درس دوم سارا PDF

‫چگونه زبانها را مقایسه کنیم‬ ‫مطالعات تقابلی در چارچوبهای مختلفی انجام میشوند که از دستور سنتی گرفته تا دستور ساختاری و زایشی‪-‬تحویلی را شامل‬ ‫میشود‪.‬این مطالعات فهرستی از شباهتها و تفاوتهای میان سیستمهای ساختارهای دستوری مانند ضمایر‪ ،‬حروف تعریف‪ ،‬افعال‪،‬‬ ‫صامتها‪ ،‬مصوتها و غیره ارائه م...

‫چگونه زبانها را مقایسه کنیم‬ ‫مطالعات تقابلی در چارچوبهای مختلفی انجام میشوند که از دستور سنتی گرفته تا دستور ساختاری و زایشی‪-‬تحویلی را شامل‬ ‫میشود‪.‬این مطالعات فهرستی از شباهتها و تفاوتهای میان سیستمهای ساختارهای دستوری مانند ضمایر‪ ،‬حروف تعریف‪ ،‬افعال‪،‬‬ ‫صامتها‪ ،‬مصوتها و غیره ارائه میدهند؛ همچنین جمالت و ساختارهایی مانند سؤالیها‪ ،‬وابستهها‪ ،‬منفیها‪ ،‬گروههای اسمی‪ ،‬هجاها‪،‬‬ ‫دیفتونگها و غیره؛ و قواعد زبانهای مقایسهشده مانند جابهجایی نهاد‪ ،‬محل قرارگیری صفت‪ ،‬وارونگی سؤالی‪ ،‬مجهولسازی و غیره‬ ‫را بررسی میکنند‪.‬‬ ‫در یک مطالعه تقابلی‪ ،‬ابتدا یک مدل نظری خاص انتخاب میشود و سپس دو ساختار قابل مقایسه بررسی و مقایسه میشوند‪.‬به‬ ‫عبارت دیگر‪ ،‬محقق تقابلی مدلی مانند زبانشناسی ساختاری را انتخاب میکند که اساساً ما را راهنمایی میکند بهترین توصیفهای‬ ‫تطابقیافتهای که می توانیم از دو زبان پیدا کنیم را بیابیم و آنها را بر اساس یک روش کشف مشخص مقایسه و بررسی کنیم‪.‬اگر‬ ‫محقق تقابلی دستور سنتی را بهعنوان مدل خود انتخاب کند‪ ،‬به شناسایی اجزای کالم مانند اسمها‪ ،‬افعال‪ ،‬صفتها‪ ،‬قیدها و کلمات‬ ‫عملکردی (‪ )Function Words‬میپردازد؛ یا به شناسایی نقش اجزای مختلف جمله مانند نهاد‪ ،‬گزاره و انواع اجزای جمله و‬ ‫وابستهها توجه خواهد کرد‪.‬‬ ‫اگر محقق تقابلی نسخه اولیه دستور زایشی را بهعنوان مدل خود برای مقایسه انتخاب کند‪ ،‬از الگوهای جملههای پایه یا همان‬ ‫جمالت هستهای در حالت معلوم بهعنوان "پایه مقایسه" استفاده خواهد کرد؛ و اگر نظریه استاندارد دستور تحویلی‪-‬زایشی مدل‬ ‫باشد‪ ،‬قواعد تحویلی مختلف و جزئیات کاربرد آنها که در زبانها متفاوت است‪ ،‬مقایسه خواهد شد‪.‬بهعنوان مثال‪ ،‬بندهای موصولی‬ ‫صفتی را در فارسی و انگلیسی در نظر بگیرید‪:‬‬ ‫‪( The red apple is on the table.‬ساختار سطحی)‬ ‫‪( The apple is on the table. The apple is red.‬تحقق زیربنایی)‬ ‫‪( The apple which is red is on the table.‬تبدیل به موصولی)‬ ‫‪( The apple red is on the table.‬کاهش بند موصولی)‬ ‫‪( The red apple is on the table.‬جابجایی صفت)‬ ‫(ساختار سطحی)‬ ‫سیب قرمز روی میز است‪.‬‬ ‫سیب روی میز است‪.‬سیب قرمز است‪(.‬تحقق زیربنایی)‬ ‫سیب که قرمز است روی میز است‪(.‬بند موصولی)‬ ‫سیب قرمز روی میز است‪(.‬کاهش بند موصولی)‬ ‫تفاوت‪:‬‬ ‫در زبان فارسی‪ ،‬تبدیل جابجایی صفت اعمال نمیشود‪.‬‬ ‫بنابراین‪ ،‬یک رابطه نزدیک میان نظریه زبانی و مطالعات تقابلی وجود دارد‪.‬در یک مطالعه تقابلی‪ ،‬ابتدا یک مدل نظری خاص انتخاب‬ ‫میشود و سپس دو عنصر زبانی قابل مقایسه مورد بررسی و مقایسه قرار میگیرند‪.‬نظریه کلی زبان‪ ،‬اما‪ ،‬روشها‪ ،‬فرم و اهداف‬ ‫مطالعات تقابلی را تعیین می کند‪.‬با تغییر نظریه‪ ،‬تحلیل تقابلی نیز باید تغییر کند‪ ،‬به شرطی که نظریه جدید از ارزش علمی بیشتری‬ ‫نسبت به نظریه قدیمی برخوردار باشد‪.‬اگر هدف از تحلیل تقابلی این باشد که تفاوتها و شباهتهای میان زبانها بهطور صریح بیان‬ ‫شود‪ ،‬در این صورت‪ ،‬بسته به نظریه زبانی که محقق تقابلی از آن پیروی میکند‪ ،‬این کار میتواند به روشهای مختلفی انجام شود‪.‬‬ ‫زیرا اصطالحات «تفاوت» و «شباهت» در نظریههای مختلف زبانی بهطور متفاوتی درک میشوند‪ ،‬نتایج تحقیقات نیز تا حد زیادی‬ ‫متفاوت خواهد بود‪.‬‬ ‫اگر محقق تقابلی از زبانشناسی ساختاری پیروی کند‪ ،‬اصطالحات «تفاوت» و «شباهت» را به پدیدههای سطحی مانند ساختار جمله‪،‬‬ ‫ساختارهای وابستگی و موارد مشابه اعمال خواهد کرد‪.‬او بر اساس فرضیات فلسفی زیربنای این مکتب فکری‪ ،‬بر تفاوتهای میان‬ ‫زبانها تأکید خواهد کرد‪.‬روش ساختاری فهرستبندی نظاممند شباهتها و تفاوتهای میان دو زبان کافی خواهد بود‪ ،‬اگر هدف‬ ‫اصلی محقق کمک به یادگیری و آموزش زبان خارجی باشد و زبان بهعنوان سیستمی از موارد مختلف در نظر گرفته شود‪.‬‬ ‫از سوی دیگر‪ ،‬محقق تقابلی که به نظریه زایشی زبان معتقد است‪ ،‬به جای مقایسه مستقیم عناصر سطحی دو زبان (همانطور که‬ ‫زبانشناس ساختاری انجام میدهد)‪ ،‬قواعدی را مقایسه می کند که ساختار عمیق مشترک را به ساختارهای سطحی متفاوت مرتبط‬ ‫میکنند‪.‬بر اساس فرضیات فلسفی خود‪ ،‬او به دنبال شواهدی خواهد بود که نشان دهد زبانها‪ ،‬زمانی که در سطحی انتزاعی مورد‬ ‫تحلیل قرار گیرند‪ ،‬مشابه هستند‪.‬وظیفه اصلی او این است که روشهایی را مقایسه کند که در آنها ساختارهای زیربنایی مشترک به‬ ‫ساختارهای سطحی متفاوت تبدیل میشوند‪.‬تحقیق او بهعنوان مشارکتی در نظریه کلی درباره ماهیت زبان انسانی عمل خواهد کرد‪.‬‬ ‫بنابراین‪ ،‬انتخاب نظریه زبان یا یک مدل به عنوان چارچوبی برای تحلیل تقابلی به هدف محقق بستگی دارد؛ از این رو‪ ،‬نتایج متفاوتی‬ ‫در هر مدل باید انتظار داشت‪.‬موضوع این نیست که کدام مدل بهتر است‪ ،‬بلکه این است که تا چه حد اهداف مطرحشده توسط یک‬ ‫نظریه خاص محقق میشوند‪.‬کل موضوع انتخاب بین زبانشناسی ساختاری و دستور زایشی‪-‬تحویلی یا هر نظریه دیگر زبانی‬ ‫به عنوان مدلی برای یکی از انواع تحلیل تقابلی به این بستگی دارد که زبان چیست‪.‬به عبارت دیگر‪ ،‬آنچه در زبانها مقایسه میشود‬ ‫به این بستگی دارد که محقق تقابلی چگونه زبان را تصور میکند‪.‬‬ ‫با این حال‪ ،‬نظریه زایشی بهعنوان نظریهای در سطح باالتر نسبت به نظریه ساختارگرایی مطرح میشود‪.‬این فرض بر این اساس است‬ ‫که دیدگاه زایشی در مقایسه با دیدگاه ساختاری‪ ،‬در رابطه زبان با دیگر پدیدههای مرتبط با زبان برتری دارد‪.‬در حالی که‬ ‫زبان شناسی ساختاری زبان را تحلیل و واحدها و الگوهای آن را بدون ارجاع به چیزی خارج از زبان توصیف میکند‪ ،‬نظریه زایشی بر‬ ‫ارتباط میان زبان و تفکر‪ ،‬و میان شناخت انسانی و زبان انسانی تأکید دارد‪.‬‬ ‫ادعا میشود که هدف اصلی تحلیل تقابلی نباید صرفاً فهرست کردن تفاوتها و شباهتهای میان زیرسیستمهای زبانها مانند‬ ‫سیستمهای زمان‪ ،‬سیستمهای آوایی‪ ،‬ساختارهای دستوری و غیره باشد‪ ،‬بلکه باید روشهای بیان یک معنا در زبانهای مختلف را‬ ‫بررسی کند‪.‬محقق تقابلی باید تفاوتها و شباهتها را در فرآیندهای زایشی که از ساختارهای معنایی مشترک در زبانهای مختلف‬ ‫به ساختارهای سطحی متفاوت میرسند‪ ،‬بیابد‪.‬بهعنوان مثال‪ ،‬مطالعه انواع مختلف پرسشها در زبانهای گوناگون مستلزم این است‬ ‫که قواعد زایشی مختلفی برای توجیه انواع پرسشها مانند پرسشهای "‪ "wh-" ، "tag-questions‬و " ‪echo‬‬ ‫‪ "questions‬فرض شود‪ ،‬بسیاری از این پرسشها ممکن است در جمالت وابسته یا مستقل رخ دهند‪.‬همه این موارد از رشتههای‬ ‫بنیادی زیربنایی که شامل عنصر انتزاعی ‪ Q‬بهعنوان یک تکواژ پیشجملهای هستند‪ ،‬مشتق میشوند‪.‬زبانها تنها در جزئیات کاربرد‬ ‫این قواعد با یکدیگر متفاوتاند‪.‬‬  ‫با این حال‪ ،‬بررسی مطالعات انجامشده تاکنون نشان میدهد که در حالی که مطالعات تقابلی ساختاری از نظر تئوریک دچار ضعف‬ ‫هستند و مطالعات تقابلی زایشی‪-‬تحویلی کاربردهای عملی محدودی دارند‪ ،‬رویکرد سنتی از نظر کاربرد آموزشی بسیار پربازده‬ ‫است‪.‬‬ ‫برخی از مشکالت دستور زایشی بهعنوان مدلی برای تحلیل تقابلی عبارتاند از‪ :‬قواعد تحویلی تنها با ساختار نحوی جمالت سروکار‬ ‫دارند‪.‬نه قواعد ساخت عبارت و نه قواعد تحویلی اطالعاتی در مورد روابط همنشینی بین جمالت خاص یک زبان ارائه نمیدهند؛‬ ‫یعنی روشهایی که جمالت در ارتباط واقعی استفاده میشوند را نشان نمیدهند‪.‬همچنین این قواعد هیچ سرنخی در مورد زمان‬ ‫استفاده از جمالت و انتخابهای مناسب در مواردی که چندین گزینه برای قواعد وجود دارد‪ ،‬ارائه نمیدهند‪.‬خود نظریه استاندارد‬ ‫بهعنوان یک مدل‪ ،‬نسبت ًا پیچیده است و تفاوتهای ساده میان ساختارهای دو زبان را که میتوان با اصطالحات سنتی بهوضوح بیان‬ ‫کرد‪ ،‬مبهم میکند‪.‬مسائل جزئی مانند جنسیت‪ ،‬عدد یا حالت بهطور کافی در نظر گرفته نمیشوند‪.‬‬ ‫این جزئیات ممکن است برای معلم زبان در مقایسههای بین زبانی از اهمیت باالیی برخوردار باشند‪.‬برای حل این مشکالت‪ ،‬دستور‬ ‫مورد (‪ )Case Grammar‬و معناشناسی زایشی (‪ )Generative Semantics‬بعدها توسعه یافتند (نگاه کنید به‬ ‫ضیاءحسینی‪.)1994 ،‬‬ ‫تا اینجا اشاره کردیم که مطالعات تقابلی باید بر اساس نظریه زبانی بهعنوان یک مدل انجام شوند‪ ،‬زیرا بدون آن‪ ،‬مقایسه و تقابل‬ ‫نظاممند زبان ها عمالً غیرممکن است‪.‬با این حال‪ ،‬انتخاب چارچوب مناسب برای توصیف زبانی به هدف عملی محقق تقابلی بستگی‬ ‫دارد‪.‬در مطالعات تقابلی کاربردی‪ ،‬رویکرد ممکن است تلفیقی باشد‪.‬محقق تقابلی میتواند از نظریهها و مدلهای مختلف انتخاب‬ ‫کند و حتی از نظریههای متفاوت برای حوزههای کاری گوناگون استفاده نماید‪.‬او میتواند از هر نظریه زبانی که نکتهای برای ارائه‬ ‫دارد‪ ،‬وام بگیرد تا تفاوتها و شباهتهای بین دو زبان را آشکار کند و حقایق زبانی را ارائه دهد‪.‬‬ ‫پس از انتخاب یک چارچوب برای توصیف زیرسیستم زبانی‪ ،‬پنج مرحله زیر برای مقایسه و تقابل نظاممند دو زبان باید انجام شود‪:‬‬ ‫انتخاب (‪ ،)Selection‬توصیف (‪ ،)Description‬مقایسه (‪ ،)Comparison‬پیشبینی (‪ )Prediction‬و تأیید‬ ‫(‪.)Verification‬‬ ‫‪ )1‬انتخاب‪:‬‬ ‫به نظر میرسد که برای محقق تقابلی غیرممکن است که مقایسهای از تمامی اصوات‪ ،‬واژگان‪ ،‬ساختارها و دستگاههای کاربردی دو‬ ‫زبان آغاز کند‪.‬بنابراین‪ ،‬انتخاب مواردی که قرار است در زبانها مقایسه شوند‪ ،‬ضروری به نظر میرسد‪.‬این انتخاب به دو روش ممکن‬ ‫است‪ :‬یا از طریق تجربه شخصی و شهود دوزبانه‪ ،‬یا از طریق تحلیل خطا‪.‬‬ ‫‪ )2‬توصیف‪:‬‬ ‫پس از انتخاب موردی که قرار است مقایسه شود‪ ،‬محقق تقابلی به دنبال توصیف زبانی آن مورد در دستور دو زبان میگردد‪.‬‬  ‫‪ )3‬مقایسه‪:‬‬ ‫سپس محقق تقابلی تالش میکند شباهتها و تفاوتها را در دادههایی که در مرحله دوم جمعآوری کرده است‪ ،‬بیابد‪.‬او به دنبال‬ ‫شباهتها و تفاوتها در فرم (‪ ،)Form‬معنا (‪ ،)Meaning‬و توزیع (‪ )Distribution‬مورد در دو زبان میگردد‪.‬‬ ‫بهعنوان مثال‪ ،‬اگر مورد انتخابشده در مرحله اول مورفیم جمع در فارسی و انگلیسی باشد‪ ،‬در مرحله دوم مشخص میشود که‬ ‫نمایههای آوایی اصلی این مورفیم در فارسی «ها» و «ان» و در انگلیسی [‪ ]s]، [z‬و [‪ ]əz‬هستند‪.‬در هر دو زبان این مورفیمها‬ ‫بهصورت پسوند به کار میروند‪.‬در فارسی‪ ،‬انتخاب بین «ها» و «ان» بر اساس زنده یا غیرزنده بودن اسم صورت میگیرد‪.‬اگر اسم‬ ‫زنده باشد‪ ،‬هر دو «ان» و «ها» ممکن است برای نشان دادن جمع به کار روند؛ اما اگر اسم غیرزنده باشد‪ ،‬فقط «ها» استفاده میشود‪.‬‬ ‫در حالی که در انگلیسی‪ ،‬انتخاب بین سه نمایه آوایی بر اساس قواعد آوایی است‪.‬اگر اسم به صدای بیواک ختم شود‪ ]s[ ،‬به کار‬ ‫میرود؛ اگر به صدای واکدار ختم شود‪ ]z[ ،‬تلفظ میشود؛ و اگر به صدای [‪ ]strident, +coronal+‬ختم شود‪ ]əz[ ،‬الزم است‪.‬‬ ‫بنابراین‪ ،‬محقق تقابلی مشاهده میکند که از نظر فرم‪ ،‬مورفیمهای جمع در فارسی و انگلیسی از نظر تلفظ متفاوتاند‪.‬آنها از این‬ ‫جهت شبیه هستند که در هر دو زبان بهصورت پسوند به کار میروند؛ اما از نظر دلیل انتخاب متفاوتاند‪ :‬زنده‪/‬غیرزنده بودن در‬ ‫فارسی و قواعد آوایی در انگلیسی‪.‬‬ ‫محقق تقابلی درمییابد که مورفیم های جمع در دو زبان از نظر معنا یکسان هستند‪ :‬هر دو به بیش از یک مورد اشاره دارند‪.‬‬ ‫سرانجام‪ ،‬او متوجه میشود که آنها از نظر توزیع نیز متفاوتاند؛ به این معنا که اگرچه در بسیاری از موارد که مورفیم جمع در‬ ‫انگلیسی استفاده میشود‪ ،‬ساختار معادل آن در فارسی نیز با مورفیم جمع مشخص میشود‪ ،‬اما مواردی وجود دارد که این موضوع‬ ‫صدق نمیکند‪.‬بهعنوان مثال‪ ،‬هرگاه یک عدد اصلی قبل از یک اسم جمع بیاید‪ ،‬در فارسی اسم با مورفیم جمع مشخص نمیشود‪ ،‬در‬ ‫حالی که معادل آن در انگلیسی چنین است‪:‬‬ ‫‪ Mary has five books.‬مریم پنج جلد کتاب دارد‪.‬‬ ‫‪ )4‬پیشبینی‪:‬‬ ‫اکنون محقق تقابلی شباهتها و تفاوت های مورفیم جمع در فارسی و انگلیسی را از نظر فرم‪ ،‬معنا و توزیع در اختیار دارد‪.‬او اکنون‬ ‫میتواند پیشبینی کند که یک فارسیزبان هنگام یادگیری انگلیسی یا ترجمه چه مشکالتی ممکن است با آن مواجه شود‪.‬‬ ‫او باید برای این منظور به نظریههای یادگیری در روانشناسی مراجعه کند‪.‬او باید تصمیم بگیرد که آیا شباهتها یا تفاوتها‬ ‫مشکلساز هستند‪.‬در بخش بعدی خواهیم دید که روانشناسی در مورد دشواریهای یادگیری چه نظری دارد‪.‬‬ ‫فرضیه تحلیل تقابلی (‪)Contrastive Analysis Hypothesis - CAH‬‬ ‫روانشناسی رفتاری پیشنهاد کرده است که اصل انتقال (‪ )Transfer‬در فرآیند یادگیری نقش دارد‪.‬انتقال شامل دو یادگیری‬ ‫متوالی است که در آن‪ ،‬یادگیری اول بر یادگیری دوم تأثیر میگذارد‪.‬این تأثیر میتواند دو نوع اساسی داشته باشد‪ :‬مثبت یا‬ ‫منفی ‪.‬‬  ‫‪ -‬انتقال مثبت زمانی رخ می دهد که یادگیری اول مشابه یادگیری دوم باشد‪.‬در این حالت‪ ،‬فرآیند یادگیری تسهیل میشود و‬ ‫یادگیرنده با مشکلی مواجه نمیشود‪ ،‬زیرا آنچه در موقعیت یادگیری اول آموخته‪ ،‬به طور مثبت به یادگیری دوم منتقل میشود‪.‬‬ ‫بنابراین نیازی به فعالیت اضافی برای یادگیری نیست‪.‬‬ ‫‪ -‬انتقال منفی برعکس‪ ،‬مشکلساز است و باعث تداخل میشود‪.‬این حالت زمانی رخ میدهد که یادگیری اول با یادگیری دوم‬ ‫متفاوت باشد‪.‬این تفاوت یادگیری را مختل میکند و بنابراین نیاز به زمان بیشتر و فعالیتهای اضافی برای غلبه بر تداخل وجود‬ ‫دارد‪.‬در اینجا پدیده بازداری پیشنگر (‪ )Proactive Inhibition‬فعال است‪ ،‬به این معنی که یادگیری اول یادگیری دوم را‬ ‫بازداری میکند‪.‬‬ ‫حامیان اصل انتقال در یادگیری زبان خارجی فرض کردند که یادگیری موارد مشابه (صداها‪ ،‬واژگان‪ ،‬ساختارها و عناصر فرهنگی) در‬ ‫زبان خارجی آسان است‪ ،‬اما یادگیری موارد متفاوت دشوار است‪.‬همچنین‪ ،‬درجه دشواری به میزان تفاوتها بستگی دارد‪.‬این‬ ‫فرضیه بعد ًا به عنوان نسخه قوی فرضیه تحلیل تقابلی (‪ )Strong Version of CAH‬نامگذاری شد‪.‬‬ ‫یکی از نقاط ضعف این فرضیه این است که فقط میتواند خطاهای بینزبانی (‪ )Interlingual Errors‬را توصیف کند؛ یعنی‬ ‫خطاهایی که در زبان خارجی به دلیل تداخل زبان مادری رخ میدهند‪.‬اما آزمایشها نشان دادهاند که تنها یکسوم از خطاهای‬ ‫زبانآموزان خارجی از این نوع هستند‪.‬‬ ‫نسخه ضعیف فرضیه تحلیل تقابلی (‪)Weak Version of CAH‬‬ ‫تعدادی از روانشناسان رفتاری با کاربرد اصل انتقال در یادگیری زبان خارجی مخالف هستند‪.‬آنها استدالل میکنند که اصل انتقال‪،‬‬ ‫هرچند در یادگیری حیوانات معتبر است‪ ،‬برای یادگیری موضوع پیچیدهای مانند زبان توسط انسانهای دارای شناخت‬ ‫(‪ )Cognitive Humans‬قابلاعمال نیست‪.‬‬ ‫آنها پیشنهاد میکنند که‪ ،‬برای مثال‪ ،‬در مورد یک فارسیزبان که نمیتواند صامتهای میاندندانی ([‪ ]θ‬و [‪ )]ð‬انگلیسی را تولید‬ ‫کند و به جای آنها صامتهای لثوی ([‪ )]s, t, z, d‬را جایگزین میکند‪ ،‬این به دلیل بازداری پیشنگر نیست‪.‬بلکه این فرد هنوز یاد‬ ‫نگرفته است که صداهای انگلیسی را چگونه تولید کند و بنابراین برای کمک به دانش زبانی قبلی خود‪ ،‬یعنی فارسی‪ ،‬متوسل‬ ‫میشود‪.‬به عبارت دیگر‪ ،‬زبان مادری تداخل ایجاد نمیکند‪ ،‬بلکه کمک میکند‪.‬این فرضیه بعدها به عنوان نسخه ضعیف فرضیه‬ ‫تحلیل تقابلی نامگذاری شد‪.‬‬ ‫نسخه معتدل فرضیه تحلیل تقابلی (‪)Moderate Version of CAH‬‬ ‫تحولی اخیر در تفسیر و پیشبینی خطاهای زبانآموزان‪ ،‬نسخه معتدل فرضیه تحلیل تقابلی است‪.‬حامیان این نظریه معتقدند که به‬ ‫جای اصل انتقال‪ ،‬اصل تعمیم محرک (‪ )Stimulus Generalization‬در یادگیری زبان مادری یا خارجی نقش دارد‪.‬‬  ‫دستهبندی الگوهای انتزاعی و عینی بر اساس شباهتها و تفاوتهای درکشده‪ ،‬اساس یادگیری است‪.‬بنابراین‪ ،‬هر جا که الگوها از‬ ‫نظر فرم یا معنا حداقل تفاوت را داشته باشند‪ ،‬ممکن است سردرگمی ایجاد شود‪.‬برعکس‪ ،‬در جایی که الگوها از نظر عملکردی یا‬ ‫ادراکی معادل باشند‪ ،‬تعمیم صحیح رخ میدهد‪.‬‬ ‫نتیجه این است که یک زبانآموز فارسی در یادگیری موارد انگلیسی که با فارسی متفاوت هستند‪ ،‬خطاهای کمتری مرتکب میشود‬ ‫تا در مواردی که مشابه هستند‪.‬در واقع‪ ،‬از آنجایی که یک فارسیزبان هنگام یادگیری انگلیسی انتظار دارد که یک نظام متفاوت را‬ ‫بیاموزد‪ ،‬به موارد متفاوت توجه بیشتری میکند که این خود یک عامل انگیزشی در یادگیری است‪.‬بنابراین‪ ،‬موارد متفاوت باید‬ ‫بهطور قابلتوجهی آسانتر برای درونیسازی باشند‪.‬‬ ‫آزمایشها نشان دادهاند که این دیدگاه صحیح است‪(.‬نگاه کنید به ضیاءحسینی‪1980 ،‬؛ و اولر و ضیاءحسینی‪).1970 ،‬‬ ‫یکی از مزایای بزرگ این نظریه یادگیری این است که میتواند هم خطاهای بینزبانی (‪ )Interlingual Errors‬و هم درونزبانی‬ ‫(‪ )Intralingual Errors‬را توضیح دهد؛ یعنی خطاهایی که منبع آنها یا در زبان مادری است یا در زبان هدف‪.‬بنابراین درصد‬ ‫زیادی از خطاهای زبانی که ناشی از تعمیم بیشازحد قواعد در زبان مادری یا زبان هدف هستند‪ ،‬بر اساس تعمیم محرک قابل تفسیر‬ ‫یا پیشبینی میباشند‪.‬‬ ‫خطاهای باقیمانده که منبع آن ها زبان مادری یا هدف نیست و ممکن است به دالیل غیرزبانی مانند معلم‪ ،‬استراتژی یادگیری‪ ،‬کتاب‬ ‫درسی و غیره ایجاد شوند‪ ،‬به عنوان خطاهای شخصی (‪ )Idiosyncratic Errors‬دستهبندی میشوند‪.‬این خطاها در میان‬ ‫زبانآموزان مختلف متفاوت هستند و ارزش روششناختی زیادی ندارند‪ ،‬زیرا نمیتوان آنها را برای گروه بزرگی از دانشآموزان در‬ ‫مواردی مثل تهیه مواد آموزشی یا فعالیتهای یادگیری دستهبندی کرد‪.‬‬ ‫‪ )5‬تأیید (‪:)Verification‬‬ ‫مرحله نهایی در یک مطالعه تقابلی‪ ،‬این است که مشخص شود آیا پیشبینیهایی که در مرحله چهارم انجام شده با واقعیت مطابقت‬ ‫دارند یا خیر‪.‬به عبارت دیگر‪ ،‬آیا زبانآموزان فارسیزبان هنگام یادگیری زبان انگلیسی‪ ،‬واقعاً همان خطاهایی را مرتکب میشوند که‬ ‫تحلیلگر تقابلی پیشبینی کرده بود؟ برای تأیید یا رد این پیشبینیها‪ ،‬تحلیل خطا (‪ )Error Analysis‬الزم است‪.‬یک آزمون‬ ‫میتواند به گونهای طراحی شود که مشخص کند‪ ،‬برای مثال‪ ،‬آیا زبانآموزان فارسی در استفاده از وند جمع در انگلیسی‪ ،‬همان‬ ‫خطاهایی را مرتکب میشوند که در مرحله چهارم بر اساس فرضیههای مذکور پیشبینی شده بود یا خیر‪.‬‬ ‫درجات دشواری (‪:)Degrees of Difficulty‬‬ ‫تالشهایی برای رسمیسازی پیشبینی درجه نسبی دشواری جنبه خاصی از زبان خارجی انجام شده است‪.‬درجات زیر بر اساس‬ ‫مفهوم انتقال (‪ )Transfer‬طراحی شدهاند و به ترتیب افزایش دشواری بیان میشوند‪:‬‬  ‫سطح ‪ :0‬انتقال (‪)Transfer‬‬ ‫صداها‪ ،‬واژگان‪ ،‬یا ساختارهایی که در دو زبان مشابه هستند‪ ،‬در این دسته قرار میگیرند‪.‬فرض این است که به دلیل انتقال مثبت‬ ‫(‪ ،)Positive Transfer‬زبانآموز مشکلی در یادگیری این عناصر زبان خارجی ندارد‪.‬نمونههایی از واجهای مشترک در زبان‬ ‫فارسی و انگلیسی‪ ،‬کلماتی مانند "‪/door‬در"‪/the wall" ،‬دیوار"‪ ،‬مفاهیم منفیسازی و پرسشی‪ ،‬و ساختارهایی مانند ترتیب‬ ‫عمومی واژگان در "باغچهی گل ‪ /‬گل باغچه" و "‪ "garden flower / flower garden‬در این سطح قرار دارند‪.‬‬ ‫سطح ‪ :1‬همگرایی (‪)Coalescence‬‬ ‫دو یا چند مورد در زبان مادری در زبان هدف به یک مورد تبدیل میشوند‪.‬زبانآموز باید تمایزی که در زبان مادری یاد گرفته است را‬ ‫نادیده بگیرد‪.‬مثالهایی از همگرایی واژگانی عبارتند از‪:‬‬ ‫‪" -‬خالهزاده‪ ،‬عمهزاده‪ ،‬عموزاده‪ ،‬داییزاده" ‪"cousin" /‬‬ ‫‪" -‬دانشآموز‪ ،‬دانشجو" ‪"student" /‬‬ ‫‪" -‬آموزگار‪ ،‬دبیر" ‪"teacher" /‬‬ ‫‪" -‬دفتر‪ ،‬کتاب" ‪"book" /‬‬ ‫سطح ‪ :2‬کمتمایزی (‪)Underdifferentiation‬‬ ‫معادل یک مورد در زبان مادری در زبان خارجی وجود ندارد‪.‬زبانآموزان فارسی باید مواردی مانند [خ] و [غ] یا واژه "مگر" را در‬ ‫جمالتی مثل "مگر دانشجو نیستی؟" یا "آقای خاتمی چندمین رئیسجمهور ایران است؟" فراموش کنند‪ ،‬زیرا این موارد معادلی در‬ ‫زبان انگلیسی ندارند‪.‬‬ ‫سطح ‪ :3‬بازتفسیر (‪)Reinterpretation‬‬ ‫یک مورد در زبان مادری و هدف وجود دارد که گاهی معادل هستند و گاهی نیستند‪.‬بنابراین زبانآموز ممکن است بر اساس شباهت‪،‬‬ ‫تعمیم بیشازحد بدهد‪.‬‬ ‫برای مثال‪ ،‬یک زبانآموز فارسیزبان بر اساس معادل بودن زمان حال کامل انگلیسی و فارسی در جمالت (‪ )1‬و (‪ ،)2‬ممکن است در‬ ‫جمالت (‪ )4‬و (‪ )5‬اشتباه کند‪:‬‬ ‫‪ 1. We have come to school today.‬ما امروز به مدرسه آمدهایم‪.‬‬ ‫‪ 2. We haven’t had lunch today.‬ما امروز ناهار نخوردهایم‪.‬‬ ‫‪ 3. We are fasting today.‬ما امروز روزه گرفتهایم‪.‬‬ ‫‪ 4. We are sitting in the classroom.‬ما در کالس نشستهایم‪.‬‬ ‫سطح ‪ :4‬بیشتمایزی (‪)Overdifferentiation‬‬ ‫این سطح معادل سطح ‪ 2‬است‪ ،‬اما اینجا موردی در زبان خارجی وجود دارد که در زبان مادری غایب است‪.‬بنابراین زبانآموز فارسی‬ ‫باید صداهای [‪ ]θ‬و [‪ ]ð‬را بهعنوان موارد جدید یاد بگیرد‪.‬ساختارهایی در زبان انگلیسی مانند "‪ ،"to be about to‬زمان حال‬ ‫کامل استمراری‪ ،‬آینده در گذشته‪ ،‬و گذشته کامل استمراری نیز در این دسته قرار میگیرند‪.‬‬  ‫سطح ‪ :5‬انشعاب (‪)Split‬‬ ‫این سطح معادل سطح ‪ 1‬است‪ ،‬اما در اینجا یک مورد در زبان مادری به دو یا چند مورد در زبان هدف تبدیل میشود‪.‬زبانآموز‬ ‫فارسیزبان باید تفاوت بین زمان حال ساده (‪ )Simple Present Tense‬و حال استمراری ( ‪Present Continuous‬‬ ‫‪ )Tense‬را که معادل "مضارع اخباری" در زبان فارسی هستند‪ ،‬یاد بگیرد‪.‬به مثالهای زیر توجه کنید‪:‬‬ ‫‪ - Where are you going? I am going to school.‬داری کجا میروی؟ دانشکده میروم‪.‬‬ ‫‪ - Where do you go every week? I go to the mountains.‬هر هفته کجا میروی؟ کوه میروم‪.‬‬ ‫کلماتی مانند ‪( eat/drink‬خوردن) و ‪ chief/president/chancellor/dean/director/chairman‬نیز در این دسته‬ ‫قرار میگیرند‪.‬‬ ‫اگر تحلیلگر تقابلی از دستور زبان زایشی‪-‬تحویلی (‪ )Transformational Generative Grammar‬استفاده کند‪ ،‬درجه‬ ‫تفاوتها به تعداد تبدیلهایی (‪ )Transformations‬بستگی دارد که برای تغییر ساختار عمقی (‪ )Deep Structure‬به ساختار‬ ‫سطحی (‪ )Surface Structure‬در دو زبان اعمال میشود‪.‬به عنوان مثال‪:‬‬ ‫ساختار سطحی (‪:)SS‬‬ ‫‪ The red flower is on the table.‬گل قرمز روی میز است‪.‬‬ ‫ساختار عمقی (‪:)DS‬‬ ‫‪ 1. The flower is on the table.‬گل روی میز است‪.‬‬ ‫‪ 2. The flower is red.‬گل قرمز است‪.‬‬ ‫تبدیلها (‪:)Transformations‬‬ ‫)‪(Relativization‬‬ ‫‪ The flower that is red is on the table.‬گلی که قرمز است روی میز است‪.‬‬ ‫)‪(Relative Reduction‬‬ ‫‪ The flower red is on the table.‬گل قرمز روی میز است‪.‬‬ ‫)‪(Adjective Shift‬‬ ‫‪ The red flower is on the table.‬گل قرمز روی میز است‪.‬‬ ‫در جمالت باال‪ ،‬زبان انگلیسی سه تبدیل (‪ )Transformation‬را استفاده میکند‪ ،‬درحالیکه زبان فارسی فقط دو تبدیل را به کار‬ ‫میبرد‪.‬تفاوت در استفاده از یک قاعده تبدیل‪ ،‬یعنی تغییر جای صفت (‪ )Adjective Shift‬است‪.‬برخی از جمالت معادل در این‬ ‫دو زبان ممکن است در کاربرد دو یا چند قاعده تبدیل متفاوت باشند؛ بنابراین این جمالت نسبت به مثالهایی که فقط در کاربرد یک‬ ‫قاعده متفاوت هستند‪ ،‬بیشتر متفاوت خواهند بود‪.‬‬  ‫مثال جمالت کامالً معادل‪:‬‬ ‫برخی از جمالت معادل دقیق ًا برابر هستند‪ ،‬زیرا تعداد قواعد تبدیلی که بر روی آنها اعمال شده است یکسان است‪.‬‬ ‫ساختار سطحی (‪:)SS‬‬ ‫‪ The flower on the table is pretty.‬گل روی میز زیبا است‪.‬‬ ‫ساختار عمقی (‪:)DS‬‬ ‫‪ 1. The flower is pretty.‬گل زیبا است‪.‬‬ ‫‪ 2. The flower is on the table.‬گل روی میز است‪.‬‬ ‫‪(Relativization):‬‬ ‫‪The flower that is on the table is pretty.‬‬ ‫گلی که روی میز است زیبا است‪.‬‬ ‫‪(Relative Reduction):‬‬ ‫‪The flower on the table is pretty.‬‬ ‫گل روی میز زیبا است‪.‬‬