Wykład HME nr 1 PDF

Historia myśli ekonomicznej Prof. UE, dr hab. Karol Kociszewski Katedra Ekonomii Ekologicznej, pok. 205 B Konsultacje: Środy 17.30-19.00 online – MS teams: Konsultacje Karol Kociszewski pod linkiem: https://teams.microsoft.com/l/team/ 19%3ae1c357944371445e9f3a6df9cf31dc71%40thread.tacv2/ conve...

Historia myśli ekonomicznej Prof. UE, dr hab. Karol Kociszewski Katedra Ekonomii Ekologicznej, pok. 205 B Konsultacje: Środy 17.30-19.00 online – MS teams: Konsultacje Karol Kociszewski pod linkiem: https://teams.microsoft.com/l/team/ 19%3ae1c357944371445e9f3a6df9cf31dc71%40thread.tacv2/ conversations?groupId=021fc671-a756-4834-aff8- 7dcc324d2a80&tenantId=57c90c33-07df-4070-9672- cd2a8c9335ab Aby dołączyć do zespołu proszę użyć kodu: 3vtn7u0  Literatura S. Czaja (red.) - Historia myśli ekonomicznej, UE Wrocław 2020 B. Fiedor, K. Kociszewski – Ekonomia Rozwoju, UE Wrocław 2010. W. Stankiewicz - Historia myśli ekonomicznej, PWE 2006, R. Bartkowiak - Historia myśli ekonomicznej, PWE, 2009 H. Landreth, D. Colander - Historia myśli ekonomicznej, PWN 2005, Historia myśli ekonomicznej – dyscyplina nauki, która weryfikuje i przyczynowo określa procesy powstania, kształtowania się, wzajemnego ścierania i przenikania poglądów, koncepcji i teorii dotyczących życia gospodarczego na przestrzeni dziejów.  Ogólna periodyzacja rozwoju ekonomii jako nauki 1. Okres „przednaukowy” (starożytność, średniowiecze, początek ery nowożytnej). 2. Wyodrębnienie się ekonomii jako nauki (wiek XVII do poł. wieku XIX). 3.1. Powstanie i rozwój „ekonomii współczesnej” głównego nurtu (od przełomu w. XIX/XX , od powstania tzw. nurtu subiektywno-marginalistycznego do czasów dzisiejszych). 3.2. Rozwój nurtu heterodoksyjnego „ekonomii współczesnej” (od przełomu w. XIX/XX , od instytucjonalizmu do czasów dzisiejszych). 4  Nurty (szkoły) w ekonomii Fizjokratyzm – druga połowa XVIII w. Ekonomia klasyczna - 1776 r. Szkoła historyczna 1841 r. Ekonomia marksowska Ekonomia Ekonomia – 1861 r. neoklasyczna 1871 r. keynesowska 1930 r. Instytucjonalizm Ekonomia Monetaryzm – 1956 r. Veblen - 1899 r. postkeynesowska druga połowa Neoinstytucjonalizm Nowa ekonomia XX w. Ekonomia klasyczna - 1969 r. schumpeterowska 1930 r. – 1912 r. Nowa ekonomia Ekonomia behawioralna instytucjonalna – druga połowa XX w. – druga połowa XX w.  Ogólna charakterystyka antycznej i średniowiecznej myśli ekonomicznej Normatywność (spekulatywność) rozważań ekonomicznych (np. idea państwa idealnego Platona, teoria sprawiedliwej ceny i płacy św. Tomasza z Akwinu) Podporządkowywanie gospodarowania celom moralnym, a nawet religijnym (potępienie pieniądza i wymiany, zysku i procentu, gospodarowanie ma służyć moralnemu doskonaleniu – Platon – lub – Arystoteles – zaspakajaniu potrzeb) Prymat gospodarki naturalnej nad towarowo-pieniężną (Arystoteles) Rozważania ekonomiczne jako „pochodna” myśli etyczno- moralnej, filozoficznej, bądź nawet religijnej 6  Rozważania ekonomiczne w starożytności i średniowieczu Koncepcja państwa idealnego Platona (427-347 p.n.e.). Prymat norm moralnych, interwencjonizm państwa, struktura klasowa społeczeństwa wydedukowana z idealnej struktury duszy ludzkiej (składającej się z trzech części: rozumnej, szlachetnej i popędliwej), gospodarowanie to proces służący doskonaleniu moralnemu obywateli.  Poglądy społeczne Arystotelesa (384-322 p.n.e.). Główne dzieła: Etyka, Polityka Teza o przyrodzonej nierówności ludzi. Niewolnictwo jest stanem naturalnym.  Dopuszczalne jest tylko niewolnictwo „naturalne”  Odrzucenie niewolnictwa „ekonomicznego”, czy z tytułu prowadzenia wojen  Paternalistyczny model niewolnictwa  Własność prywatna jest bardziej efektywna niż własność społeczna, ponieważ: a) jest bardziej produktywna z uwagi na wrodzony egoizm człowieka, b) zapobiega nieuniknionym sporom, c) ludzie są z natury różni, więc lepiej sprzyja realizacji indywidualnych potrzeb, d) sprzyja postawom liberalnym i demokratycznym e) argument „historyczny”: wyparła pierwotną własność wspólną f) umożliwia praktykowanie postaw filantropijnych.  Ekonomia a chrematystyka u Arystotelesa  gospodarstwa domowe Oikos: zgodne z naturą i etyką dążenie do zaspakajania potrzeb  gospodarstwa zarobkowe: niezgodne z naturą dążenie do bogacenia się Arystoteles wyróżnia dwa rodzaje bogactwa: a) bogactwo naturalne, nauka o zarządzaniu gospodarstwami domowymi to ekonomia bądź oikonomia b) bogactwo wymienne, nauka o zarządzaniu gospodarstwami zarobkowymi to chrematystyka.  Teoria wymiany Arystotelesa Formy wymiany: a) wymiana bezpośrednia (towar-towar), barterowa, b) wymiana towarowa (towar-pieniądz- towar), c) wielki handel (pieniądz-towar-pieniądz plus nadwyżka pieniądza).  Teoria pieniądza Arystotelesa Dany towar pełni funkcję ekwiwalentu pieniężnego jeżeli: charakteryzuje go trwałość wartości w czasie, w małej ilości skumulowana jest duża wartość, jest łatwo podzielny - podział nie powoduje zaniku wartości, jest łatwy w transporcie i przechowywaniu.  Sprawiedliwość podziału u Arystotelesa A i B - to wytwórcy i zarazem konsumenci c i d - to wytwarzane dobra. Arystoteles tworzy geometryczną proporcję wymiany: A : B = x (d : c) gdzie x to współczynnik proporcjonalności. xd = c wtedy A + xd = B + c to nam daje A=B.  Ewolucja chrześcijańskiej doktryny społecznej W początkowym okresie myśl chrześcijańska była związana z nurtem plebejskim - egalitaryzm. W III w. n.e. następuje rewolucja ekonomicznej doktryny kościoła - postulat egalitaryzmu i wspólnej własności zostaje zastąpiony postulatem o konieczności dzielenia się przez bogatych swym majątkiem z tzw. ubogimi.  Poglądy społeczne Tomasza z Akwinu (1225-1274) Kanoniści: inspiracja poglądów i główne problemy: a) Cena sprawiedliwa b) Tzw. kanoniczny zakaz procentu (jako dochodu z pożyczek pieniężnych) Inspiracja: nauka Ojców Kościoła (przede wszystkim św. Augustyna) oraz poglądy antycznych filozofów (zwłaszcza Arystotelesa) Teza o przyrodzonej nierówności ludzi. Egoizm i prywatna własność są podstawą efektywnej produkcji, jednakże podstawą podziału powinien być altruizm.  Teoria ceny sprawiedliwej Próba określenia produkcyjnych podstaw ceny sprawiedliwej (podejście kosztowe). Cena sprawiedliwa zależy od 3 rzeczy: nakładów pracy potrzebnych do wytworzenia danego dobra, nakładów rzeczowych, od pozycji stanowej producenta - tzw. renta stanowa. Ceny sprawiedliwe a rynkowe Z moralnego punktu widzenia Tomasz z Akwinu dopuszcza istnienie nadwyżki ceny rynkowej nad sprawiedliwą jeśli: przeznaczona jest ona na rozwój produkcji, przeznaczona jest ona na finansowanie usług publicznych, finansuje cele dobroczynne.  Teoria płacy sprawiedliwej Tomasza z Akwinu Podział pracy jako konieczność, moralna ocena pracy w nawiązaniu do św. Augustyna, płaca to cena za wynajem siły roboczej, płaca sprawiedliwa odpowiada wartości pracy, jednak powinna zapewniać taki standard życia, który wynika z przynależności stanowej, minimum płacy określają fizyczne koszty reprodukcji, kupiec może osiągać zysk, jednak powinien on być umiarkowany – ma wynikać z nakładów pracy.  Ogólne potępienie procentu od pożyczek pieniężnych Tomasz z Akwinu dopuszcza istnienie procentu od kredytu (nazywa je odszkodowaniem) w 3 przypadkach: gdy jest odzwierciedleniem kosztu utraconej korzyści, możliwości, gdy następuje opóźnienie w zwrocie kredytu, gdy odzwierciedla on ryzyko związane udzieleniem pożyczki (kredytu), za wykorzystanie pożyczonego kapitału na cle produkcyjne.