Tıbbi Terminoloji 1-6 PDF

Tıbbi Terminolojiye Giriş Biruni Üniversitesi Tıbbi Terminoloji Öğr. Gör. Emre MANİSALI  İçerik Tanımlar(Terim, Tıbbi Terminolojinin Terminoloji ve Tıbbi Tarihçesi ve Gelişimi Terminoloji) Te...

Tıbbi Terminolojiye Giriş Biruni Üniversitesi Tıbbi Terminoloji Öğr. Gör. Emre MANİSALI  İçerik Tanımlar(Terim, Tıbbi Terminolojinin Terminoloji ve Tıbbi Tarihçesi ve Gelişimi Terminoloji) Temel Bilimlerde Tıbbi Terminoloji Kullanılan Tıbbi Kullanım Amaçları ve Terminoloji Terimlerine Gereklilikleri Giriş Tıbbi Terminolojiye Giriş Özeti Tanımlar Terim : Çeşitli bilim, sanat ve meslek dallarında özel kullanım alanı bulmuş uzun bir sürenin birikimi olan özel sözcüklere verilen isim. Terimleşen sözcük tek anlamlıdır. Anlamları kişiden kişiye değişmez. Tıbbi Terimler: Adrenalin, akne, bakteri, kist, üreter, anestezi vd Matematik Terimleri: Dikdörtgen, açı, basamak, küme, yamuk vd Edebiyat Terimleri: Roman, hikaye, şiir, beyit, kompozisyon vd Hukuk Terimleri: Beraat, feragat, hüküm, şerh, tahliye vd Terminoloji: Bir bilim veya sanattaki teknik terimlerin tümü. Terimleri inceleyen bilim dalına Terminoloji adı verilir.  Tıbbi Terminoloji Tıbbi terminoloji anatomi Sağlık kurumlarında görev bilgisi, hastalıklar ve ilaçlar yapan personelin insan Tıbbi terminoloji; tıp bilgisi ile iç içe olup, İngilizce, sağlığına yönelik her türlü terimlerini kendine konu alan Latince ve haberleşmesinde kullanması bilim dalıdır Yunanca(Grekçe) terimlerin amacı ile geliştirilen ortak bir bir araya getirilmesi ile dil. oluşmuştur. Tıbbi Terminoloji Tarihçesi ve Gelişimi ◦ Tıbbi terminolojinin ilk ortaya çıkışı ile ilgili ilk bulgular eski Mısır dillerinde gözlenmektedir. ◦ Daha sonra tıbbi terimleri ifade etmek için Grekçe kelimeler kullanılmıştır. ◦ Özellikle M.Ö 5- M.S 3. yüzyıllar arasındaki terimlerin çoğunluğu Grekçe kökenlidir ◦ Roma İmparatorluğu’nun gelişimi ile birlikte tüm tıbbi terimlerin Latince’ye dönüştüğü kabul edilmektedir. Tıbbi Terminoloji Tarihçesi ve Gelişimi Terminolojinin gelişimine baktığımızda ilk olarak Anatomi bilimi ile ortaya çıktığını görürüz. Tıp terimlerinin önemli bir bölümü anatomi bilim dalı tarafından üretilmiştir. İlk anatomi terimleri 1895’de Basel’de toplanan kongrede oluşturulmuş ve kitap olarak basılmıştır. Gelişmeler oldukça bu terimler güncellenmektedir. Tıp alanına giren diğer bilim dallarının da kendine özgü terimleri vardır. Tıp terimlerinin daha çok Anatomi Anabilim dalında öğrenilmesinin nedeni diğer bilim dalları için temel olmasındandır. Terim dili olan Latince ve Grekçe ölü diller olarak tanımlanmaktadır. Bu sebeple bilim dili olarak yaygın kullanım alanına sahip olmuşlardır. Yaşayan bir dil tercih edilmiş olsaydı uluslararası platformda standardizasyon sağlanması mümkün olmazdı. Tıbbi Terminoloji Tarihçesi ve Gelişimi Latince ya da Grekçeden köken alan terimler farklı dillerde bazı değişiklikler gösterebilir bu değişiklikler kullanıldığı dildeki söyleyişi esas almaktadır. Latince ve Grekçe terimler Türkçe söyleyiş şekliyle kullanılmaktadır. Örneğin; Karaciğer; İngilizce Liver, Fransızca Le foie Almanca der zeher dir Terminolojideki karşılığı hepardır. Hepar terimi tüm sağlıkçılar tarafından bilindiği gibi, Veterinerlik, Diş hekimliği, Hemşirelik ve Biyoloji bilim dallarında da kullanılır. Tıbbi Terminoloji Kullanım Alanları ₰ Vücut yapısı, anatomik pozisyon ₰ Vücuttaki eklemler, kemikler ile yapıları ve yerleşimleri ₰ Vücut boşlukları, organlar, bulundukları yerler ₰ Organ ve sistemler ile bunların fonksiyonları ve komşuluk ilişkileri ₰ Hastalıklar ₰ Teşhis ve tedavi işlemleri ile ilgili tıbbi terimler ₰ Tıbbi cihazlar, rapor ve ölçümler hakkındaki sözcüklerin kullanım şekilleri ₰ Cerrahi işlemler, işlem sonrası takipler ₰ Klinik ve patolojik durumlar ₰ İnsan sağlığını ilgilendiren her türlü terim  Neden Tıbbi Terminoloji Kullanılmalıdır? Sağlık çalışanları ile bilim adamları arasında ortak bir dil oluşturulmasını sağlar. Güncel tıbbi bilgiler ile literatürü takip edebilmeyi kolaylaştırır. Terim analizini yapabilmek sureti ile tıp terimlerinin daha kolay anlaşılmasını sağlar. Oldukça fazla sayıda olan ve her geçen gün yenisi eklenen terimleri anlama ve kavrama kolaylığı sağlar. Tıbbi Terminolojinin Kullanım Alanları Kardiyovasküler sistem ve endokrin sistem tıbbi terimler Solunum sistemi ve göz-kulak burun boğaz tıbbi terimleri Santral ve periferik sinir sistemi tıbbi terimleri Kas-iskelet sistemi ve ürogenital sistem terminolojisi İlaç bilimi terminolojisi Radyoloji ve nükleer tıp terimleri Halk sağlığı ve hastalık sınıflaması terminolojisi  Tıbbi Terminolojiye Giriş ₰ Grekçe ve Latinceden köken alan terimler, farklı dillerde bazı değişiklikler gösterebilir ₰ Terimin, kullanılan dildeki söyleyiş biçimi yazılmış olduğu dilden ses, harf düşmesi ve eklemeler yapılmak sureti ile farklılık göstermesine transkripsiyon denir. ₰ Tıbbi ilerlemelere paralel olarak artan tıbbi terimlerin sayıları oldukça fazla olup, ezberlenerek öğrenilmesi hem çok zahmetli hem de verimsiz olmaktadır. ₰ Bu nedenle tıbbi terminoloji öğrenimini kolaylaştırıcı teknikler kullanılmaktadır.  Terimlerin okunması ile ilgili kurallar Tıp terminolojisindeki kök ve ek terimler Tıbbi Ön ek, son ek ve Terminolojiye kaynaştırma harfleri Giriş Akronim, eponim ve homonim terimler Tıp terminolojisinde kısaltma kullanımı Tıbbi Terimlerin Okunması İle İlgili Kurallar Sesli ve Sessiz Harflerin Okunuş Kuralları; Sesli Harfler: “ae” harfleri “a” ya da “e” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Oksijenli ortamda Aerobic Aerobik yaşayan Kalın bağırsağın Caecum Çekum başlangıç kısmı Kaburgalar Costae Kosta Omurlar Vertebrae Vertebra “oe” harfleri “ö” şeklinde okunur. Anlamı Kelime Okunuşu Oestrogen Östrojen Kadınlık hormonu Vücutta bir yerde su Oedema Ödem birikmesi  “au” harfleri “uv” ya da “o” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Vücudun kendi dokularına Autoallergy Otoallerji alerji oluşturması Autism Otizm İleri derecede içine kapanık Ölüm nedenini belirlemek Autopsy Otopsi üzere cesedin iç organlarının incelenmesi Kendi kendine bağımsız Autonomy Otonomi çalışma Trauma Travma Yaralanma , zedelenme “eu” harfleri “ö” ya da “ev” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Normalde bulunan, dokuda Eutopic Ötopik ortaya çıkan Tiroid bezinin fonksiyonun Euthyroid Ötiroid normal olması Euthanasia Ötonazi Kolay ve ağrısız ölüm Pleura Plevra Göğüs zarı “y” harfi “i” şeklinde , “i” harfi de “i” şeklinde okunur ancak; “a,e,o,u” harflerinden önce gelirse “y” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Hypodermis Hipodermis Derialtı Hygienic Hijyenik Koruyucu sağlıkla ilgili Hyperemetic Hiperemetik Aşırı kusma ile ilgili Gerontology Gerontoloji Yaşlılık bilimi Splenectomy Siplenektomi Dalağın alınması Material Materyal Madde Bir yapıyı iki eşit parçaya Median Medyan bölen Cyanotic Siyanotik Siyanoze olm Cylic Siklik Belli aralarla tekrar etme Sessiz Harfler: “c “ harfi “a,o,u” sesli harflerinden veya sessiz harflerden (y hariç) önce geldiğinde “k” olarak okunur. “c “ harfi “e,i,ae ve y” harflerinden önce gelirse “s “ olarak okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Cutis Kutis Deri Cephal Sephal Baş Clavicula Klavikula Köprücük kemiği Sclera Siklera Gözün beyaz kısmı Circulation Sirkülasyon Dolaşım Cryo Kıriyo Donmuş, soğuk Cervix Serviks Boyun “j” harfi sesli bir harfin önüne gelirse “y” olarak okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Major Mayor Büyük Juvenile Yuvenil Gençlik gençlere dair Jejunum Yeyunum İnce bağırsağın bir kısmı “x” harfi “ks” şeklinde okunur, “th” harfleri de “te” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Oxygen Oksijen Yaşam için gerekli Ex Eks Ölmek Excise Eksize Kesip çıkarmak Thorax Toraks Göğüs kafesi Theory Teori Kuram Therapy Terapi Tedavi  “ph” harfleri “f” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Pharmacology Farmakoloji İlaç bilimi Pharynx Farinks Yutak Photic Fotik Işıkla ilgili Physical Fizikal Vücutla ilgili Nephros Nefroz Böbrek Sphincter Sfinkter Büzücü, kapatıcı “ch ” harfleri “k” şeklinde okunur. * “ch ” harfleri Fransızcadan köken alan terimlerde “ş ” olarak okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Organizmayı diğer Character Karakter yapılardan ayıran özellik Chlor Klor Yeşil anlamında ön ek Cholera Kolera Kolera hastalığı Chronic Kronik Uzun süreli *Bronch Bronş Bronş Chronologic Kronolojik Takvim sırasına göre  “th” harfleri “t” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Boynun ön tarafına Thyroid Tiroid yerleşmiş bez Damar içi pıhtı Thrombus Trombus oluşumu Çayda bulunan Thein Tein kafein benzeri madde Thermal Termal Isı ile ilgili “rh” harfleri “r” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Rhythm Ritim Kalbin düzende atışı Burun kanaması Rhinorrhagia Rinoraji Kuru tıkırdar tonda Rhonchus Ronküs akciğer sesi “sch” harfleri “ş” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Vücudun herhangi bir parçasında Schistasis Şiştaz ortaya çıkan yarık İnsan ve ayvanlarda kanda Schistosoma Şiştozoma yaşayan parazit Schema Şema Şekil Schizophrenia Şizofreni Bir akıl hastalığı “g” harfi “a,e,u ” sesli harflerinden veya sessiz harflerden (y hariç) önce gelirse“g” şeklinde okunur. “g ” harfi “e,i ve y” harflerinden önce gelirse “j ” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Mide ile ilgili Gastral Gastral Erimiş maddenin pelte Gel Jel haline gelmiş hali, jel Gingivitis Jinjivitis Diş eti iltihabı Vücutta bulunan şeker Glucose Glikoz cinsi Kadın üreme organlarının Gynecology Jinekoloji hastalıklarını inceleyen bilim “t” harfi “ia, io, iu” harflerinden önce gelirse “s” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Isolation İzolasyon Ayırma Tertier Tersiyer Üçüncül Immunization İmmünizasyon Bağışıklama “s” harfi m/n kelimelerinden birine bitişik yazıldıysa; “z” şeklinde okunur. “s ” harfi iki sesli harf arasındaysa; “z” şeklinde okunur. Kelime Okunuşu Anlamı Organism Organizma Organizma Yemek borusu Oesophagus Özefagus Tıp Terminolojisindeki Kök ve Ek Terimler Kökler Kök: Anlamlı en küçük dil birimidir. Köke ön ek ve son ek getirilerek anlamlı sözcükler oluşur. Bütün tıbbi terimler en az bir kökten oluşur. Herhangi bir yapım eki almamış sözcüklere kök denir. Kökler alacağı eklerle farklı anlamlar kazanır. Tıbbi terimlerin köklerini ve eklerini ayırt etmek, terminolojinin daha kolay öğrenilmesini sağlar.  KÖK ANLAMI KÖK ANLAMI Abdomi Karın Colo Kolon Angi Damar Crandium Kafatası Appendic Appendik Cyst İdrar kesesi vermiformis Arter Atardamar Derm Deri Arthr Eklem Enter Bağırsak Brachi Kol Gaster Mide Bronch Bronş Hem Kan Cardio Kalp Hemat Kan Cephal Baş Hemato Kan Cerebr Beyin Hepar Karaciğer Chondr Kıkırdak Jejun Boş bağırsak  KÖK ANLAMI KÖK ANLAMI Laryng Gırtlak Pulmo Akciğer Lien Dalak Rect Rektum, düz bağırsak Myel Omurilik Regio Bölge My Kas Ren Böbrek Nas Burun Splen Dalak Nephro Böbrek Thorac Göğüs Neur Sinir Trache Soluk borusu Ocul Göz Vas Damar Opthalm Göz Ven Toplardamar Os (oss, osseo, ossi, Kemik ost, oste) Ot Kulak Köklerden Yeni Tıbbi Terimlerin Oluşturulması İki kökün bir araya getirilmesi sonucu yeni bir terim oluşturulabilir Örnek: Cardiovasculer (kardiyovasküler): Kalp ve damarla ilgili. Cardio (kardiyo) + Vascular (vasküler) (Gastro+enteroloji, neo+natoloji, tiroid+ektomi, timpano+grafi, laringo+farengial, üreter+o+pelvik, trake+ostomi, nöro+patolog) Önek, Sonek ve Kaynaştırma Harfleri Önekler İle Yeni Tıbbi Terimlerin Oluşturulması o Kökün önüne önekler getirilmek suretiyle yeni bir tıbbi terim üretilebilir. Bir kısmının kendi başına anlamı olduğu halde bazı öneklerin tek başına anlamı olmayabilir. – Örnek: Hipotermi: Vücut ısısının normal değerinin altında olması. o Kökün sonuna sonekler getirilmek suretiyle yeni terimler türetilebilir. – Örnek: Renalji: Böbrek ağrısı. – Ren+ algia o Kökün sonuna basit ve bileşik sonekler getirilmek suretiyle yeni terimler türetilir. – Örnek: Cardiac(kardiyak): Kalbe ait. – Cardia+ac Önekler ◦ Numaralarla ilgili önekler ◦ Renklerle ilgili önekler ◦ Olumsuzluk veren önekler ◦ Yön ve zaman belirten önekler ◦ Büyüklük/derece ile ilgili önekler Önekler  Önekler genelde tek başına kullanılmazlar ve köke anlam katmaya yararlar. Kelimenin başında, bir adet olur ve tanımlayıcı olarak görev alırlar. epi: üzerinde anlamı taşıyan bir önek Epicondyle (kemiğin üzerinde, ) epicard (kalbin üzerinde) contra : zıt, karşı anlamında bir önek contraception (gebeliğe karşı, gebeliği önleyici)  Numaralarla İlgili Ön Ekler Ön Ek Anlamı Örnek bi iki bi - küspid: iki uçlu di iki, kili di – pleji : iki taraflı felç diplo iki kat, duble diplo – pi: çift görme tri üç tri – küspid: üç uçlu quadri dört, dörtlü quadri – pleji : dört taraflı felç primi ilk primi-gravida: ilk kez gebe kalan kadın multi çok multi-ple: çok kısım içeren mono bir mono-klonal: bir hücreden gelişmiş uni tek uni-selluler: tek hücreden oluşmuş poli çok poli-daktili: çok parmaklı hemi tek taraflı hemi- pleji:tek taraflı felç semi yarım semi- lunar: yarımay şeklinde  Renklerle İlgili Ön Ekler Ön Ek Anlamı Örnek eryth- kırmızı eritr-o-sit : alyuvar leuk-, leuko- beyaz Leuke-mia: lösemi, kan kanseri koyu renkli deri Melan-o-sit: deriye doğal rengini veren melanin boyası melanin pigmentini yapan hücre siyan- mor Siyan-oz: morarma Ksant-e-lazma: göz kapaklarının iç kısmında ksant- sarı plak ortaya çıkan, simetrik, sarı renkli, yumuşak veya yarı sert kıvamdaki yağ bezeleridir. Çevresinde Anlamı Veren Önekler Ön Ek Anlamı Örnek Çevre, Circum- Circumsplene: dalak çevresi çevresinde Çevre, Peri- Perioral: ağız çevresinde çevresinde Par- Yan, yanında Paravertebral: vertebral yanında Para- Yan, yanında Paravertebral: vertebral yanında Ortaklaşa Anlamı Veren Önekler Ön Ek Anlamı Örnek Ortak, ortaklaşa, Co- Coagulation: pıhtılaşma ile, birlikte, birleşik Ortak, ortaklaşa, Com- ile, birlikte, birleşik Communite: birlikte yaşam Ortak, ortaklaşa, Con- ile, birlikte, birleşik Congenital: doğuştan Ortak, ortaklaşa, Cum- ile, birlikte, birleşik Cumulative: toplanmış Ortak, ortaklaşa, Sym- ile, birlikte, birleşik Symbiosiz: ortak yaşam Ortak, ortaklaşa, Syn- ile, birlikte, birleşik Synonym: eş anlamlı Olumsuzluk Veren Önekler Ön Ek Anlamı Örnek a- yokluğu, eksikliği a-reflexia: reflekslerin alınamaması an (=un) olumsuz an-izokori: eşit büyüklükte olmayan yok olma, de-, des- de-aktivasyon: aktivasyonun azalması kaybetme yok, dis-infeksiyon: patojen organizmayı dys(=dez) uzaklaştırma, uzaklaştırmak bozuk Contra- Zıt, karşıt Contraceptive: gebelik karşıtı İr- Olumsuz durum İrregulare: düzensiz Hayır, olumsuz, Non- Nonspesific: özel olmayan ret in-im (=en- in-kontinans: akışı durdurma, olumsuz em) bozma ant-, anti- karşıt, zıt, ters yön an-tianemic: kansızlığa karşı  Yön ve Zaman Belirten Ön Ekler Ön Ek Anlamı Örnek ab- uzaklaşmak ab-düksiyon: orta hattan uzaklaşmak ad- yakınlaşmak ad-hezyon:kısımların birleşmesi dia- bir şeyden geçerek dia-liz: zardan geçerek temizlenmek per- bir şeyden geçerek per-kütan: deriden geçerek trans - bir şeyden geçerek trans-füzyon: damar içine vermek ante- ön ante-natal : doğumdan önce pre- öncesinde pre-natal: doğumdan önce peri - sırasında, çevresinde peri-natal: doğum sırasında infra- Altında, aşağısında infraumblical: göbeğin altında Post- sonrasında Post-partum: gebelik sonrası inter- Ortasında, arasında intercostal: kaburgalar arasında intra- İçinde, içerisinde intragastric: mide içinde Büyüklük/Derece Belirten Ön Ekler Ön Ek Anlamı Örnek hiper- anormal yükseklik hiper-tansiyon: kan basıncının yükselmesi hipo-ventilasyon: akciğerlere giren hava hipo- anormal düşük miktarının azalması az, bir şeyin olig/o- oligo- üri: idrar çıkışının azalması eksikliği macro- normalden büyük makro-skopik: çıplak gözle görülebilen Micro- küçük mega- anormal büyük mega-mesane: idrar kesesi büyüklüğü pan- hepsi pan-sit-o-peni: tüm kan hücrelerinde azalma izo-greft: genetik olarak benzer kişilerden alınan izo- aynı, benzer graft neo-natal: doğumdan sonraki ilk bir haftalık neo- yeni dönem normo - normal normo-volemi: normal kan basıncı psödo- yalancı psödo-paralizi: yalancı felç Sonek ₰ Tıbbi terimlerin sonuna gelerek anlamını değiştiren eklerdir. ₰ Sözcüklerin tipini belirlemekte önemli rol alırlar. ₰ Sözcüklerin “kullanım amacını” belirtir. ₰ Terimlerde bir adet sonek bulunur. ₰ Kökenleri de öneklerde olduğu gibi Grekçe ya da Latince kökenlidir. ₰ Örneğin; diabetes kelimesinde «es» son eki «hastalık, semptom» anlamına gelmektedir ve bu da şeker hastalığı anlamındadır. Son Ekler İle Yeni Tıbbi Terimlerin Oluşturulması o Birleşik son ekler ise basit son ek ve kökün birleşmesiyle meydana gelmiştir. o – Örnek: Appendix + ectomy: Appendectomy(apendektomi): Apandisitin ameliyatla alınması. – appendix: ek parça, kör bağırsağın uzantısı, – ectomy: ameliyatla alma, çıkarma. o Bir terimin ön eki ünsüz bir harf ile bitiyor ve kök ünsüz harf ile başlıyorsa araya «o» kaynaştırma ünlüsü girmektedir. o Aynı şekilde bir kök ünsüzle başladığında ise yine araya «o» kaynaştırma ünlüsü girer. Hastalık/Bozukluk Anlamı Veren Son Ekler Son Ek Anlamı Örnek anormal, olma, -ia iasis in-somn-ia: uykusuzluk bulunma durumu -alji ağrı art-alji: eklem ağrısı -dini ağrı üro-dini: idrar yapmada ağrı -ektazi genişleme bronş-ektazi: bronşların genişlemesi -oz anormal artma mono-sit-oz: monositlerin artması trombo-sito-peni: pıhtılaşma -peni azalma, eksilme hücrelerinin azalması -malazi yumuşama osteo-malazi: kemik yumuşaması -poroz zımba delinme osteo-poroz: kemik erimesi Hastalık/Bozukluk Anlamı Veren Son Ekler Son Ek Anlamı Örnek -staz akımın durması kole-staz: safra akışının durması -spazm kasılma anji-o-spazm: damar kasılması -gen den oluşmuş psik-o-jen: ruhsal bir nedenden dolayı oid e benzer muk-oid: mukusa benzer mening-o-sel: omuriliği çevreleyen zarların -sel fıtıklaşma omurganın açık kısımlarından dışarıya doğru fıtıklaşması -oma tümör aden-oma: bez tümörü -fobi korku akro-fobi: yüksekten korkma -faji yemek dis-faji: ağrılı yutma -reksis Yırtılma entero-reksis -> Barsak yırtılması  Hastalık/Cerrahi İşlem Son Ekleri Son Ek Anlamı Örnek -ektomi kesip almak gastr-ektomi: midenin ameliyat ile alınması -peksi sabitlemek gastr-o-peksi: midenin karın duvarına dikilmesi -stomi ağız açmak kolo-s-tomi: -tomi -> kesmek mamo-plasti: memenin operatif -plasti operatif şekillendirme şekillendirilmesi -dezis sabitlemek, yapıştırmak plöro-dezis: plevra yapraklarının yapıştırılması entero-lizis: barsakların yapışıklıklarının -lizis kaybolma, çözülme alınması -tripsi kırmak Safra taşının kırılması  Tanısal İşlemler İle İlgili Sonekler Son Ek Anlamı Örnek -skopi ayna tutma laring/o-skopi -> gırtlağa ayna ile bakmak miyel-o-grafi -> omuriliğin radyolojik -grafi görüntüleme görüntülenmesi -metri ölçme odio-metri -> işitme ölçümü  Sıfatlar İle İlgili Sonekler Son Ek Anlamı Örnek -erg etki kolin-erj-ik : asetilkoline yanıt veren -formis şekilli falsi-formis : orak şeklinde -fil eğilimli hidro-fil : suda erimeye eğilimli -trop -e etkili nör/o-trop : sinir sistemine etkili -sid öldürücü bakteri-sid : bakteri öldürücü -culus küçültme mus-kulus: küçük kas  İlişkili Olma İle İlgili Sonekler Son Ek Anlamı Örnek -ak -ik -ar -al - le ilgili kardi-y-ak: kalple ilgili -genez oluşum pato-genez: hastalık oluşumu -stenoz daralma trake-stenoz: soluk borusunun daralması -trofi beslenme, büyüme hiper-trofi : fazla büyüme -plazi oluşum a-plazi: gelişim eksikliği tıbbın herhangi bir dalı ile fizyo-loji: organ sistemlerin görevlerini -loji ilgilenen bilim inceleyen bilim dalı. tıbbın herhangi bir dalında -ist pediatr-ist :çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı uzman olan kişi  Son Ek İle Çoğul Tıbbi Terim Oluşturulması Son Ek Anlamı Örnek -a,-ae Vertebra Vertebrae -on,-a Ganglion Ganglia um-a Ovum Ova -us,-i Fungus Fungi -en,-ina Foramen Foramina Tıp Literatüründe Sayılar 1. Primus 2. Secundus 3. Tertius 4. Sextus 5. Septimus 6. Octavus 7. Nonus 8. Quartus 9. Quintus 10. De 11. Un decimus cimus 12. Duo decimus 13. Tertius decimus Kaynaştırma Ünlüsü Kaynaştırma ünlüsünün görevi kök sözcüğü son eke bağlamaktır. Sıklıkla kullanılan kaynaştırma ünlüsü “o” harfidir. Bazen “a,e,i” gibi harflerde bu görevi yerine getirir. Enter-o-stomy: Karın duvarına cerrahi olarak bağırsağın ağışlaştırılması Ecocardi-o-grafi: Kalbin iç yapısını grafik olarak kaydetmek Hormon-o-theraphy: Hormon tedavisi  Birleşik Kökler ◦ Bir kök sözcüğün kaynaştırma ünlüsü ile bir arada kullanıldığı şekline birleşik kök adı verilir. ◦ Terimlerde temel yapıların hepsinin bir arada bulunması ya da sadece bir tane bulunması gerekmez. Terim bazen sadece bir kökten oluşabileceği gibi, bazen kök bulunmaz sadece ön ek ve son ekten oluşur. Terimlerin temel yapılarla oluşabileceği kombinasyonlar aşağıdaki gibi olabilir; Kök Önek + Kök Kök + Sonek Önek+ Kök + Sonek Kök + Kaynaştırma Ünlüsü+ Sonek Kök + K.Ü. + Kök + Sonek Kök + K.Ü. + Kök + K.Ü. Önek ve Kaynaştırma Ünlüsü Kullanımı o Ünlü ile biten bir ön ek, ünsüzle başlayan bir kökle birleşirse kaynaştırma ünlüsü kullanılmaz. – Qadriplegia (kuadripleji): Her iki kol ve bacağı tutan felç „Quadri‟, dört (her iki kol ve bacak) anlamında ön ek; „plegia‟ ise felç anlamında kullanılan köktür. o Kök ünlü bir harf ile bitiyor ve son ek de ünlü ile başlıyorsa kökün sonunda ünlü düşmesi olur. ––Laringektomi / larenjektomi: Gırtlağın ameliyatla çıkarılması. –– Laryngo / ectomy : laryngo‟, larenks, gırtlak anlamına gelen kök; „ectomy‟ ise ameliyatla alma çıkarma anlamına gelen son ektir. Son Ek ve Kaynaştırma Ünlüsü Kullanımı o Oncogenic(onkojenik): Tümör oluşmasına sebep olan anlamındadır. Onc / o / genic : Kök-Kaynaştırma ünlüsü - Son ek o Electrocardiography(EKG-Elektrokardiyografi):Kalbin elektriksel hareketlerinin grafik üzerine kaydedilmesi. Electro- cardio- graphy: Kök- Sonek Ünsüzle biten bir kök sözcüğüne eklenen son ek, ünlü ile başlıyorsa kaynaştırma ünlüsü kullanılmamaktadır. o Abdominal: Karınla ilgili Abdomen karın yani batın anlamına gelen kök, «al» ise ait anlamında kullanılan son ektir. Tıbbi Terimler Nasıl Analiz Edilir? Tıbbi terimler onları meydana getiren yapılar (kök, ön ek ve son ek) açısından ayrı ayrı incelenerek analiz edilir. Terim analizi yöntemi ile çalışmak, insan vücudunun diğer yapılarına ilişkin terimleri öğrenirken ve yeni terimlerle karşılaşıldığında bunların anlaşılmasında kolaylık sağlamaktadır  Bir tıbbi terimi analiz ederken önce son ekine bakmak gerekir.  ”Periarthritis/periartrit” teriminde; son ek “-itis/it” iltihap, “inflamasyon” anlamına gelmektedir. Önek olan “peri/peri” ifadesi “etrafında” anlamındadır. Tıbbi terimin ortasında yer alan kök ise “arth/art” “eklem” anlamındadır. Bütün anlamları birleştirdiğimizde resmi tamamlamış oluyoruz. “Periarthritis/periartrit” teriminin anlamı “eklem etrafında inflamasyon” anlamındadır Tıbbi Terim Analizi Tıbbi Terim Terimin Yapısal Analizi Terimin Anlamı angio-: damar Deri damarlarının Angiodermatitis derma: deri iltihabı -itis/it: iltihap Carsinomas;carsinoma Kanserin vücuda Carcinomatosis to: kanserin çoğul hali yayılması osis/oz: durum Kalbin dışındaki peri: etrafında Pericardium tabaka cardia: kalp pyo/piyo: irin Göğüs -haima/hema: kan Pyohemothorax boşluğunda kan thorax/toraks: göğüs ve irin toplanması boşluğu Terimlerin Tekil ve Çoğul Olma Kuralları Kurallar Tekil Çoğul Canalis(kanalis): Kanal Canales Tekil terimlerin sonu “is” ile bitiyorsa çoğul yapmak için Dentalis(dentalis): Diş Dentales sonuna “es” getirilir Anostomasis(anostomazis): Anostomos Ağızlaştırma es Carpus(karpus): El bileği Carpi Tekil terimlerin sonu “us” ile bitiyorsa çoğul yapmak için Metatarsus(metatarsus):Ayak tarağı Metatarsi sonuna “i” getirilir. Humerus(humerus): Kol kemiği Humeri Costa(kosta): Kaburga Costae Tekil terimlerin sonu “a” ile Bursa(bursa):İçinde kaygan sıvı bitiyorsa çoğul yapmak için Bursae bulunan kese sonuna “e” getirilir Glandula(glandüla): Bez Glandule Terimlerin Tekil ve Çoğul Olma Kuralları Kurallar Tekil Çoğul Ligamentum(ligament): Bağ Ligementa Tekil terimlerin sonu “um” ile bitiyorsa çoğul yapmak için Ovum: Kadın üreme hücresi Ova sonuna “a” getirilir. Atrium(atriyum):Kalbin Atria kulakcıkları Radix(radiks): Kök Radices Sonu “ex” veya “ix” ile biten tekil terimi çoğul yapmak için Apex(apeks): Uç, tepe Apices “ices” getirilir. Cervix(serviks): Boyun Cervices Tekil terimin sonu “on” ile Ganglion(ganglion): Düğüm Ganglia bitiyorsa çoğul yapmak için Spermatozoon(spermatozoo sonuna “a” getirilir Spermatozoa n): Erkek üreme hücresi Akronim Terimler(Acronym) Yazım açısından Bazı sözcükler birden kısaltmak ve daha kolay fazla terimle ifade edilir okunur hale getirmek için (Örneğin: KOAH/ Kronik çoğunlukla birkaç harf obstrüktif akciğer birleştirilerek okunur ve hastalığı ) yazılır Akronim Terim Örnekleri BOS: Beyin Omurilik Sıvısı BT: Bilgisayarlı Tomografi VKİ: Vücut Kitle İndeksi EKG: Elektro Kardio Grafi MR: Manyetik Rezonans Görüntüleme IVP: Intravenöz Pyelogram TİT: Tam İdrar Tetkiki KOAH: Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı DM: Diabetes Mellitus US: UltraSonografi UV: UltraViole  Eponim Terimler(Eponym) ◦ Bir kişi veya yer ile anılan hastalık, belirti, bulgu, cerrahi alet , test veya sendromlar ya da genel terimlerin özel kişi adlarıyla anılmasıdır. ◦ Genellikle o yapıyı bulan ya da üzerinde çalışan kişilerin isim ya da çoğunlukla soy-isimleriyle adlandırılmasıyla oluşturulur. Behçet Hastalığı Dr.Hulusi Behçet Dermatolog Bir tür cilt hastalığı Yenidoğan Apgar Skoru Virginia Apgar Anesteziyolog durumunun puanlandırılması Harvey Williams Adrenal cortex Cushing Hastalığı Cerrah Cushing semp Progressive Alzheimer Alois Alzheimer Nörolog dejeneratif beyin Hastalığı hastalığı Homonim Terimler(Homonym) ◦ Okunuşu benzer ancak anlamı farklı sözcüklerdir ◦ Sağlık hizmeti sunumunda özellikle sözlü iletişim sırasında özen gösterilmesi gerekir Cholic: Safra asidi Colic: Şiddetli abdominal ağrı Ileum: Colon’un bir parçası Ilium: Pelvic kemiğin bir parçası  Kısaltmalar Tıbbi terimlerin bir kısmı günlük işleyiş içerisinde kısaltma olarak kullanılmaktadır. Hasta ve çalışan güvenliği açısından kısaltılacak terimlerin en azından ulusal kabul görmüş olması ve kurumda bu kısaltmalara ait bir liste olması önemlidir. Ca Kalsiyum Hb Hemoglobin Hct Hematokrit Tbc Tüberküloz Iv İntravenöz İm İntramüsküler Sc Subktan  Özet Tıbbi terminoloji dersinin amacı, sağlık alanında çalışanlar arasında sağlıklı bir iletişimi sağlamak ve ortak bir dil kullanımı için gerekli tıbbi terimlerin öğretilmesidir. Tıp terimleri Latince ya da Grekçedir. Bu iki dilden köken alan terimler, farklı dillerde bazı değişiklikler gösterebilirler. Tıbbi terminoloji vücudu, vücudun parçalarını, fonksiyonlarını, hastalıkları, teşhis ve tedavi işlemlerini, tıbbi araç ve ölçümleri, cerrahi, klinik ve patolojik durumları ve insan sağlığını ilgilendiren daha birçok durumu tanımlamada kullanılır.  Özet  Tıbbi terminolojiyi öğrenmenin en kolay yolu “terim analizi” adı verilen yöntemle terimleri organize edilmiş bir şekilde analiz etmektir. Bu yöntemde tıbbi terimler onları meydana getiren yapılar (kök, ön ek ve son ek) açısından ayrı ayrı incelenerek analiz edilir. Öğrenilen tıbbi terimlerin yazılışı kadar nasıl okunduğunu bilmek de önemlidir. Tıbbi terimlerin doğru şekilde telaffuz edilmesi yanlış anlamaları önlemek için de önemlidir. Özet Bir tıbbi terimi analiz ederken önce son ekine bakmak gerekir. Tıbbi terimlerde kaynaştırma işlemi sessiz harfle biten ve sessiz harfle başlayan iki kökü bir sesli harfle birleştirmek şeklinde gerçekleşir. Kaynaştırmada çoğunlukla “o” “e” “i” sesli harfleri kullanılır. Tıbbi terimler çeşitli şekillerde çoğul yapılırlar. Bunlardan bazıları; “is” ile biten bir terimde “i” yerine “e” ye dönüşerek çoğul yapılır. Temel Bilimler Terminolojisi BİRUNİ ÜNİVERSİTESİ TIBBİ TERMİNOLOJİ ÖĞR. GÖR. EMRE MANİSALI  İçerik  İnsan Anatomisine İlişkin Tıbbi Terimler  Anatomik Pozisyon ve Yön Terimleri  Vücudun Anatomik Bölümleri  Vücut Boşlukları ve Organlar  Anatomik Yapıların Tanımlanmasında Kullanılan Tıbbi Terimler  Hücre ve Doku İle İlgili Tıbbi Terimler  Anatomik Terimlerin Tarihçesi Tıbbi terimlerin 7500-8000 kadar olduğu ve bunların yaklaşık %75’inin anatomiye ilişkin olduğu bilinir. Anatomi ile ilgili ilk yazılı kayıtlar eski Yunanda Hippocrate(M.Ö.460- 377) ile başlar. O dönemde yapılmış olan kafa kemikleri ile ilgili tanımlamalar halen geçerliliğini korur. Aritoteles aynı dönemlerde yaşamış ve anatomi ile ilgili tanımlamalarda bulunmuştur. Yunan Galenos(M.S.130-200) ölü hayvan diseksiyonu yaparak çalışmalara katkı sağlamıştır. M.S. 980-1037 yıllarında yaşamış olan İbn-i Sina “Tıp Kanunu” isimli kitabında anatomi ve fizyolojiye ait terimlere yer vermiştir.  Avrupa’da yaşanan yeniliklerle anatomik çalışmalar da gelişme göstermiştir. Daha sonraki yıllarda Örneğin, Leonardo da Vinci(1452-1519) tarafından yapılmış olan insan vücudu ile ilgili çizimler geçerliliğini günümüzde de korumaktadır. Anatomi Tanımı ve Bölümleri Anatomi: İnsan vücudunun normal şekil ve yapısını, vücudu meydana getiren organları, oluşumları ve bunlar arasındaki ilişkileri inceleyen bilim dalıdır Fizyoloji: İnsan vücudunu meydana getiren organ ve oluşumların işleyişini, birbiriyle ilişkilerini ve çevre ile etkileşimini inceleyen bilim dalı  Anatominin Bölümleri ❑ Makroskopik Anatomi(Gross Anatomi): İnsan vücudunun bütünü, çıplak gözle incelenmesi. İnsan vücudunun bütünü, sistemleri ve sistemleri oluşturan organlar ❑ Mikroskopik Anatomi: Çıplak gözle görülmeyen hücre ve dokuların mikroskop ile incelenmesi sonucu ortaya çıkmış anatomi.  Histoloji: Mikroskopik anatominin dokuları inceleyen alt bilim dalı  Sitoloji: Mikroskopik anatominin hücreleri inceleyen alt bilim dalı ❑ Gelişim Anatomisi: İnsanın zigot aşamasından ölümüne kadar oluşum, yapı, şekil ve büyüklüğünü inceleyen dal ❑ Sistematik Anatomi: İnsan vücudunun organ gruplarına(sistem) göre incelendiği anatomi çeşidi ❑ Topografik Anatomi: İnsan vücudunun bölüm ve bölgelere ayrılarak hangi sisteme ait olursa olsun tabaka tabaka incelenmesi  Anatomik Sistemler Hareket Sistemi Dolaşım Sistemi Sindirim Sistemi Solunum Sistemi Ürogenital Sistem Duyu Organları Anatomik Pozisyon(Situs) ❑ İnsan vucudu ile ilgili yapılan tüm tanımlamalar belirli sabit bir pozisyonda duran insan üzerinde yapılır. Bu duruşa anatomik pozisyon (situs) denir. ❑ Situs, organların ve belirli noktaların tanımlanmasında önemlidir. ❑ Bu duruşta kişi ayakta ve gövdesi dik, üst ekstremiteler yanlarda ve aşağı doğru sarkık, ayakları bitişik, avuç içleri, yüzü ve gözleri karşıya bakar durumdadır. Anatomik Düzlem ve Eksenler Düzlem(Planum): İnsan vücudunu tanımlamak üzere kullanılmak amacı ile tasarlanmış vücudun kesitlere ayrılması. Planum Sagittale: Vucudun sağ ve sol olarak iki ayrılması Planum Frontale: Vücudun ön ve arka olarak ayrılması. Vertikal düzlem de denir Planum Horisontale(Transversale): Vücudun alt ve üst olarak ayrılması. Frontal ve sagital düzleme diktir  Median(Orta)Düzlem(Planum Mediale): Önden arkaya gövdenin tam ortasından geçen ve yere dikey inen; insan vücudunu yukarıdan aşağıya doğru boyuna sağ ve sol olmak üzere ağırlık açısından simetrik iki parçaya ayıran düzleme denir.  Sagittal düzlemin orta hattan geçmesidir.  Transvers düzleme diktir. İnsan Vücudunun Bölgeleri(Regio) Caput : Baş Cervix (collum) : Boyun Corpus : Gövde Thorax : Göğüs Abdomen : Karın Dorsum : Sırt Membra : Uzuvlar Perineum : Genital bölge  İnsan Vücudu Boşlukları(Cavitas)  Kafatası Boşluğu: Cavitas Cranii (kavitas krani)  Omurga Boşluğu : Cavitas Spinalis/ Cavitas vertebralis (kavitas spinalis/ kavitas vertebralis)  Göğüs Boşluğu: Cavitas Thoracis (kavitas torasis)  Karın Boşluğu: Cavitas Abdominis (kavitas abdominis)  Leğen Boşluğu: Cavitas Pelvica (kavitas pelvika)  1. Dorsal(arka) Vücut Boşluğu  Cavitas Cranii (Kafatası Boşluğu) * encephalon (beyin)  Cavitas Vertebralis/Cavitas Spinalis(Vertebral Boşluk) * medulla spinalis (omurilik)  2. Ventral(Ön) Vücut Boşluğu  - Cavitas Thoracis (Göğüs Boşluğu) * akciğerler, kalp, trachea alt bölümü ve bronşlar, oesophagus  - Cavitas Abdominalis (Karın Boşluğu) * mide, ince ve kalın bağırsaklar, pankreas, karaciğer, safra kesesi, böbrekler, üreter  - Cavitas Pelvis (Pelvis Boşluğu) * mesane, ince bağırsak kıvrımları, düz bağırsak (rectum), erkekte prostat, vesicula seminalis, ductus deferens; kadında uterus, ovaryumlar, tuba uterinalar.  Topografik Vücut Bölgeleri (Regiones Corporis) 1. Kafa bölgesi (Regio capitis) 2. Yüz bölgesi (Regio facialis) 3. Omuz bölgesi (Regio deltoidea) 4. Göğüs bölgesi (Regio thoraxix/Regio pectoralis) 5. Karın bölgesi (Regio abdominalis) 6. Göbek bölgesi(Regio umblicalis) 7. Pubik bölge (Regio perinalis/ pubica) 8. Kasık bölgesi (Regio inguinalis)  Baş Bölümü/ Caput (kaput) Alın bölgesi Regio frontalis (rejyo frontalis) Duvar bölgesi Regio parietalis(rejyo paryetalis) Şakak bölgesi Regio temporalis(rejyo temporalis) Art kafa bölgesi Regio occipitalis(rejyo oksipitalis) Yüz bölgesi Regio facialis(rejiyo fasiyalis) Burun bölgesi Regio nasalis(rejyonazalis) Yanak bölgesi Regio buccalis(rejyo bukkalis) Dudak bölgesi Regio labialis(rejyo labiyalis) Boyun bölgesi Regio cervicalis (rejyo servikalis) Ense bölgesi Regio nuchea (rejyo-nuka)  Gövde Bölümü/ Corpus (korpus) Omuz bölgesi Regio deltoidea (rejyo deltoid) Meme bölgesi Regio mammalis (rejyo mammalis) Koltuk altı bölgesi Regio axillaris (rejyo aksillaris ) Sırt bölgesi Regio dorsalis (rejyo dorsalis) Omurga bölgesi Regio vertebralis (rejyo vertebralis) Bel bölgesi Regio lumbalis (rejyo lumbalis) Mide bölgesi Regio epigastrica (rejyo epigastrika) Göbek bölgesi Regio umbilicalis (rejyo umbilikalis) Karın bölgesi Regio abdominalis (rejyo abdominalis) Perine bölgesi Regio perinalis (rejyo perinalis) Ekstremite Bölümleri Koltuk Altı Axilla Ayak Tarağı Metatarsus Parmak Digitus Kol Brachium Önkol Antebrachium Dirsek Cubitus El Bileği Carpus El Manus Uyluk Femur Diz Genus Bacak Crus Ayak Bileği Tarsus El Tarağı Metacarpus Ayak Pes Kemiklerle İlgili Terimler 1. Kafatası kemiği 10. Bel omurları 2. Köprücük kemiği 11. Kol kemiği 3. Boyun omurları 12. Bilek kemiği 4. Göğüs kemiği 13. Parmak kemikleri 5. Kürek kemiği 14. Uyluk kemiği 6. Kaburga kemiği 15. Diz kapağı kemiği 7. Pazı kemiği 16. Kaval kemiği 8. Kalça kemiği 17. Baldır kemiği 9. Kuyruk sokumu kemiği 18. Bilek kemiği 19. Ayak kemiği  Eklemler  Eklemler kemikler arasında iskelete hareket sağlayan yapılardır.  Articulatio: Eklem. Çoğulu, “articulationes”  Arthrologia: Eklem bilim. Eklemleri konu alan bilim dalı.  Ligamentum: Ekleme katılan kemikler arasında uzanan bağlardır. Çoğulu “Ligamenta”  Oynar Oynamaz Yarı Oynar eklemler eklemler Eklemler (Diarthrosis) (Synarthrosis) (Articulation es Synoviales)  Eklemlerle İlgili Terimler  Cartilago articularis: Eklem kıkırdağı. Oynar eklemlerde ekleme katılan kemiklerin eklem yüzlerini örten kıkırdaktır.  Capsula articularis: Eklem kapsülü. Ekleme katılan kemiğin eklemleşen uçlarını içine alan bağ dokudan kapsül.  Cavitas articularis: Eklem boşluğu. Oynar eklemde ekleme katılan uçlar ile kapsül arasında kalan boşluk.  Eklemlerle İlgili Terimler ❑ Synovia: Eklem sıvısı. Eklem boşluğunda bulunan sıvı. Kayganlık sağlayarak sürtünmeyi önler. ❑ Discus intervertebralis: ❑ Articulatio synovialis: Sinovyal Vertebraların gövde kısımları eklem. Oynar eklem. arasında bulunan disk şeklindeki oluşumlar. Eklem Hareketleri ile İlgili Terimler  Bükme - Flexion o İki kemik arasındaki açıyı azaltan hareket  Uzatma - Extension o İki kemik arasındaki açıyı arttıran uzatma veya esneme  Dairesel Hareket – Circumduction  Eklem Hareketleri ile İlgili Terimler  Rotation (Dönme): – Eksen etrafında kemiğin hareketi. İçeri döndürmek.  Pronation(Pronasyon): Elin içeri döndürülmesi  Supination(Supinasyon): Elin dışarı döndürülmesi  Eklem Hareketleri ile İlgili Terimler ❖ Döner Kol (Önkol) sapma - Radial Deviation Ön kolun dışına (döner kemiğe) doğru parmağın hareketi Baş parmak yönüne doğru ❖ Dirsek kemiği sapması - Ulnar Deviation Parmağın dirsek kemiğine doğru hareketi Serçe parmağa doğru Eklem Hareketleri İle İlgili Terimler Kaldırma - Abduction Vücudun merkez ekseninden yanda uzağa doğru hareket Yakınlaşma - Adduction Vücudun merkez ekseninden yanda içeriye doğru hareket  İnsan Vücudunda Bulunan Kaslarla İlgili Tıbbi Terimler  Myology (miyoloji): Kasları inceleyen bilim dalı  Musculus: Kaslar (M)  Musculi: Kasların çoğul ifadesi (Mm) İnsan vücudundaki kaslar üç çeşittir: 1-İskelet kası (çizgili kas, istemli kas): Vücudun en uzun kası m.sartorius, en kısa ve küçük kası m.stapedius, en kalın kası m.gluteus maximus, en büyük kası m.quadriceps femoris, en geniş kası ise m.latissimus dorsi’dir. 2-Düz kas (çizgisiz kas, otonom kas): Organ ve damar duvarlarındaki kaslar 3-Kalp kası (çizgili ve otonom kas): Yapısal olarak çizgili, fonksiyon olarak çizgisiz kaslar  Kaslarla İlgili Tıbbi Terimler  Biceps: İki başlı  Brachialis: Kol ile ilgili, kola ait  Deltoideus: Üçgen veya delta şeklinde  Diaphragma: Karın ile göğüs boşluğunu birbirinden ayıran kubbe  Gluteus: Kaba et bölgesine ilişkin, gluteal gölge.  İntercostalis: İki kaburgaların arası.  Latissimus: En geniş şekilde olan.  Levatoris: Kaldırıcı, yukarıya kaldıran.  Masseter: Çiğneme, çiğneyen  Hipertoni: Kas tonusunun aşırı derecede artmas  Kaslarla İlgili Tıbbi Terimler  Pectoralis: Göğüs ile ilgili olan, göğüse ait.  Plantaris: Ayak tabanı ile ilgili olan.  Popliteus: Dizin arkası ile ilgili olan.  Profundus: Derin, derinde olan.  Quadratus: Kare şeklinde , dörtkenarı olan.  Quadriceps:Dört başlı olan.  Rectus: Düz, doğru.  Superficialis: Yüzeyel, yüzeyde olan.  Trapezius: Yamuk veya trapez şeklinde olan.  Tensor: Geren.  Tonus: Kasların istirahat hâlindeki normal gerginlik hâli.  Triceps:Üç başlı olan  Kaslarla İlgili Semptom ve Klinik Terimleri  Atrofi: Kasdokusunu oluşturan hücrelerin hacim olarak azalma göstermesidir.  Kontraksiyon: Kas liflerinin kasılmasıdır.  Kontraktür: Kasın sürekli kasılma halinde olmasıdır  Hipertrofi: Kasdokusunu oluşturan hücrelerin hacim olarak artış göstermesidir.  Hipertoni: Kas tonusunun aşırı dercede artışıdır.  Hipotoni: Kas tonusunun aşırı derecede azalmasıdır.  Lumbago: Bel bölgesinde görülen ağrı, bel ağrısıdır.  Miyalji: Kas ağrısıdır.  Kaslarla İlgili Semptom ve Klinik Terimleri  Rigor mortis: Ölümden sonra görülen kas sertliğidir.  Spazm: Kaslarda ani olarak meydana gelen istem dışı geçici kasılmadır.  Tendinit: Kas kirişinin iltihabıdır.  Tortikolis: Bir taraftaki m. sternocleidomastoideus'un spazmı neticesinde boynun lezyon tarafına doğru eğilmesi, boyun eğriliğidir.  Tetani: Bir kasın sık uyarılması neticesinde sürekli kasılı kalması  Tremor: Kaslarda istem dışı kasılma, titremedir Eşitlik derecesi Artıklık derecesi Üstünlük derecesi Exterus; dış Exterior; daha dış Extremus; en dış Interus; iç Interior; daha iç Intimus; en iç Anterus; ön Anterior; daha ön Anticus; en ön Posterus; arka Posterior; daha arka Postremus; en arka Superus; üst Superior; daha üst Supremus; en üst Inferus; alt Inferior; daha alt Infimus; en alt Latus; geniş Latior; daha geniş Latissimus; en geniş Longus; uzun Longior; daha uzun Longissimus; en uzun Magnus; büyük Major (maior); daha büyük Maximus; en büyük Parvus; küçük Minor; daha küçük Minimus; en küçük  Küçültme İle İlgili Tıbbi Terimler İsimlerde anlamca küçülme Türkçe’deki “-cik, -cık, -cuk” şeklindeki ekler “ol, ul, el” şeklindedir. Tubus(tüp) Tubulus (tüpcük) Fossa (çukur) Fossula (küçük çukur, çukurcuk) Arteriola (küçük atardamar, Arteria (atardamar) atardamarcık) Canaliculus (küçük kanal, Canalis (kanal) kanalcık) Nucleolus (küçük çekirdek, Nucleus (çekirdek) çekirdekçik)  Terimlerin Çoğul İfade Şekli Arteria; atardamar, arter Arteriae; atardamarlar Articulatio; eklem Articulationes; eklemler Cartilago; kıkırdak Cartilagines; kıkırdaklar Fibra; lif Fibrae; lifler Ganglion; düğüm Ganglia; düğümler Glandula; bez Glandulae; bezler Gyrus; kıvrım Gyri; kıvrımlar Labium; dudak Labia; dudaklar Ligamentum; bağ Ligamenta; bağlar Meninx; beyin zarı Meninges; beyin zarları Musculus; kas Musculi; kaslar Nervus; sinir Nervi; sinirler Organum; organ Organa; organlar Pilus; kıl Pili; kıllar Radix; kök Radices; kökler Regio; bölge Regiones; bölgeler Septulum; bölmecik Septula; bölmecikler Truncus; gövde Trunci; gövdeler Vena; toplardamar Venae; toplardamarlar “ Hücre- Doku- Organ-Sistem- Organizma ”  Hücre  Hücre: Dokuyu meydana getiren; çekirdek ve bazı organalleri içeren stoplazma ile onu çevreleyen zardan oluşan en küçük canlı yapıdır.  Hücre üç bölümden oluşur: ❑ Sitoplazma: Hücre gövdesi. Hücrenin organalleri : – Mitokondri – Ribozom – Endoplazmik retikulum – Golgi Aygıtı – Lizozom – Sentrozom – Peroksizom ❑ Hücre zarı(Membran) ❑ Nukleus: Hücre çekirdeği.  Doku  Doku: Birbirine benzeyen ve aynı fonksiyona (göreve) sahip hücrelerin bir araya gelerek oluşturduğu yapıya, doku adı verilir. Örneğin, nefronlar bir araya gelerek böbrek dokusunu meydana getirir.  Hücre-Doku ve Organlar ile İlgili Terimler  Cyt/0 , -cyte (sit): Hücre. Vücudun en basit, an alt birimi. Ör:  Cytogenesis (sitojenezis) : Hücre oluşumu  Cyt/0/logy (sitoloji): Hücre bilimi  Cyt/0/plasma(sitoplazma): Hücre içini doldurur ve her biri farklı işleve sahip organelle(organel) denen alt birimleri kapsar.  Nucle/0, nucleus - nükle/0(nükleus): Çekirdek. Hücrenin kontrol merkezi.  Doku Çeşitleri – Epitel doku:  Örtü epiteli  Salgı epiteli  Myoepitel (kas epiteli )  Nöroepitel(duyu epiteli) – Destek doku  Bağ dokusu  Yağ dokusu  Kıkırdak doku  Kemik doku  Kan dokusu – Kas dokusu:  Düz kaslar (iç organ kasları)  Çizgili kaslar (iskelet kasları)  Kalp kası – Sinir dokusu  Organ  Organ: Bir veya birden fazla dokunun, özel bir yapı içersinde ve özel bir işlev için meydana getirdiği yapılara organ denir.  Zar Zar :Vücut boşlukları ile birçok organ ve dokunun yüzeylerini örten ince tabakaya zar denir. Zar çeşitleri: ✓Müköz zarlar: Vücudun ağız, burnun içi, mide, barsak, vajina, akciğerler gibi alanlarını döşeyen zardır. ✓Seröz zarlar: Vücut boşluklarını ve bu boşluklardaki organların dış yüzlerini sararlar. Üç çeşit seröz zar vardır. – Plevra: Akciğerleri saran zardır. – Perikart: Kalbin dış yüzünü saran zardır. – Periton: Karın zarıdır. ✓Sinoviyal zarlar: Oynar eklem yüzeylerinde bulunan zardır.  Hücre ve Doku ile İlgili Kök Terimler – morph/0(morf/0): şekil, biçim. polymorphic(polimorfik): çok şekilleri bulunmak – aden/0(aden/0): bez, gudde. adenoma(adenoma): bir bezin tümörü – kary/0(karyo) : nukleus karyotype(karyotip ): büyüklüklerine göre dizilmiş kromozomların resmi – muc/0(muk/0): mukus, mukus membran. mucorrhea (mukore): mukus akışında artma – somat/0(somat/0): beden, vücut. – somatic (somatik ): bedenle ilgili  Hücre ve Doku Son Ekleri – phil( fil): Çeken, emen. Acidophilic(asidofilik): Asid maddesini çeken – plasia(plazia): Oluşum, gelişim. Hyperplasia(hiperplazi): Bir organ veya dokunun aşırı gelişmesi – trop( trop): Eyleme geçiş etki Chronotropic(kronotropik ): Etki hızı veya zamanlama – troph/0(trof/0): Besleme, büyüme Atrophy (atrofi ): Beslenememe, yıpranma “ İnsan Yapısına İlişkin Tıbbi Terimler ”  Positional-Pozisyonel Terimler  Central-santral: Merkez, ortaya yakın  Peripheral-periferal: Merkezden uzakta  Parietal-paryetal: İç organların dışa/bedene bakan tarafı  Visceral-visseral: İç organlara bakan taraf  Medial-medyal: Bedenin ortası, orta  Lateral – lateral: Bedenin yanları, yan  Erect-erekt : Dik, ayakta duruş  Anterior /Ventral –anteriör/ventral: Ön taraf, ön yüzey  Posterior/Dorsal-posteriör/dorsal: Arka taraf, sırt  Superficial-süperfisyal: Yüzeyel,yüzeysel  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Cephalic anterior Frontal-frontal: Ön Orbital-orbital: Göz çevresi Nasal-nazal: Burun bölgesi Oral-oral: Ağız Mental-mental: Çene bölgesi Buccal-bukkal: Yanak bölgesi  Cephalic posterior Auricular –orikülar: Kulak çevresi Otic-otik: Kulak bölgesi  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Cervical-servikal: Boyun bölgesi  Clavicular-klavikülar: Köprücük kemiği bölgesi  Thoracic anterior Sternal-sternal: Sternum üzeri Axillar-aksillar: Koltuk altı  Mammar-mamar: Meme bölgesi Pectoral-pektoral: Göğüs  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Üst ext. ant. &post. Acromial-akromial: Omuz başı Deltoid-deltoid: Omuz Brachial-brakial: Kol Antecubital-antekübital: Dirseğin önü Antebrachial-antebrakial: Ön kol Carpal-karpal: Bilek  Üst extr. post. Olecranal-olekranal: Dirsek bölgesi  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Manus ant. Polex-poleks: Baş parmak  Manus post Metacarpal-metakarpal: El sırtı/üstü  Manus ant.& post. Digital-dijital: Parmaklar  Palmar-palmar: Avuç içi  Abdominal Umbilical-umbilikal: Göbek çevresi  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Dorsal Scapular-skapular: Kürek kemikleri etrafı Vertebral-vertebral: Omurilik boyunca Lumbar-lumbar: Bel bölgesi Sacral-sakral: Sacrum Gluteal-gluteal: Kalça Perineal-perineal: Anüs-external genital arası  Pelvic Inguinal-ingüinal: Kasık Pubic/genital-pubik/genital: Pubis/genitaller  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Alt ext. ant. Coxal-koksal: Kalça yan bölgesi Patellar-patellar: Diz kapağı Crural-krural: Tibia boyunca Fibular-fibular: Fibula boyunca  Alt ext. ant.&post. Femoral-femoral: Kalça kemiği boyunca Popliteal-popliteal: Diz arkası Sural-sural: Baldırlar Peroneal-peroneal: Fibula arkası  Küçük Beden Bölgeleri ile İlgili Terimler  Pedal ant. Tarsal-tarsal: Ayak bileği Metatarsal-metatarsal: Ayak üstü Digital-dijital: Parmaklar Hallux-halluks: Baş parmak  Pedal post. Calcaneal-kalkaneal: Topuk civarı Plantar-plantar: Ayak tabanı Muayene ve Hastalıklarla İlgili Genel Tıbbi Terimler Percussion Inspection Palpation (Perküsyon) Auscultation (Enspeksiyon) (Palpasyon) Sırt ve karın (Oskültasyon) Gözle Elle Steteskop ile muayenesind bakarak dokunularak e kullanılan muayene muayene yapılan muayene etme etme muayene yöntemi  Genel Tıbbi Terimler  Acute (akut): Keskin, şiddetli. Aniden şiddetli belirtilerle başlayıp kısa seyir gösteren, hızlı seyreden.  Apex (apeks): Tepe.  Aspiration (aspirasyon): Çekerek boşaltma, emme.  Chronic (kronik ): Uzun süredir devam eden, müzmin.  Constriction (konstriksiyon): Sıkışma, daralma, büzülme.  Cortex (korteks): Kabuk. Organın dış kısm  Genel Tıbbi Terimler  Deformity (deformite): Şekil bozukluğu.  Dilatation/ dilation (dilatasyon/ dilasyon): Genişleme.  Disease (diziiz): Hastalık. Vücütta bölgesel veya genel bozukluğa sebep olan durum.  Distortion (distorsiyon): Bükülme, dönme, çarpıklık.  Diverticulum (diverticulum): Ortasında boşluk ya da geçit gösteren organ duvarının dışarıya doğru cep şeklinde çıkıntı gösteren, son ucu kapalı patolojik oluşum.  Drain (dren): Sıvı, kan veya cerahati boşaltma amacıyla boşluğa sevk edilen tüp veya fitil.  Genel Tıbbi Terimler  Drainage (drenaj): Herhangi bir vücut boşluğunda ya da yarada toplanan sıvı, kan veya cerahatin yavaş yavaş boşalması veya boşaltılması.  Ductus (duktus): Kanal, boru.  Edema/ oedema (ödem): Deri altı dokularında aşırı sıvı toplanması.  Epithelium (epitelyum): Boşluğa bakan yüzeyi örten epitel doku.  Excision (eksizyon): Kesip çıkarma.  Exstrophy (ekstrofi): Ortası boşluk gösteren organın, doğuştan içinin dışarıya dönmüş oluşu.  Genel Tıbbi Terimler  Facies (fasyes-fasiyes):Yüz, çehre, dış yüzey.  Fascia (fasya): Kas ve iç organları saran veya bağlayan ve deri altında bir tabaka meydana getiren liflerden oluşmuş bağdoku, ak zar.  Fibroid (fibroid): Bağ dokusundan yapılı.  Fissura/ fissure (fissura/ fissür): Deri ya da mukoza üzerinde uzanan şerit şeklindeki çukurluk, çatlak.  Fistula (fistül): Boşluk gösteren iki organ ya da organ boşluğu ile vücut yüzeyi arasında, doğuştan veya herhangi bir etken sebebiyle sonradan oluşan patolojik geçit.  Genel Tıbbi Terimler  Hilus/ hilum (hilus/ hilum): iç organlarda damar ve sinirlerin girdiği oyuk kısım, göbek.  Indication (endikasyon): Bulgu, ölçüm.(Örneğin, laboratuvar bulguları).  Infection (enfeksiyon): Hastalık etkeni mikroorganizmaların (bakteri, virus, mantar vb.) vücuda girişi ve yayılışı.  Infectious (enfeksiyöz): Enfeksiyon yapan, bulaşıcı.  Lobe/ lobus (lob/ lobus): Bir organda, sınırları belli parçalardan her biri, bölüm.  Lobule/ lobulus (lobül/ lobulus): Bölümler içindeki küçük bölmeler, lobcuk.  Genel Tıbbi Terimler  Maling (maling): Kötü huylu, habis.  Meatus (meatus): Bir geçit ya da kanalın dışa açılan kısmı, kanal, yol, geçidin dış deliği.  Medulla (medulla): Organın iç katmanını oluşturan yumuşak doku, ilik, öz, iç katmanı.  Mucosa/ mucous membrane (mukoza/ muköz membran): Muköz zar  Mucus (mukus): Koyu kıvamlı, yapışkan salgı.  Multiple (multipl): Birden fazla unsurdan oluşan. Birden fazla organı etkileyen, değişik organlarda aynı anda oluşan  Paralysis (paralizi): Felç, inme.  Genel Tıbbi Terimler  Paroxysmal (paroksismal): Aniden beliren, şiddetli nöbetlerle kendini gösteren.  Partial (parsiyal): Tam olmayan, bütününü kapsamayan, kısmi.  Penetration (penetrasyon): Delme, delip içine girme.  Postural (postüral): Vücudun duruş şekliyle ilgili  Pulmo (pulmo): Akciğer anlamında ön ek.  Radix (radiks): Kök.  Reabsorpsiyon (reabsorpsiyon): Geri emilim, geri emme-verme.  Regio/ region (regio/region-rejyon): Bölge, saha (Vücudun belli bir bölgesi).  Genel Tıbbi Terimler  Retro (retro): Geride, arkada kalan kısım  Sarcoma (sarkom): Bağ dokusundan gelişen, kötü huylu tümör.  Septum (septum): Bölme (Bir boşluğu ya da organı, perde şeklinde ikiye ayıran ince duvar).  Serosa/ serous membrane (seroza/seröz membran): Seröz zar.  Sinus (sinüs): Etrafı çevrili hava içeren boşluk, cerahatin dışarı aktığı geçit.  Spasm (spazm): Aniden gelişen, istem dışı kas kasılması.  Strain (sitrein): Zorlanma, yorulma.  Subtotal (subtotal): Tam olmayan.  Symptom (semptom): Belirti.  Genel Tıbbi Terimler  Tuba (tuba): Tüp, boru.  Tunica (tunika): Organ ya da oluşum duvarını oluşturan katlardan her biri, tabaka.  Ventilation (ventilasyon): Havalanma.  Ventricle (ventrikül): Karıncık (Organ içindeki küçük boşluk).  Ventricular (ventriküler): Karıncık ile ilgili.  Vesica (vezika): Kese, torba.  Genel Tıbbi Terimler  Prodrome (prodrom): Yaklaşan hastalığın göstergesi olan belirti.  Sequela (sekel): Hastalığın kalan etkisi.  Syncope (senkop): Beyne yetersiz kan akımından dolayı oluşan geçici bilinç kaybı, bayılma.  Syndrome(sendrom): Bir hastalık durumunu oluşturan belirti ve bulgular topluluğu.  Cyanosis (siyanoz ): O2 eksikliğinden derinin mavi renge dönüşmesi.  Lavage(lavaj): Kavitenin suyla yıkanması. Prophylaxis – profilaksi: Hastalığın önlenmesi.  Catheter(kateter): Beden boşluğuna sıvı verme/çıkarma için kullanılan ince tüp.  Radyolojik Görüntüleme İle İlgili Terimler  CT-Computed Tomography/Tomography(kompütıd tomografi/ tomografi)/(BT)bilgisayarlı tomografi: Röntgen (x) ışınları kullanılarak vücudun incelenen bölgesinin seri kesitler hâlinde radyolojik olarak görüntülemesi. Radiodiagnosis(radyodiyagnoz): X ışınları aracılığı ile film çekerek tanı koyma, röntgen (roentgen) ile teşhis.  Radiography/Roentgenography(radyografi / röntgenografi): Herhangi bir organın x ışınları aracılığı ile filminin alınması.  Radyolojik Görüntüleme İle İlgili Terimler ▪ MR- Magnetic resonance imaging/ magnetic resonance(magnetik rezonans imajing/magnetik rezonans): Magnetik dalgaları kullanarak vücudun incelenen bölgesinin seri kesitler halinde, radyolojik olarak görüntülemesi. ▪ Angiography(anjiyografi): Radyo opak madde enjeksiyonunu takiben vücut damarlarının röntgen filminin alınması (görüntülenmesi). ▪ Scintigraphy/ scintiscanning (sintigrafi/ sintiskening): Ven yoluyla radyoizotop enjeksiyonunu takiben incelenen organ ya da dokuda gama ışını taneciklerini görüntüleme.  Tanısal İşlemler ile İlgili Terimler ▪ Endoscope(endoskop): Herhangi bir organ veya vücut boşluğuna muayene amacıyla sokulan ucu ışıklı alet. ▪ Endoscopy(endoskopi): Boşluk gösteren organ içinin veya herhangi bir vücut boşluğunun endoskop aracılığı ile muayenesi. ▪ Ultrasonography/echography(ultrasonagrafi- ultrasonagrafi/ekografi): Ultrasonik- ultrasonik dalgalar aracılığıyla iç organların ya da bir tümörün görüntüsünün elde edilmesi. ▪ Cytologic (sitolojik): Hücrelerin mikroskobik muayenesi ile ilgili.  Tanısal İşlemler ile İlgili Terimler ▪ Macroscopy (makroskopi): Herhangi bir şeyin araca gerek kalmaksızın çıplak gözle muayenesi. ▪ Microscopy (mikroskopi): Gözle görülemeyen cisimlerin mikroskop aracılığı ile büyütülerek incelenmesi. ▪ Biopsy (biyopsi):Tanı amacıyla mikroskobik muayene için dokudan küçük bir parça alınması  Tanı ve Tedaviyle İlgili Terimler  chrom, chromat (krom, kromat): Renk, leke Achromateuse-akromatöz (rengi olmayan)  electro, elektr (elektro): Elektrik Electrolysis –elektrolizis (Elektroliz): Elektrik akımıyla tahribat  erg/o (erg/0): İş Ergonomie (ergonomi )(İş kuralları bilimi)  radi/o (radi/0): Radyasyon, x-ışını Radioactive-radyoaktiv (radyasyon yayan)  son/o(son/0): Ses Ultrasonic – ultrasonic (Yüksek frekans ses dalgalarıyla ilgili)  therm/o (term/0): Isı Hypothermia – hipotermia (Anormal düşük vücut ısısı,hipotermi)  Tanı Koymayla İlgili Son Ekler  -graph (graf): Veri kaydetme aleti. Polygraph(poligraf ): Aynı anda birçok fizyolojik yanıtı kaydetmek için kullanılan cihaz, yalan makinesi  -graphy (grafi): Veri kaydetme işi. Radiography (radyografi )(x-ışınlarını kullanarak görüntü kaydetme)  -gram (gram): Veri kaydı. Sonogram(sonogram) (Ultrason kullanımıyla elde edilen kayıt)  -meter (meter): Ölçüm aleti. Audiometer(odyometre)(İşitmeyi kaydeden alet)  -metry(metri): Ölçüm. Ergometry – ergometri (Yapılan işin ölçümü)  -scope (skop): Görme/inceleme aleti. Endoscope – endoskop ( Bir organın içini veya kaviteyi görmek için kullanılan al  Tetkiklerle İlgili Son Ekler  -scopy(skopi): Muayene/inceleme. Laparoscopy -laparoskopi (Abdominal duvar yoluyla abdomenin incelenmesi)  -centesis ( sentezis): Hafif vuruş, delme. Thoracentesis –torasentezis ( Göğüs kafesinin delinmesi)  -ectomy (ektomi)/Excision(eksizyon) cerrahi olarak çıkartma. Hysterectomy – histerektomi (Uterusun çıkarılması)  -plasty(plasti): Plastik cerrahi yoluyla tamir etme, yeniden oluşturma. Rhinoplasti – rinoplasti (Burunun plastik cerrahisi)  -rhaphy (rafi): Cerrahi tamir, dikiş. Herniorrhaphy-herniorafi (Herninin/fıtık cerrahi tamiri)  Teşhis İle İlgili Terimler  stomy(stomi): Cerrahi olarak bir açıklık oluşturma. Colostomy –kolostomi (Kolon/kalın bağırsak açıklık oluşturma)  tome(tom): Incision/insizyon (kesi) aleti. Microtome – mikrotom (Mikroskopik çalışmada doku kesmek için kullanılan alet) -tomy,  tomi: İnsizyon, kesi. Tracheotomy –trakeotomi (Tracheatrakea’nın (nefes borusu) cerrahi kesimi)  tripsy, -tripsi: Kırma. Lithotripsy – litotripsi (Taş kırma)  Kısaltmalar ant : Anterior /ön AP: Anteroposterior / ön-arka lat: Lateral / yan post: Posterior / Arka RF : Romatoid Faktör Rx: Reçete SC: Subkütan cc: cm3, ml ml, mg/dl : mililitre, miligram/ p.o. : Per Os / Ağız yoluyla desilitre U : Unit / ünite NPO: Ağızdan hiçbir şey almayacak mmHg: milimetre cıva (tansiyon) Igs: Immünoglobulinler ALT: Alanin aminotransferase AST: Aspartate aminotransferase/ /(SGPT-serum glutamic (SGOT-serum glutamic oxalacetic piruvicacide transaminase) transaminase)  İlaçlar ile İlgili Terimler  Indication(endikasyon): Kullanılan alanlar.  Contraindication(kontraendikasyon): Kullanılmaması gereken durumlar.  Anaphylaxis(anafilaks): Solunum zorluğu, dolaşım bozukluğu ve ölüme yol açabilen şiddetli alerji.  Complication(komplikasyon): İlacın istenmeyen etkileri.  Tolerence(tolerans): İlacın kronik kullanımıyla etkisinin azalmış olması ve aynı etki için daha fazla doz kullanımının gerekmesi.  İlaçlar ile İlgili Terimler ✓ Algo, algi, algesi, algo, algio( aljezi): Ağrı Algesic –aljezik (ağrılı) ✓ Chemo/(kemo): Kimyasal Chemotherapy –kemoterapi (İlaç tedavisi) ✓ Hypno/( hipno): Uyku Hypnosis –hipnoz (Telkine yatkınlık durumu) ✓ Narco(narko)/: Uyuşukluk, kendinden geçme Narcotic-narkotik (Bilinçsizlik durumu yaratan ilaç) ✓ Pharmaco( farmako): İlaç Pharmacology –farmakoloji (İlaç bilimi) ✓ Pyr, pyret(pir, piret): Ateş Antipyretik-antipiretik (Ateşe karşı) ✓ Vaso (vazo): Damar Vasomotor-vazomotor (Damar çapında değişmeyle ilgili)  İlaç Verme Yolları ❑ Oral( oral): Ağız yoluyla. ❑ Rectal (rektal): Rectum yoluyla. ❑ Epidural(epidural): Meninge –menenj (omurilik çevresindeki membran) ve omurga arası enjeksiyonu. ❑ Topical(topikal): Deri yüzeyine uygulanan.  İlaçlarla İlgili Ön Ekler o Anti(Anti) : Karşıt Antidote-antidot (Bir zehire karşıt etki eden madde) o Contra( Kontra): Karşıt Contraceptive-kontraseptiv (Gebeliği önleyen) İlaçlar ile İlgili Terimler o -lytic (litik): Çözülen, azaltan Anxiolytic –anksiyolitik (Anksiyeteyi azaltan ajan) o -tropic (tropik): göre davranmak Inotropic-inotropik (Kas kasılma gücüne göre etki eden)  Patoloji ile İlgili Tıbbi Terimler  Idiopathic-idyopatik: Nedeni belli değil  Iatrogenic-yatrojenik: İlaçlara bağlı  Neoplastic-neoplastik: Habis oluşum  Massive-masif: Büyük, yaygın  Destruction-destrüksiyon: Tahrip, yok etme  Congenital-konjenital: Doğuştan  Hereditar-herediter: Ailevi, ırsi  Dominant-dominant: Baskın  Patoloji ile İlgili Tıbbi Terimler  Ressesive(resesif): Çekinik  Symmetric(simetrik): Aynı yönde, benzer  Asymmetric(asimetrik): Ters yönde, zıt  Spontane(spontan): Kendiliğinden  Specific(spesifik): Özgün  Nonspecific-nonspesifik: Özgün olmayan Beden Yapısıyla İlgili Tıbbi Terminoloji Biruni Üniversitesi Tıbbi Terminoloji Öğr. Gör. Emre MANİSALI İçerik Vücut Bölgeleri, Vücut Sistemleri ve Organlar Anatomik Pozisyonlar, Düzlemler ve Eksenler Beden Yapısının İncelenmesi Vücut Bölümleri Beden Yapısı ve İle İlgili Tıbbi Terimler  Sistematik Anatomi Bölümleri o Hareket sistemi: Locomotor system (lokomotor sistem) o Dolaşım sistemi: Systema vasorum (vazoryum sistem) o Sindirim sistemi: Digestive system (dijestive sistem) o Solunum sistemi: Respiratory system (respiratuvar sistem) o Sinir sistemi: Systema nervosum (nervozum sistem) o İç salgı sistemi: Endocrine system (endokrin sistem) o Beş duyu organı: Organo sensuum (organo sensyum) o Üriner sistem: Urinary system (üriner üsistem) o Üreme sistemi: Genital system (jenital sistem)  Anatominin Genel Bölümleri -6 Bölümden Oluşur: Makroskobik anatomi: Vücudu meydana getiren organları, alet yardımı olmadan dışarıdan çıplak gözle görünür şekilde inceleyen anatomidir. İki bölüme ayrılır: - Topografik anatomi: Buna, bölgesel anatomi de denir. İnsan vücudunu bölgelere ayırarak inceler. Örneğin; baş bölgesi, göğüs bölgesi gibi - Sistematik anatomi: Vücudu meydana getiren organları, sistem başlığı altında gruplara ayırarak inceler.  Anatominin Genel Bölümleri Mikroskobik anatomi: Vücudu oluşturan dokuları ve organları, mikroskop altında inceleyen anatomidir. İkiye ayrılır: Histoloji: Dokuları inceleyen bilim dalıdır. Sitoloji: Hücreleri inceleyen bilim dalıdır. Gelişim anatomisi: Organizmanın zigot hâlinden (döllenmeden) hayatın sonuna kadar geçen aşamalarını inceler. Anne karnındaki (intrauterin) hayattan doğuma kadar geçen süreleri inceleyen dalına, embriyoloji denir. Fonksiyonel anatomi: Doku ve organların çalışmalarını, bir bütünlük içinde ele alarak inceler. Radyolojik anatomi: Vücuttan çeşitli yöntemlerle (röntgen filmi, tomografi vs.) elde edilen görüntü kesitlerinin incelenmesi ile ilgilenen anatomidir. Karşılaştırmalı (comparativ) anatomi: İnsanlarla hayvanlar arasındaki benzer organları karşılaştırma yaparak inceleyen anatomidir. Sistemler ve Organlar Hareket sistemi (locomotor system):  Kemik (os)  Eklem (articulatio)  Kas(musculus) -Kemikler, eklemler ve kaslar hareketi sağlayan yapılardır. -Kemikler ve eklemler hareket sisteminin pasif elemanlarıdır. Kaslar ise hareket sisteminin aktif elemanları olup kemik ve eklemlere etki ederek vücudun hareketini sağlar. Hareket Sistemi İskelet Sistemi: Kemikler (os/ossium) Kıkırdaklar(cartilago) Eklemler(articulatio) -Bağlar(ligament): Eklem bölgelerindeki kemikleri, birbirine bağlayan bağlardır. Kas kirişi(tendon ): Kasları kemiklere bağlayan bağlardır. Kaslar(musculus) Doku Tipleri: Epitel doku Bağ doku Kas doku Sinir doku Sistemler ve Organlar Dolaşım sistemi (systema vasorum- circulation):  Kalp (heart)  Atardamarlar (arteriae)  Toplardamarlar (vein/venas)  Kılcal damarlar (capillaria) Sistemler ve Organlar Solunum sistemi (respiratory system):  Akciğer (pulmoner)  Bronşlar (bronchiorum)  Soluk borusu (Trachea)  Gırtlak (larynx)  Yutak (pharyngis)  Burun boşluğu(cavitatis nasi) Sistemler ve Organlar Sindirim sistemi (digestive system): Sindirime yardımcı bezler: o Ağız boşluğu (dişler, dil, damak) o Tükürük bezleri (glandulae salivaris) o Karaciğer (hepar) o Yutak(pharyngis) o Pankreas(pancreate) o Yemek borusu (esophagus) o Safra kesesi (vesicae biliaris) o Mide (gastr-) o İnce bağırsak (intestini) o Kalın bağırsak (colonia) o Rektum ( rectum) o Anüs (anus) Sistemler ve Organlar Üriner sistem (urinary system): o Böbrekler (ren/renibus) o Üreterler ((ureterum) o Mesane (vesicae) o Üretra (urethrae) Sistemler ve Organlar Üreme sistemi (genital system): Bu sistemi oluşturan organlar erkekte ve kadında farklılık göstermektedir. - Kadında: 1. Yumurtalık(over) 2. Tüpler(tubus) 3. Rahim(uterus) 4. Doğum yolu (vagina) 5. Labium majus ve labium minus 6. Clitoris 7. Bartholin bezi 8. Vestibulum vagina - Erkekte: 1.Testisler(testiculum nervumque) 2.Sperm yolları 3. Üretra 4. Skrotum (testisleri dıştan saran kılıf, torba) 5. Prostat 6. Penis Endokr in Sistem İç salgı sistemi (endocrine system): 1. Hipofiz 2. Tiroid 3. Paratiroid 4. Böbrek üstü bezleri (glandus surrenale) 5.Timus 6. Pankreas 7.Testisler 8.Overler Sinir Sistem i Sinir sistemi (systema nervosum): Merkezde; tüm beyin ve omurilikten, periferde ise sinirlerden oluşmaktadır. Duyu Organları Sistemi Duyu organları (organa sensuum): 1.Göz (oculus) 2. Kulak(auris) 3. Deri (corium) 4. Burun(nasus) 5. Dil(lingua) Beden Yapısı İle İlgili Yer ve Durum Sıfatları o superior X inferior o anterior X posterior o medialis X lateralis o medianus X intermedius o proximalis X distalis o Dexter X sinister o superficialis X profundus o internus X externus o Cranialis X caudalis o Palmaris X dorsalis o plantaris X dorsalis o Ventralis X dorsalis o centralis X peripheralis Pozisyonel(Positional) Terimler Central-santral: Merkez, ortaya yakın Peripheral-periferal: Merkezden uzakta Parietal-paryetal: İç organların dışa/bedene bakan tarafı Visceral-visseral: İç organlara bakan taraf Medial-medyal: Bedenin ortası, orta Lateral – lateral: Bedenin yanları, yan Erect-erekt : Dik, ayakta duruş Anterior /Ventral –anteriör/ventral: Ön taraf, ön yüzey Posterior/Dorsal-posteriör/dorsal: Arka taraf, sırt Superficial-süperfisyal: Yüzeyel, yüzeysel Beden Yapısının İncelenme si  1. Caput ((baş) İnsan 2. Collum (boyun) Vücudu 3. 4. Truncus (gövde) Thorax (göğüs) Bölümler 5. Abdomen (karın) ine Ait 6. 7. Pelvis (leğen) Dorsum (sırt) Terminol 8. Membra/extremitates oji 9. Membrum superius (üst taraf) 10. Membrum inferius (alt taraf) 1.Baş Bölümü(Caput/Kaput) Kafa (regio capitis), Yüz (regio facialis) bölgelerinden oluşmuştur. -Baş bölümünü, kafa kemikleri ve yüz kemikleri birbirleriyle bağlantı yaparak oluştururlar. -Baş bölümünde kafatası boşluğu, ağız boşluğu ve göz çukuru bulunur. Kafatası boşluğunda çeşitli organlar bulunur. 1.Baş Bölümü(Caput/Kaput) Alın bölgesi: Regio frontalis (rejyo frontalis) Duvar bölgesi: Regio parietalis(rejyo paryetalis) Şakak bölgesi: Regio temporalis(rejyo temporalis) Art kafa bölgesi: Regio occipitalis(rejyo oksipitalis) Yüz bölgesi: Regio facialis(rejiyo fasiyalis) Burun bölgesi: Regio nasalis(rejyonazalis) Yanak bölgesi: Regio buccalis(rejyo bukkalis) Dudak bölgesi: Regio labialis(rejyo labiyalis) Boyun bölgesi: Regio cervicalis (rejyo servikalis) Ense bölgesi: Regio nuchea (rejyo-nuka) Cephalic Anterior & Posterior Frontal-frontal: Alın bölgesi Orbital-orbital: Göz çevresi Nasal-nazal: Burun bölgesi Oral-oral: Ağız Mental-mental: Çene bölgesi Buccal-bukkal: Yanak bölgesi Auricular –orikülar: Kulak çevresi Otic-otik: Kulak bölgesi Occipital-oksipital: Başın arkası 2.Boyun (Collum) Boyun (regio colli), kafa ve gövdeyi birleştiren bölümdür. Ön bölgesine, regio colli anterior; Arka bölgesine, regio colli posterior denir. Arkada bulunan ense bölgesi, regio nuchae olarak adlandırılır. Boynun arka tarafında boyun omurları, önde ise solunum ve sindirim sistemine ait yapılar vardır. Üzeri kas ile kaplıdır. 2.Boyun (Cervical- Servikal Bölge) Cervix- serviks: Boyun bölgesi Clavicular-klavikülar: Köprücük kemiği bölgesi 3.Gövde Bölümü(Truncus-Corpus) Gövde; göğüs (regio pectoralis), karın (regio abdominalis), apış arası (regio perinalis) arkada sırt -bel (regio dorsalis) bölgelerinden oluşur. 3.Gövde Bölümü(Truncus- Corpus) Omuz bölgesi: Regio deltoidea (rejyo deltoid) Meme bölgesi: Regio mammalis (rejyo mammalis) Koltuk altı bölgesi: Regio axillaris (rejyo aksillaris ) Sırt bölgesi: Regio dorsalis (rejyo dorsalis) Omurga bölgesi: Regio vertebralis (rejyo vertebralis) Bel bölgesi: Regio lumbalis (rejyo lumbalis) Mide bölgesi: Regio epigastrica (rejyo epigastrika) Göbek bölgesi: Regio umbilicalis (rejyo umbilikalis ) Karın bölgesi: Regio abdominalis (rejyo abdominalis) Perine bölgesi: Regio perinalis (rejyo perinalis) 4.Thoracica Anterior Sternal-sternal: Sternum üzeri Axillar-aksillar: Koltuk altı Mammar-mamar: Meme bölgesi Pectoral-pektoral: Göğüs 5.Abdominopelvic Region-Abdominopelvik Bölge Epigastric-epigastric: Midenin üstüne gelen bölge Sol Hypochondriac-sol hipokondriyak: Kaburgaların altındaki üst sol bölge Sağ Hypochondriac-sağ hipokondriyak: Kaburgaların altındaki üst sağ bölge Sol Lumbar –sol lumbar: Ortanın solundaki yan bölge Umbilical-umbilikal: Göbek deliği çevresi Sağ lumbar-sağ lumbar: Ortanın sağındakiyan bölge Sol Iliac (inguinal)-sol iliak/ingüinal: Sol kasık bölgesi Sağ iliac(inguinal)-sağ iliak/ingüinal: Sağ kasık bölgesi Hypogastric-hipogastrik: Ortada göbeğin altındaki bölge 6.Pelvic Bölge Inguinal-ingüinal: Kasık Pubic/genital-pubik/genital: Pubis/genitaller 7.Dorsal Bölge Scapular-skapular: Kürek kemikleri etrafı Vertebral-vertebral: Omurilik boyunca Lumbar-lumbar: Bel bölgesi Sacral-sakral: Sacrum Gluteal-gluteal: Kalça Perineal-perineal: Anüs-external genital bölge arası 8.Uzuvlar (Ekstremiteler) Alt ve üst ekstremite olarak ayrılır: Üst Ekstremiteler; üst ekstremiteler omuz (r. deltoidea), kol (r.brachialis dirsek (r.cubitalis) ön kol (r.antebrachialis) ve el (r. manus) bölgelerinden oluşur. Üst ekstremiteler gövdeye her iki yandan omuz ile bağlıdır. Alt Ekstremiteler; kalça (r.glutealis), uyluk (r.femoralis), diz (genu), bacak (r.cruris), ayak (r.pedis) bölümlerinden oluşur. Alt extremiteler her iki alt yandan gövdeye bağlanırlar. Gövdedeki iç bağlantı yerine perine (r. perinalis) denir. Alt ve Üst Ekstremite Bölümleri Axilla: Koltuk altı çukuru Brachium: Kol Cubitus: Dirsek Manus: El Carpus: El bileği, Metacarpus: El tarağı Digitus: Parmak Femur: Uyluk Genus: Diz Crus: Bacak Pes: Ayak Tarsus: Ayak bileği Metatarsus: Ayak tarağı 9.Ekstremiteler(Uzuvla r)(Üst) -Üst ekstremitede; Omuz (deltoid) Kol (brachium) Önkol(antebrachium)  El (manus) Üst Exremite Anterior & Posterior Acromial-akromial: Omuz başı Deltoid-deltoid: Omuz Brachial-brakial: Kol Antecubital-antekübital: Dirseğin önü Antebrachial-antebrakial: Ön kol Carpal-karpal: Bilek Palmar-palmar: Avuç içi Olecranal-olekranal: Dirsek bölgesi Polex-poleks: Baş parmak Metacarpal-metakarpal: El sırtı/üstü 10.Ekstremiteler(Uzuvl ar)(Alt) -Alt ekstremitede; Kalça (glutea) Uyluk (femoris) Bacak(crura) Ayak (pes) Alt Exremite Anterior & Posterior  Coxal-koksal: Kalça yan bölgesi  Patellar-patellar: Diz kapağı  Crural-krural: Tibia boyunca  Fibular-fibular: Fibula boyunca  Femoral-femoral: Kalça kemiği boyunca  Popliteal-popliteal: Diz arkası Üst Ekstremite Terimleri Kollar Extremitalis Superior (ekstremitalis superiyör) Kolun ön bölgesi Regio brachi anterior (rejyo braki anteriyör) Kolun arka bölgesi Regio brachi posterior (rejyo braki posteriyör) El bilek bölgesi Regio carpi (rejyo karpi) El sırtı bölgesi Regio dorsalis manus (rejyo dorsalis manus) Dirsek ön bölgesi Regio cubiti anterior (rejyo cubiti anteriyör) Dirsek arka bölgesi Regio cubiti posterior (rejyo kubiti posteriyör) El ayası bölgesi Regio palmaris manus ( rejyo palmaris manus ) El sırtı bölgesi Dorsum manus (dorsum manus) Alt Ekstremite Terimleri Bacaklar: Extremitalis inferior (ekstremitalis inferiyör) Bacaklar Regio extremitalis Inferior (rejyo ekstremitalis inferiyör) Sakral bölgesi Regio sacralis ( rejyo sakralis) Kalça bölgesi Regio glutea ( rejyo glutea) Uyluk ön bölgesi Regio femoralis anterior (rejyo femoralis anteriyör) Uyluk arka bölgesi Regio femoralis posterior (rejyo femoralis anteriyör) Diz çukuru Fossa poplitea (fossa poplitea) Diz ön bölgesi Regio genu anterior (rejyo genu anteriyör) Bacak ön bölgesi Regio cruris anterior (rejyo kruris anteriyör) Bacak arka bölgesi Regio cruris posterior (rejyo kruris posteriyör) Ayak sırtı bölgesi Regio dorsalis pedis (rejyo dorsalis pedis) Ayak altı (tabanı) bölgesi Regio palmaris pedis (rejyo palmaris pedis) Topuk bölgesi Regio calcanea (rejyo kalkanea) Ekstremite Hareketleri İle İlgili Terimler Abduction-abdüksiyon: Orta hattan uzağa Adduction-addüksiyon: Orta hatta doğru Deviation-deviasyon: Kıvırma, eğme Ulnar deviation-bileğin addüksiyonu, Radyal deviasyon-bileğin abdüksiyonu Elevation-elevasyon: Yükseltme Depression-depresyon: İçe doğru hareket Protraction-protraksiyon: (Omuz) Kolların öne hareketi, öne Çıkarma Retraction-retraksiyon: (Omuz)kolların geri hareketi, geri çekme Ekstremite Hareketleri İle İlgili Terimler Flexion X extension (fleksiyon X ekstansiyon) Abduction X adduction (abduksiyon X adduksiyon) Rotation (rotasyon) supination X pronation (supinasyon X pronasyon) Circumduction (sirkumduksiyon) rotasyon circumduction Ekstremite Hareketleri İle İlgili Terimler Opposition - opozisyon : Başparmakla serçe parmağın yaklaşması Reposition- repozisyon: Parmakların birbirinden uzaklaşması  Invertion-inverzion: (ayak tabanı) Orta hatta doğru, içe ve yukarı  Evertion-everzion: (ayak tabanı) Orta hattan uzağa, dışa ve yukarı  Protrusion-protrüzyon: Objenin öne hareketi  Retrusion-retrüzyon: Objenin geri hareketi Vücut Boşlukları (Anatomy Cavity) Vücut Boşlukları(Kaviteler) Ventral-ventral: Ön, bel hizası Abdominal-abdominal: Mide, ince bağırsaklar, karaciğer, dalak, safra kesesi, pankreas, üreter, böbrekler) Pelvic-pelvik: Mesane, üretra, kalın bağırsakların bir kısmı, rectum, uterus, vagina/prostat) Thoracic-torasik: Göğüs boşluğu (özofagus, trakea, akciğerler, kalp ve aorta; plöral kavite mediastinum ) Dorsal-dorsal: Arka Cranial-kranial: Kafatası boşluğu (beyin) Spinal-spinal: Omurilik boşluğu (kraniyal kaviteye bağlanan omurilik) Vücut Boşlukları Vücudumuzda kemik, kas ve zarlarla çevrili boşuklar (cavity- cavum) vardır. Bu boşluklar vücudun ön tarafında (ventral boşluk) ve arka tarafında (dorsal boşluk) konumlanmıştır. 1. Dorsal Boşluklar: Kafatası boşluğu ve vertebral kanalın oluşturduğu spinal boşluktur. Kafatası boşluğu (Cavum cranii): Kafatası kemiklerinin çevrelediği, içerisinde beyin, beyincik, hipofiz ve epifiz bezinin yer aldığı boşluktur. Spinal boşluk (Cavum spinalis- canalis vertebralis): Omurga içinde yer alan ve kafatası boşluğunun devamı şeklinde olan boşluktur. Bu boşlukta omurilik yer alır. Vücut Boşlukları 2. Ventral Boşluklar: Göğüs boşluğu, karın boşluğu ve pelvis boşluğudur. Göğüs boşluğu (Cavum thoracica ): Ön tarafta göğüs kemiği, arkada sırt omurları, ön yan ve arkada kaburgaların çevrelediği boşluktur. Göğüs boşluğunu karın boşluğundan diyafragma kası ayırır. Göğüs boşluğunda; akciğerler, kalp, yemek borusu ve soluk borusu bulunur. Ana atardamar (aort), üst ana toplardamarı ve alt ana toplardamarın göğüs bölümü bu boşluktan geçer. Göğüs boşluğunun iç yüzeyi ve akciğerlerin üzeri plevra denilen zarla kaplıdır. Vücut Boşlukları Karın boşluğu (Cavum abdominale): Arkada bel omurları üstte diyafragma, ön arka ve yanlarda kasların çevrelediği boşluktur. Karın boşluğu içinde; karaciğer, mide, safra kesesi, pankreas , dalak, ince ve kalın bağırsaklar, böbrekler, böbrek üstü bezleri, aort ve alt ana toplardamarın karna ait bölümleri bulunur. Karın boşluğu içindeki bazı organların dış yüzeyi ve boşluğun duvarları periton adlı zarla kaplıdır. Pelvik boşluk (Cavum pelvica/ Cavum inguinale): Kalça kemikleri ile omurganın alt kısmı olan sakrum ve kuyruk kemiklerinin çevrelediği boşluğa pelvis boşluğu denir. Pelvis boşluğunda mesane (idrar torbası) rektum (sindirim borusunun dışa açılan bölümü), kadın ve erkek cinsiyet organları bulunur. Pedal Anterior & Posterior  Tarsal-tarsal: Ayak bileği  Metatarsal-metatarsal: Ayak üstü  Digital-dijital: Parmaklar  Hallux-halluks: Baş parmak  Calcaneal-kalkaneal: Topuk civarı  Plantar-plantar: Ayak tabanı Dynamic Motion- Dinamik Hareketler Linear-lineer hareket: Bir hat boyu hareket (kayma) Rectilinear-rektilinear: Düz bir hat boyunca Curvilinear-körvilinear: Eğik/eğimli hat boyu Angular-angular hareket: Açısal hareketler Flexion: Kıvırma Hyperflexion-hiperfleksiyon: Çok kıvırma Dorsiflexion-dorsifleksiyon: (Ayak) superior extention Plantar flexion-plantar fleksiyon: (Ayak) inferior flexion Extension-ekstansiyon: Germe Hyperextension-hiperekstansiyon: Çok germe Circumduction-sirkümdüksiyon: Dairevi Rotation-rotasyon: Döndürme hareketi Sol, sağ, medial/ internal, lateral/ external, pronation, supination Anatomik Yatış Pozisyonları Prone-prone: Yüz üstü Supine / dorsal-supine/dorsal: Sırt üstü Lateral recumbent-lateral rekümbent: Yan, bir kol başı çevreler, diğeri belde kıvrık Dorsal recumbent-dorsal rekümbent: Sırt üstü, dizler kıvrık ve birbirinden açıkta Trendelenberg-trendelenberg: Ayaklar yukarda, baş aşağıda düz yatış Lithotomy-litotomi: Sırtüstü, dizler kıvrık, yukarda ve yanlarda; doğum, jinekolojik pozisyon Genupectoral-jenupektoral: Diz-göğüs pozisyonu Genel Anatomik Terimler Dexter (dextra); sağ. Sinister (sinistra); sol. Ventralis; ön, önde. Dorsalis; arka, arkada. Medialis; iç yan. Lateralis; dış yan. Medianus; tam ortada bulunan. Intermedius; iki şeyin ortasında. Centralis; merkez. Periferalis; uzak. Proximal; merkeze yakın. Distal; merkezden uzak. Genel Anatomik Terimler Superior-sefalad/superior: Belin üstü, baş veya yukarıya doğru, üst Caudal/Inferior-kaudal/inferior: Belin altı, aşağı doğru, alt Proximal-proksimal: Orta noktaya en yakın Distal-distal: Orta noktadan uzağa doğru Ipsilateral –ipsilateral: Bir yan(tek taraf) Mediolateral – medyolateral: Ortadan yana doğru Lateromedial- lateromedyal: Yandan ortaya doğru Genel Anatomik Terimler Foramen; delik. Fovea; sığ çukur. Processus; çıkıntı. Sulcus; oluk. Apicalis; tepe. Basilaris; taban. Vertical; dikey. Horizontal; yatay.  Genel Anatomik Terimler Superficialis; yüzeyel. Profundalis; derin. Flexion; bükme, bükülme. Extention; germe, gerilme. Abduction; vücut orta hattından uzaklaştırma. Adduction; vücut orta hattına yaklaştırma. Circumduction; flexion, extention, abduction ve adduction hareketlerinin beraber yapılması. Genel Anatomik Terimler Elevation; yukarı doğru kaldırma. Depression; aşağı doğru bastırma. Oppositio; başparmak pulpasının diğer parmak pulpalarına değdirildiği harekettir. Kalem tutarken ya da parmaklar arasında bir obje kıstırılırken kullanılır. Repositio; oppositio hareketinin tersi olan harekettir. Ivertio; ayak tabanı(plantar bölge) bölgesinin içe