Covid-19: Κοινωνικές Αναπαραστάσεις

Ορισμός και Εισαγωγή

• Η έρευνα πραγματεύεται την πολυφασική αναπαράσταση της πανδημίας Covid-19 κατά την πρώτη καραντίνα (Μάρτιος-Μάιος 2020) στην Ελλάδα.
• Σκοπός είναι η μελέτη των γνωστικών και συναισθηματικών τρόπων με τους οποίους οι άνθρωποι προσέγγισαν την πανδημία, καθώς και η επίδραση της ταυτότητάς τους στην κατασκευή αυτής της αναπαράστασης.
• Βασίζεται στη θεωρία των κοινωνικών αναπαραστάσεων του Moscovici, όπου η γνώση κατασκευάζεται από τους ανθρώπους όταν έρχονται αντιμέτωποι με κάτι καινούριο.

Κοινωνικές Αναπαραστάσεις και Πολυφασία

• Όταν ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο εισβάλλει, τα άτομα προσπαθούν να το κατανοήσουν και να το επικοινωνήσουν, δημιουργώντας μια κοινωνική αναπαράσταση.
• Η γνωστική πολυφασία αναφέρεται στην ταυτόχρονη συνύπαρξη αντιφατικών τρόπων σκέψης.
• Ο Moscovici προτείνει τέσσερις τρόπους σκέψης: επιστημονικός, ιδεολογικός, θρησκευτικός και μαγικός.
• Η επικέντρωση (anchoring) και η αντικειμενοποίηση (objectification) είναι δύο θεμελιώδεις διεργασίες για την κατασκευή μιας αναπαράστασης, όπου το άγνωστο γίνεται οικείο μέσω σύγκρισης με προϋπάρχουσες γνώσεις.

Γνωστική και Συναισθηματική Διάσταση

• Η γνωστική πολυφασία βοηθά στην κατανόηση του τρόπου επικοινωνίας και σκέψης απέναντι σε ένα άγνωστο αντικείμενο, εντοπίζοντας διλήμματα και αντιφάσεις.
• Η Aikins μελετά τη συναισθηματική διάσταση των κοινωνικών αναπαραστάσεων, εισάγοντας τον όρο "γνωστικο-συναισθηματική πολυφασία", όπου συναισθήματα και αυτογνωσία αποτελούν θεμιτά συστήματα γνώσης.
• Η ταυτότητα είναι μια ρευστή διαδικασία που επηρεάζεται από τα προσφερόμενα πλαίσια αλληλεπίδρασης.

Μεθοδολογία Έρευνας

• Συμμετείχαν 1.560 άτομα (άνδρες και γυναίκες) που απάντησαν σε ερωτηματολόγιο σχετικά με την αναπαράσταση του κορωνοϊού και τα συναισθήματα που προκάλεσε.
• Το ερωτηματολόγιο περιλάμβανε κλίμακες πολυφασίας και συναισθημάτων.
• Οι συμμετέχοντες ήταν διαφόρων ηλικιών, κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, θρησκευτικότητας και πολιτικής αυτοτοποθέτησης
• Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να δηλώσουν τον βαθμό συμφωνίας/διαφωνίας τους (σε μια κλίμακα Likert) με προτάσεις σχετικές με τους 4 τρόπους σκέψεις
• Δώδεκα συναισθήματα (π.χ. χαρά, άγχος, πλήξη, φόβος, αισιοδοξία) μετρήθηκαν μέσω κλίμακας Likert (1=καθόλου, 5=πολύ)

Βασικά Ευρήματα

• Κυρίαρχος τρόπος σκέψης: επιστημονικο-ιδεολογικός, ακολουθούμενος από θρησκευτικό και μαγικό.
• Οι τρεις τρόποι σκέψης συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν: ο θρησκευτικός συσχετίζεται θετικά με τον μαγικό και αρνητικά με τον επιστημονικο-ιδεολογικό.
• Τα συναισθήματα εκφράζονται αμφίθυμα και ουδέτερα.
• Φύλο, ηλικία, κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, θρησκευτικότητα και πολιτική τοποθέτηση ρυθμίζουν την πολυφασική γνωστικο-συναισθηματική αναπαράσταση.

Συμπεράσματα και Σημασία

• Η κοινωνική αναπαράσταση του Covid-19 συνδέεται κυρίως με επιστημονικο-ιδεολογικό τρόπο σκέψης, αλλά και με θρησκευτικό και μαγικό.
• Η συναισθηματική πολυφασία εκφράζεται με ήπια θετικά και αρνητικά συναισθήματα.
• Η ταυτότητα των συμμετεχόντων παίζει ρόλο στην κατασκευή αυτής της αναπαράστασης, επηρεάζοντας τους τρόπους σκέψης και τα συναισθήματα που επιλέγονται.
• Τονίζεται ότι η έρευνα διεξήχθη κατά την πρώτη καραντίνα, όπου η αναπαράσταση του Covid-19 ήταν σε φάση ανάδυσης, και θα ήταν ενδιαφέρον να επαναληφθεί για να εντοπιστεί η εξέλιξή της.

Μελέτη της πολυφασικής αναπαράστασης της πανδημίας Covid-19 κατά την πρώτη καραντίνα στην Ελλάδα. Εξετάζει τους γνωστικούς και συναισθηματικούς τρόπους προσέγγισης της πανδημίας και την επίδραση της ταυτότητας στην κατασκευή της αναπαράστασης. Βασίζεται στη θεωρία των κοινωνικών αναπαραστάσεων του Moscovici.