Brankial Kompleks PDF

FARİNGEAL (BRANKİAL) KOMPLEKS Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı-2024 Faringeal (Brankial) Kompleks Brankia: Solungaç, 4 haftalık insan embriyonunun baş ve boyun bölgeleri...

FARİNGEAL (BRANKİAL) KOMPLEKS Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı-2024 Faringeal (Brankial) Kompleks Brankia: Solungaç, 4 haftalık insan embriyonunun baş ve boyun bölgeleri aynı gelişim evresindeki bir balık embriyosunun aynı bölgeleriyle benzerlik gösterir. Faringeal (Brankial) Kompleks Faringeal Kompleks Faringeal arkuslar (yay) Faringeal cepler Faringeal yarıklar Faringeal membranlar Faringeal Arkus Aortik arkus: İlkel kalbin trunkus arteriosus’undan köken alır ve ilkel farinks çevresinden dorsal aortaya kadar uzanır. Kıkırdak: Arkusun iskeletini yapar. Kas elemanı: Baş ve boyun kaslarını yapar. Sinir: Arkustan köken alan mukoza ve kasları innerve eder. Faringeal Yay Arkus Aortadan Köken Alan Yapılar ◦ 4.-5. haftalar esnasında yutak yayları oluşurken arkus aorta tarafından beslenirler. Arkus aorta, sakkus aortikustan köken alırlar ve aorta dorsaliste sonlanır. Faringeal Arkus Kıkırdaklarından Köken Alan Yapılar 1. Arkus kıkırdağı (Meckel kıkırdağı) Dorsal ucu gelişen kulak ile sıkı ilişkidedir ve kemikleşerek, iki orta kulak kemikçiği malleus ve inkus’u oluşturur. Kıkırdağın orta parçası geriler. Perikondriyumundan: Malleus’un anterior ligament Sfenomandibular ligament 1. Arkus kıkırdağı (Meckel kıkırdağı) ◦ 1. Arkus kıkırdağının ventral parçaları, mandibulanın atnalı biçimli taslağını yapar, ve mandibulanın gelişmesine uyum sağlayarak, erken morfogenezisine rehberlik eder. Mandibulanın herbir yarım parçası ilişkide olduğu kıkırdağın lateral parçalarından oluşur. Etrafındaki mezenşimin intramembranöz kemikleşmesi ile, mandibula gelişirken kıkırdak kaybolur. 2. Arkus Kıkırdağı (Richert Kıkırdağı) Dorsal parçası gelişen kulakla sıkı ilişkidedir ve kemikleşerek: Orta kulağın stapes Temporal kemik stilohyoid çıkıntı Perikondriyumu — stilohyoid ligament Ventral ucu kemikleşerek: Hyoid kemiğin küçük boynuzu Hyoid kemik gövdesinin üst parçası 3. Arkus Kıkırdağı Ventral parçası kemikleşerek: ◦Hyoid kemiğin büyük boynuzu ◦ Hyoid kemik gövdesinin inferior parçası Faringeal Arkus Kıkırdak Yapıları Epiglottis ◦ Kıkırdak: 3. ve 4. faringeal arkusların ventral ucunda mezenkim çoğalması ile meydana gelen hipobrankiyal kabartının kaudal kısmından gelişir. ◦ Bu kabartının ön kısmı dilin orta 1/3’lük kısmı olan faringeal kısmı oluşturur. Epiglottis ◦ Kaslar: Faringeal yayların 4. ve 6. çiftlerindeki myoblastlardan geliştiği için, bu yayları destekleyen nervus vagusun laringeal dalları ile innerve olur. Faringeal Arkus Kaslarından Köken Alan Yapılar Arkusların kas elemanları baş ve boyundaki çizgili kasları oluşturur. 1. Faringeal arkusun kası — çiğneme kasları (m. Temporalis, m. Masseter, m. pterygoideus lateralis, m. pterygoideus medialis) , milohyoid ve digastrik anterior karnı, tensor timpani, tensor veli palatini kası  2. Faringeal arkusun kası — mimik kasları, stapedius, stilohyoid, digastriğin posterior karnı Faringeal Arkus Kasından Köken Alan Yapılar 3. Faringeal arkusun kası — stilofaringeus kası 4. Faringeal arkusun kası — krikotiroid, levator veli palatini, larinksin intrinsik kasları, özefagusun çizgili kasları, farinksin konstriktörleri  Faringeal Arkus Sinirlerinden Köken Alan Yapılar Her arkus kendi kranial siniri tarafından innerve edilir. Kranial sinirlerin özel visseral efferent (brankial) elemanları faringeal arkuslardan köken alan kasları innerve eder. 1.arkus — trigeminal (V) 2. arkus — fasiyal (VII) ◦ 3. arkus — glassofaringeal (IX) 4. arkus — vagus’un üst laringeal dalı, vagus’un rekurrent laringeal dalı (X) Faringeal Cepler ◦ Faringeal arkusların iç yüzünü döşeyen farins endodermi, faringeal cepleri de döşer. ◦ Belirgin 4 çift faringeal cep vardır. ◦ 5. çift yoktur,(rudimenter)gelişmemiştir. ◦ Ceplerin endodermi, faringeal yarıkların ektodermi ile temastadır ve birlikte faringeal yarıklardan, faringeal cepleri ayıran, çift katlı faringeal membranları oluştururlar. Faringeal Ceplerden Köken Alan Yapılar I. Faringeal cep: Tubatimpanik çukura doğru genişler. Bu çukurun genişlemiş distal parçası, 1. faringeal yarık ile temas halindedir. Burası ileride timpanik membranın oluşumuna katılır. Tubatimpanik çukur boşluğu, timpanik boşluk ve mastoit antrumu meydana getirir.  Faringeal Ceplerden Köken Alan Yapılar 2. Faringeal cep: Büyük bir kısmından palatin tonsil gelişir. 2. cebin endodermi çoğalır ve alttaki mezenşime doğru gelişir. Bu tomurcukların merkezi kısımları parçalanarak, kriptaları oluşturur. Cep endodermi, tonsillar kriptaların örtüsünü ve yüzey epitelini oluşturur. 20. haftada, kriptaların etrafındaki mezenşim lenfoid dokuya farklılaşır.  Faringeal Ceplerden Köken Alan Yapılar 3. Faringeal cep: Genişleyerek solid, dorsali soğan şeklinde parça ile uzun ventral parçayı meydana getirir. 6. haftada her bir dorsal soğan şeklindeki parçanın epiteli inferior paratiroid bezine farklılanmaya başlar. 3. cebin uzun ventral kısmının epiteli çoğalarak boşluklarını doldurur. Timusun bu bilateral taslağı orta hatta biraraya gelir ve süperior mediastinuma inen iki loblu timus oluşturur.  Timus Histogenezisi 3. çift faringeal cep endodermi kökenli epitel hücrelerinden ve epitel hücre tüpleri arasındaki mezenşimden köken alarak gelişir. Epitel tüpler kısa sürede solid kordonlar oluşturur ve çoğalarak yan dalları yaparlar. Her bir yan dal timus lobülünün özünü meydana getirir. Bazı epitel kordon hücreleri, bir merkez nokta etrafında düzenlenerek Hassal korpuskülleri denilen küçük hücre gruplarını yaparlar. Timus taslağı, gelişmesi için temel olan, ince bir mezenşim örtüsüyle sarılıdır. Bu mezenşim, timustaki bazı epitel hücreleri ve bezin medullasındaki özel bir kas hücresi gibi nöral krista hücrelerinden köken alır. Faringeal Ceplerden Köken Alan Yapılar ◦ 4. Faringeal cep: Dorsal bulbar (soğan) ve uzun ventral parçalar şeklinde genişler. 6. haftada, her bir dorsal parça, süperior paratiroid bezini yapar ve tiroid bezinin dorsal yüzünde yer alır. Paratiroid Bezlerin Histogenezisi ◦ 3. ve 4. ceplerin dorsal parçalarının epiteli 5. haftada çoğalır ve her cebin dorsal yüzünde küçük nodüller oluştururlar. Esas hücreler, embriyonal dönemde farklılanırlar. Oksifil hücreler, doğumdan sonra 5-7. yıllarda farklılanırlar. Her bir 4. cebin uzun ventral parçaları ultimobrankial cisimleri yapar. Faringeal ceplerden köken alan son seri yapılar oldukları için bu ismi almışlardır. ◦ Bu cisimler tiroid beziyle kaynaşırlar ve bez içine yayılarak tiroid bezinin parafolliküler hücrelerini (C hücreleri) yaparlar. Faringeal Ceplerden Köken Alan Yapılar 5. Faringeal cep: Bu rudimenter cep 4. faringeal cebin bir parçası olarak oluşur ve ultimobrankial cismin oluşumuna katılır Faringeal Yarıklar İnsan embriyolarının baş-boyun bölgelerinde, 4.-6. haftalarda, her iki tarafta 4 adet faringeal yarık görülür. Sadece bir çift yarık, ergin yapılara katkıda bulunur. 1. yarık, dış kulak yolu (Meatus Akustikus Eksternus) olarak kalıcıdır. Diğer yarıklar, servikal sinüs denilen bir yarığa benzer çöküntü içinde yer alırlar ve boyun gelişirken normal olarak silinirler.  Faringeal Membranlar Yarık ve cep epitellerinin karşı karşıya geldikleri veya birbirlerine yaklaştıkları yerde oluşurlar. Ceplerin endodermi ve yarıkların ektodermi kısa sürede mezenşimle birbirinden ayrılırlar. Yalnızca, bir çift membran erişkin yapıların oluşumuna katılır; ilk faringeal membran, arasındaki mezenşimle birlikte timpanik membranı meydana getirir. Baş-Boyun Anomalileri Baş ve boynun doğuştan anomalileri, çoğunlukla faringeal kompleksin erişkin yapılara dönüşmeleri esnasında meydana gelir. Bu anomalilerin çoğu, normal olarak erişkin yapılar gelişirken kaybolan faringeal kompleks kalıntılarını temsil eder. Baş-Boyun Anomalileri Doğuştan aurikular sinüsler ve kistler Brankial sinüsler: 2. faringeal yarığın ve servikal sinüsün kaybolmamasından kaynaklanırlar. Brankial fistül Brankial kistler: 3. ve 4. faringeal arkuslar servikal sinüse gömülüdürler. Servikal sinüs ve/veya ikinci faringeal yarık kalıntıları kalıcı olabilir ve yuvarlak veya uzun bir kist oluşturabilirler. Baş-Boyun Anomalileri Brankial kalıntılar 1. Arkus sendromu: 1. arkus elemanlarının hatalı gelişmesi, gözler, kulaklar, mandibula ve damağın çeşitli doğuştan anomalileriyle sonuçlanan 1. arkus sendromunu meydana getirirler. Bu semptomların, 4. haftada, nöral krista hücrelerinin 1. arkusa yetersiz göçünden kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu sendrom iki şekilde görülür. Treacher Collins Sendromu ◦ Malar hipoplazi (zigomatik kemiklerin az gelişmesi) ◦ Aşağı meyilli göz kapağı fissurları ◦ Alt göz kapağı bozuklukları ◦ Deforme dış kulaklar ◦ Bazen orta ve iç kulak anomalileri Pierre-Robin Sendromu ◦ Mandibula hipoplazisi ◦ Yarık damak ◦ Göz-kulak bozuklukları DiGeorge Sendromu ◦ Doğuştan timus aplazisi ◦ Paratiroid bezlerin yokluğu ◦ Enfeksiyonlara karşı aşırı duyarlılık ◦ Ağız anomalileri (kısa filtrumlu dudak – balık ağzı deformasyonu) ◦ Aşağı düzeyde çentikli kulaklar ◦ Nazal yarıklar ◦ Tiroid hipoplazisi ◦ Kalp ile ilgili anomaliler (Arkus aorta ve kalp bozuklukları) DiGeorge Sendromu 3. ve 4. faringeal ceplerin timus ve paratiroid bezlerine farklanmasında başarısızlık nedeniyle meydana gelir. Yüz anomalileri, başlıca, yüz ve kulakların oluşması sırasında, 1. arkus elemanlarının anormal gelişmesinden kaynaklanır. Bu sendrom genellikle bir kromozom segmentinin kaybolmasından kaynaklanır. Yüz Gelişimi Yüz taslağı, stomodeum etrafında, 4. hafta başlarında görülmeye başlar. Bu gelişimde prosensefalon ve rhombensefalon organize edici merkezlerin, indüktif etkisine bağlıdır. Beş yüz taslağı, stomodeumun etrafında çıkıntılar şeklinde görülür. ◦ Tek frontonazal çıkıntı ◦ Çift maksiller çıkıntı ◦ Çift mandibular çıkıntı Yüz Gelişimi Çift olan çıkıntılar, birinci çift faringeal arkuslardan köken alırlar. Bu çıkıntılar, 4. haftada arkuslara göç eden nöral krista hücrelerinin çoğalmasıyla meydana gelirler. Bu hücreler, yüz ve ağız bölgelerindeki kıkırdak, kemik ve ligamentleri içine alan bağ doku elemanlarının başlıca kaynağıdırlar. Frontonazal Çıkıntı Frontal parçası alının, nazal parçası stomodeumun rostral sınırını ve burunu meydana getirir. Maksiller Çıkıntılar Stomodeumun lateral sınırlarını meydana getirirler. Mandibular Çıkıntılar İlkel ağzın kaudal sınırını oluştururlar. Yüz Gelişimi Esas olarak 4. ve 8. haftalar arasında gerçekleşir. Embriyonal dönemin sonunda embriyonun yüzü insan yüzü özelliklerini kazanır. Yüzün kısımları ise fetal dönemde gelişir. Mandibula ve alt dudak oluşan ilk yüz kısımlarıdır. Bunlar 4. haftada median düzlemdeki mandibular çıkıntıların medial son kısımlarının kaynaşmasıyla oluşur. Yüz Gelişimi ◦ 4. haftanın sonunda, bilateral oval yüzey ektoderm kalınlaşmaları (nazal plaklar; burun ve burun boşlukları taslakları) frontonazal çıkıntıların inferolateral parçalarında gelişmişlerdir. ◦ Başlangıçta bu plaklar konvekstirler. Bu plakların kenarlarındaki mezenşim çoğalarak medial ve lateral nazal çıkıntılar denilen at nalı biçiminde yükseklikler oluştururlar. ◦ Sonuçta nazal plaklar nazal çukurlar denilen çöküntüleri çevreler. Bu çukurlar anterior burun delikleri ve nazal boşlukların taslaklarıdır. Yüz Gelişimi Medial nazal çıkıntılar birleşirken bir intermaksiller segment oluştururlar. Bu segmentten ◦ Üst dudağın filtrumu ◦ Maksillanın premaksilla parçası ve onunla ilişkili diş eti ◦ Primer damak gelişir. Damak Gelişmesi 5. haftanın sonunda başlar ancak, 12. haftanın sonuna kadar gelişimini tamamlamaz. İki taslaktan gelişir; primer damak ve sekonder damak ◦ Primer damak ◦ Sekonder damak Primer Damak ◦ Maksillanın ve intermaksiller segmentin derin kısmından gelişir. Mediyal – nazal çıkıntıların içten kaynaşmasıyla oluşan bu segment, başlangıçta gelişen maksillanın maksiller çıkıntılarının iç yüzeyleri arasındaki kama şekilli bir mezenkim kitlesidir. Primer damak, maksillanın premaksiller parçasını oluşturur. Sekonder Damak ◦ İnsisiv çukurdan posterior olarak uzanan damağın yumuşak ve sert parçalarının taslağıdır. Sekonder damak, maksiller çıkıntıların iç yüzlerinden uzanan iki mezenşim çıkıntısından 6. haftada gelişmeye başlar. Lateral palatin (damak) çıkıntılar veya “damak rafları” diye adlandırılan bu yapılar, başlangıçta dilin her iki tarafına inferomediyal olarak uzanırlar. Sekonder Damak ◦ 7. ve 8. haftalarda, lateral damak çıkıntıları uzar ve dilin üstünde horizontal konuma çıkarlar. Çıkıntılar veya raflar, giderek birbirlerine yaklaşırlar ve mediyan düzlemde birleşirler. Damak raflarının horizontal konuma yükselmesinin, palatal çıkıntılardaki mezenşim hücrelerinde hiyalüronik asit hidrasyonuyla oluşan bir intrinsik raf yükseltme kuvveti nedeniyle olduğuna inanılmaktadır. Nazal Septum ◦ Birleşmiş mediyal – nazal çıkıntıların iç kısımlarından aşağıya doğru büyüyerek gelişir. Nazal septum ile lateral damak çıkıntıları arasındaki kaynaşma, 9. haftada anteriyor olarak başlar ve sert damak taslağının üstünde 12. haftada posteriyor olarak tamamlanır. Nazal Septum ◦ Primer damakta yavaş yavaş kemik gelişir ve kesici dişlerin gömüldüğü maksillanın premaksiller parçasını oluşturur. Aynı zamanda kemik, maksilla ve damak kemiklerinde lateral palatin çıkıntılara uzanarak sert damağı yapar. Bu çıkıntıların posteriyor parçaları kemikleşmezler. Nazal septumdan ötede, posteriyor olarak uzanırlar ve yumuşak damağı oluşturmak için kaynaşırlar. Yumuşak koni biçimindeki uzantısı, “uvula” olarak adlandırılır. Yarık Damak ve Dudak ◦ Yarık damağın embriyolojik temeli, lateral damak çıkıntılarındaki mezenşim kitlelerinin birbirleriyle, nazal septumla ve / veya mediyal damak çıkıntısının posteriyor kenarıyla birleşmemesidir. ◦ Yarık damak görülme sıklığı – 1 / 2500. Kadınlarda daha sık görülür. Yarık Dudak Anomalisi ◦ 1 / 1000. % 60 – 80’i erkeklerde görülür. ◦ Tek Taraflı Yarık Dudak Anomalili taraftaki maksilla çıkıntısının birleşmiş mediyal – nazal çıkıntılarla, birleşmemesinden kaynaklanır. ◦ İki Taraflı Yarık Dudak Mediyal – nazal çıkıntıların tam veya yarım birleşmemesine ve intermaksiller segmenti oluşturmamasına neden olan mezenşim eksikliğinden kaynaklanır.