Notatki na temat Unii Europejskiej PDF

1. Źródła informacji (bazy danych) o Unii Europejskiej i prawie unijnym Główne źródła: 1.​ EUR-Lex: Zapewnia dostęp do traktatów, aktów prawnych, dokumentów przygotowawczych, jurysprudencji i Dziennika Urzędowego UE. Kluczowe dla badania prawa pierwotnego i wtórnego. 2.​ Curia....

1. Źródła informacji (bazy danych) o Unii Europejskiej i prawie unijnym Główne źródła: 1.​ EUR-Lex: Zapewnia dostęp do traktatów, aktów prawnych, dokumentów przygotowawczych, jurysprudencji i Dziennika Urzędowego UE. Kluczowe dla badania prawa pierwotnego i wtórnego. 2.​ Curia.europa.eu: Portal Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zawierający informacje o sprawach sądowych i orzecznictwie. 3.​ European Union Open Data Portal: Umożliwia dostęp do danych statystycznych i analitycznych dotyczących działań UE. 4.​ EU Publications Office: Publikacje i raporty na temat działań oraz strategii Unii Europejskiej. 2. Charakter prawny i cele UE (aksjologia). Pojęcie prawa europejskiego (ponadnarodowego) Charakter prawny i cele UE: ​ Cele UE: Promowanie pokoju, wartości UE i dobrobytu jej mieszkańców (Art. 3 TUE). W tym integracja gospodarcza, ochrona praw człowieka, solidarność i sprawiedliwość. ​ Aksjologia: Wartości takie jak demokracja, równość, praworządność i ochrona praw podstawowych (Karta Praw Podstawowych UE). 2.1. Pojęcie organizacji ponadnarodowej: ​ UE jako organizacja ponadnarodowa posiada zdolność do ustanawiania prawa wiążącego dla państw członkowskich oraz ich obywateli, niezależnie od systemów krajowych. 2.2. Podmiotowość prawna UE: ​ Nadana traktatem lizbońskim w 2009 r. ​ UE może zawierać umowy międzynarodowe, być stroną w sporach prawnych i reprezentować się na arenie międzynarodowej. 2.3. Unia Europejska jako podmiot prawa międzynarodowego: ​ Działa w ramach prawa międzynarodowego, uczestniczy w organizacjach globalnych, takich jak WTO, oraz zobowiązuje się do przestrzegania umów międzynarodowych. 3. Geneza i rozwój Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej 3.1. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS): ​ Traktat paryski (1951 r.): Powstanie EWWiS miało na celu wspólną kontrolę przemysłu stalowego i węglowego w celu zapobieżenia konfliktom zbrojnym. ​ Państwa założycielskie: Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg. 3.2. Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG): ​ Traktaty rzymskie (1957 r.): Utworzono wspólny rynek, umożliwiając swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i osób. 3.3. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM): ​ Wspólne badania i rozwój technologii jądrowej w celach pokojowych. 4. Ewolucja integracji europejskiej (traktaty zmieniające, traktaty akcesyjne) Kluczowe traktaty zmieniające: 1.​ Jednolity Akt Europejski (1987): Utworzenie jednolitego rynku. 2.​ Traktat z Maastricht (1993): Powstanie Unii Europejskiej, obywatelstwo UE, przygotowanie do unii walutowej. 3.​ Traktat Amsterdamski (1999): Reforma instytucji, wzmocnienie współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. 4.​ Traktat Nicejski (2003): Przygotowanie instytucji do rozszerzenia UE. 5.​ Traktat Lizboński (2009): Reforma systemu instytucjonalnego, nadanie UE podmiotowości prawnej. Traktaty akcesyjne: ​ Rozszerzenie UE w latach 2004, 2007, 2013 o nowe państwa członkowskie. 5. System instytucjonalny Unii Europejskiej 5.1. Zasada równowagi instytucjonalnej: ​ Art. 13 TUE: Każda instytucja działa w granicach kompetencji określonych traktatami. 5.2. Instytucje UE: 1.​ Rada Europejska: Ustalanie ogólnych priorytetów politycznych. 2.​ Parlament Europejski: Organ prawodawczy, reprezentuje obywateli. 3.​ Rada UE: Decyduje o aktach prawnych i budżecie. 4.​ Komisja Europejska: Inicjatywa legislacyjna, nadzór nad wdrażaniem prawa. 5.​ TSUE: Zapewnia jednolitą interpretację prawa.  6.​ Trybunał Obrachunkowy: Kontrola finansów. 7.​ Komitet Regionów i Komitet Ekonomiczno-Społeczny: Doradztwo i konsultacje. 8.​ Europejski Bank Centralny: Zarządzanie strefą euro. 6. Państwa członkowskie a Unia Europejska Kluczowe zasady współpracy: 1.​ Zasada kompetencji powierzonych: UE działa tylko tam, gdzie państwa członkowskie przekazały jej kompetencje. 2.​ Zasada subsydiarności: UE podejmuje działania tylko wtedy, gdy lepiej osiągnie cele niż państwa członkowskie. 3.​ Zasada proporcjonalności: Działania UE nie powinny wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów. 4.​ Zasada solidarności: Państwa współpracują w duchu lojalności i wzajemnego wsparcia. 7. Źródła prawa Unii Europejskiej Rodzaje aktów prawnych: 1.​ Prawo pierwotne: Traktaty założycielskie i modyfikujące. 2.​ Prawo pochodne: Rozporządzenia (bezpośrednio stosowane), dyrektywy (wymagają implementacji), decyzje (wiążące konkretne podmioty). 8. Stosunek prawa UE do porządków prawnych państw członkowskich ​ Autonomia prawa UE: Stanowi odrębny system prawny. ​ Pierwszeństwo prawa UE: Orzeczenie Costa v. ENEL. ​ Bezpośrednia skuteczność: Orzeczenie Van Gend & Loos. 9. Stosowanie prawa UE przez państwa członkowskie Obowiązki: ​ Transpozycja dyrektyw. ​ Stosowanie i egzekwowanie prawa UE w ramach krajowych systemów prawnych. 10. Sądowa kontrola przestrzegania prawa UE  ​ Skarga o stwierdzenie nieważności (Art. 263 TFUE): Umożliwia unieważnienie wadliwych aktów prawnych. ​ Skarga na naruszenie prawa UE (Art. 258 TFUE): Komisja może oskarżyć państwo o naruszenie zobowiązań traktatowych. 11. Wykładnia prawa UE ​ Kluczowa dla zapewnienia jednolitego stosowania prawa w całej Unii. ​ Trybunał Sprawiedliwości UE wydaje orzeczenia prejudycjalne na wniosek sądów krajowych. 12. Obywatelstwo Unii Europejskiej Prawa obywateli UE: ​ Swobodny przepływ osób, prawo do pracy, nauki, głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych i europejskich. 13. Akty prawne i orzeczenia TSUE Kluczowe dokumenty: ​ Traktaty założycielskie, np. Traktat o UE i Traktat o funkcjonowaniu UE. ​ Kluczowe orzeczenia, np. Costa v. ENEL, Van Gend & Loos. 14. Skargi ​ Skarga o stwierdzenie nieważności: Sprawdzanie legalności aktów UE. ​ Skarga na bezczynność: Obowiązek działania instytucji UE w przypadku zaniedbań. ​ Skarga o odszkodowanie: Rekompensata za szkody wyrządzone przez działania instytucji UE.