu na dochodzenie należności. **Bez zmian pozostaną terminy przedawnienia** dla świadczeń okresowych oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (3 lata). Nie zmienią się też szczególne terminy przedawnienia, jak np. dwuletni termin przy sprzedaży czy umowie o dzieło lub trzyletni termin przy umowie ubezpieczenia.\ Będzie miało wpływ na rynek sprzedaży wierzytelności: istotnie spadnie wartość wierzytelności pięcio-, sześcioletnich. **Koniec okresu przedawnienia.**\ Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata. **Wyjątki:** gdy termin przedawnienia będzie krótszy niż dwa lata, np. roczny termin przedawnienia przy umowie przewozu osób, będzie on liczony jak dotychczas. Termin będzie zatem upływał w dniu, który odpowiada datą początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było, w ostatnim dniu tego miesiąca. **Prekluzja** to określenie czasu przeznaczonego na dokonanie czynności prawnej, po upływie którego uprawnienie do dokonania czynności wygasa, a jej dokonanie jest pozbawione skutków prawnych (np. czas na przedstawienie dowodów w trakcie postępowania sądowego). Prekluzja należy do kategorii terminów stanowczych. W odróżnieniu od przedawnienia**, prekluzja cechuje się większym rygoryzmem**, w większym bowiem stopniu ogranicza pod względem czasowym realizację roszczeń. Roszczenia, do których odnoszą się terminy prekluzyjne, po ich upływie wygasają, natomiast roszczeń przedawnionych nie można jedynie skutecznie dochodzić przed sądem, jeżeli ten przeciwko komu roszczenie takie przysługuje, uchylił się od zaspokojenia. **TREŚĆ I GRANICE PRAWA WŁASNOŚCI. STOSUNKI SĄSIEDZKIE. WSPÓŁWŁASNOŚĆ. KSIĘGI WIECZYSTE** W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. **Właściciel nieruchomości** powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. **Jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu,** właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nieuzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze. **Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom** (współwłasność). Współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną. Współwłasność łączną regulują przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika. Do współwłasności w częściach ułamkowych stosuje się przepisy k.c. **Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe**. Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli. Do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli. **Każdy ze współwłaścicieli jest obowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną**. Do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli. W braku takiej zgody każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności. Jeżeli większość współwłaścicieli postanawia dokonać czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną, każdy z pozostałych współwłaścicieli może żądać rozstrzygnięcia przez sąd. **Każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy**, jeżeli nie można uzyskać zgody większości współwłaścicieli w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość. Większość współwłaścicieli oblicza się według wielkości udziałów. Współwłaściciel sprawujący zarząd rzeczą wspólną może żądać od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia odpowiadającego uzasadnionemu nakładowi jego pracy. **Księgi wieczyste** -- rejestr publiczny, który przedstawia stan prawny nieruchomości. Pozwala ustalić, komu i jakie przysługują prawa do danej nieruchomości. Zasady:\ **Jawność formalna** -- każdy może zapoznać się z treścią księgi wieczystej; nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej ani wniosków, o których uczyniono w niej wzmiankę; zasada nie rozciąga się na akta księgi -- te może przeglądać osoba mająca interes prawny oraz notariusz.\ **Domniemanie zgodności ze stanem prawnym** -- stan prawny ujawniony w księdze wieczystej jest zgodny z rzeczywistością; niezgodność treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym może być usunięta jedynie w drodze właściwego postępowania cywilnego.\ **Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych** -- w razie niezgodności między stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według księgi wieczystej nabył własność lub inne prawo.\ **Pierwszeństwo praw wpisanych** -- ograniczone prawa rzeczowe wpisane do księgi wieczystej mają pierwszeństwo przed takimi prawami niewpisanymi do księgi. **System Elektronicznych Ksiąg Wieczystych (EKW) ---ekw.ms.gov.pl** By skorzystać z EKW należy znać elektroniczny numer księgi wieczystej danej nieruchomości.\ Na portalu można: - przeglądać treść ksiąg wieczystych, - złożyć wniosek o odpis, wyciąg albo zaświadczenie o zamknięciu księgi wieczystej, zrealizować płatność, pobrać dokument w PDF. W odpowiedzi otrzymuje się e-mail z linkiem, pod którym można pobrać dokumenty w PDF. Z linku można korzystać wielokrotnie, sprawdzić, czy odpisy, wyciągi i zaświadczenia o zamknięciu księgi, uzyskane drogą elektroniczną, są aktualne i prawdziwe. Przeglądanie ksiąg wieczystych jest bezpłatne.\ Usługa jest płatna, jeśli składa się wniosek o odpis, wyciąg albo zaświadczenie o zamknięciu księgi wieczystej. \ Jak korzystać z systemu EKW?\ Trzeba mieć elektroniczny numer księgi wieczystej. Jeśli nie zna się go, należy skontaktować się z wydziałem ksiąg wieczystych sądu rejonowego właściwego dla miejsca, gdzie znajduje się nieruchomość. **WŁASNOŚĆ LOKALI A SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚCIOWE PRAWO DO LOKALU** **Podstawa prawna wyodrębniania własności lokalu.**\ Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali określa sposób ustanawiania odrębnej własności samodzielnych lokali mieszkalnych, lokali o innym przeznaczeniu, prawa i obowiązki właścicieli tych lokali oraz zarząd nieruchomością wspólną. **Ustanowienie odrębnej własności samodzielnego lokalu** następuje zgodnie z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo treścią decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz zgodnie z pozwoleniem na budowę albo skutecznie dokonanym zgłoszeniem, i zgodnie z pozwoleniem na użytkowanie albo skutecznie dokonanym zawiadomieniem o zakończeniu budowy.\ Tego przepisu nie stosuje się do budynków istniejących przed dniem 1 stycznia 1995 r. lub wybudowanych na podstawie pozwolenia na budowę wydanego przed tą datą (wystarczy zaświadczenie starosty). **Odrębną nieruchomość w budynku mieszkalnym jednorodzinnym mogą stanowić co najwyżej dwa samodzielne lokale mieszkalne.** Ograniczenie to nie ma zastosowania do budynków, które zostały wybudowane na podstawie pozwolenia na budowę wydanego przed dniem 11 lipca 2003 r. **Samodzielny lokal mieszkalny**\ Wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Przepis ten stosuje się odpowiednio również do samodzielnych lokali wykorzystywanych zgodnie z przeznaczeniem na cele inne niż mieszkalne. Do lokalu mogą przynależeć, jako jego części składowe, pomieszczenia, choćby nawet do niego bezpośrednio nie przylegały lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności: piwnica, strych, komórka, garaż, zwane dalej \"pomieszczeniami przynależnymi\". **W razie wyodrębnienia własności lokali** właścicielowi lokalu przysługuje udział w nieruchomości wspólnej jako prawo związane z własnością lokali. Nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości wspólnej, dopóki trwa odrębna własność lokali. Nieruchomość wspólną stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali. **Odrębną własność lokalu można ustanowić w drodze umowy,** a także jednostronnej czynności prawnej właściciela nieruchomości albo orzeczenia sądu znoszącego współwłasność. Umowa o ustanowieniu odrębnej własności lokalu powinna być dokonana w formie aktu notarialnego; do powstania tej własności niezbędny jest wpis do księgi wieczystej. **Właściciel ponosi wydatki związane z utrzymaniem jego lokalu**, jest obowiązany utrzymywać swój lokal w należytym stanie, przestrzegać porządku domowego, uczestniczyć w kosztach zarządu związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej, korzystać z niej w sposób nieutrudniający korzystania przez innych współwłaścicieli oraz współdziałać z nimi w ochronie wspólnego dobra. Na żądanie zarządu właściciel lokalu jest obowiązany zezwalać na wstęp do lokalu, ilekroć jest to niezbędne do przeprowadzenia konserwacji, remontu albo usunięcia awarii w nieruchomości wspólnej, a także w celu wyposażenia budynku, jego części lub innych lokali w dodatkowe instalacje. Na koszty zarządu nieruchomością wspólną składają się w szczególności:\ 1)   wydatki na remonty i bieżącą konserwację;\ 2)   opłaty za dostawę energii elektrycznej i cieplnej, gazu i wody, w części dotyczącej nieruchomości wspólnej, oraz opłaty za antenę zbiorczą i windę;\ 3)   ubezpieczenia, podatki i inne opłaty publicznoprawne, chyba że są pokrywane bezpośrednio przez właścicieli poszczególnych lokali;\ 4)   wydatki na utrzymanie porządku i czystości;\ 5)   wynagrodzenie członków zarządu lub zarządcy. **Koszty w praktyce**\ W przypadku prawa własności, w większości wypadków jeden budynek to jedna wspólnota mieszkaniowa, która decyduje o wyborze zarządcy nieruchomości jego wynagrodzeniu oraz pozostałych kosztach. Wspólnota również samodzielnie określa wysokość funduszu remontowego czy wysokość i cel zaciągniętego kredytu. Z reguły jeden zarządca utrzymuje kilka lub kilkadziesiąt wspólnot mieszkaniowych, a usługi dla wspólnot świadczone są przez zewnętrzne firmy wybierane w drodze przetargu. **Mała wspólnota mieszkaniowa\ **Jeżeli liczba lokali wyodrębnionych i lokali niewyodrębnionych, należących nadal do dotychczasowego właściciela, nie jest większa niż siedem, do zarządu nieruchomością wspólną mają odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego o współwłasności (w stosunkach prawnych powstałych przed 01.01.2020 i kontynuowanych po tej dacie -- umowy zawarte z osobami trzecimi na dotychczasowych zasadach). W stosunkach prawnych powstałych po 01.01.2020 -- kryterium liczby lokali: nie większa niż 3. Okres na dostosowanie: 2 lata. **Duża wspólnota mieszkaniowa\ **Jeżeli lokali wyodrębnionych, wraz z lokalami niewyodrębnionymi, jest więcej niż siedem, właściciele lokali są obowiązani podjąć uchwałę o wyborze jednoosobowego lub kilkuosobowego zarządu. Członkiem zarządu może być wyłącznie osoba fizyczna wybrana spośród właścicieli lokali lub spoza ich grona. Zarząd lub poszczególni jego członkowie mogą być w każdej chwili na mocy uchwały właścicieli lokali zawieszeni w czynnościach lub odwołani. **\ ** **Reprezentacja\ **Zarząd kieruje sprawami wspólnoty mieszkaniowej i reprezentuje ją na zewnątrz oraz w stosunkach między wspólnotą a poszczególnymi właścicielami lokali.\ Gdy zarząd jest kilkuosobowy, oświadczenia woli za wspólnotę mieszkaniową składają przynajmniej dwaj jego członkowie. **Czynności zwykłego zarządu podejmuje zarząd samodzielnie.** Do podjęcia przez zarząd czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu potrzebna jest uchwała właścicieli lokali wyrażająca zgodę na dokonanie tej czynności oraz udzielająca zarządowi pełnomocnictwa do zawierania umów stanowiących czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu w formie prawem przewidzianej. **Uchwały właścicieli lokali są podejmowane bądź na zebraniu, bądź w drodze indywidualnego zbierania głosów przez zarząd;** uchwała może być wynikiem głosów oddanych częściowo na zebraniu, częściowo w drodze indywidualnego ich zbierania.\ Uchwały zapadają większością głosów właścicieli lokali, liczoną według wielkości udziałów, chyba że w umowie lub w uchwale podjętej w tym trybie postanowiono, że w określonej sprawie na każdego właściciela przypada jeden głos. **Pat decyzyjny lub nieprawidłowa uchwała\ **W razie braku zgody wymaganej większości właścicieli lokali zarząd lub zarządca może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich właścicieli.\ Właściciel lokalu może zaskarżyć uchwałę do sądu z powodu jej niezgodności z przepisami prawa lub z umową właścicieli lokali albo jeśli narusza ona zasady prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną lub w inny sposób narusza jego interesy. **Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu\ **Jest ograniczonym prawem rzeczowym, co w praktyce oznacza, że spółdzielnia mieszkaniowa jest właścicielem budynku i użytkownikiem wieczystym bądź właścicielem gruntu pod budynkiem. Jest prawem dziedzicznym, zbywalnym -- co odróżnia je od lokatorskiego prawa do lokalu. **Koszty w praktyce\ **W przypadku spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mamy do czynienia z budynkiem lub -- w większości przypadków -- z zespołem budynków, położonych na jednej działce. Spółdzielnia mieszkaniowa kojarzy się wielką płytą. W większości spółdzielnie to również dosyć spory zespół ludzi -- prezesów i ich zastępców, księgowych, pracowników administracji, działu kadr, działu technicznego -- za których utrzymanie płacą osoby dysponujące lokalem, znajdującym się w zasobach spółdzielni. **Zaleta\ **Spółdzielnie działając na zasadach solidaryzmu spółdzielczego, dysponują zawsze rezerwą środków na takie nieprzewidziane sytuacje. Ponadto ze względu na posiadany majątek, spółdzielnie mogą okazać się dla różnych podmiotów, w tym wykonawców, atrakcyjniejszym partnerem gospodarczym niż jednostka. **UŻYTKOWANIE WIECZYSTE A UŻTKOWANIE. SŁUŻEBNOŚĆ GRUNTOWA A OSOBISTA. SŁUŻEBNOŚĆ PRZESYŁU** **Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa** a położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i osobom prawnym. **31 sierpnia 2023 r.** w życie weszły przepisy regulujące możliwość wykupu zabudowanych nieruchomości przez ich użytkowników wieczystych. Są one zawarte w ustawie z 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023 poz. 1463). **Zgodnie z nowymi przepisami ogólnymi regulującymi sprzedaż nieruchomości jej użytkownikowi wieczystemu**, sprzedaż taka nie będzie mogła nastąpić przed upływem 10 lat od dnia zawarcia umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste. Wojewoda (dla gruntów należących do Skarbu Państwa) albo odpowiednia rada albo sejmik (w przypadku gruntów jednostek samorządu terytorialnego), ustalą zasady przeznaczania tych nieruchomości do sprzedaży na rzecz ich użytkowników wieczystych, kierując się aspektami wymienionymi w ustawie, w tym potrzebami społeczności lokalnej oraz interesem publicznym. **Cenę nieruchomości gruntowej niewykorzystywanej do prowadzenia działalności gospodarczej**, ustalać się będzie jako dwudziestokrotność kwoty stanowiącej iloczyn dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego oraz wartości tej nieruchomości gruntowej na dzień umowy sprzedaży.\ Cena nieruchomości gruntowej wykorzystywanej do prowadzenia działalności gospodarczej, będzie natomiast nie niższa niż dwudziestokrotność kwoty stanowiącej iloczyn dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej oraz wartości tej nieruchomości określonej na dzień umowy sprzedaży, ale nie wyższa niż wartość tej nieruchomości gruntowej na dzień umowy sprzedaży. Nowelizacja wprowadza do ustawy o gospodarce nieruchomościami **uprawnienie użytkownika wieczystego do żądania sprzedaży na jego rzecz nieruchomości oddanej mu w użytkowanie wieczyste.** Z takim żądaniem można będzie wystąpić w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji, czyli do dnia 31 sierpnia 2024 r. Po tym terminie właściciel gruntu będzie mógł według uznania odmówić sprzedaży nieruchomości. **Roszczenie do żądania sprzedaży nie przysługuje:**\ 1. jeśli nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste po 31 grudnia 1997 r.;\ 2. jeśli użytkownik wieczysty nie wykonał zobowiązania określonego w umowie (lub w decyzji) o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste;\ 3. w odniesieniu do gruntów położonych na terenie portów i przystani morskich;\ 4. jeśli grunt jest wykorzystywany na prowadzenie rodzinnego ogrodu działkowego;\ 5. w odniesieniu do nieruchomości gruntowej niezabudowanej. **Nowe przepisy nie dotyczą też nieruchomości w zasobie Agencji Mienia Wojskowego.** Umowa sprzedaży nie zostanie zawarta, jeśli w toku jest postępowanie o rozwiązanie umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste.\ Szczegółowe warunki sprzedaży powinny zostać ustalone w uchwale odpowiedniej lokalnej rady lub sejmiku. **Cena gruntu uzależniona będzie od stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu.**\ Cena nieruchomości gruntowej stanowiącej własność Skarbu Państwa ustalana będzie w następujący sposób:\ 1) w przypadku jednorazowej zapłaty ceny -- jako dwudziestokrotność kwoty stanowiącej iloczyn dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej oraz wartości nieruchomości gruntowej określonej na dzień umowy sprzedaży;\ 2) w przypadku rozłożenia ceny na raty -- jako dwudziestopięciokrotność kwoty stanowiącej iloczyn dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej oraz wartości nieruchomości gruntowej określonej na dzień umowy sprzedaży. **Cena za nieruchomości stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego** ustalana będzie w wysokości nie niższej niż dwudziestokrotność kwoty stanowiącej iloczyn dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej oraz wartości nieruchomości gruntowej określonej na dzień umowy sprzedaży, ale nie wyższej niż wartość nieruchomości gruntowej określona na dzień umowy sprzedaży.\ W zakresie ustalenia wartości rynkowej nieruchomości, co do zasady zostanie ona określona na dzień zawarcia umowy sprzedaży na podstawie stosownej wyceny, chyba że została ustalona na potrzeby opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego za okres 31.08.2022 -- 31.08.2023 roku.\ Jeżeli w dniu wystąpienia z żądaniem sprzedaży nie obowiązywała opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego albo toczy się postępowanie w sprawie aktualizacji jej stawki procentowej, przyjmuje się stawkę procentową określoną w ustawie o gospodarce nieruchomościami dla danego sposobu korzystania z nieruchomości gruntowej. **W przypadku sprzedaży nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa** bonifikatę w wysokości 90% od ceny nieruchomości otrzyma, na wniosek, osoba fizyczna:\ 1) w stosunku do której orzeczono niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym lub znacznym lub przed ukończeniem 16 roku życia lub\ 2) zamieszkująca w dniu wystąpienia z żądaniem sprzedaży z osobami, o których mowa w pkt 1), będąca opiekunem prawnym lub przedstawicielem ustawowym tych osób, lub\ 3) będąca członkiem rodziny wielodzietnej i uprawniona do posiadania Karty Dużej Rodziny. **Użytkowanie.** Rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania jej pożytków (użytkowanie). Użytkowanie jest zawsze czynnością rozciągniętą w czasie. Jest związane z normalną ciągłą eksploatacją obiektu budowlanego. Użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej wygasa najpóźniej z jej śmiercią. Należy tu położyć akcent na ciągłość i trwałość takich czynności, które zwykle składają się na proces użytkowania obiektu. Podjęcie jednorazowych zachowań jak powieszenie firanek, próba rozruchu instalacji, czy powieszenie szyldu reklamowego nie może być kwalifikowane jako działania trwałe i ciągłe. **Służebność gruntowa.** Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności. **Służebność osobista.** Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista). Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych. Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego. **Służebność przesyłu.** Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. W sprawie z wniosku przedsiębiorcy przesyłowego o ustanowienie służebności przesyłu dla istniejących urządzeń przesyłowych nie jest dopuszczalne ustanowienie służebności przesyłu według innego przebiegu niż istniejący. **Od niezbywalności prawa użytkowania należy odróżnić samo jego wykonywanie.** Prawo to bowiem charakteryzuje się tym, że użytkownik może albo osobiście używać rzecz i pobierać jej pożytki, albo przenieść te uprawnienia na osobę trzecią na podstawie umowy np. najmu, dzierżawy czy użyczenia. Inaczej, użytkownik może je wykonywać albo samodzielnie, albo za pośrednictwem innych osób na podstawie stosownej umowy - dzierżawa, najem lub oddanie w użyczenie użytkowanej rzeczy. **ROLA HIPOTEKI I ZASTAWU W OBROCIE GOSPODARCZYM** **Hipoteka** to ograniczone prawo rzeczowe, które daje wierzycielowi zabezpieczenie na nieruchomości na wypadek niespłacenia przez dłużnika zobowiązania. Hipoteka powstaje z chwilą dokonania wpisu w księdze wieczystej właściwej dla danej nieruchomości. Właściciel nieruchomości może dalej nią rozporządzać, ale hipoteka umożliwia wierzycielowi dochodzenie swoich praw, bez względu na to, czyją jest własnością. Brak jakichkolwiek wpisów w IV dziale księgi wieczystej nie oznacza, że nic tam się nie może pojawić już za chwilę. Uzyskanie wpisu zajmuje od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy. Dlatego w momencie, gdy do sądu wpłynie jakikolwiek wniosek o ustanowienie hipoteki, w księdze wieczystej pojawi się o tym wzmianka. Wtedy warto zaczekać z zakupem i dokładnie sprawdzić wpis. **Hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelność pieniężną i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej.** Hipoteka zabezpiecza też mieszczące się w sumie hipoteki roszczenia o odsetki oraz o przyznane koszty postępowania, jak również inne roszczenia o świadczenia uboczne, jeżeli zostały wymienione w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej. Wykonanie zobowiązania samo w sobie nie spowoduje wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej. Wierzyciel musi wystawić dokument zawierający stosowne oświadczenie i dopiero to jest podstawą do wniosku o wykreślenie hipoteki. Pomimo, że sama **wierzytelność zabezpieczona hipoteką może ulec przedawnieniu**, to taka sytuacja nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości, która została obciążona. W praktyce oznacza to, że nawet gdy właściciel podniósłby zarzut przedawnienia, to nie może dokonać tego skutecznie. Reguła ta nie ma jednak zastosowania do roszczeń o świadczenia uboczne (np. odsetek). **Podpisując umowę kredytu hipotecznego dłużnik zobowiązuje się do terminowego spłacania rat na podstawie harmonogramu spłat**. Jeśli dłużnik spóźni się z uregulowaniem raty więcej niż 14 dni, zwyczajowo otrzymuje telefony z działu obsługi posprzedażowej, a następnie z działu windykacji banku, w którym ma kredyt. Jeśli nadal nie będzie uregulował zaległości, bank wyśle monit, za który dłużnik będzie musiał dodatkowo zapłacić. **Podstawę egzekucji wszczętej przez wierzyciela hipotecznego stanowi tytuł wykonawczy**, czyli tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej. W przypadku kredytu hipotecznego sam wierzyciel (bank) wystawia bankowy tytuł egzekucyjny, sąd nadaje klauzulę wykonalności w ciągu kilku tygodni. Następnie sprawa jest kierowana do komornika. Komornik zajmuje nieruchomość i wzywa do zapłaty długu pod rygorem wszczęcia procedury egzekucji. Dłużnik ma na spełnienie świadczenia tylko 14 dni. **Jeżeli nie uda się uregulować zaległości w tym terminie**, komornik dokona wpisu w księdze wieczystej i wyznaczy termin oględzin nieruchomości. Później odbędzie się publiczna licytacja. W obecności komornika i pod nadzorem sędziego nieruchomość zostanie sprzedana w trybie publicznej licytacji. O terminie i miejscu licytacji oraz o sumie oszacowania i cenie wywołania komornik ogłasza przez publiczne obwieszczenie, które doręcza uczestnikom postępowania, organowi gminy, urzędowi skarbowemu i organom ubezpieczeń społecznych z wezwaniem, aby najpóźniej w terminie licytacji zgłosiły zestawienie podatków i innych danin publicznych należnych do dnia licytacji. Na co najmniej 2 tygodnie przed terminem licytacji obwieszczenie zostaje ogłoszone publicznie w budynku sądowym, w lokalu organu gminy i w dzienniku poczytnym w danej miejscowości. **Na wniosek i koszt strony komornik może zarządzić ogłoszenie również w inny wskazany przez nią sposób.** Najniższa suma, za którą nieruchomość można nabyć na pierwszej licytacji, czyli cena wywołania wynosi 3/4 sumy oszacowania. Gdyby na pierwszej licytacji nikt nie przystąpił do przetargu na wniosek wierzyciela komornik wyznacza drugą licytację, na której cena wywołania wynosi 2/3 sumy oszacowania i jest to najniższa cena, za jaką wówczas można nabyć nieruchomość. **Koszty postępowania egzekucyjnego** - Opłata egzekucyjna (świadczenia pieniężne): 15% świadczenia, nie może być zaś niższa niż 1/10 i wyższa niż trzydziestokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. - Koszty dodatkowe: m.in. koszty ogłoszeń, wynagrodzenia biegłych, przejazdów do i z siedziby komornika, wynagrodzenia dla osób biorących udział w czynnościach egzekucyjnych, przelewów bankowych lub przekazów pocztowych, doręczania korespondencji, pozyskiwania niezbędnych informacji. **Zastaw to ograniczone prawo rzeczowe, które służy zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności**. W sytuacji braku możliwości zaspokojenia wierzyciela przez dłużnika, wierzyciel ma prawo do sprzedaży rzeczy objętej zastawem w trybie egzekucji sądowej i zaspokojenia się z uzyskanej sumy. Co więcej, wierzyciel ma pierwszeństwo do zaspokojenia się z rzeczy zabezpieczonej zastawem przed innymi wierzycielami (pod warunkiem, że nie mają oni także ustanowionego wcześniej zastawu na tej samej rzeczy). **Stronami są zastawnik** (wierzyciel, którego wierzytelność została zabezpieczona) oraz **zastawca** (dłużnik, na którego rzecz zastaw został ustanowiony). Zastaw może zostać ustanowiony jedynie na rzeczach ruchomych oraz na prawach zbywalnych. Zastaw wygasa z chwilą wygaśnięcia wierzytelności. Zastaw wygasa również w sytuacji, gdy przeniesiono wierzytelność z wyłączeniem zastawu. Zastaw wygasa, jeżeli zastawnik zwróci rzecz zastawcy. **Zastaw może być ustanowiony na podstawie umowy** (między właścicielem a wierzycielem, konieczne jest wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły; w przypadku ustanowienia zastawu na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa -- ale umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta na piśmie z datą pewną, chociażby umowa o przeniesienie prawa nie wymagała takiej formy. Zastaw może być również ustanowiony na mocy ustawy (np. ustawowe prawo zastawu na rzeczach stanowiących przedmiot komisu dla zabezpieczenia roszczeń o prowizję oraz roszczeń o zwrot wydatków i zaliczek udzielonych komitentowi). **Szczególne rodzaje zastawu:** - Zastaw rejestrowy daje możliwość pozostawania przedmiotu zastawu u zastawcy oraz wiąże się z obowiązkiem zgłoszenia zastawu do rejestru prowadzonego przez sądy rejonowe. - Zastaw skarbowy służy zabezpieczeniu zaległości podatkowych na rzecz Skarbu Państwa. **ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ. UMOWY. BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE** **Źródła zobowiązań:** - Czynności prawne: umowy - Orzeczenia sądów - Akty administracyjne - Czyny niedozwolone - Bezpodstawne wzbogacenie Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu. **Wierzyciel może żądać osobistego świadczenia dłużnika** tylko wtedy, gdy to wynika z treści czynności prawnej, z ustawy albo z właściwości świadczenia. Jeżeli dłużnik jest zobowiązany do świadczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a jakość rzeczy nie jest oznaczona przez właściwe przepisy lub przez czynność prawną ani nie wynika z okoliczności, dłużnik powinien świadczyć rzeczy średniej jakości. **Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami** albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym. **Jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium RP** jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. **Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna**, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. **Jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony,** w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy. Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy. **Dla powstania stanu przymusowego położenia obojętna jest przyczyna, która go spowodowała.** Stan przymusowego położenia powinien istnieć rzeczywiście (realnie). Nie musi mieć jednak charakteru trwałego, wystarczy bowiem nawet chwilowa, wykazana przez wyzyskiwanego, nieodzowna konieczność oznaczonego działania tego podmiotu (dokonanie czynności prawnej). Taka nieodzowna konieczność działania może mieć podłoże ekonomiczne lub pozaekonomiczne. Stan niedołęstwa należy rozumieć jako bezradność, niemożliwość przezwyciężenia przeszkód na skutek braku sił fizycznych lub psychicznych, a niedoświadczenie jako brak ogólnego doświadczenia życiowego, bądź jako brak doświadczenia w określonego rodzaju przedsięwzięciach. **Podstawową przesłanką zastosowania przepisów o wyzysku jest dysproporcja świadczeń**, przy czym chodzi tu o różnicę obiektywną, a więc stwierdzaną według zewnętrznego kryterium pomiaru wartości - najczęściej cen rynkowych - a nie tylko istniejącą w mniemaniu strony umowy. Nie wystarczy także jakakolwiek różnica wartości świadczeń stron, ale musi to być różnica rażąca, czyli bardzo znaczna, oczywista, rzucająca się w oczy, istniejąca w chwili zawarcia umowy. W sytuacji, w której różnica tych dwóch wartości, wynosząca około 10%, nie jest rażąca i mieści się w granicach standardowych negocjacji. **Bezpodstawne wzbogacenie to korzyść majątkowa uzyskana niesłusznie**, bez podstawy prawnej, kosztem innej osoby. Korzyść musi być możliwa do określenia w pieniądzach i zwiększać majątek wzbogaconego bezpośrednio (np. oszczędzenie koniecznego wydatku) lub pośrednio. Do roszczeń z tytułu przedawnienia mają zastosowanie ogólne terminy przedawnienia. **Przesłanką roszczenia z bezpodstawnego wzbogacenia jest wzbogacenie jednej osoby kosztem drugiej,** któremu nie musi towarzyszyć rzeczywiste zubożenie po stronie tej drugiej osoby. Uzyskana korzyść musi mieć charakter majątkowy, a więc posiadać zdolność do przeliczenia na pieniądze. Brak podstawy prawnej uzyskania korzyści oznacza sytuację, w której przysporzenie tej korzyści nie ma oparcia w przepisie prawa, czynności prawnej, orzeczeniu sądu lub w decyzji innego organu. **Ten, kto uzyskał korzyść ma obowiązek wydać korzyść w naturze, a gdyby nie było to możliwe (np. rzecz uległa zniszczeniu) -- zwrócić jej wartość.** Oprócz samego przedmiotu wzbogacenia wydaje się również tzw. pożytki, czyli wszystko to, co rzecz lub prawo przyniosły. Należy wydać nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz również wszystko, co zostało za nią uzyskane w razie jej zbycia, uszkodzenia lub utraty, oraz uzyskane jako naprawienie szkody. **Obowiązek wydania korzyści przechodzi na osobę trzecią**, gdy ten, kto się bezpodstawnie wzbogacił, rozporządził korzyścią bezpłatnie na rzecz osoby trzeciej. Zobowiązany do wydania korzyści może domagać się rozliczenia koniecznych nakładów. Zamiast wydania korzyści w naturze sąd może nakazać zwrot jej w pieniądzu, po odliczeniu wartości nakładów, które żądający miałby obowiązek zwrócić. **Obowiązek wydania korzyści lub jej zwrotu wygasa** wówczas, gdy ten, kto ją uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Zwolnić się z odpowiedzialności nie może wówczas, gdy wyzbywając się korzyści lub używając ją, powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu. **CZYNY NIEDOZWOLONE** **Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.** Osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa. **Za szkodę odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto ją bezpośrednio wyrządził,** lecz także ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił albo był jej pomocny, jak również ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody. Kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby, ten nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną napastnikowi. **Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił lub zranił cudze zwierzę** w celu odwrócenia od siebie lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, ten nie jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone. **Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,** nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną. Jednakże kto uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy. **Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.** Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można. **Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę**, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. **Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności**, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności. **Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje,** obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy. Wtedy poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Posiadacz gruntu może zająć cudze zwierzę, które wyrządza szkodę na gruncie, jeżeli zajęcie jest potrzebne do zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody. Na zajętym zwierzęciu posiadacz gruntu uzyskuje ustawowe prawo zastawu dla zabezpieczenia należnego mu naprawienia szkody oraz kosztów żywienia i utrzymania zwierzęcia. **Za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia** jest odpowiedzialny ten, kto pomieszczenie zajmuje, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec. Za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części odpowiedzialny jest samoistny posiadacz budowli, chyba że zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części nie wynikło ani z braku utrzymania budowli w należytym stanie, ani z wady w budowie. **Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody** (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających środki wybuchowe albo posługujących się takimi środkami. **W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia** naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa. **Z ważnych powodów sąd może na żądanie poszkodowanego przyznać mu zamiast renty lub jej części odszkodowanie jednorazowe**. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy poszkodowany stał się inwalidą, a przyznanie jednorazowego odszkodowania ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu. **Kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej** (producent) produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt. Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą. Za produkt uważa się także zwierzęta i energię elektryczną. Niebezpieczny jest produkt niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach produktu. Produkt nie może być uznany za niezapewniający bezpieczeństwa tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony. **WYKONANIE A NIENALEŻYTE WYKONANIE ZOBOWIĄZANIA.\ SKUTKI NIENALEŻYTEGO WYKONANIA ZOBOWIĄZANIA.\ WYGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZANIA** **Zobowiązanie** polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu.\ Spełnienie świadczenia oznacza wykonanie zobowiązania (należyte). **Umowa jest wzajemna**, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Do umów wzajemnych należą tak powszechne umowy jak umowy sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy, czy też umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane. Także odpłatne zlecenia.\ **Umowa kaucji gwarancyjnej** jest zwykle odrębną umową, gdyż w zasadzie reguluje stosunek prawny już po wykonaniu umowy o roboty wynikające z podstawowego kontraktu; nie jest to umowa wzajemna, ze względu na brak ekwiwalentności świadczeń. **Świadczenia będące przedmiotem zobowiązań z umów wzajemnych** (świadczenia wzajemne) powinny być spełnione jednocześnie, chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu wynika, iż jedna ze stron obowiązana jest do wcześniejszego świadczenia. Jeżeli świadczenia wzajemne powinny być spełnione jednocześnie, każda ze stron może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego. **Jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej,** druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. **Jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym**, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce. **Jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności**, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana, druga strona może, według swego wyboru, albo żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania, albo od umowy odstąpić. W razie częściowej niemożliwości świadczenia jednej ze stron druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe. **Jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi,** strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego, a w wypadku, gdy je już otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Jeżeli świadczenie jednej ze stron stało się niemożliwe tylko częściowo, strona ta traci prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego. Jednakże druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe. **Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej,** obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Zwrot świadczenia na rzecz konsumenta powinien nastąpić niezwłocznie. **Jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych**, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. **Dochodzenie kary umownej przewidzianej na wypadek ustawowego odstąpienia od umowy.\ **Powstanie stanu niewykonania zobowiązania w następstwie odstąpienia od umowy, powoduje, że strona może dochodzić kary umownej przewidzianej na wypadek niewykonania zobowiązania. Dla rozwiania wątpliwości warto w umowie zapisać, że wykorzystanie uprawnienia ustawowego odstąpienia od umowy jest niewykonaniem zobowiązania. **Wygaśnięcie zobowiązania** 1\. Upływ czasu - gdy ustawa wiąże z nim taki skutek prawny, roszczenie posesoryjne przywrócenia stanu poprzedniego i zaniechania naruszeń, które wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.\ 2. Zdarzenia, które są wskazane w treści czynności prawnej.\ 3. Śmierć dłużnika lub wierzyciela w przypadku zobowiązania osobistego.\ 4. Konfuzja, czyli połączenie w jednej osobie praw wierzyciela i dłużnika np. wskutek dziedziczenia.\ 5. Niemożliwość świadczenia. Chodzi o taką niemożliwość, która ma charakter następczy. Zobowiązanie wygasa, chyba że niemożliwość jest skutkiem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Wówczas wierzyciel może domagać się odszkodowania.\ 6. Rozwiązanie umowy przez sąd. Powodem takiego rozwiązania może być nadzwyczajna zmiana stosunków (poprzedni wykład). **UMOWA AGENCYJNA. UMOWA KOMISU. PRZECHOWANIE. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODMIOTÓW UTRZYMUJĄCYCH HOTELE I PODOBNE ZAKŁADY. UMOWY DOTYCZĄCE USŁUG TRANSPORTOWYCH (SKŁAD, PRZEWÓZ, SPEDYCJA)** **Przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie** (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu. Każda ze stron może żądać od drugiej pisemnego potwierdzenia treści umowy oraz postanowień ją zmieniających lub uzupełniających. Zrzeczenie się tego uprawnienia jest nieważne. Każda ze stron obowiązana jest do zachowania lojalności wobec drugiej. **Jeśli sposób wynagrodzenia nie został w umowie określony**, agentowi należy się prowizja. Prowizja to wynagrodzenie, którego wysokość zależy od liczby lub wartości zawartych umów. Dający zlecenie obowiązany jest przekazywać agentowi dokumenty i informacje potrzebne do prawidłowego wykonania umowy. Obowiązany jest w rozsądnym czasie zawiadomić agenta o przyjęciu lub odrzuceniu propozycji zawarcia umowy oraz o niewykonaniu umowy, przy której zawarciu agent pośredniczył lub którą zawarł w imieniu dającego zlecenie. Dający zlecenie obowiązany jest zawiadomić w rozsądnym czasie o tym, że liczba umów, których zawarcie przewiduje, lub wartość ich przedmiotu będzie znacznie niższa niż ta, której agent mógłby się normalnie spodziewać. **Dający zlecenie obowiązany jest przekazywać agentowi dokumenty i informacje potrzebne do prawidłowego wykonania umowy**. Dający zlecenie obowiązany jest w rozsądnym czasie zawiadomić agenta o przyjęciu lub odrzuceniu propozycji zawarcia umowy oraz o niewykonaniu umowy, przy której zawarciu agent pośredniczył lub którą zawarł w imieniu dającego zlecenie. Dający zlecenie obowiązany jest zawiadomić w rozsądnym czasie agenta o tym, że liczba umów, których zawarcie przewiduje, lub wartość ich przedmiotu będzie znacznie niższa niż ta, której agent mógłby się normalnie spodziewać. **Przez umowę komisu przyjmujący zlecenie** (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym. Komisant powinien wydać komitentowi wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, w szczególności powinien przelać na niego wierzytelności, które nabył na jego rachunek. Jeżeli komisant zawarł umowę na warunkach korzystniejszych od warunków oznaczonych przez komitenta, uzyskana korzyść należy się komitentowi. **Jeżeli komisant sprzedał oddaną mu do sprzedaży rzecz za cenę niższą od ceny oznaczonej przez komitenta,** obowiązany jest zapłacić komitentowi różnicę. Jeżeli komisant nabył rzecz za cenę wyższą od ceny oznaczonej przez komitenta, komitent może niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o wykonaniu zlecenia oświadczyć, że nie uznaje czynności za dokonaną na jego rachunek; brak takiego oświadczenia jest jednoznaczny z wyrażeniem zgody na wyższą cenę. Komitent nie może żądać zapłacenia różnicy ceny ani odmówić zgody na wyższą cenę, jeżeli zlecenie nie mogło być wykonane po cenie oznaczonej, a zawarcie umowy uchroniło komitenta od szkody. **Przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu na przechowanie**. Jeżeli wysokość wynagrodzenia za przechowanie nie jest określona w umowie albo w taryfie, przechowawcy należy się wynagrodzenie w danych stosunkach przyjęte, chyba że z umowy lub z okoliczności wynika, iż zobowiązał się przechować rzecz bez wynagrodzenia.  Przechowawca powinien przechowywać rzecz w taki sposób, do jakiego się zobowiązał, a w braku umowy w tym względzie, w taki sposób, jaki wynika z właściwości przechowywanej rzeczy i z okoliczności. Przechowawcy nie wolno używać rzeczy bez zgody składającego, chyba że jest to konieczne do jej zachowania w stanie niepogorszonym. **Utrzymujący zarobkowo hotel lub podobny zakład jest odpowiedzialny za utratę lub uszkodzenie rzeczy wniesionych przez osobę korzystającą z usług hotelu lub podobnego zakładu** (gościa), chyba że szkoda wynikła z właściwości rzeczy wniesionej lub wskutek siły wyższej albo że powstała wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby, która mu towarzyszyła, była u niego zatrudniona albo go odwiedzała. Rzeczą wniesioną jest rzecz, która w czasie korzystania przez gościa z usług hotelu lub podobnego zakładu znajduje się w tym hotelu lub podobnym zakładzie albo znajduje się poza nim, a została powierzona utrzymującemu zarobkowo hotel lub podobny zakład lub osobie u niego zatrudnionej albo umieszczona w miejscu przez nich wskazanym lub na ten cel przeznaczonym.  **Rzeczą wniesioną** jest również rzecz, która w krótkim, zwyczajowo przyjętym okresie poprzedzającym lub następującym po tym, kiedy gość korzystał z usług hotelu lub podobnego zakładu, została powierzona utrzymującemu zarobkowo hotel lub podobny zakład lub osobie u niego zatrudnionej albo umieszczona w miejscu przez nich wskazanym lub na ten cel przeznaczonym. Pojazdów mechanicznych i rzeczy w nich pozostawionych oraz żywych zwierząt nie uważa się za rzeczy wniesione. Utrzymujący zarobkowo hotel lub podobny zakład może za nie odpowiadać jako przechowawca, jeżeli została zawarta umowa przechowania. **Przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy.** Przepisy k.c. stosuje się do przewozu w zakresie poszczególnych rodzajów transportu tylko o tyle, o ile przewóz ten nie jest uregulowany odrębnymi przepisami. Przewoźnik obowiązany jest do zapewnienia podróżnym odpowiadających rodzajowi transportu warunków bezpieczeństwa i higieny oraz takich wygód, jakie ze względu na rodzaj transportu uważa się za niezbędne. Za bagaż, który podróżny przewozi ze sobą, przewoźnik ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika.  **Za bagaż powierzony przewoźnikowi przewoźnik ponosi odpowiedzialność według zasad przewidzianych dla przewozu rzeczy.** Wysyłający powinien podać przewoźnikowi swój adres oraz adres odbiorcy, miejsce przeznaczenia, oznaczenie przesyłki według rodzaju, ilości oraz sposobu opakowania, jak również wartość rzeczy szczególnie cennych.  Jeżeli stan zewnętrzny przesyłki lub jej opakowanie nie są odpowiednie dla danego rodzaju przewozu, przewoźnik może żądać, aby wysyłający złożył pisemne oświadczenie co do stanu przesyłki, a w wypadku rażących braków odmówić przewozu. Jeżeli przewoźnik przyjmie przesyłkę bez zastrzeżeń, domniemywa się, że znajdowała się w należytym stanie. **Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. **Spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie. Do tej umowy stosuje się przepisy odrębne i odpowiednio przepisy o zleceniu. Przez **umowę składu** przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania, za wynagrodzeniem, oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych. Przedsiębiorca składowy jest obowiązany wydać składającemu pokwitowanie, które powinno wymieniać rodzaj, ilość, oznaczenie oraz sposób opakowania rzeczy, jak też inne istotne postanowienia umowy. **Przedsiębiorca składowy odpowiada za szkodę wynikłą z utraty, ubytku lub uszkodzenia rzeczy w czasie od przyjęcia jej na skład do wydania osobie uprawnionej do odbioru,** chyba że udowodni, że nie mógł zapobiec szkodzie, mimo dołożenia należytej staranności. Przedsiębiorca składowy jest obowiązany dokonywać odpowiednich czynności konserwacyjnych. Przeciwne postanowienie umowy jest nieważne. Przedsiębiorca składowy nie ponosi odpowiedzialności za ubytek nieprzekraczający granic określonych właściwymi przepisami, a w razie braku takich przepisów - granic zwyczajowo przyjętych. Odszkodowanie nie może przewyższać zwykłej wartości rzeczy, chyba że szkoda wynika z winy umyślnej albo rażącego niedbalstwa przedsiębiorcy składowego.