Tıbbi Terminoloji PDF

# terminoloji **Terminoloji** - terimlerle uğraşan bilim dalı anlamına gelmektedir. Grekçe kökenlidir. Tıbbi terminoloji tip terimlerini kendine konu alan bilim dalıdır. Bilimde gelişmeleri takip edebilmek ve ilerleme sağlayabilmek için ortak bir bilimsel dil gereklidir. Ve bu ortak dil kilit rol...

# terminoloji **Terminoloji** - terimlerle uğraşan bilim dalı anlamına gelmektedir. Grekçe kökenlidir. Tıbbi terminoloji tip terimlerini kendine konu alan bilim dalıdır. Bilimde gelişmeleri takip edebilmek ve ilerleme sağlayabilmek için ortak bir bilimsel dil gereklidir. Ve bu ortak dil kilit rol görevi taşımaktadır. Bilim dili Latincedir. İlk ortaya çıkışı eski Mısır dillerinde gözlenmektedir. Tıbbi terminolojinin amacı herkes tarafından aynı şekilde kullanılan, yazılan, söylenen ve anlaşılan bir dil oluşturmaktır. Latince 25 harften oluşur. 6 tane sesli harf vardır: a, e, i, o, u, y **a** harfi "a, o, u"harflerinden ve sessiz harflerden önce geldiğinde "k" olarak okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Cutis | Kutis | Deri | | Cephal | Sephal | Baş | | Clavicula | Klavikula | Köprücük kemiği | | Sclera | Siklera | Gözün beyaz kısmı | | Circulation | Sirkülasyon | Dolaşım | | Cryo | Kıriyo | Donmuş, soğuk | | Cervix | Serviks | Boyun | **j** harfi sesli bir harfin önüne gelirse "y" olarak okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Major | Mayor | Büyük | | Juvenile | Yuvenil | Gençlik, gençlere dair | | Jejunum | Yeyunum | İnce bağırsağın bir kısmı | | Epidemiology | Epidemiyoloji | Sağlıkla ilgili olayları inceleyen bilim dalı **y** ve **i** harfi "i" şeklinde okunur. Fakat **i** harfi "a,e,o,u" harflerinden önce gelirse "y" olarak okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Hypodermis | Hipodermis | Derialtı | | Hygienic | Hijyenik | Koruyucu sağlıkla ilgili | | Hyperemetic | Hiperemetik | Aşırı kusma ile ilgili | | Splenectomy | Siplenektomi | Dalağın alınması | | Gerontology |Gerontoloji | Yaşlılık bilimi | | Material | Materyal | Madde | | Median | Medyan | Bir yapıyı iki eşit parçaya bölen | | Cyanotic | Siyanotik | Siyanoze olmuş | | Cylic | Siklik | Belli aralarla tekrar etme | **x** harfi **ks** şeklinde okunur. **th** ise **t** olarak okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Hypodermis | Hipodermis | Derialtı | | Hygienic | Hijyenik | Koruyucu sağlıkla ilgili | | Hyperemetic | Hiperemetik | Aşırı kusma ile ilgili | | Splenectomy | Siplenektomi | Dalağın alınması | | Gerontology |Gerontoloji | Yaşlılık bilimi | | Material | Materyal | Madde | | Median | Medyan | Bir yapıyı iki eşit parçaya bölen | | Cyanotic | Siyanotik | Siyanoze olmuş | | Cylic | Siklik | Belli aralarla tekrar etme | **Ph** harfleri **f** şeklinde okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Pharmacology | Farmakoloji | İlaç bilimi | | Pharynx | Farinks | Yutak | | Photic | Fotik | Işıkla ilgili | | Physical | Fizikal | Vücutla ilgili | | Nephros | Nefroz | Böbrek | | Sphincter | Sfinkter | Büzücü, kapatıcı | ### "ch" harfleri "k" olarak okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Character | Karakter | Organizmayı diğer yapılardan ayıran özellik | | Chlor | Klor | Yeşil anlamında ön ek | | Cholera | Kolera | Kolera hastalığı | | Chronic | Kronik | Uzun süreli | | Bronchus | Bronkus | Bronş | | Chronologic | Kronolojik | Oluş sırasına göre dizilim gösteren | ### "rh" harfleri "r" olarak okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Rhythm | Ritim | Kalbin belli düzende atışı | | Rhinorrhagia | Rinoraji | Burun kanaması | | Rhonchus | Ronküs | Kuru tıkırdar tonda akciğer sesi | ### "sch" harfleri "ş" olarak okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Schistasis | Şiştaz | Vücudun herhangi bir parçasında ortaya çıkan yarık | | Schistosoma | Şiştozoma | İnsan ve hayvanlarda kanda yaşayan parazit | | Schema | Şema | Şekil | | Schizophrenia | Şizofreni | Bir akıl hastalığı | ### "ae" harfleri "a" ya da "e" olarak okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Aerobic | Aerobik | Oksijenli ortamda yaşayan | | Caecum | Çekum | Kalın bağırsağın başlangıç kısmı | | Costae | Kosta | Kaburgalar | | Vertebrea | Vertebra | Omurlar | ### "g" harfi "g" ya da "j" olarak okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Gastral | Gastral | Mide ile ilgili | | Gel | Jel | Erimiş maddenin pelte haline gelmiş hali, jel | | Gingivitis | Jinjivitis | Diş eti iltihabı | | Glucose | Glikoz | Vücutta bulunan şeker cinsi | | Gynecology | Jinekoloji | Kadın üreme organlarının hastalıklarını inceleyen bilim dalı | ### "t" harfi "ia, iqu, iu" harflerinden önce gelirse "s" şeklinde okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Isolation | İzolasyon | Ayırma | | Tertier | Tersiyer | Üçüncül | | İmmunization | İmmünizasyon | Bağışıklama | ### "oe" harfleri "ö" şeklinde okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Isolation | İzolasyon | Ayırma | | Tertier | Tersiyer | Üçüncül | | Immunization | İmmünizasyon | Bağışıklama | ### "eu" harfleri "ö" şeklinde okunur. * eutopic - ötopik - normalde bulunan, dokuda ortaya çıkan * euthyroid- ötiroid - tiroid bezinin fonksiyonunun normal olması * eu thanasia-ötanazi- Kolay ve ağrısız ölüm ### "au" harfleri "uv" ya da "ö" şeklinde okunur. | Kelime | Okunuşu | Anlamı | |---|---|---| | Autoallergy | Otoallerji | Vücudun kendi dokularına alerji oluşturması | | Autism | Otizm | İleri derecede içine kapanık otistik | | Autopsy | Otopsi | Ölüm nedenini anlamak için cesedin iç organlarının incelenmesi | | Autonomy | Otonomi | Kendi kendine bağımsız çalışma | | Trauma | Travma | Yaralanma, zedelenme | **Tıbbi Terminolojide Temel Yapılar:** Kök, ön kök, sonek, Kaynaştırma ünlüsü * **Kök:** anlamlı en küçük dil birimidir. Köke ön ek ve son ek getirilerek anlamlı sözcükler oluşturulur. Bütün tıbbi terimler en az bir kökten oluşur. * hema - kan /ren-böbrek/ arter - atardamar. * **Ön ek:** Kökün önüne getirilerek yeni bir tıbbi terim üretilebilir. * ant-anti-Karşıt, zıt,ters yön - antibacterial-bakterilere karşı. * hyper- - aşırı, fazla, yakınında - hyperactivite - aşırı hareketlilik. * Pro-önce, önünde, öne doğru ilerleyen - Prolapsus - öne kayma, sarkma. * **Son ek:** Kökün sonuna getirilerek yeni terimler türetilebilir. * -ia,-ria-kapsam yaygınlık - insomnia - uykusuzluk * -ist-tıbbın herhangi bir alanındaki uzman kişi - Pediatrist - çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı * -itis-iltihaplarda kullanılır - Sinusitis-sinüzit * **Kaynaştırma ünlüsü:** Sıklıkla "o" harfidir. Bazen ise "a, e, i " gibi harflerde olur. Görevi Kök sözcüğünü soneke bağlamaktır. * ecocardiografi - kalbin iç yapısını grafik olarak kaydetmek. **Tanısal işlemler için kullanılan en yaygın son ekler** * grafi - radyolojik görüntüleme * skopi: ayna tutma (Larin soskopi: Çarınkse ayna ile bakma) * metri: ölçme (odiometri işitme ölçümü) **Akronimler:** baş harflerini alarak kısaltılan kelimeler * BOS: Beyin Omurilik Sıvısı / BT: Bilgisayarlı Tomografi / vei: Vücul kitle Endeksi / EKG: Elektrokardio Grafi / KOAW: Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı / DM: Diyabetes Mellitus **Eponimler:** hastalık, belirti, bulgu vb. terimlerin özel kişi adlarıyla anılmasıdır. * Behçet hastalığı : Hulusi Behçet tarafından verilmiştir. Ağızda yaralar, genital bölgede ülserler ve görme problemleri bir arada yer alır. * Apgar skoru: Virginia apgar tarafından bulunmuştur. Yeni doğan döneminde 1.ve 5. dakikalarda bebeğin durumunu değerlendirildiği skorlamadır. **Sağlık:** fiziksel, sosyal ve ruhsal yönden tam iyilik halidir. **Sağlığın bozukluğu:** hastalığın dup olmaması, tam fizik, mental ve sosyal iyilik hali, normal rolleri sürdürme, gelişimsel ve davranışsal potansiyelin verdiği ölçüde gelişim, optimal fonksiyonluk, kişisel algı. ## Sağlığın Boyutları: - Fiziksel, - Sosyal, duygusal - Psikolojik, - Entelek tüel-mesleki, - Spiritüel, - Çevresel ## Kas-İskelet Sistemi - **Kısa Kemikler:** Boyları kısadır. El-Ayak kemikleridir. - **Uzun Kemikler:** Boyları uzun, uçları geniştir. Bacak, Kol kemikleridir - **Yassı Kemikler:** Genişlikleri daha fazla, kalınlıkları azdır. Kafatası, Göğüs kemiği, Pelvis kemikleridir - **Düzgün Kemikler:** Boşluk içeren kemiklerdir. Omurlar, Kaburga kemikleridir. - **Oynak Eklemler:** Hareket kabiliyeti geniş olan eklemlerdir. - **Yarı-Oynak Eklemler:** Hareket kabiliyeti sınırlı olan eklemlerdir. - **Oynamaz Eklemler:** Hareket kabiliyeti olmayan eklemlerdir. - **Çizgili Kaslar:** İskelete bağlı kaslardır. İsteğe bağlı olarak çalışırlar. - **Düz Kaslar:** İç organlarda yerleşmiş kaslardır. İsteğe bağlı çalışmazlar. - **Kalp Kası:** Sadece kalpte bulunur. İsteğe bağlı çalışmaz. - **Osteoblastlar:** Yapıcı hücrelerdir. Kemik ve kıkırdak yapısındaki konnektif dokunun (Kollajen) üretiminden sorumludurlar. Kemik matriksinin oluşumuna da katkıda bulunurlar. - **Osteoklastlar:** Yaşlanmış ya da zedelenmiş kemiklerin yok edilmesinden sorumludur. Çok çekirdekli fagositik hücrelerdir. Doğumda kıkırdak şeklinde olan kemitler zamanla kemikleşme sürecine girer. Bu süreçte Kalsiyum kıkırdak içinde depolanır, kıkırdak sertlesir ve kemik haline dönüşür. Kişi 30'lu yaşlarına ulaştığında osteoblastlann ve osteoklastların aktiviteleri eşit hale gelmiştir. **Omurga İçerisinde Omurga Kanalı Bulunur. **(Columna Vertbralis) Omurga kanalında da omurilik yerleşmiştir. | **Kemikler**| | |---|---| | Os frontale | | | Nasale | | | Maxilla | | | Mandibula | | | Os Temporale | | | Os Parietale | | | Os Occipitale | | **Orbita:** Gözlerin bulunduğu boşluk **Fonticulus-Fontikulas:** Bebeklerde bulunan bingıldak, fontanella ## Kemiklerle İlişkili Semptom Terimleri: | **Terimler** | **Açıklama** | |---|---| | Fracture (fraktür) | Kemik Kırılması | | Krepitasyon | Kırılan Kemiğin uçlarının birbirine sürtününce çıkan ses. | | Achondroplasia | Uzuvların kısa olması nedeniyle cücelik durumu | **Kifosiz:** Arkaya doğru kamburluk. **Lordosis:** Öne doğru kamburluk. **Skoliosis:** Omurganın yana doğru şekil değiştirmesi. **Osteoporosis:** Kemik erimesi. Kemik dokusunda atrofi gelişmesi ile belirgin durum. Özellikle menopoz sonrası kadınlarda sık görülür. **Gout-gut:** Kanda ürik asit düzeyinin yükselmesi, sodyum biurat kristallerinin bağ dokularda ve özellikle küçük eklemlerin, en çok ayak başparmağının metatarso-falangeal eklem çevresinde birikme olgusu. **Hallux valgus bunion-hallux valgus bunyon:** Ayak baş parmağının diğer parmaklara yanaşmak üzere dışarıya bükük durumu. "Hallux" ayak baş parmağı demek. "Valgus" ise deformitenin vücudumuzdan uzaklaşan yönde olduğunu anlatmaya yarayan anatomik bir terim. **Arthon:** Eklem kısaltılmışı "art." **Arthrologia:** Eklemleri konu alan bilim dalı. **Articulatio:** Eklem. Çoğul hali "articulationes" **Menisküs:** Diz ekleminde yer alan C şeklinde yapılardır. **Synovia:** Eklem boşluğunda bulunan koyu ve yapışkan yapıdaki eklem sıvısı. Kayganlık sağlayarak kemiklerin sürtünmelerini önler. ## *Eklemle İlişkili Terimler* * **Periarthritis:** Eklem çevresindeki dokuların iltihabı * **Artroskopi:** Eklem üzerine açılacak küçük bir insizyon yoluyla sokulan bir endoskop ile gerçekleştirilen minimal invasif cerrahi prosedür. ## Kaslarla İlişkili Terimler * **Deltoideus:** Üçgen veya delta şeklinde olan * **Gluteus maximus:** Kalça (ilye) bölgesinin en büyük kası. Enjeksiyonlarda kullanılır. * **Hematoma:** Damarlarda görülen hasarlanma sonucu bir bölgede kan birikmesi. * **Konjenital torti kollis:** Doğum travmasına bağlı olarak boyundaki sternocleidomastoid kasında meydana gelen hematom, sonra da fibrozis olgu. Kas kısa kaldığı için baş bir tarafa doğru yatar. * **Myo plasti:** Kasların cerrahi olarak onarılması * **Tenotomy:** Cerrahi girişimle tendon kesilmesi ## Sindirim Sistemi veya Gastrointestinal Sistem Sindirim sistemi ağızdan başlar, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsakla devam eder. Anüsle biter. * **Salivary glands (Salivari glands):** Tükürük bezleri * **Palatum:** Damar - Palatum durum: Sert damak * **Glossa/linguae/tongue:** Dil * **Fauces (fauses):** Boğaz Larynx (Larinks): Gırtlak Pharynx (farinks): Yutak * **Trakea (trake):** Soluk borusu Desophagus / esophagus (özafagus): yemek borusu. **İnce Bağırsak:** * **Small intestine/intestine tenue:** İnce bağırsak **Kalın Bağırsak:** * **Large intestine/intestine crassum:** Kalın bağırsak * **Caecum/Cecum:** Kör bağırsak * **Hepar/liver:** Karaciğer **Safra Kesesi:** * **Cholecyst/vesica fellea /vesica biliaris/gallbladder** * **Choledochus** **Pankreas:** Pankreas. Karın boşluğunda yatay olarak uzanan dış ve iç salgı salgılayan bez. **Peritoneum:** Karın zarı ## Safra Kesesi ile İlişkili Hastalıklar * **Cholangeitis (kolanjit):** Safra kanalları iltihabı * **Cholecystitis (Kolesistit):** Safra kesesi iltihabı * **Cholecystolithiasis/cholelithiasis (Kolesistoliliyaz/Kollelitiyaz):** Safra kesesi taşı hastalığı * **Dysentery (dizantem):** Kanlı ishal ## Diğerleri: * **Prostoscope/rectoscope:** Rektum muayenesinde kullanılan ucu ışıkhı alet * **Prostoscopy/rectoscopy:** " Proktoskop/rettoskop ile muayenesi. * **Cope:** Muayenede kullanılan alet Copy: Muayene * **Gingivectomy (Gingivektomi/jinji vektomi):** İltihaplı veya sarkık dişeti kısmını kesip çıkartma * **Gastrectomy:** Midenin kısmen ya da tamamen ameliyatla alınması * **Gastrostomy:** Mideden vücut dışına ağız açılması * **Polyphagia (poli faji):** Aşırı yeme * **Obesity:** Şişmanlık * **Constipation:** Kabızlık * **Diarrhea(diyare):** İshal * **Halitosis (halitoz):** Nefesin kötü kokması. * **Hematemesis (hematemez):** Kan kusma. * **Hematochzia (hematokerya):** Kanlı dışkı * **Hernia:** Fıtık * **Hepatomegali:** Karaciğer büyümesi * **Abdumen:** Karın, batın * **Aphagia:** Yutamama * **Cleft palate:** Yarık damak, Kurt damağı * **Cavita:** Boşluk **Yorum:** Bu dokümanda tıbbi terimlerin bir listesini ve tıbbi terminolojideki kök, ön ek ve son eklerin nasıl kullanılacağına dair açıklamalar yer almaktadır.