Europejskie regulacje wolności słowa i mediów PDF

Europejskie regulacje wolności słowa i mediów Standardy międzynarodowe i europejskie Przykłady regulacji [w Europie i USA] Regulacje UE amerykańskich BigTech ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 1  Standardy wolności mediów w systemach demokratycznych Koncep...

Europejskie regulacje wolności słowa i mediów Standardy międzynarodowe i europejskie Przykłady regulacji [w Europie i USA] Regulacje UE amerykańskich BigTech ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 1  Standardy wolności mediów w systemach demokratycznych Koncepcja wolności mediów w „zachodnim” porządku aksjologicznym/prawnym → media jako „czwarta władza” Democracy dies in Darkness Metafora zrównująca media z innymi segmentami Motto „WP” przyjęte w 2017 r. władzy, obrazująca (domniemany lub rzeczywisty, zawsze trudny do określenia) ich wpływ na odbiorców, społeczne i polityczne status quo, decyzje wyborcze, etc. Standardy Brak cenzury Brak monopolu na informację => pluralizm opinii/mediów Niezależność mediów/dziennikarzy ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 2 Wolność słowa i mediów – ramy prawne i etyczne Poziom międzynarodowy Konwencje NZ, UNESCO, WIPO, regulacje MZT Poziom europejski → Europejska Konwencja Praw Człowieka Rady Europy i Karta Praw Podstawowych UE Soft law: rekomendacje, komunikaty, kodeksy, itp. Poziom krajowy Konstytucje i ustawy + dokumenty prawne niższego rzędu (np. rozporządzenia) Orzecznictwo sądowe Etyka – kodeksy dziennikarskie, karty zobowiązań, itp. ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 3 Kanon norm i standardów międzynarodowych w dziedzinie mediów tworzą dokumenty: Międzynarodowe ONZ ▪ Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) standardy praw ▪ Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych człowieka/wolności (1966) ▪ Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966) Europa Rada Europy >>Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1950) Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (2000) Inne: wypracowane wspólne stanowiska OBWE, ONZ oraz regionalnych komisji praw człowieka; kodeksy organizacji dziennikarskich (np. IFJ, WAN-Ifra) ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 4 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) Deklaracja ma charakter „moralno- polityczny” i należy do dokumentów tzw. „miękkiego prawa” Art. 19 Deklaracji: „ Każdy człowiek ma prawo wolności opinii i wyrażania jej; prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami, bez względu na granice.” ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 5 RE i UE - gwarancje wolności mediów ▪ Art. 10 Europejskiej Konwencji Praw art. 11 Karty praw podstawowych UE* Człowieka* i orzecznictwo Europejskiego 1.Każdy ma prawo do wolności wypowiedzi. Prawo to Trybunału Praw Człowieka obejmuje wolności posiadania poglądów oraz ▪ Inne ważne dokumenty otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz. ▪ Europejska Konwencja o Telewizji Ponadgranicznej [tzw. „Telewizja bez granic” z 1989] 2. Szanuje się wolność i pluralizm mediów.” Zobowiązanie z zestawu tzw. kryteriów kopenhaskich ▪ Rekomendacje ZPRE i KM Inne ważne dokumenty: dyrektywa o audiowizualnych ▪ Działalność Komisarza Praw Człowieka (ombudsman) usługach medialnych, protokół amsterdamski i Komisji na rzecz demokracji poprzez prawo (tzw. wenecka) oraz projekt European Media Freedom Act * Weszła w życie w 2009 r. wraz z traktatem lizbońskim * Uwaga: UE nie jest stroną EKPCz, ale jej ratyfikacja jest jednym z warunków akcesji ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 6 Europejska „1 Poprawka” - art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (1950) 1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa państwa do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych. 2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej”. ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 7 Europejski Trybunał Praw Człowieka ETPCz Europejski Trybunał Praw Człowieka [ETPC] z siedzibą w Strasburgu utworzony w 1959 roku organ sądownictwa międzynarodowego właściwy do orzekania w sprawach dotyczących skarg na naruszenie praw zawartych w Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz jej Protokołach dodatkowych W skład wchodzą sędziowie w liczbie równej liczbie państw członkowskich Rady Europy Prawo wniesienia skargi do Trybunału przysługuje każdej osobie, organizacji pozarządowej lub grupie jednostek, która uważa, że jej prawa gwarantowane przepisami Europejskiej Konwencji Praw Człowieka zostały naruszone Wyroki zapadają większością głosów; sędziowie mogą sporządzać zdania odrębne Sankcje: odszkodowanie i zwrot kosztów postępowania przed Trybunałem ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 8  Trybunał w odniesieniu do decyzji sądów krajowych Orzecznictwo strasburskie ograniczających wolność wypowiedzi stosuje z reguły podejście poszerzające wolność wypowiedzi Media jako „watchdog”, „publiczny Zdaniem Trybunału ograniczenia powinny odnosić się kontroler” do sytuacji najbardziej drastycznych Szerokie granice debaty politycznej Przykłady „Grubsza skóra” polityków, szersze granice debaty w okresie wyborczym szerzenia doktryny nazistowskiej (Schimanek vs. Austria, 2000) Wolność wypowiedzi może być ograniczona w Negowania Holokaustu i naruszania godności ofiar sytuacjach, które dają dostateczne podstawy do (Garaudy vs. Francja, 2003, Witzsch vs. Niemcy, 2005) eliminowania wypowiedzi kolidujących z szerzenia poglądów rasistowskich, nawołujących do aksjologicznymi fundamentami dyskryminacji (atak na Żydów jako grupę narodową, demokratycznego społeczeństwa, Ivanov vs. Rosja, 2007; - muzułmanów jako grupę gdy są one „niezbędne”, „absolutnie religijną, Norwood vs. UK, 2004) konieczne” w państwie demokratycznym Wypowiedzi apologetyczne odnoszące się do zbrodni wojennych lub kolaboracji (Orban vs. Francja, 2009) ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 9  UE – ważne dokumenty dotyczące wolności, niezależności i pluralizmu mediów art. 11 Karty praw podstawowych UE* Europejski Akt o Wolności Mediów Art. 3. Prawo odbiorców usług medialnych 1.Każdy ma prawo do wolności Państwa członkowskie działają z poszanowaniem prawa odbiorców usług wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolności medialnych do posiadania dostępu do różnorodnych i redakcyjnie posiadania poglądów oraz otrzymywania i niezależnych treści medialnych i zapewniają warunki ramowe zgodne z przekazywania informacji i idei bez niniejszym rozporządzeniem w celu zagwarantowania tego prawa, z korzyścią dla ingerencji władz. wolnego i demokratycznego dyskursu. 2. Szanuje się wolność i pluralizm mediów. Art. 4. Prawa dostawców usług medialnych 1.Dostawcy usług medialnych mają prawo prowadzić działalność Harmonizacja prawa → głównie w sektorze gospodarczą na rynku wewnętrznym bez ograniczeń innych niż audiowizualnym, także w odniesieniu do ograniczenia dozwolone zgodnie z prawem Unii. regulacji platform internetowych oraz 2.Państwa członkowskie działają z poszanowaniem rzeczywistej wolności ogólne przepisy dotyczące prawa redakcyjnej i niezależności dostawców usług medialnych konkurencji ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 10  Wolność słowa i mediów standard konstytucyjny w Europie WIELKA BRYTANIA – gwarancje praw ▪ NIEMCY obywatelskich (Bill of Rights z 1688 ) - ustawa ▪ Konstytucja z 1949 r., art. 5: Każdy ma prawo do swobodnego fundamentalna dla praw obywatelskich wypowiadania i rozpowszechniania swoich poglądów (…) Zapewnia się wolność prasy, radia, telewizji i filmu. Nie stosuje się cenzury. FRANCJA ▪ Konstytucja FEDERACJI ROSYJSKIEJ z 1993 r. Konstytucja V Republiki z 1958 r., której częścią ▪ art. 29: gwarancja swobody myśli i słów, poszukiwania, otrzymywania jest Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z i przekazywania informacji; 1789r.) oraz Ustawa o wolności prasy z 1881 r. znowelizowana w 1986 r. Art. XI Deklaracji: Swobodne wyrażanie myśli i ▪ POLSKA KONSTYTUCJA z 1997 r. art. 14: Rzeczpospolita Polska poglądów jest jednym z najcenniejszych praw zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego Człowieka: każdemu Obywatelowi przysługuje przekazu. więc wolność słowa, pisma i druku Art. 54. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 11  Konstytucja nie Węgry zawsze wystarczy… Raport RSF z 2019 r. : choć rząd Węgier nie nie wsadza dziennikarzy do więzienia, to ma „jasną strategię, której celem jest uciszenie krytycznej prasy poprzez manipulowanie rynkiem medialnym”, a „budowanie prorządowego imperium medialnego służy jako wielka machina propagandowa” [fundacja KESME] Instrumentalizacja mediów publicznych - zakazy i nakazy dla MTV: trzeba konsultować „trudne tematy” [imigranci i uchodźcy, prawa człowieka, stosunki z UE]; zakaz publikacji raportów niektórych organizacji np. Human Rights ROSJA Konstytucja FR z 1993 r., art. 29: gwarancja swobody myśli i słów, poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji; zakaz cenzury, ochrona życia prywatnego Luty 2022 r. – po inwazji na Ukrainę Komitet Dumy Państwowej uchwalił ustawę dławiącą media: kary do 15 lat więzienia za „dezinformację” na temat działań sił zbrojnych FR ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 12 ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 13 Negatywne zjawiska w systemach medialnych Globalny wzorzec negatywnych zjawisk w mediach i dziennikarstwie [Christian Nissen, Media Freedom Revisited] rządy i politycy mają zbyt wielki wpływ na własność mediów, poprzez system licencji oraz regulacji wiele rynków medialnych nie działa według uczciwych reguł; dominacja wielkich graczy i brak transparentności Nowe media nie oferują nadziei na nowe otwarcie, stały się polem bitwy dla tych, którzy pragną je kontrolować Cyfrowa rewolucja i nowe media tworzą formy komunikacji medialnej alternatywnej wobec mainstreamu, które – przez polaryzację, fake newsy i dezinformacją – osłabiają jakościowe media i profesjonalne dziennikarstwo, destabilizując demokrację [E.M. Noam, Will the Internet Be Bad for Democracy? 2001; D. Freedman, Four paradigms of Media Power] Rosnąca presja polityczna i komercyjna, a także narastanie paralelizmu politycznego [Daniel C. Hallin i Paolo Mancini, Comparing Media Systems Beyond the Western World, 2012] ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 14 SLAPP (ang. Strategic Lawsuits Against Public Participation), czyli strategiczne SLAPP powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej / przeciwko udziałowi w czyli mrożenie życiu publicznym mediów i SLAPP => strategiczna akcja prawna mającą na celu zastraszenie i uciszenie krytyków sygnalistów poprzez zmuszenie ich do zajmującej czas i kosztownej obrony przed oskarżeniami = > zazwyczaj podejmowane przeciwko mediom/dziennikarzom przez wpływowe podmioty, np. osoby fizyczne, grupy lobbystyczne, korporacje, polityków, partię rządzącą, itp. ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 15  Bezpieczeństwo państwa – definicja szeroka, podlegająca ewolucji, odnosi się do gwarancji Media a wpływ na przetrwania państwa i jego niezakłóconego bezpieczeństwo państwa rozwoju Ograniczenia wolności mediów mogą wynikać z następujących powodów (przykłady ): walka z terroryzmem (nasilenie zwłaszcza po 11.09.2001) fake newsy, „alternatywne fakty”, … ataki cybernetyczne wojny informacyjne/hybrydowe, dezinformacja i propaganda propaganda, zagłuszanie głosów przeciwnych, kontrowersyjnych, podważających status quo ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 16  Blokada medialna Rosji przez UE Decyzja o blokowaniu mediów z FR Rada Unii Europejskiej 1 marca [2022/350] r. przyjęła EU vs Disinfo rozporządzenie zawieszające tymczasowo możliwość Platforma zwalczająca rozpowszechniania, ułatwiania rozpowszechniania oraz dezinformację [utw. 2015] wszelkiej innej dystrybucji rosyjskich programów [telewizja, IPTV, platformy internetowe z kontentem z RT i Sputnika: RT Flagowy projekt English, RT Deutsch, RT France, RT Spanish oraz Sputnik] strategicznej komunikacji służb zewnętrznych UE czyli the European External "Zawiesza się wszelkie licencje i zezwolenia na nadawanie Action Service’s East udzielone osobom prawnym, podmiotom lub organom StratCom Task Force wymienionym w załączniku XV, jak również uzgodnienia dotyczące transmisji i dystrybucji zawarte z tymi osobami prawnymi, podmiotami lub organami" ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 17  System dobrowolnego samoograniczania i współpracy mediów z rządem ❑ Official Secrets Act (1911, nowelizacja z 1989 r.) - ustawa o ochronie tajemnicy państwowej czyli Wielka Brytania wszelkich informacji dotyczących „publicznego dobra i bezpieczeństwa narodowego” ❑ Na podstawie zaleceń DSMA-Notice (wydawanych przez DSMA-Notices Defence and Security Media Advisory Committee) od 1912 r. działa dobrowolny system ostrzegania przed możliwym zagrożeniem bezpieczeństwa narodowego poprzez współpracę mediów z Komitetem Doradczym [DSMA] ❑ Na czele DSMA stoi Minister Obrony; w składzie: przedstawiciele najważniejszych mediów (BBC, ITV, wydawcy prasy) ❑ Jakie informacje obejmują DSMA-Notice? Obecnie (2021 r.) 5 kategorii: informacje militarne, nuklearne, terroryzm, wywiad, infrastruktura krytyczna, i personel (wraz z rodzinami), które pracują na „stanowiskach wrażliwych” ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 18  Walka z propagandą terroryzmu Harmonizacja zasad w UE Zasady ogólne i przykłady krajowe Dyrektywa (UE) 2017/541 w sprawie zwalczania Obowiązek usuwania treści oznaczonych przez terroryzmu policję i inne służby jako związane z terroryzmem Rozporządzenie PE i Rady w sprawie zapobiegania Obowiązek zgłaszania inkryminowanych treści rozpowszechnianiu w internecie treści o charakterze Nakładanie kar finansowych w przypadku terrorystycznym/COM(2018)640 nieusunięcia treści o charakterze terrorystycznym nakaz usunięcia treści o charakterze terrorystycznym lub uniemożliwienia dostępu do nich w ciągu jednej godziny [art. 4: Dostawcy usług hostingowych usuwają treści Przykłady krajowe o charakterze terrorystycznym lub uniemożliwiają dostęp Niemiecka ustawa NetzDG z 2017 i francuska Avia Law do nich w ciągu jednej godziny od momentu otrzymania Monitorowanie treści pod kątem zawartości nakazu usunięcia] ekstremistycznych nakaz natychmiastowego usuwania treści przez Nakaz może zostać wydany jako decyzja administracyjna platformy lub orzeczenie sądowe w państwie członkowskim. Zgłoszenia federalnym władzom śledczym (Niemcy) ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 19  Europa w walce z dezinformacją 2015 Powołanie East StratComTask Force 2018 Raport Grupy ekspertów wysokiego szczebla (HLEG) ds. fałszywych informacji i dezinformacji–Komisja Europejska Studium Algorytmy a prawa człowieka, Komitet ekspertów ds. pośredników internetowych (MSI-NET) – RE Komunikat w sprawie zwalczania dezinformacji w Internecie - KE X 2018 Kodeks postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji podpisany przez KE oraz przedstawicieli Facebooka, Google`a, Twitter`a i Mozilli, a także internetowych stowarzyszeń branżowych i reklamodawców Czerwiec utworzenie Europejskiego Obserwatorium Mediów Cyfrowych EDMO 2020 [the European Digital Media Observatory] ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 20  Kodeks w zakresie przeciwdziałania dezinformacji w internecie 16 czerwca 2022 roku Komisja Europejska przedstawiła udoskonalony kodeks postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji ; wraz z aktem o usługach cyfrowych (DSA) będzie tworzył unijny zestaw narzędzi do przeciwdziałania dezinformacji w internecie Do przestrzegania kodeksu zobowiązały się 34 przedsiębiorstwa, w tym m.in.: Meta, Google, Twitter i Mozilla, TikTok; sygnatariusze mają sześć miesięcy na realizację zobowiązań dotyczących zwalczania dezinformacji w internecie Kodeks zawiera zobowiązania i środki w następujących obszarach ▪ demonetyzacja dezinformacji ▪ przejrzystość reklam politycznych ▪ integralność usług ▪ rola użytkowników – zestaw zobowiązań i środków zwiększających ochronę użytkowników przed dezinformacją poprzez m.in. dostęp do wiarygodnych źródeł informacji czy też inicjatyw rozwijających umiejętność korzystania z mediów. ▪ rola naukowców – zestaw zobowiązań i środków zwiększających wsparcie badań nad dezinformacją oraz zapewniających naukowcom dostęp do danych platform. ▪ rola społeczności weryfikującej fakty ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 21  EU vs DiSiNFO ▪ Platforma monitorująca rosyjską [i nie tylko] dezinformację wymierzoną w kraje unijne, NATO, USA, itp. ▪ oferuje informacje i opracowania, które obnażają kremlowską dezinformację i propagandę ▪ wciąż poszerzany zbiór prawie 18 tys. przykładów dezinformacji ▪ Najnowsze newsy i bogate archiwa! ▪ Treści dostępne w wielu językach, m.in. w ukraińskim, rumuńskim, rosyjskim, niemieckim, polskim, francuskim, wł oskim, hiszpańskim, gruzińskim, or miańskim, azerskim, a czasem także chińskim ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 22  RT: główny kanał kremlowskiej dezinformacji RT (dawniej: Russia Today) – rosyjski całodobowy kanał informacyjny utworzony w 2005 r. ; własność TV Novosti Programy w 5 językach: angielskim, arabskim, niemieckim, francuskim i hiszpańskim dostępny w ok. 100 krajach Alternatywne – wobec CNN czy BBC – wiadomości prezentujące „rosyjski punkt widzenia” CEL → wspieranie planu Putina - budowy nowego geopolitycznego „wielobiegunowego” układu sił, kompromitowanie zachodnich demokracji, wojna informacyjna z „kolektywnym Zachodem” narracja skierowana głównie do krajów tzw. Globalnego Południa Kluczowa postać – Margarita Simonian, szefowa stacji ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 23  Mowa nienawiści – czy (i za co) karać ? Mowa nienawiści a ograniczanie wolności słowa wolności w USA → na gruncie Pierwszej Poprawki nie demokracji istnieje prawna możliwość ograniczenia Kiedy występuje uzasadniona konieczność eliminowania mowy nienawiści, (np. wprowadzenia wypowiedzi zakazu np. negowania Holokaustu), jeśli Kiedy są one „niezbędne”, „absolutnie konieczne” w nie ma ona charakteru podburzającego państwie demokratycznym [ETPC] ❑ Przykłady definicji hate speech Dania: mowa sprawiająca, że grupa ludzi jest zastraszana, obrażana lub poniżana Hiszpania: „podjudzanie” do dyskryminacji, nienawiści lub przemocy Wielka Brytania: zamierzone lub prawdopodobne „wzniecanie” nienawiści przeciwko grupie ludzi ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 24  Mowa Rada Europy i EKPCz Art. 14 EKPC- Zakaz dyskryminacji nienawiści ze względu na: płeć, rasę, kolor skóry, język, religię, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność ❑ Jak definiować mowę nienawiści? do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź inne przyczyny Atakowanie, obrażanie lub poniżanie jednostki lub grupy ludzi ze względu na jakąś cechę: kolor skóry, UE religię (lub ateizm), płeć, orientację seksualną, …, Art. 19 TFUE – Unia może podjąć „środki niezbędne w celu zwalczanie listę można wydłużać, …. dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, religię Koncept prawny - zbrodnia z nienawiści lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną [hate crime] – termin odnoszący się do zachowań, które są zdefiniowane/podlegają kryminalizacji w Karta Praw Podstawowych – art. 21 prawie krajowym bądź międzynarodowym Zakazana jest wszelka dyskryminacja w szczególności ze względu na Wykorzystywanie przepisów prawnych o mowie nienawiści przeciwko wolności słowa to płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy największa różnica wewnątrz świata liberalnej genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub demokracji - pomiędzy USA a Europą wraz z wszelkie inne poglądy, przynależność do mniejszości narodowej, Kanadą, Australią i Nową Zelandią majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 25 ❑Orzeczenia ETPC: „społeczności religijne muszą akceptować prawo do krytyki i ze strony innych grup społecznych” Obraza uczuć ❑m.in. w sprawie książki S. Rushdiego „Szatańskie wersety”, Dubowska i Skup v. Polska (obraz Jezusa i religijnych Matki Boskiej w maskach gazowych na okładce „Wprost” z 1994 r.; Czarna Madonna w tęczowej aureoli (maj 2019 r. ) ❑ Sprawa karykatur Mahometa w prasie europejskiej ❑Opublikowane 12 karykatur po raz pierwszy w 2005 r. w duńskim dzienniku „Jyllands Posten” (12 autorów) ❑Ataki na prasę – największe straty poniósł francuski magazyn satyryczny „Charlie Hebdo”, atakowany za obrazę uczuć religijnych wyznawców różnych religii, nie tylko islamu ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 26  UE - Kodeks w sprawie mowy nienawiści Przedstawiciele branży IT deklarują 2016 r. – KE oraz Facebook, Microsoft, Twitter i ✓ wsparcie KE w jej wysiłkach na rzecz zwalczania YouTube [ dołączyły m.in.: Google+, Instagram, mowy nienawiści, treści nawołujących do Snapchat, Dailymotion] przyjęły Kodeks aktów nietolerancji czy terroryzmu postępowania dotyczący nielegalnego nawoływania do mowy nienawiści w ✓ dobrowolne zobowiązanie do przestrzegania internecie [Code of Conduct on Countering reguł postępowania z przypadkami hejtu we Illegal Hate Speech Online] własnym serwisie ✓ posiadania przejrzystych i skutecznych procedur blokowania i usuwania mowy nienawiści na swoich portalach ✓ składanie cyklicznych raportów do KE ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 27  Kodeks postępowania dotyczący zwalczania mowy nienawiści w internecie Kodeks obejmuje m.in. zobowiązania do: posiadanie regulaminu lub wytycznych dla użytkowników, które wyraźnie stwierdzają, że przedsiębiorstwa z branży IT zakazują wspierania zachowań podżegających do przemocy i nienawiści posiadania przejrzystych i skutecznych procedur blokowania i usuwania nielegalnego nawoływania do nienawiści na swoich portalach, tak by móc usunąć takie treści lub uniemożliwić dostęp dokonywania przeglądów większości ważnych powiadomień z wnioskiem o usunięcie nielegalnej mowy nienawiści w terminie 24 godzin i w razie potrzeby usunięcie takich treści współpracy z ekspertami, szczególnie za pośrednictwem partnerstw z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, udzielanie im wsparcia i oferowanie szkoleń, by umożliwić partnerom z organizacji społeczeństwa obywatelskiego wypełnianie ich roli jako „zaufanego podmiotu zgłaszającego” ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 28 Te złe platformy… Dziki Zachód? → samoregulacja → współregulacja (soft regulacja; fragmentacja odpowiedzialności) → unijne regulacje w wersji hard ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 29 Sygnalistka kontra Fb Fb ma świadomość, że algorytmy promują treści zawierające nienawiść i Frances Haugen oskarża Fb o dezinformację promowanie mowy nienawiści, polaryzację i Uważam, że produkty Fb szkodzą „handel gniewem” bo dzieciom, dzielą społeczeństwo i osłabiają demokrację” „dezinformacja i kontrowersyjne materiały przyciągają uwagę ludzi” (…) Wewnętrzne badania firmy pokazują, że są to zazwyczaj nienawistne treści, prowadzące do podziałów i polaryzacji. Gniew dużo bardziej przyciąga ludzi w porównaniu z innymi emocjami” Co zrobić z prywatną firmą, które może wpływać na ludzkie zachowania i wybory [politykę], a wydaje się coraz mniej kontrolować własną potęgę? ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 30 Platformy - samoregulacja Czyściciele internetu (Hans Block, Moritz Riesewieck, 2018) Regulaminy, procedury, zgody Kulisy moderowania czyli Prywatyzacja cenzury internetowej cenzury, która w dużej mierze zarządzana jest w Skutki „moderowania” treści → nadmiarowość, arbitralność krajach Globalnego Południa. Serwisy blokują treści łamiące prawo (np. autorskie, pornografię) ale usuwane są legalne i pożyteczne materiały, np. zdjęcia z reportaży wojennych, fotografie historyczne, publikacje dokumentujące brutalność policji, naruszenia praw człowieka, relacje z protestów społecznych, dzieła sztuki czy satyra Czyściciele internetu - niebezpieczne i poniżające warunki pracy moderatorów zewnętrznych ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 31  W 2016 r. zostało usunięte z Fb nagrodzone Pulitzerem zdjęcie z 1972 r. Nicka Uta słynnej Napalm Dyskusja o cenzurze w Girl - nagiej dziewczynki* poparzonej napalmem podczas wojny w Wietnamie; opublikowane na sieci stronie największej norweskiej gazety „Aftensposten” Wydawca oskarżył Zuckerberga o nadużywanie władzy Odpowiedź Fb: While we recognise that this photo is iconic, it's difficult to create a distinction between allowing a photograph of a nude child in one instance and not others, Usunęły go też algorytmy YouTube`a jako naruszający politykę publikowania wizerunków dzieci *Kim Phuc [wtedy 9-letnia] przeszła wiele operacji; mieszka w Toronto i wspiera działania ONZ na rzecz dzieci wojny ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 32  The Oversight Board Niezależny od Meta podmiot „Sąd” dla Fb i Instagrama 26 osób powoływanych na 3-letnią kadencję Mogą nawet podważać decyzje Zarządu Meta ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 33  Unijne ramy regulacji moderacji treści online UE – główne ramy regulacji treści online Nielegalna zawartość NOWE akty AVMSD + E-Commerce Directive + p.a = DSA&DMA prawne Treści terrorystyczne Zwalczanie HATE SPEECH pornografii RODO 2016 DSA & DMA Walka z dziecięcej dezinformacją Akt o usługach cyfrowych 2018 – Dyrektywa w sprawie & zwalczania terroryzmu 2019 – dyrektywa Akt o rynkach cyfrowych Rozporządzenie PE i Rady w Dyrektywa PE i Rady z 2011 r. w sprawie zapobiegania sprawie zwalczania 2016 - Kodeks dot. mowy w sprawie praw rozpowszechnianiu w internecie niegodziwego traktowania w nienawiści w internecie autorskich na treści o charakterze celach seksualnych i jednolitym rynku terrorystycznym/COM(2018)640 wykorzystywania seksualnego + AVMSD (art. 28b) AI Act dzieci oraz pornografii dziecięcej cyfrowym + AVMSD (art. 28b) + AVMSD {art. 28b) 2018 - Kodeks dot. EMFA zwalczania dezinformacji ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 34 Co z prywatnością online? Stanowisko UE bardzo konsekwentne ✓Ochrona danych osobowych jest prawem podstawowym w Unii, a prywatność stanowi integralną część ludzkiej godności i wolności osobistej ✓„„Ktokolwiek – jakakolwiek firma – działa na terytorium Europy i wykorzystuje prywatne dane Europejczyków, będzie musiał się do nich (nowych regulacji) stosować.” [Viviane Reding, była wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej ▪ W 2016 r. rozporządzenie o ochronie danych osobowych [RODO -weszło w życie w 2018 r.] ▪ Utworzono Europejską Radę Ochrony Danych W Internecie nikt ▪ skład wchodzą przewodniczący krajowych organów ochrony danych każdego nie wie, że jesteś z państw członkowskich oraz Europejski Inspektor Ochrony Danych (EIOD) psem. („New Yorker” Peter Steiner, 1993) ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 35  RODO – ważne przepisy Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 Prawo do usunięcia danych – art. 17 Zgoda jest niezbędna, aby możliwe było („prawo do bycia zapomnianym”) przechowywanie lub ponowne wykorzystywanie danych osobowych; po jej wycofaniu zgody przedsiębiorstwo lub organizacja nie mogą dłużej 1. Osoba, której dane dotyczą, ma prawo żądania wykorzystywać danych osobowych od administratora niezwłocznego usunięcia dotyczących jej danych osobowych, a Przepływ danych poza granice UE administrator ma obowiązek bez zbędnej zwłoki RODO ma zastosowanie do przetwarzania danych usunąć dane osobowe, niezależnie od tego, czy przetwarzanie odbywa się w jeżeli zachodzi jedna z następujących okoliczności: Unii. a) dane osobowe nie są już niezbędne do celów, w Oznacza to objęcie przepisami przedsiębiorstw i których zostały zebrane… organizacji (publicznych i prywatnych) spoza Unii, w b) osoba, której dane dotyczą, cofnęła zgodę… tym platformy, które oferują towary i usługi w UE c) osoba, której dane dotyczą, wnosi sprzeciw … d) dane osobowe były przetwarzane niezgodnie z prawem… ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 36  Faecbook, dane użytkowników i wybory prezydenckie w USA? Wybory 2016 → Fb oskarżony Afera Cambridge Analytica Dlaczego jest dane osobowe 87 mln użytkowników tak ważna? wykorzystane do mikrotargetowania potencjalnych wyborców przez sztab Trumpa Manipulacje w niewinnej formie – quiz This is your digital life udział około 270 tys. osób, które potwierdzając zgody, udostępniały nie tylko swoje dane, ale też informacje na temat zachowań znajomych ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 37  Ochrona małoletnich Dziecko w sieci - Posiadanie dostępu do telefonu jest dla dziecka niczym Paryż nocą: możesz spotkać niewłaściwe osoby, zobaczyć ultraszokujące obrazy, zostać wykorzystany… Żaden rodzic nie zostawiłby ośmiolatka samego w Paryżu. Dorośli muszą chronić swoje dzieci także w świecie cyfrowym – dr Caroline Rouen-Mallet, specjalistka marketingu społecznego na Uniwersytecie w Rouen - Musimy pozwolić rodzicom odzyskać realny zasięg ich władzy rodzicielskiej także na portalach społecznościowych - Justine Atlan, dyrektorka stowarzyszenia e-Enfance, ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 38  Ramy prawne bezpiecznego internetu dla dzieci w Europie ▪ Akty prawne:.min. Konwencje Rady Europy: w sprawie cyberprzestępczości (2001) oraz w sprawie ochrony dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych (2007); dyrektywa UE z 2011 r. w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej; ▪ dyrektywa audiowizualna AVMSD ▪ Bezpieczny Internet Plus (Safer Internet Plus) we współpracy z branżą dostawów usług internetowych Np. gier video - Komunikat KE w sprawie gier video (Communication on protection of consumers, in particular minors, in respect of the use of video games) ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 39  Francja – Zgromadzenie Narodowe 2 marca 2023 r. przegłosowało niemalże jednomyślnie prawo o ustanowieniu Francja ogranicza cyfrowej dojrzałości oraz zwalczaniu nienawiści w sieci Konto na TikToku czy Snapchacie dla nastolatków 13- 15 lat dzieciom dostęp do będzie wymagać zgody rodziców, poniżej 13. będzie to mediów niemożliwe, niezależnie od ich opinii. społecznościowych Media społecznościowe będą musiały wdrożyć w życie rozwiązania techniczne, by skutecznie to weryfikować. W razie uchybień firmom grozi kara w wysokości 1% światowych obrotów By ograniczyć zjawisko sharentingu - nieograniczonego dysponowania zdjęciami dzieci w sieci przez rodziców – 6 marca 2023 r. parlament wprowadził do kodeksu cywilnego pojęcie życia prywatnego dzieci. Jednym z obowiązków rodziców ma być odtąd zagwarantowanie poszanowania praw dziecka do swojego wizerunku. A w przypadku poważnych nadużyć sędzia będzie mógł powierzyć prawa do wizerunku dziecka komuś innemu niż jego prawni opiekunowie. ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 40  UE – „twarde prawo” dla nowych gatekeeperów Akty o usługach i rynkach cyfrowych [DSA & DMA] EMFA i AI Act ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 41  Nowe regulacje mediów w UE - 2021 r. – uchwalenie DSA i DMA --> Akt o usługach cyfrowych (DSA – Digital Services Act) i akt o rynkach cyfrowych (DMA – Digital Markets Act) 2023 r. - AI Act; wejście w życie 2023/24] - 2021 r. – AI Act → Rozporządzenie PE i Rady ustanawiające zharmonizowane przepisy dotyczące sztucznej inteligencji (akt w sprawie sztucznej inteligencji) - 2024 r. – EMFA [European Media Freedom Act] czyli Europejski akt o wolności mediów [będzie obowiązywał w pełni od 8 sierpnia 2025 r., część przepisów wchodzi w życie już w lutym] ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 42 DSA i DMA czyli unijne „Przełomowe przepisy dotyczące prawo dla nowych dużych platform internetowych, gatekeeperów które stworzą bezpieczniejsze, sprawiedliwsze i bardziej przejrzyste środowisko online” - 2021 r. – uchwalenie DSA i DMA - wejście w życie 2023/24 ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 43  Czym są i kogo obowiązują DSA i DMA? Akt o usługach cyfrowych (DSA – Digital Services Act) i Filar I - czyli DSA - ma chronić prawa użytkowników i użytkowniczek Internetu akt o rynkach cyfrowych (DMA – Digital Markets Act) to rozporządzenia stanowiące Ma zastosowanie do wszystkich pośredników i platform internetowych w dwa filary unijnej reformy UE, na przykład internetowych platform handlowych, sieci społecznościowych, platform udostępniania treści, sklepów z aplikacjami Nakładają na firmy cyfrowe w całej UE oraz internetowych platform podróży i zakwaterowania. odpowiedzialność za treści zamieszczane na Filar II – DMA – obejmie cybergigantów, czyli grupę ich platformach w celu tworzenia węższą niż wielkie platformy ujęte w DSA bezpieczniejszego środowiska internetowego wyśrubowane kryteria → firma musi mieć ugruntowaną pozycję i znaczący wpływ na europejski rynek, o czym mają decydować m.in. jej roczny obrót, wartość kapitalizacji, liczba państw, w których świadczy usługi, czy liczba użytkowników. ograniczenie dominacji największych graczy w sieci, stworzenie warunków dla uczciwej konkurencji w sieci oraz ukrócenie nieuczciwych praktyk ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 44  Lista Komisji Europejskiej – podmioty które mają co najmniej 45 mln aktywnych użytkowników miesięcznie VLOPs tzw. VLOPs [Very Large Online Platforms] czyli bardzo duże platformy internetowe i wyszukiwarki internetowe [tzw. Very Large & VLOSEs Online Engines - VLOSEs], Na liście znalazły się serwisy, z Lista jest poszerzana sukcesywnie o nowe platformy których praktycznie wszyscy społecznościowe, handlowe, aplikacje* korzystają, czy to komunikując się ze 1) AliExpress, 2) Amazon, 3) Apple, 4) Booking.com, 5) Aylo Freesites sobą, czy robiąc zakupy. „Z wielką skalą wiąże się wielka [Pornhub] 6) Booking.com, 7) Google Ireland [Goole Search, Google odpowiedzialność” – komisarz UE Play, Google Map, Google Shopping, Youtube] 8) Infinite Styles [Shein], ds. rynku wewnętrznego Thierry 9) LinkedIn Ireland, 10) Meta [Facebook,Instagram], 12) Microsoft Breton. [Bing], 13) NKL Ass. [XNXX], 14) Pinterest, 15) Snapchat, 16) Technius [Stripchat], 17) TiktTok, 18) Twitter Co. [X], 17) Whaleco [Temu], 18) WebGroup Czech [Xvideos], 19) Wikimedia Foundation, 20) Zalando *Stan na 19.11. 2024, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/list-designated-vlops-and-vloses ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 45  DSA & DMA - cele Korzyści i cele: → Dla odbiorców/konsumentów Lepsza ochrona praw podstawowych Mniejsze ryzyko trafienia na nielegalne usługi czy treści →Dla dostawców usług - pewność prawa, harmonizacja przepisów → Społeczne zyski Większa demokratyczna kontrola i nadzór nad platformami systemowymi Mniejsze ryzyko pod względem manipulacji lub dezinformacji →Dla platform w zakresie treści: większa odpowiedzialność i transparentność ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 46  Co DSA i DMA oznaczają w praktyce? DSA – lepsze warunki dla użytkowników DMA – kwestie rynkowe, uczciwe warunki konkurencji narzuca jaśniejsze i bardziej spójne zasady moderacji treści utrudnia wykorzystanie dominującej pozycji do zakazuje wykorzystywania manipulacyjnych interfejsów promowania własnych usług wprowadza ograniczenia dla śledzącej reklamy Bardzo duże platformy internetowe (VLOP) i wyszukiwarki (VLOSE) muszą spełniać szereg zwiększa przejrzystość działania algorytmów obowiązków, takich jak: rekomendacyjnych, odpowiedzialnych za dobór treści wyświetlanych użytkownikom przeprowadzanie ocen ryzyka; wprowadza zasady ochrony konsumentów na platformach wprowadzenie środków ograniczających ryzyko; zakupowych zapewnienie łatwej do odczytania i wielojęzycznej wprowadza wymóg pisania regulaminów prostym wersji ich warunków; językiem wprowadzenie mechanizmu reagowania kryzysowego; ustala reguły współpracy firm internetowych z organami utworzenie publicznego repozytorium reklam ścigania. wykorzystywanych w ich usługach. ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 47 Dziękuję za uwagę! Zapraszam na kolejny wykład… ESM-Aksjologia_2024- prof. Alicja Jaskiernia 48