Unang Markahan - Araling Panlipunan Reviewer G10 - Ika-1st Quarter

UNANG MARKAHAN – ARALING PANLIPUNAN ARALIN 1-3 Introduksyon sa AP 10 [Kontemporaryong Isyu] Kontemporaryong Daigdig o Ito ay naglalarawan sa panahon mula ika 20 dantaon Kontemporaryong I...

UNANG MARKAHAN – ARALING PANLIPUNAN ARALIN 1-3 Introduksyon sa AP 10 [Kontemporaryong Isyu] Kontemporaryong Daigdig o Ito ay naglalarawan sa panahon mula ika 20 dantaon Kontemporaryong Isyu hanggang kasalukuyan o Tawag sapangyayari o ilang suliraning Kontemporaryong Kasaysayan bumabagabag o gumagambala at nagpapabago sa o Ito ay tumutukoy sa panahon mula sa pagitan ng ika- kalagayan ng ating pamayanan, bansa, o mundo sa 20 dantaon hanggang kasalukuyan Kasalukuyang panahon. Pahayagan o Tumutukoy sa iba’t-ibang hamon o problema na o Pangunahing pinagkukunan ng pinakabagong balita hinaharap ngating lipunan at daigdig sa kasalukuyan. at impormasyon sa kapaligiran o bansa o Napapanahong paksa o usapin na nangangailangan Mga kasanayan sa Kontemporaryong Isyu ng paglilinaw, debate o klaripikasyon. o Mapanuri o May pitong saklaw: ▪ Isyung Kapaligiran o Balanse o Makabuluhan ▪ Isyung Pang Ekonomiya at Pang kabuhayan ▪ Isyung Politikal at Kapayapaan Kahalagahan ng Pag-aaral ng Kontemporaryong ▪ Isyung Karapatang Pantao Isyu ▪ Isyu tungkol sa Kasarian at sekswalidad o Nagiging mulat tayo sa mga kasalukuyang isyu ▪ Isyung Pangkalusugan o Naiuugnay ang sarili sa isyu ▪ Isyung Pangedukasyon o Makakaisip ng mga pamamaraan kung paano makaiiwas sa mga kalamidad. Charles Wrights Mills (August 28, 1916 – March 20, 1962) o Nahahasa ang iba’t-ibang kasanayan at pagpapahalaga o Isang sosyolohista at professor sosyolohiya o Ayon sa kanya, ang buhay ng isang indibidwal ay lubos na nakatali sakanyang liounang ginagalawan, sakasaysayan nito at sa mga institusyong nakapaloob Aralin 1: Suliraning Pangkapaligiran dito. (1959) Kahalagahan ng Likas na Yaman o Mahalagang malinang ang isang kakayahang makita o Dito tayo kumukuha ng mga hilaw na materyales ang kaugnayan ng personal na karanasan ng tao sa para maging produkto at pinagmumulan ng iba’t- lipunang kanyang ginagalawan. Tinawag niya itong ibang hanap-buhay Social Imagination. Isyu Mga suliraning Pangkapaligiran: Solid Waste, Pagsira ng o Paksa, tema, o suliraning nakaapekto sa lipunan mga Likas na Yaman, Climate Change o Napag-uusapan, nagiging batayan ng debate at may malaking epekto sa pamumuhay ng mga tao sa Solid Waste lipunan. o Tumutukoy ito sa mga basurang nagmula sa mga o Maaring kaugnay sa mga temang tulad ng tahanan at komersyal na establisimyento, mga basura ▪ Lipunan na nakikita sa paligid, mga basura na nagmumula sa ▪ Karapatang pantao sector ng agrikultura at iba pang basurang hindi ▪ Relihiyon nakakalason. ▪ Ekonomiya o Ayon sa pag-aaral ni Olivera at mga kasama, ang ▪ Politika Pilipinas ay nakalikha ng 39,422 tonelada ng basura ▪ Kapaligiran kada araw noong taong 2015. ▪ Edukasyon o Halos 25 % ng mga basura ng Pilipinas ay ▪ Pananagutang-pansibiko nangagaling sa Metro Manila kung saan ang isang o May Dalawang Uri tao ay nakakalikha ng 0.7 kilong basura araw araw. ▪ Isyung Personal - Nagaganap sa pagitan ng o Ang malaking bahagdan ng itinatapong basura ng isang tao at iilang malalapit sa kanya. mga Pilipino ay nagmula sa tahanan na mayroong ▪ Isyung Panlipunan - Pampublikong 56.7%. Samantalang pinamalaki naman sa uri ng bagay.Karaniwang kaugnay sa krisis o suliranin itinatatapong basura ay tinatawag na Bio- sa mga institusyong panlipunan. degradable na may 52.31%. (National Solid Waste Management Status Report) Kontemporaryo o Nanggaling sa salitang “Contemporarius”, kung saan ang ang “con” ay nangangahulugang kasama sa at “tempus o tempor” ay nangangahulugang panahon o Ginagamit sa iba’t ibang konteksto; Kontemporaryong Daigdig at Kontemporaryong Kasaysayan  UNANG MARKAHAN – ARALING PANLIPUNAN ARALIN 1-3 Kawalan ng Disiplina sa Pagtatapon ng Basura Trees, Green Choice Philippines, Piso Para sa o Dahilan kung bakit problema ang solid waste sa Pasig, at Trees for Life Philippines (Kimpo, Pilipinas 2008). o Tinatayang 1,500 tonelada ng basura bang o Bantay Kalikasan tinatapon sa ilog, estero, kalsada, bakanteng lote,at ▪ Paggamit ng media upang mamulat ang mga sa Manila bay mamamayan sa suliraning pangkapaligiran. o Epekto: Nanguna sa reforestation ng La Mesa ▪ Pagbaha Watershed at sa Pasig River Rehabilitation ▪ Paglaganap ng iba’t ibang sakit Project. ▪ Nakakadaragdag sa polusyon sa hangin o Greenpeace ▪ Nadaragdagan ang trabaho ng mga waste ▪ Naglalayong baguhin ang kaugalian at collector dahil kaylangan pa nila mag segregate pananaw ng tao sa pagtrato at pangangalaga sa ng mga basura bago ipunta sa dumpsite kalikasan at pagsusulong ng kapayapaan ▪ Nalalagay na sa panganib ang mga naninirahan dito sa Metro Manila dahil sa mga dumpsite dahil ang katas ng mga basura o leachate mula Mga suliraning Pangkapaligiran: Solid Waste, Pagsira ng sa Rodriguez at Payatas dumpsite ay mga Likas na Yaman, Climate Change napupunta sa Ilog Markina at Ilog Pasig tungo sa Manila Bay na nagtataglay ng lead o arsenic Pagkasira ng mga Likas na Yaman na nakakasama sa tao o Ang Pilipinas ay isa sa mga bansa na biniyayaan ng ▪ Panganib din ang dulot ng pamumulot ng basura napakaraming likas na yaman sa kalusugan at buhay ng halos 4,300 na waste o Tinatayang 15% ng kabuuang kita ng Pilipinas pickers sa mga dumpsite sa Metro Manila at sa noong 2000 ay kita mula sa direktang paggamit ng maraming iba pa na pakalat-kalat at nagkakalkal mga likas na yaman. sa mga tambak ng basura. Apektado din ang pag- Dahilan ng Patuloy na Pagkasira at Pagkaubos ng aaral ng mga kabataang waste pickers bukod pa Ating Likas na Yaman sa posibilidad na sila ay magkasakit, o Mapang abusong paggamit nito. maimpluwensiyahan na gumawa ng ilegal na o Pagtaas ng demand ng lumalaking populasyon gawain, o kaya ay mamatay. o Hindi epektibong pagpapatupad ng batas at mga Republic Act 9003 (Ecological Solid Waste Programa Management Act of 2000) o Natural Kalamidad o Ipinatupad ng iba’t-ibang sektor para magkaroon ng Department of Energy and Natural Resources legal na batayan sa iba’t-ibang desisyon at proseso (DENR) ng pamamahala ng solid waste sa bansa (Official o Pangunahing sangay ng pamahalaan na ngangalaga Gazette, 2000) sa mga likas na yaman ng Pilipinas o Resulta ay pagpapatayo ng Materials Recovery Ang pangangalaga sa likas na yaman ay magdudulot ng pag- Facility (MRF) kung saan isasagawa ang waste unlad ng bansa at kasaganaan ng mga mamamayan segregation bago dalhin ang nakolektang basura sa mga dumpsite. Mga Likas na Yaman ng Pilipinas o Mula sa 2,438 MRFs noong 2008, naging 8,656 noong 2014 sa iba’t-ibang barangay Yamang Gubat Mga Best Practices sa Pamamahala ng Basura o Mabilis at patuloy na pagliit ng forest cover mula sa o Sto. Tomas, Davao del Norte 17 ektarya noong 1934 ay naging 6.43 ektarya ▪ No segregation, no collection noong 2003. ▪ No orientation & implementation of Ecological o Tahanan ng iba’t-ibang nilalang Solid Waste Management (ESWM), no issuance o Napagkukunan ng iba’t-ibang produkto tulad ng of municipal permits tubig, damit, gamot, at iba pang o Valenzuela pangangailangang tao at hanap buhay ng tao ▪ May balik sa plastic Yamang Tubig Mga NGOs na tumutulong sa paglutas ng suliranin sa o Isa sa problema nito ay ang pagbaba ng kabuuang solid waste sa Pilipinas timbang ng mga nahuhuling isda sa 3 kilo bawat o Mother Earth Foundation araw mula sa dating 10 kilo. ▪ Tumutulong sa pagtatayo ng MRF sa mga o Maaaring magamit ng paulit-ulit ngunit dapat itong barangay pahalagahan at gamitin n tama o Clean and Green Foundation ▪ Kabahagi ng mga programa tulad ng Orchidarium and Butterfly Pavilion, Gift of  UNANG MARKAHAN – ARALING PANLIPUNAN ARALIN 1-3 o Mga Suliranin ng Yamang Tubig ▪ Polusyon – Maaaring dulot ng mga pagtatapon ng mga basura sa mga karagatan at iba pang Gawain Epekto katawang tubig Illegal Logging Nagdudulot ng iba’t ▪ Pagkamatay ng mga isda – Maaaring dulot ng ibang suliranin tulad ng masasamang kemikal pagbaha, soil erosion, ▪ Kakulangan ng kaalaman ng mga at pagkasira ng mangingisda – Mga paggamit ng dinamita dahil tahanan ng mga ibon sa kawalan ng kaalaman ng magningisda na at hayop. masmawawalan sila ng kita sa gantong paraan at Migration/Paglipat ng Nagsasagawa ng iba pang proseso ng pangingisda na nakakasira pook panirahan kaingin (slash-and- sa karagatan burn farming) ang mga ▪ Kakulangan ng mga batas na manganga;aga lumilipat sa kagubatan at magbibigay proteksyon dito at kabundukan na ▪ Pag-uugali ng tao nagiging sanhi ng o Mga Batas Para sa Yamang Tubig pagkakalbo ng ▪ Republic Act 3931 – Pagbabawal na pagtatapon kagubatan at sa tubig na nagdudulot ng polusyon pagkawala ng ▪ Presidential Decree 948 – Pagtatag ng sustansya ng lupain Pollution Control Law. Pangungulekta ng mga dito. solidong bagay sa mga ilog at anyong tubig ▪ Republic Act 7160 – Local Government Code Mabilis na pagtaas ng Ang mabilis na na nagpapatupad sa sanitasyon at kalinisan ng populasyon pagtaas ng kapaligiran populasyon ng ▪ Executive Order 54 – Pagtatag ng Pasig River Pilipinas ay Rehabilitation Commission. Pagsagip sa ilog nangangahulugan ng pasig mataas na demand sa Yamang Mineral mga pangunahing o Republic Act 7942 (Philippine Mining Act of produkto kung kaya’t 1995) ang mga dating ▪ Lahat ng yamang mineral na matatagpuan sa kagubatan ay bansa ay bahagi ng sonang ekonomiko ng ginawang plantasyon, Pilipinas subdivision, ▪ Ligtas ang kapaligiran at napapangalagaan ang paaralan, at iba pang karapatan ng pamayanan imprastruktura. ▪ Makatwirang panggagalugad, pagpapaunlad, paggamit at pangangalaga sa yamang mineral Fuel Wood Harvesting Ayon sa Department of ▪ Pagtutulungan ng pamahalaan at pribadong Natural Resources na sektor upang maisulong ang pambansang lumabas sa ulat ng kaunlaran National Economic Development Yamang Lupa Authority (2011), o Pagkasira ng halos 50% ng matabang lupain sa tinatayang mayroong huling sampung taon 8.14 milyong o Urbanization kabahayan at o Deforestation industriya ang ▪ Tumutukoy sa matagalan o permanenteng gumagamit ng uling pagkasira ng kagubatan dulot ng iba’t ibang at kahoy sa kanilang Gawain ng tao o ng mga natural na kalamidad. pagluluto at paggawa ng produkto, ang mataas na demand sa uling at kahoy ay nagiging dahilan ng pagputol ng mga puno sa kagubatan.  UNANG MARKAHAN – ARALING PANLIPUNAN ARALIN 1-3 Ilegal na pagmimina - Deposito ng mga Aralin 2: Dalawang Approach sa Pagtugon sa mga mineral tulad ng Hamong Pangkapaligiran limestone, nickel, copper, at gold Disaster Hotspot - Putulin ang mga o Mga lugar sa mundo na laging tinatamaan ng mga puno upang maging sakuna maayos ang operasyon Disaster Mitigation ng pagmimina o Pagbabawas sa banta at epekto ng isang paparating - Panganib na dala sa na sakuna kalusugan ng tao at ng Hazard Mapping iba pang nilalang sa o Pagtukoy sa banta ng sakuna sa isang lugar sa kagubatan ng mga pamamagitan ng pagsasamapa ng mga ito. kemikal na ginagamit Disaster Management sa pagpoproseso o Dinamikong proseso na sumasakop sa pamamahala - DENR: mayroong 23 ng pagpaplano, pag oorganisa, pagtukoy ng mga na proyekto ng kasapi, pamumuno at pagkontrol. pagmimina ang o Kabilang din dito ang iba’t ibang organisasyon na matatagpuan sa mga dapat magtulungan at magkaisa upang maiwasan, kabundukan ng Sierra maging handa, makatugon, at makabangon ang isang Madre, Palawan, at komunidad mula sa epekto ng sakuna, kalamidad at Mindoro hazard. (Carter 1992) o Ayon sa ulat ng United Nations Food and o Tumutukoy sa gawaing dinisenyo para sa kaayusan Agriculture Organization (2015), Panlima ang sa panahon ng Sakina, kalamidad, at hazard (Ondiz Pilipinas mula sa 234 na bansa na may malawak na & Rodito, 2009) lupain napapanumbalik ang kagubatan. o Nakapaloob dito ang mga plano at hakbang na dapat gawin ng komunidad para maiwasan, makaagapay sa mga suliranin at makabangon sa epekto mula sa Mga suliraning Pangkapaligiran: Solid Waste, Pagsira ng kalamidad, sakuna, at hazard mga Likas na Yaman, Climate Change Hazard o Banta na maaaring dulot ng kalikasan (Natural Climate Change Hazard) at/o ng mga tao (Anthropogenic/Induced o Maaaring isang natural na pangyayari o kaya maaari hazard) ding napabibilis o napapalala dulot ng Gawa ng tao. Isa sa sinasabing dahilan nito ay ang patuloy na pag Disaster init ng daigdig o global warming dahil sa mataas na o Pangyayaring nagdudulot ng pinsala at panganib sa antas ng konsentrasyon ng carbon dioxide na tao, kapaligiran at ekonomiya na maaaring natural o naiipon sa atmosphere. dahil sa mga tao. o Epekto: o Resulta ng hazard, vulnerability at kawalan ng ▪ Panganib sa food security dahil sa pangunahing kapasidad napipinsala ng malalkas na bagyo ang sektor ng Vulnerability Agrikultura o Tao, lugar, at imprustuktura na may mataas na ▪ Panganib sa food security dahil sa pangunahing posibilidad na maapektuhan ng mga hazard na napipinsala ng malalkas na bagyo ang sektor ng maaaring naiimpluwensyahan ng kalagayang Agrikultura heograpikal at antas ng kabuhayan ▪ Mayroon ring ilang mga mamamayanang Risk napipilitang lumikas sinira ng bagyo ang o Inaasahang pinsala sa tao, ari-arian at buhay dahil sa kanilang tahanan pagtama ng kalamidad. o Kadalasang ang mga vulnerable ang may mataas na risk Resilience o Kakayahan ng pamayanan na harapin ang epekto na dulot ng kalamidad na maaaring istruktural o makikita sa mga mamamayanan  UNANG MARKAHAN – ARALING PANLIPUNAN ARALIN 1-3 Philippine Disaster Risk Reduction and Management - Malaki ang posibilidad na maging disaster-resilient ang Framework mga pamayanan kung maayos na maisasagawa ang o Philippine Disaster Risk Redution and Community-Based Disaster and Risk Management Management Acto 2010 ay nakabatay sa dalawang Approach. layunin Top-Down Approach ▪ Ang hamon na dulot ng mga kalamidad at hazard ay dapat pagplanuhan at hindi lamang haharapin o Disaster management plan ay tumutukoy sa sitwasiyon kung saan lahat ng gawain mula sa sa panahon ng pagsapit ng iba’t ibang kalamidad ▪ Mahalaga ang bahaging ginagampanan ng pagpaplano na dapat gawin hanggang sa pagtugon sa panahon ng kalamidad ay inaasa sa mas nakatataas pamahalaan upang mabawasan ang pinsala at panganib na dulot ng kalamidad at hazard na tanggapan o ahensya ng pamahalaan. o Ang sistemang ito ng disaster management ay o Sinusulong ang kaisipang pati ang mga mamamayan at iba’t ibang sektor ang kasama sa paglutas ng nakatanggap ng mga kritisismo. Binigyang-diin nina Shesh at Zubair (2006) na hindi natutugunan ng top- hamong pangkapaligiran hindi lamang ang down approach ang mga pangangailangan ng pamahalaan o Pinakamahalagang layunin ay pagbuo ng disaster- pamayanan at napababayaan ang mga mamamayang resilient na mga pamayanan may mataas na posibilidad na makaranas ng malubhang epekto ng kalamidad. Community-Based Disaster and Risk Management Approach Bottom-Up Approach o Pamamaraan aktibong bakikilahok ang pamayanang o Nagsisimula sa mga mamamayan at iba pang sektor may banta ng hazard at kalamidad sa pagtukoy, ng lipunan ang mga hakbang sa pagtukoy, pag- pagsuri,pagtugon, pagsubaybay, at pagtataya ng mga aanalisa, at paglutas sa mga suliranin at hamong risk na maaari nilang maranasan na isinasagawa pangkapaligiran na nararanasan sa kanilang upang maging handa ang komunidad at maiwasan pamayanan ang malawaang pinsala sa buhay at ari-arian o Ginagamit din ng mga bansang: o Mahalaga ang partisipasyon ng mamamayan ▪ Laos o Ayon kina Shah at Kenji (2004), ang Community- ▪ East Timor Based Disaster and Risk Management Approach ay ▪ Indonesia ▪ India isang proseso ng paghahanda laban sa hazard at kalamidad na nakasentro sa kapakanan ng tao. ▪ Pilipinas o Binigyan nito ang tao ng kapangyarihan na alamin at o Katangian suriin ang mga dahilan at epekto ng hazard at ▪ Ang mga mamamayan ay may kakayahang kalamidad sa kanilang pamayanan. simulan at panatilihin ang kaunlaran ng kanilang o Epekto ng Aktibong Pakikilahok ng Lahat ng komunidad. Sektor ng Pamayanan: ▪ Bagama’t mahalaga ang tungkulin ng lokal na ▪ Mabawasan ang epekto ng mga hazard at pamahalaan, pribadong sektor at mga NGO’s, kalamidad nanatiling pangunahing kailangan para sa ▪ maligtas ang mas maraming buhay at ari-arian grossroots development ang pamumuno ng lokal kung ang pamayanan ay may maayos na plano na pamayanan kung paano tutugunan ang kalamidad sa halip na ▪ Ang malawak na partisipasyon ng mga maghintay ng tulong mula sa Pambansang mamamayan sa komprehensibong pagpaplano at Pamahalaan mga Gawain sa pagbuo ng desisyon para matagumpay na bottom- up strategy. ▪ ang iba’t ibang suliranin na dulot ng hazard at kalamidad ay mas mabibigyan ng karampatang ▪ Ang responsableng paggamit ng mga tulong solusyon kung ang lahat ng sector ng pamayanan pinansiyal ay kailangan ay may organisadong plano kung ano ang ▪ Mahalagang salik sa pagpapatuloy ng gagawin kapag nakararanas ng kalamidad. matagumpay na bottom-up approach ay ang o Nakaayon sa konseptio ng Bottom-Up Approach na pagkilala sa mga pamayanan na may maaayos na taliwas sa Top-Down Approach pagpapatupad nito. ▪ Ang responsibilidad sa pagbabago ay nasa - Lahat ng mga pagpaplano, pagtataya, at paghahandang kamay ng mga mamamayang naninirahan sa nakapaloob sa disaster management plan ay patungo sa pamayanan. pagbuo ng isang pamayanang handa at matatag sa pagharap ▪ Ang iba’t ibang grupo sa isang pamayanan ay sa mga hamong pangkapaligiran. maaaring may magkakaibang pananaw sa mga banta at vulnerabilities na nararanasan sa kanilang lugar.  UNANG MARKAHAN – ARALING PANLIPUNAN ARALIN 1-3 National Disaster Coordinating Council (NDCC) ▪ Manageability - Pagtaya sa kakayahan ng o Kilala ngayon bilang National Disaster Risk komunidad na harapin ang hazard upang Reduction Management Council) mabawasan ang malawakang pinsala. o Kasapi ng proyektong “Partnerships for Disaster o Temporal na Katangian ng Hazard Reduction – Southeast Asia (PDR-SEA) Phase 4 ▪ Frequency - Dalas ng pagdanas ng hazard. (2008) na layunin ay maturuan ang mga lokal na ▪ Duration - Pag-alam sa tagal kung kailan pinuno sa pagbuo ng CBDRM plan nararanasan ang hazard. ▪ Mahalaga ang proyekto na ito sapagkat ▪ Speed of Onset - Bilis ng pagtama ng isang binibigyan nito ng sapat na kaalaman at hinahasa hazard. ang kakayahan ng mga lokal na pinuno kung ▪ Forewarning - Tumutukoy sa panahon o oras sa paano maisasama ang CBDRM Plan sa plano at pagitan ng pagtukoy ng hazard at oras ng programa ng ng lokal na pamahalaan. pagtama nito sa isang komunidad. ▪ Bukod dito, mas masisiguro na ang mabubuong ▪ Force - Maaaring natural tulad ng hazard na dala disaster management plan ay nakabatay sa ng hangin, tubig tulad ng malakas na pagbuhos pangangailangan at kakayahan ng pamayanan na ng ulan, etc. harapin ang iba’t ibang hazard o kalamidad na Hazard Mapping maaari nilang maranasan. o Isinasagawa sa pamamagitan ng pagtukoy sa mapa ▪ Mahalaga ang proyekto na ito sapagkat ng mga lugar na maaaring masalanta ng hazard. binibigyan nito ng sapat na kaalaman at hinahasa Historical Profiling / Timeline of Events ang kakayahan ng mga lokal na pinuno kung o Upang makita kung ano-ano ang mga hazard na paano maisasama ang CBDRM Plan sa plano at naranasan sa isang komunidad, gaano kadalas, at programa ng ng lokal na pamahalaan. kung alin sa mga ito ang pinakamapinsala. ▪ Bukod dito, mas masisiguro na ang mabubuong Vulnerability at Capacity Assessment disaster management plan ay nakabatay sa o Masusukat ang kahinaan at kapasidad ng isang pangangailangan at kakayahan ng pamayanan na komunidad sa pagharap sa iba’t ibang hazard na harapin ang iba’t ibang hazard o kalamidad na maaaring maranasan sa kanilang lugar. maaari nilang maranasan. o Vulnerability Assessment ▪ Tinataya ang kahinaan o kakulangan ng isang tahanan o komunidad na harapin o bumangon Aralin 3: Mga Hakbang sa Pagbuo ng Community mula sa pinsalang dulot ng hazard. Based Disaster Risk Reduction Management o Capacity Assessment Unang Yugto: Disaster Prevention and Mitigation ▪ Tinataya ang kakayahan ng komunidad na harapin ang iba’t ibang uri ng hazard. Sa bahaging ito ng disaster management plan, tinataya o Ayon kina Anderson at Woodrow (1990) ang mga hazard at kakayahan ng pamayanan sa pagharap mayroong tatlong kategorya ang Vulnerability at sa iba’t ibang suliraning pangkapaligiran. Capacity: Mula sa mga impormasyon na nakuha sa pagtataya ay ▪ Pisikal / Materyal - Tumutukoy sa mga bubuo ng plano upang maging handa ang isang materyal na yaman tulad ng suweldo mula sa pamayanan sa panahon ng sakuna at kalamidad. trabaho, pera sa bangko at mga likas na yaman. Hazard Assessment ▪ Panlipunan - Tumutukoy sa pagiging o Tumutukoy sa pagsusuri sa lawak, sakop, at vulnerable o kawalan ng kakayahan ng grupo ng pinsala na maaaring danasin ng isang lugar kung tao sa isang lipunan. ito ay mahaharap sa isang sakuna o kalamidad sa ▪ Pag-uugali tungkol sa Hazard - May mga isang partikular na panahon. paniniwala at gawi ang mga mamamayan na o Pisikal na Katangian ng Hazard nakahahadlang sa pagiging ligtas ng isang ▪ Pagkakakilanlan - Pagkakaroon ng kaalaman komunidad. tungkol sa iba’t ibang hazard at kung paano ito o Ang pagiging vulnerable ng isang lugar ay umusbong sa isang lugar nangangahulugang mayroon itong kakulangan sa ▪ Katangian - Pag-alam sa uri ng hazard mga nabanggit na kategorya. ▪ Intensity - Pagtukoy sa lawak ng pinsala na o Ayon kina Abarquez at Murshed, (2004), sa maaaring idulot ng hazard. pagsasagawa ng Vulnerability Assessment, ▪ Lawak - Pag-aaral tungkol sa sakop at tagal ng kailangang suriin ang sumusunod: 1. epekto ng hazard. ▪ Elements at Risk - Tumutukoy ang elements at ▪ Saklaw - Pagtukoy kung sino ang maaaring risk sa tao, hayop, mga pananim, bahay, tamaan o maapektuhan ng hazard. kasangkapan, imprastruktura, kagamitan para sa ▪ Predictability - Panahon kung kailan maaaring transportasyon at komunikasyon, at pag-uugali. maranasan ang isang hazard.  UNANG MARKAHAN – ARALING PANLIPUNAN ARALIN 1-3 ▪ People at Risk - Tinutukoy ang mga grupo ng o To instruct - Magbigay ng mga hakbang na dapat tao namaaaring higit na maapektuhan ng gawin. kalamidad. Sa yugto ng Disaster Preparedness ay binibigyan ng ▪ Location of People at Risk - Tinutukoy ang sapat na impormasyon at pag-unawa ang mga lokasyon o tirahan ng mga taong natukoy na mamamayan sa dapat nilang gawin bago, habang, at vulnerable. pagkatapos ng hazard at kalamidad upang maihanda sila Risk Assessment sa mga posibleng epekto nito. o Tumutukoy sa mga hakbang na dapat gawin bago ang pagtama ng sakuna, kalamidad at hazard na may Ikatlong Yugto: Disaster Response layuning maiwasan o mapigilan ang malawakang Sa pagkakataong ito ay tinataya kung gaano kalawak pinsala sa tao at kalikasan. ang pinsalang dulot ng isang kalamidad. Dalawang Uri ng Mitigation Mahalaga ang impormasyong makukuha mula sa o Structural Mitigation - Tumutukoy sa mga gawaing ito dahil magsisilbi itong batayan upang paghahandang ginagawa sa pisikal na kaayuan ng maging epektibo ang pagtugon sa mga isang komunidad upang ito ay maging matatag sa pangangailangan ng isang pamayanan na nakaranas ng panahon ng pagtama ng hazard. kalamidad. o Non-structural Mitigation - Tumutukoy sa mga Tatlong Uri ng Pagtataya ginagawang plano at paghahanda ng pamahalaan o Needs Assessment - Ayon kina Abarquez at upang maging ligtas ang komunidad sa panahon ng Murshed (2004), ang needs ay tumutukoy sa mga pagtama ng hazard. pangunahing pangangailangan ng mga biktima ng Ayon kina Ondiz at Rodito (2009), ang sumusunod ay kalamidad tulad ng pagkain, tahanan, damit, at mga dahilan kung bakit mahalaga ang pagsasagawa ng gamot. risk assessment: o Damage Assessment - Tumutukoy sa bahagya o o Nagiging sistematiko ang pagkalap ng datos sa pangkalahatang pagkasira ng mga ari-arian dulot ng pagtukoy, pagsusuri, at pagtatala sa mga hazard na kalamidad. dapat unang bigyang pansin. o Loss Assessment - Tumutukoy sa pansamantalang o Nagiging mulat ang mga mamamayan sa mga pagkawala ng serbisyo at pansamantala o hazard na mayroon sa kanilang komunidad na noon pangmatagalang pagkawala ng produksyon. ay hindi nila alam. Nagsisilbing batayan sa pagbuo Sa ikatlong yugto ng DRRM binigyang-diin ang ng disaster risk reduction and management plan. pagkakaroon ng mapagkakatiwalaang datos sa o Nagbibigay ng impormasyon at datos na naging lawak ng pinsala ng kalamidad. Mahalaga ito magagamit sa pagbuo ng plano at magsisilbing dahil magsisilbi itong batayan para sa ikaapat at huling batayan sa pagbuo ng akmang istratehiya sa yugto ng DRRM plan, ang Disaster Rehabilitation and pagharap sa mga hazard. Recovery. o Isa sa mahalagang produkto ng risk assessment ay ang pagtatala ng mga hazard at pagtukoy kung alin sa mga ito ang dapat bigyan ng prayoridad o higit na atensyon. Ito ay tinatawag na Prioritizing risk. Ikalawang Yugto: Disaster Preparedness Disaster Ito ay tumutukoy sa mga hakbang o dapat gawin bago at sa panahon ng pagtama ng kalamidad, sakuna o hazard. Layunin ng mga gawaing nakapaloob sa yugtong ito na mapababa ang bilang ng mga maapektuhan, maiwasan ang malawakan at malubhang pagkasira ng mga pisikal na istruktura at maging sa kalikasan, at mapadali ang pag-ahon ng mga mamamayan mula sa dinanas na kalamidad. Tatlong Pangunahing Layunin o To inform - Magbigay kaalaman tungkol sa mga hazard, risk, capability, at pisikal na katangian ng komunidad. o To advise - Magbigay ng impormasyon tungkol sa mga gawain para sa proteksiyon, paghahanda, at pag-iwas sa mga sakuna, kalamidad, at hazard.  UNANG MARKAHAN – ARALING PANLIPUNAN ARALIN 1-3 Ikaapat na Yugto: Disaster Rehabilitation Sa bisa ng DepEd Order No. 55 ng taong 2008, binuo ang Disaster Risk Reduction Resource Manual upang Tinatawag din ang yugto na ito na Rehabilitation. magamit sa ng mga konsepto na may kaugnayan sa Sa yugtong ito ang mga hakbang at gawain ay disaster risk reduction management sa mga nakatuon sa pagsasaayos ng mga nasirang pasilidad pampublikong paaralan at istruktura at mga naantalang pangunahing serbisyo upang manumbalik sa dating kaayusan at normal na daloy ang pamumuhay ng isang nasalantang komunidad. Ginamit na batayan ng National Disaster Coordinating Council (NDCC) ang Cluster Approach sa pagbuo ng sistema para sa pagharap sa mga sakuna, kalamidad, at hazardsa Pilipinas. Mayo 10, 2007 o ipinalabas ang NDCC Circular No. 5-2007, ito ay isang direktibo na nagpapatatag sa Cluster Approach sa pagbuo ng mga Disaster Management System sa Pilipinas. Iminumungkahi rin nito na magtalaga ng pinuno ng bawat cluster (Cluster Leads) para sa tatlong antas: nasyunal, rehiyunal, at probinsiyal. (July, 2007) o Executive Order No.01-2007 – Nabuo ang Ayuda Albay Coordinating Task Force na s’yang namuno sa pagtugon at rehabilitasyon ng lalawigan matapos ang bagyong Reming. (July 2007) E.O. No. 02-2007 o Binuo ang Albay Mabuhay Task Force. Layunin nito na ipatupad ang mas komprehensibong programa para sa pagtugon at rehabilitasyon ng lalawigan sa panahon ng kalamidad. Kinapapalooban ito ng pagbuo ng iba’t ibang cluster sa bawat barangay, bayan at komunidad na siyang mamumuno sa mga ito sa panahon ng panganib, pagpapatatag ng seguridad at suplay ng pagkain at pangunahing pangangailangan, pagpapasigla ng information campaign, at pagpapayabong ng mga gawaing pangkabuhayan sa mga nasalantang lugar. Nakita ang pagiging epektibo ng nasabing programa dahil idineklara ng Albay ang zero casualty sa kabila ng pagtama ng malakas na bagyong Glenda noong Hulyo 2014. (2006) o Inter-Agency Standing Committee (IASC) ▪ binubuo ng iba’t ibang NGO, Red Cross at Red Crescent Movement, International Organization for Migration (IOM), World Bank at mga ahensya ng United Nations ay nagpalabas ng Preliminary Guidance Note. Ito ay tungkol sa pagpapakilala ng Cluster Approach na naglalayong mapatatag ang ugnayan ng iba’t ibang sektor ng lipunan. Ang yugto ng Recovery ay nakasalalay rin sa kung paano binuo ng isang komunidad ang kanilang disaster management plan na bahagi ng yugto ng Preparation.