COVID-19: Κοινωνικές Αναπαραστάσεις και Ελλάδα

Αντίκτυπος της ταυτότητας στην πολυφασική αναπαράσταση του COVID-19 κατά τη διάρκεια της καραντίνας

• Η εισβολή του κορωνοϊού (COVID-19), ενός άγνωστου φαινομένου, στην καθημερινότητα των ανθρώπων δημιουργεί την ανάγκη εξοικείωσης και επικοινωνίας.
• Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της κατασκευής μιας κοινωνικής αναπαράστασης πολυφασικού χαρακτήρα.
• Η γνωσιακή πολυφασία ορίζεται ως η συνύπαρξη αντιφατικών τρόπων σκέψης που χρησιμοποιούνται από τα κοινωνικά υποκείμενα με βάση την κοινωνική τους ταυτότητα.
• Στόχος της μελέτης είναι να εξετάσει την αναπαράσταση του COVID-19 και τα συναισθήματα που προκλήθηκαν κατά τη διάρκεια της καραντίνας.
• Συγκεκριμένα, 1.560 άνδρες και γυναίκες διαφόρων ηλικιών, κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, θρησκευτικών και πολιτικών πεποιθήσεων έλαβαν μέρος στη μελέτη και απάντησαν σε ερωτηματολόγιο.
• Το ερωτηματολόγιο αφορούσε τη γνωστική πολυφασία και τα συναισθήματα.
• Οι κλίμακες σχετικά με τη γνωστική πολυφασία και τα συναισθήματα αναλύθηκαν με διερευνητική παραγοντική ανάλυση.
• Τα αποτελέσματα έδειξαν τρεις τρόπους σκέψης (επιστημονικός-ιδεολογικός, θρησκευτικός και μαγικός) και δύο συναισθήματα (αρνητικό και θετικό).
• Ένα Μοντέλο Δομικών Εξισώσεων έδειξε, ότι ο επιστημονικός-ιδεολογικός τρόπος σκέψης είναι ο κύριος και συσχετίζεται αρνητικά με τον θρησκευτικό και τον μαγικό.
• Τα συναισθήματα ήταν αμφίσημα και ουδέτερα.
• Υπογραμμίστηκε επίσης ο ρυθμιστικός ρόλος του φύλου, της ηλικίας, του κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, των θρησκευτικών και πολιτικών πεποιθήσεων.

Εισαγωγή

• Ο ιός SARS-CoV-2, της οικογένειας των κορωναϊών, εμφανίστηκε τον Δεκέμβριο του 2019 στην επαρχία Χουμπέι της πόλης Γιουχάν της Κίνας.
• Στις 11 Μαρτίου 2020 κηρύχθηκε ως πανδημία από τον WHO και στην Ελλάδα τα σχολεία έκλεισαν στις 11 Μαρτίου 2020.
• Στις 22 Μαρτίου ανακοινώθηκε απαγόρευση κυκλοφορίας και επιβλήθηκε καθεστώς καραντίνας σε όλη τη χώρα.
• Στις 04 Μαΐου 2020 έγινε άρση της απαγόρευσης κυκλοφορίας.
• Στόχος της έρευνας είναι η μελέτη της πολυφασικής γνωστικο-συναισθηματικής αναπαράστασης της πανδημίας Covid-19.

Θεωρητικό Υπόβαθρο

Κοινωνικές αναπαραστάσεις

• Η θεωρία παραπέμπει στην πρακτική γνώση που κατασκευάζουν οι καθημερινοί άνθρωποι, όταν έρχονται αντιμέτωποι με καθετί καινούριο και ανοίκειο (Moscovici, 1984).
• Όταν ένα νέο κοινωνικό αντικείμενο εισβάλει στην κοινωνική πραγματικότητα, τα κοινωνικά υποκείμενα εξοικειώνονται με αυτό, μειώνοντας το φόβο και την ανασφάλεια.
• Η νόσος Covid-19 είναι απειλητικό γεγονός
• Η επιστημονική γνώση μεταμορφώνεται σε κοινή γνώση, σε έναν τρόπο σκέψης, μια επικοινωνιακή γλώσσα με καθημερινές πρακτικές (Moscovici, 1961/1976, 2001).
• Το αναπαραστασιακό προϊόν εξαρτάται από την επικέντρωση και την αντικειμενοποίηση
• Ο Doise (1992) προτείνει τριών ειδών επικεντρώσεις: την ψυχολογική, την κοινωνιολογική και την κοινωνιοψυχολογική.
• Η ψυχολογική επικέντρωση συνδέεται με τα ατομικά χαρακτηριστικά, η κοινωνιολογική επικέντρωση αφορά την κοινωνική θέση των ατόμων.
• Η κοινωνιο-ψυχολογική επικέντρωση παραπέμπει στο σύστημα αξιών και ιδεολογικών καταβολών.
• Η ένταξη του άγνωστου σε κάτι ήδη γνωστό εξαρτάται από την ταυτότητα των κοινωνικών υποκειμένων (Breakwell, 2015 Moscovici, 1961/1976).
• Το περιεχόμενο καθορίζεται από τις ποιοτικές και ποσοτικές πληροφορίες
• Στη στάση απέναντι, δηλαδή τα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα που εγείρει + από τον τρόπο που τα στοιχεία οργανώνονται με βάση τη σημασία τους.

Γνωστική πολυφασία

• Ή σκέψη του κοινού νου συχνά έχει αντιφατικές έννοιες.
• Είναι η συνύπαρξη τρόπων σκέψης/συναισθημάτων συνυπάρχουν/συμμετέχουν, συμβάλλοντας στην κατασκευή νοήματος, δηλαδή, την εξήγηση όσων συμβαίνουν στο περιβάλλον.
• Τα άτομα/ομάδες τείνουν να χρησιμοποιούν διαφορετικές λογικές, ανάλογα με τη συνθήκη + τα ενδιαφέροντά τους.
• Στην ανθρώπινη σκέψη → γνώση, συνυπάρχουν διαφορετικές μορφές (επιστήμη, θρησκεία, τέχνη κ.α.), επιτρέποντας την προσαρμογή στο πλαίσιο, & επικοινωνία γνωστικών συστημάτων, ώστε να ικανοποιηθούν ανάγκες/ξεπεραστούν εμπόδια/=στόχων
• Παρελθοντικές αναπαραστάσεις έχουν πολλές φωνές.
• Οι πολυνησικές πηγές επιλέγονται/απωθούνται ανάλογα με τις ταυτοτικές ανάγκες.
• Είναι αποτέλεσμα περιορισμένης γνωστικής επεξεργασίας.
• Δεν θεωρούνται γνωστικά σφάλματα, εφόσον εκφράζουν τις σχέσεις μεταξύ των κοινωνικών αναπαραστάσεων, του πολιτ. πλαισίου, και της ταυτότητας (Jovchelovitch & Priego-Hernandez, 2015 Wagner et al., 2000).
• Αυτό επιτρέπει στα κοινωνικά υποκείμενα να κατασκευάσουν νοήματα. Η πρακτική σκέψη του κοινού νου δεν υστερεί της επιστημονικής/λογικής (Jovchelovitch, 2007).
• Ως γνωστική πολυφασία, μπορούν να αντιμετωπιστούν διαλ ήμματα/αντιφάσεις, τονίζει η Friling (2012).
• Ο Moscovici (1991/2014) προτείνει τρόπους καναόλτβσης του κοινωνικού γίγνεσθαι: τον επιστημονικό, ιδεολογικό, θρησκευτικό και μαγικό.
• Ο συγγραφέας ορίζει την γνωστική πολυφασία ως ένα συνεχές που στο ένα άκρο έχει ο ορθολογισμός, η λογική/ επιστήμη και στο άλλο, οι υποκειμενικότητες, προκαταλήψεις/δεισιδαιμονίας (άτομα, πεποιθήσεις).

Προβληματισμοί

• Σύμφωνα με τους Apostolidis, Santos και Kalampalikis (2020) η νόσος Covid-19 από ιατρικό αντικείμενο εξελίχθηκε σε κοινωνικό αντικείμενο, επηρεάζοντας σε πολλαπλά επίπεδα την καθημερινότητα.
• Η πολιτική της «κοινωνικής αποστασιοποίησης» περιορίζει τις ανθρώπινες σχέσεις και επαφές.
• Η συνθήκη δημιουργεί ένα αίσθημα αβεβαιότητας.
• Η μελέτη διερευνά τον τρόπο με τον οποίο αναπαρίσταται και βιώνεται συναισθηματικά η πανδημία Covid-19, κατά την πρώτη καραντίνα του 2020 στην Ελλάδα.
• Σκοπός είναι η αναγνώριση τρόπων σκέψης και συναισθημάτων που επιλέγονται για την οικειοποίηση.

Μεθοδολογία

Συμμετέχοντες

• 313 άνδρες και 1.247 γυναίκες συμμετείχαν στην έρευνα.
• 413 άτομα ήταν ηλικίας 18-24 ετών, 541 άτομα ηλικίας 25-34 ετών, 419 και 187 άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
• Ήταν Έλληνες και απάντησαν σε ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο.

Μετρήσεις

• Η ενότητα του ερωτηματολογίου αφορούσε στοιχεία που κατέγραφαν την ταυτότητα των συμμετεχόντων όπως φύλο και ηλικία.
• Τόσο οι προτάσεις όσο και τα συναισθήματα αντλήθηκαν από πιλοτικές διαδικτυακές συνεντεύξεις που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια της καραντίνας.

Διαδικασία

• Για την δημιουργία κλειστού ερωτηματολογίου έγινε αρχικά μία πιλοτική έρευνα σε 30 άτομα.
• Στις ομάδες του Facebook διοχετεύτηκε το ερωτηματολόγιο
• Στόχος ήταν η προσέγγιση σε μεγάλο αριθμό ατόμων με διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά.

Κοινωνιολογικές μεταβλητές

• Πρόκειται για το φύλο, την ηλικία , το μορφωτικό, το επαγγελματικό και το οικονομικό επίπεδο.
• Προτείνονταν έξι ηλικιακές ομάδες.
• Το μορφωτικό επίπεδο κατηγοριοποιήθηκε σε χαμηλό, μεσαίο και υψηλό.
• Στο επαγγελματικό επίπεδο: χαμηλό, μεσαίο και υψηλό.
• Στο οικονομικό επίπεδο: χαμηλό μεσαίο και υψηλό.

Επικοινωνιακές μεταβλητές

• Η Πολιτική αυτοτοποθέτηση των συμμετεχόντων, αυτή μετρήθηκε σε μία επταβάθμια κλίμακα τύπου Likert, (Επταβάθμη κλίμακα) (Όπου η επταβάθμια κλίμακα είναι το άκρο αριστερά).
• Για την θρησκευτική ταυτότητα των συμμετεχόντων, 1.022 άτομα δήλωσαν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, άλλοι δήλωσαν άθρησκοι κτλ

Επεξεργασία των δεδομένων

• Για τον έλεγχο των ερευνητικών υποθέσεων χρησιμοποιήθηκε ένα μοντέλο δομικών εξισώσεων - SEM , όπου ως επιβεβαιωτική παραγοντική ανάλυση και πολλαπλής υποχώρησης, είναι κατάλληλο για τις αιτιώδεις.
• Για τον έλεγχο των υποθέσεων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό λογισμικό AMOSV21

Αποτελέσματα

• Τα αποτελέσματα από την εφαρμογή του μοντέλου SEM στα δεδομένα παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 1.
• Στην ουσία είναι ένα μοντέλο συνιστούμενο από το Μοντέλο Μέτρησης και το Δομικό Μοντέλο.
• Το τελικό μοντέλο εμφανίζει πολύ ικανοποιητική προσαρμογή στα εμπειρικά δεδομένα.

Συζήτηση

• Στόχος της παρούσας έρευνας ήταν η μελέτη της κοινωνικής αναπαράστασης του Covid-19 και η επίδραση της ταυτότητας των ερωτώμενων σε αυτή.
• Κυρίως αναπαραριστάται κυρίως με επιστημονικό-ιδεολογικό τρόπο
• Ο αρνητικός συσχετισμός μεταξύ του επιστημονικο-ιδεολογικού τρόπου σκέψης με τον θρησκευτικό και τον μαγικό και Ενδεχομένως μπορεί να ερμηνεύεται από μέρος της θέση τη θρησκευτικής κοινότητας σύμφωνα με την οποία αμφισβητείται η ύπαρξη του ιού, αλλά αλλά και και και τον κίνδυνο αποτρέπει τις θρησκευτικές πρακτικές
• Η γνωστική πολυφασία ίσως εδυναμώνει την υπόθεση στην γνωστική αντίληψη
• Όπως αναφέρουν οι Wagner et al.,ο παραδοσιακός τρόπος σκέψης συνεπικουρεί τον επιστημονικό στην κατανόηση του ανοίκειου και το φαινόμενο φαίνεται αδιανόητο.
• Πολυφασία: συναισθήματα ήπια τα δυο συναισθήματα, αδιαφοροποίητα
• Τα άτομα που πολιτικά αυτοτοποθετούνται προς την αριστερά, κατασκευαζουν τον Covid-19 (με λιτή θρησκευτική δομή)., και εκφοράζεται περισσότερο το συναίσθημα.
• Όσοι ούτε δεξιά, εκφράζουν περισσότερα περισσότερο αισθημα και θετικό συναίσθημα Διαβαστε περισσοτερα στο κείμενο.

Εξετάζονται οι κοινωνικές αναπαραστάσεις για την COVID-19 και η επιρροή τους στην ψυχολογική κατάσταση των Ελλήνων κατά την καραντίνα. Αναλύεται ο ρόλος της γνωστικής και συναισθηματικής πολυφασίας στην αντιμετώπιση της πανδημίας, καθώς και η σύνδεση με την ταυτότητα.