Warunki Utrzymania Zwierząt Laboratoryjnych — PDF

WARUNKI UTRZYMANIA ZWIERZĄT LABORATORYJNYCH  WARUNKI UTRZYMANIA Pomieszczenia i wyposażenie, w których przebywają zwierzęta laboratoryjne muszą spełniać pewne kryteria zapewniające właściwe dla danego gatunku warunki utrzymania. Reguluje to : Ustawa z 15 stycznia 2015...

WARUNKI UTRZYMANIA ZWIERZĄT LABORATORYJNYCH  WARUNKI UTRZYMANIA Pomieszczenia i wyposażenie, w których przebywają zwierzęta laboratoryjne muszą spełniać pewne kryteria zapewniające właściwe dla danego gatunku warunki utrzymania. Reguluje to : Ustawa z 15 stycznia 2015 o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych (Dz. U. z 26 lutego 2015 poz. 266) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 10 marca 2006 w sprawie szczegółowych warunków utrzymania zwierząt laboratoryjnych w jednostkach doświadczalnych, jednostkach hodowlanych i u dostawców. (Dz. U. nr 50 poz. 368)  DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych załącznik III Wymogi dotyczące ośrodków oraz trzymania zwierząt i opieki nad nimi POMIESZCZENIA DO UTRZYMANIA ZWIERZĄT 1. Obiekty fizyczne, które zapewniają otoczenie uwzględniające potrzeby fizjologiczne i etologiczne trzymanych gatunków; zaprojektowane tak, aby uniemożliwiały dostęp osób trzecich oraz wtargnięcie lub ucieczkę zwierząt. 2. Ośrodki posiadają program regularnego i skutecznego czyszczenia pomieszczeń oraz zachowują odpowiednie normy sanitarne, są poddawane konserwacji i naprawie 3. Powierzchnie ścian i podłóg wykonane z materiałów odpornych na ciężkie uszkodzenia mechaniczne powodowane przez zwierzęta oraz procesy czyszczenia. 4. Gatunków niezgodnych (drapieżników i ich ofiar) oraz zwierząt wymagających różnych warunków środowiskowych nie należy trzymać w tym samym pomieszczeniu. W przypadku drapieżników i ich ofiar, zwierzęta te nie mogą mieć kontaktu wzrokowego, zapachowego lub głosowego.  DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych załącznik III Wymogi dotyczące ośrodków oraz trzymania zwierząt i opieki nad nimi POMIESZCZENIA DO WYKONYWANIA OGÓLNYCH I SPECJALISTYCZNYCH PROCEDUR 1. Ośrodki posiadają pomieszczenia do wykonywania prostych procedur ogólnych i specjalistycznych. 2. Ośrodki posiadają pomieszczenia do odizolowania nowo pozyskanych zwierząt (kwarantanna) 3. Ośrodki posiadają pomieszczenia do odizolowania zwierząt chorych lub rannych (izolatka) POMIESZCZENIA TECHNICZNE 1. Pomieszczenia techniczne, m.in. pomieszczenia magazynowe (ściółka i pasza), strefa przeznaczona do czyszczenia i mycia (strefa czysta i brudna), pomieszczenia do składowania i bezpiecznej utylizacji zwłok i odpadów zwierzęcych  DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych załącznik III Wymogi dotyczące ośrodków oraz trzymania zwierząt i opieki nad nimi Warunki bytowania i ich kontrola 1. Izolacja, ogrzewanie i wentylacja pomieszczeń do utrzymania zwierząt zapewniają utrzymanie obiegu powietrza, poziomu kurzu i stężenia gazów w granicach nieszkodliwych dla przetrzymywanych zwierząt. Temperatura oraz wilgotność względna w pomieszczeniach dla zwierząt są odpowiednie dla przebywających w nich gatunków i grup wiekowych, codziennie mierzona i zapisywana. 2. Oświetlenie - w przypadku gdy dostęp światła naturalnego nie zapewnia właściwego cyklu dzień/noc, zapewnia się kontrolowane oświetlenie w celu zaspokojenia biologicznych potrzeb zwierząt i zagwarantowania odpowiednich warunków pracy personelowi. Zapewnia się regularne cykle i intensywność oświetlenia odpowiednie dla danego gatunku. W przypadku utrzymywania zwierząt albinotycznych należy dostosować oświetlenie do ich wrażliwości na światło. 3. Hałas – poziom hałasu, w tym ultradźwięków, nie może negatywnie oddziaływać na dobrostan zwierząt 4. Systemy alarmowe – systemy grzewcze i wentylacyjne zaopatrzone w systemy alarmowe, instrukcje postępowania w sytuacjach awaryjnych  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 10 marca 2006 w sprawie szczegółowych warunków utrzymania zwierząt laboratoryjnych w jednostkach doświadczalnych, jednostkach hodowlanych i u dostawców. (Dz. U. nr 50 poz. 368)  DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych załącznik III Wymogi dotyczące ośrodków oraz trzymania zwierząt i opieki nad nimi Opieka nad zwierzętami Stan zdrowotny – utrzymanie odpowiedniego stanu zdrowotnego gwarantującego spełnienie warunków dobrostanu zwierząt i wymogów naukowych. Regularne monitorowanie stanu zdrowia, program monitorowania zagrożeń mikrobiologicznych oraz plany działania w sytuacjach pogorszenia się stanu zdrowotnego, określenie parametrów zdrowotnych oraz procedur wprowadzania nowych zwierząt do obiektu. Zwierzęta są kontrolowane co najmniej raz dziennie. Trzymanie zwierząt i urozmaicanie warunków bytowania Stałe grupy społeczne (z wyjątkiem zwierząt samotniczych) Zapewnienie odpowiedniej przestrzeni życiowej o wystarczającym poziomie zróżnicowania umożliwiającym im realizacje zachowań naturalnych z uwzględnieniem potrzeb charakterystycznych dla danego gatunku Pomieszczenia dla zwierząt wykonane w sposób zapobiegający okaleczeniu zwierząt, z materiałów odpornych na techniki czyszczenia i odkażania, konstrukcja podłóg jest odpowiednia dla danego gatunku i wieku zwierząt, pozwala na łatwe usuwanie odchodów  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 10 marca 2006 w sprawie szczegółowych warunków utrzymania zwierząt laboratoryjnych w jednostkach doświadczalnych, jednostkach hodowlanych i u dostawców. (Dz. U. nr 50 poz. 368) Klatki  Wzbogacanie środowiska Platformy wypoczynkowe Klocki do ścierania zębów Tunele dla gryzoni Kryjówki Zabawki dźwiękowe  Opisy na klatkach 1. Liczba zwierząt, szczep, stado, gatunek 2. Data przyjęcia 3. Nazwisko eksperymentatora/kontakt 4. Nr zgody LKE 5. Daty zabiegów 6. Data likwidacji 7. Źródło finansowania  DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych załącznik III Wymogi dotyczące ośrodków oraz trzymania zwierząt i opieki nad nimi Karmienie Forma, zawartość i sposób podawania karmy odpowiadają potrzebom żywieniowym i behawioralnym zwierząt. Karma dla zwierząt musi być smaczna i nieskażona. Pakowanie, transport i przechowywanie powinny być przeprowadzone w sposób zapobiegający skażeniu, zepsuciu lub uszkodzeniu pożywienia. Regularne czyszczenie pojemników na paszę. Każde zwierzę ma swobodny dostęp do pożywienia oraz odpowiednią przestrzeń ograniczającą rywalizację o pożywienie. Woda Każde zwierzę ma ciągły dostęp do nieskażonej wody pitnej. Regularna kontrola sprawności poideł, ich serwis i mycie w celu uniknięcia wypadków. Miejsca wypoczynku i snu Zapewnia się materiały ściółkowe lub stanowiska legowiskowe odpowiednie dla gatunku, łącznie z materiałami do budowy gniazd lub stanowiskami rozrodczymi dla zwierząt hodowlanych. Pomieszczenia dla zwierząt, odpowiednio do potrzeb gatunku, wyposaża się w solidne i wygodne miejsce odpoczynku dla wszystkich zwierząt. Wszystkie miejsca snu są utrzymywane w suchości i czystości.  DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych załącznik III Wymogi dotyczące ośrodków oraz trzymania zwierząt i opieki nad nimi Średnie dzienne zapotrzebowanie na wodę i paszę  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 10 marca 2006 w sprawie szczegółowych warunków utrzymania zwierząt laboratoryjnych w jednostkach doświadczalnych, jednostkach hodowlanych i u dostawców. (Dz. U. nr 50 poz. 368)  Myszy DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych Załącznik III Wymogi dotyczące ośrodków oraz trzymania zwierząt i opieki nad nimi Sekcja B  Materiał: poliwęglan, przezroczysty Wys. 140 mm Wymiary – góra: dł. 252 mm x szer. 167 mm Powierzchnia podłogi: 375 cm2 KLATKA TYPU 2 Myszy: do 20 g – 6 szt. 20 g do 25 g – 5 szt. 25 g do 30 g – 4 szt. ponad 30 g – 3 szt. Szczury KLASYFIKACJA DOTKLIWOŚCI PROCEDUR Załącznik VIII  Załącznik VIII Dotkliwość danej procedury określa się przez określenie intensywności bólu, cierpienia, dystresu lub trwałego uszkodzenia, na które dane zwierzę może być narażone podczas jej wykonywania. Terminalne, bez odzyskania przytomności przez zwierzę Procedury wykonywane całkowicie w znieczuleniu ogólnym, po których zwierzę nie odzyskuje przytomności, Łagodne Procedury wykonywane na zwierzętach, w wyniku których zwierzęta mogą doświadczać krótkotrwałego łagodnego bólu, cierpienia lub dystresu, jak również procedury bez istotnego niekorzystnego oddziaływania na dobrostan lub ogólny stan zwierząt Umiarkowane Procedury wykonywane na zwierzętach, w wyniku których zwierzęta mogą doświadczać krótkotrwałego umiarkowanego bólu, cierpienia lub dystresu lub długotrwałego łagodnego bólu, cierpienia lub dystresu, jak również procedury, które mogą powodować umiarkowane niekorzystne oddziaływanie na dobrostan lub ogólny stan zwierząt Dotkliwe Procedury wykonywane na zwierzętach, w wyniku których zwierzęta mogą doświadczać dotkliwego bólu, cierpienia lub dystresu lub długotrwałego umiarkowanego bólu, cierpienia lub dystresu, jak również procedury, które mogą powodować dotkliwe niekorzystne oddziaływanie na dobrostan lub ogólny stan zwierząt  Klasyfikacja dotkliwości procedur 1. Przy określaniu dotkliwości procedur bierze się pod uwagę wszelkie interwencje lub manipulacje dokonywane na zwierzęciu w ramach określonej procedury. Kategoria dotkliwości opiera się na najbardziej dotkliwych skutkach. 2. Przy przypisywaniu procedury do określonej kategorii uwzględnia się rodzaj procedury oraz takie czynniki jak: Rodzaj manipulacji, oswojenie z eksperymentatorem; Charakter bólu cierpienia, dystresu lub trwałego uszkodzenia spowodowanego przez procedurę, a także ich natężenie, czas trwania, częstotliwość oraz wielorakość stosowanych technik, Skumulowane cierpienie w wyniku danej procedury, Uniemożliwienie naturalnych zachowań, w tym ograniczenia wobec standardów trzymania, hodowli i opieki. Metody uśmiercania  Definicja śmierci 1968 r. - zastąpienie „śmierci na skutek ustania czynności serca” na „śmierć mózgową” (Światowe Stowarzyszenie Lekarzy, Sydney) Efekt śmierci mózgowej potwierdza: -brak reakcji na bodźce -brak samoistnego lub będącego reakcją na bodźce ruchu mięśni -nieobecność samoistnego oddychania -brak odruchów pnia mózgu i głębokich odruchów ścięgnistych Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzenia trwałego i nieodwracalnego ustania czynności mózgu „Śmierć jest zjawiskiem zdysocjowanym. Oznacza to, że śmierć ogarnia tkanki i układy w różnym czasie. Powoduje to dezintegrację ustroju jako całości funkcjonalnej i kolejne, trwałe wypadanie poszczególnych funkcji w różnej sekwencji czasowej....”  Zasady eutanazji Stosowane metody eutanazji powinny: minimalizować odczuwanie bólu, jak najszybciej doprowadzić do osiągnięcia stanu nieprzytomności i śmierci, ograniczyć do minimum niepokój i stres zwierząt być dostosowane do wieku, gatunku, stanu zdrowia zwierzęcia i prowadzonego doświadczenia Być skuteczne, powtarzalne, łatwe do wykonania, bezpieczne dla personelu  Uśmiercanie zwierząt laboratoryjnych i innych doświadczalnych Art. 16. Ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych 1. W przypadku podjęcia decyzji o uśmierceniu zwierzęcia wykorzystanego w procedurze, zwierzę uśmierca osoba posiadająca kwalifikacje określone w art. 21 ust. 3 pkt 2, wyłącznie przy zastosowaniu metod określonych w załączniku nr IV do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych Kwalifikacje osób uśmiercających zwierzęta (art. 21 ust. 3 pkt 2) a) ma wykształcenie co najmniej zasadnicze zawodowe lub średnie, b) odbyła szkolenie w zakresie metod uśmiercania zwierząt wykorzystywanych w procedurach, c) odbyła 3-miesięczną praktykę w zakresie wykonywania czynności związanych z uśmiercaniem zwierząt wykorzystywanych w procedurach, pod nadzorem lekarza weterynarii lub osoby, która przeprowadza uśmiercanie w ośrodku użytkownika.  Uśmiercanie zwierząt laboratoryjnych i innych doświadczalnych Art. 6. 1. Procedury planuje się i wykonuje tak, aby uniknąć w ich wyniku śmierci zwierząt, z tym że w przypadku gdy stan zdrowia zwierząt wykorzystywanych w procedurze wskazuje na ich nieuchronnie zbliżającą się śmierć – zwierzęta te uśmierca się (wczesne i humanitarne zakończenie procedury). 2. W przypadku gdy uniknięcie śmierci zwierząt w wyniku procedury jest niemożliwe – procedurę planuje się i wykonuje tak, aby prowadziła do śmierci jak najmniejszej liczby wykorzystywanych zwierząt i skraca się do minimum okres oraz intensywność cierpienia tych zwierząt.  Wczesne i humanitarne zakończenie procedury Art. 11 ust. 2 Po zakończeniu procedury lekarz weterynarii podejmuje decyzję o: 1) pozostawieniu wykorzystanego zwierzęcia przy życiu albo 2) uśmierceniu wykorzystanego zwierzęcia – w przypadku gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że po zakończeniu doświadczenia u tego zwierzęcia wystąpi trwałe uszkodzenie organizmu lub będzie ono odczuwać nadal dotkliwy lub umiarkowany ból, cierpienie i dystres.  DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych Art. 6. - Zwierzęta mają być uśmiercane z ograniczeniem do minimum bólu, cierpienia i dystresu; - zwierzęta mają być uśmiercane przez właściwe osoby w ośrodku hodowcy, dostawcy lub użytkownika; - W odniesieniu do zwierząt objętych załącznikiem IV stosuje się odpowiednią metodę uśmiercania określoną w tym załączniku; - Odstępstwa od metod zawartych w załączniku IV mogą zostać ustalone pod warunkiem, że na podstawie dowodów naukowych zostanie uznane, iż metoda ta jest równie humanitarna, lub jeżeli na podstawie uzasadnienia naukowego cel procedury nie może zostać osiągnięty przez zastosowanie jednej z metod wymienionych w załączniku IV; - Zwierzę może zostać uśmiercone poza ośrodkiem i metodą nie wymienioną w załączniku IV w nagłych okolicznościach ze względu na jego dobrostan, zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt lub środowisko.  1)Stosować, 8) Stosowaćwwyłącznie ZAŁĄCZNIK IV odpowiednich w przypadku gryzoni o METODY UŚMIERCANIA ZWIERZĄT przypadkach, po masie ciała poniżej 1 wcześniejszej kg. sedacji 2)Stosować 9) Stosowaćwyłącznie wyłączniew przypadku w przypadku dużych królików o gadów masie ciała poniżej 5 3)Stosować kg. wyłącznie metodą stopniowego 10) Stosować wyłącznie Ketamina, ksylazyna, medetomidyna, butorfanol, pentobarbital napełniania. Nie u nowo narodzonych stosować zwierząt.w przypadku form embrionalnych 11) Stosować i wyłącznie noworodków w przypadkugryzoniptaków o 4)masie Stosować ciała wyłącznie poniżej 250 wg.przypadku ptaków o masie ciała poniżej 1 kg. 12) Stosować Ptaki powyżej wyłącznie, gdy250 g inne podlegają metody nie sedacji. są możliwe. 5)13) Stosować Konieczny wyłącznie jest wspecjalistyczny przypadku gryzoni o sprzęt. masie ciała poniżej 14) Stosować 1 kg. wyłącznie Gryzonie u świń. powyżej 150 g podlegają 15) Metoda sedacji. stoswoana Stosować wyłączniewyłącznie w tereniew przypadku królików o przez doświadczonego masie ciała poniżej 1 kg. strzelca. Króliki powyżej 16) Metoda 150 g stosowana podlegają wyłączniesedacji. przez 7)doświadczonych Stosować wyłącznie wstrzelców przypadku w ptaków terenie,o masie ciałametody gdy inne poniżejnie5 kg. są możliwe.  Instrukcje związane z lekami Ketamina, morfina, pentobarbital, diazepam – leki ścisłego zarachowania !!!! - Osoba odpowiedzialna za przechowywanie i użycie - Dokumentacja rozchodu, rejestracja w Inspektoracie Farmaceutycznym - Przechowywanie w kasie pancernej lub kasetce Inne leki – ksylazyna, butamidor, medetomidyna, atropina - Przechowywane w miejscu niedostępnym dla osób postronnych - Dokumentacja rozchodu - Podlega kontroli Nadzoru Farmaceutycznego Inspekcji Weterynaryjnej  DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych ZAŁĄCZNIK IV METODY UŚMIERCANIA ZWIERZĄT Metody inne niż wymienione w tabeli mogą być używane: a) u nieprzytomnych zwierząt, pod warunkiem że przed śmiercią zwierzę nie odzyska przytomności; b) u zwierząt wykorzystywanych podczas badań w dziedzinie rolnictwa, kiedy cel projektu wymaga, aby zwierzęta były trzymane w warunkach podobnych do warunków, w jakich są trzymane zwierzęta w gospodarstwach komercyjnych; zwierzęta te mogą być uśmiercane zgodnie z wymogami ustanowionymi w załączniku I do rozporządzenia Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania Uśmiercanie zwierząt jest kończone zastosowaniem jednej z metod wymienionych poniżej: a) potwierdzenie trwałego zaniku krążenia; b) zniszczenie mózgu; c) dyslokacja kręgów szyjnych; d) wykrwawienie; e) potwierdzenie początku stężenia pośmiertnego/spadek temperatury ciała