Ontwikkelingsproblemen PDF

Ontwikkelingsproblemen Inhoudsopgave H1: CEREBRALE PARESE (PITELJON)....................................................................................................3 INDELING CP...................................................................................................................................................4 SPASTISCHE CP...............................................................................................................................................5 HERSENLETSEL................................................................................................................................................................................ 5 VOORNAAMSTE OORZAKEN........................................................................................................................................................... 5 TYPES.................................................................................................................................................................................................. 5 DYSKINETISCH CP-BEELD...............................................................................................................................9 HERSENLETSEL................................................................................................................................................................................ 9 VOORNAAMSTE OORZAKEN........................................................................................................................................................... 9 TYPES............................................................................................................................................................................................... 10 ATACTISCH CP BEELD.................................................................................................................................. 12 HERSENLETSEL............................................................................................................................................................................. 12 OORZAKEN..................................................................................................................................................................................... 12 HOUDING STUREN........................................................................................................................................................................ 15 DOELSTELLING.............................................................................................................................................................................. 15 SPALKEN BOVENSTE LIDMAAT$............................................................................................................................................... 16 SPALKEN ONDERSTE LEDEMATEN............................................................................................................................................ 16 BEKKEN EN ROMPKORSET.......................................................................................................................................................... 16 ZITSCHAAL...................................................................................................................................................................................... 16 STA TOESTEL.................................................................................................................................................................................. 17 INSCHAKELEN VAN HULPMIDDELEN........................................................................................................................................ 17 ERNST VAN DE VERBORGEN BEPERKING................................................................................................................................ 20 VAAK GESIGNALEERDE OPMERKINGEN BIJ KINDEREN EN JONGEREN MET CP.............................................................. 21 DYSPRAXIE..................................................................................................................................................................................... 26 SAMENGEVAT................................................................................................................................................................................. 30 H2: SPINA BIFIDA (PITELJON)............................................................................................................. 30 WAT IS SPINA BIFIDA................................................................................................................................... 30 NEURALE BUIS............................................................................................................................................................................... 31 SOORTEN......................................................................................................................................................................................... 31 SPINA BIFIDA OCCULTA............................................................................................................................................................... 32 MENIGO(MYELO)KÈLE................................................................................................................................................................ 35 CHIARI MALFORMATIE................................................................................................................................................................ 35 ERGOTHERAPEUTISCHE BEHANDELING.................................................................................................................................. 41 H3: NEUROMUSCULAIRE AANDOENINGEN (PITELJON)................................................................ 42 H4: NAH BIJ KINDEREN (PITELJON)................................................................................................... 42 H5: INLEIDING IN DE LEER- EN ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN EN DYSCALCULIE (VANASSCHE)........................................................................................................................................... 42 5.1 INLEIDING.............................................................................................................................................. 42 5.2 VERWARRING TERMEN.......................................................................................................................... 42 5.3 MOGELIJKE OORZAKEN.......................................................................................................................... 43 5.4 DYSCALCULIE......................................................................................................................................... 43 5.4.1. DE NORMALE ONTWIKKELING VAN HET REKENEN.................................................................................................. 43 5.4.2. WAT IS DYSCALCULIE?.................................................................................................................................................... 53 H6: DYSLEXIE, DYSORTHOGRAFIE EN DCD...................................................................................... 61 6.1 INLEIDING.............................................................................................................................................. 61 6.2 DYSLEXIE............................................................................................................................................... 61 6.2.1 OMSCHRIJVING................................................................................................................................................................... 61 6.2.2 PREVALENTIE EN COMORBIDITEIT :............................................................................................................................. 61 6.2.3 KENMERKEN....................................................................................................................................................................... 62 6.2.4 SUBTYPES........................................................................................................................................................................... 63 6.2.5 ONDERZOEK....................................................................................................................................................................... 63 6.2.6 REMEDIËRING.................................................................................................................................................................... 63 6.3 DYSORTHOGRAFIE................................................................................................................................. 64 6.3. 1. OMSCHRIJVING................................................................................................................................................................. 64 6.3.2 KENMERKEN....................................................................................................................................................................... 65 6.3.3 ONDERZOEK EN BEHANDELING..................................................................................................................................... 65 6.4 DCD....................................................................................................................................................... 65 6.4.1 OMSCHRIJVING EN DEFINITIE........................................................................................................................................ 66 6.4.2 PREVALENTIE EN COMORBIDITEIT............................................................................................................................... 68 6.4.3 KENMERKEN.................................................................................................................................................................. 69 6.4.4 ONDERZOEK........................................................................................................................................................................ 70 6.4.5 BEHANDELING EN AANPAK............................................................................................................................................. 73 H7: DYSFRAGIE, LEERPOBLEMEN BIJ KINDEREN MET ASS & ADHD (VANASSCHE).............. 83 7.1 DYSFRAGIE............................................................................................................................................. 83 H8: ERGOTHERAPIE BIJ LEER- EN ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN (VANASSCHE)............. 92 8.1 INLEIDING.............................................................................................................................................. 92 8.1 BASISPRINCIPES VOOR EEN GOEDE THERAPIE :...................................................................................... 92 H9: VERSTANDELIJKE BEPERKING (DENOLF)............................................................................... 101 OMSCHRIJVING VERSTANDELIJKE BEPERKING............................................................................................ 102 2. GEVOLGEN VOOR HET FUNCTIONEREN : MATE VAN ERNST....................................................................103 THEORIE VAN ERVARINGSORDENINGEN DOROTHEA TIMMERS-HUIGENS P. 75-77(BOEK)..................... 108 ANTWOORD GEVEN BINNEN DE DOMINANTE ERVARINGSORDENING.......................................................... 109 ANTWOORD BIEDEN BINNEN DE DOMINANTE ERVARINGSORDENING........................................................ 112 H1: cerebrale parese (piteljon) Voorkomen en behandeling CP beelden Spastisch CP beeld Dyskinetisch CP beeld Atactisch CP beeld Mengvormen Elke persoon met CP is verschillend en heeft specifieke noden  individuele aanpak! Indeling CP Obv de tonus (=spierspanning) Men kijkt naar spierspanning bij het kind en stellen de vraag 1: is er verhoogde tonus in 1+ meerdere del nvan het lichaam? Spastictiteit = verhoogde spierspanning ook in rust. Beide zeiden aanwezig? JA – bilaterale CP NEE – spastische hemiparese/ plegie (worden door elkaar gehaald) Dyskinetische vorm (dystonie: hele lichaam aangedaan/ athethose) Hypotenie: ataxie Hoe meer de romp is aangedaan, hoe meer naar quadriplegie Athetoid= nog kunnen stappen Dystonic= niet meer wandelen door controleverlies Ataxic= zoals een dronken persoon zich voortbewegen, de bewegingen niet goed afstemmen of uitschietende bewegingen Zelfde als vorige dia. Diplegie = beide lichaamshelften die aangedaan zijn, onderste ledematen meer aangedaan dan de BL Quadriplegie = OL en BL en romp aangedaan zijn. Hoe meer romp aangedaan is hoe meer we naar quadriplegie gaan. Atethose= minder aangedaan dan … groep. Soms nog stappen met veel onwillekeurige motoriek. Zitten vast in zitschaal. Ataxie = kleine groep, meerr functionaliteit, pers die met dronkenmasngang stapt, brede steunbasis neemt, zoals een dronke pers zich rond bewegeegt. Ni ver genoeg grijpen, bewegingen ni goed ku afstemmen,… hebben analystisch alle mogelijkheden. Afstemming fijne coordinatie is bij deze groep een probleem. Deficitiet zit in de hersenen -> neurologisch. Spastische CP Zelfde naaam, grote verscheidenheid Deze kinderen bewegen te weinig = groep met heel grote verscheidenheid. Zitten vast in een bepaald patroon Hersenletsel Letsel in het piramidale systeem 70% à 80% van de CP-populatie Veel kinderen hebben spaticiteit. Meeest voorkomende groep bij CP Voornaamste oorzaken Te vroeg geboren in combinatie met ondergewicht ( spiegeltraining = manier van werken met kidneren met hersenverlamming, spiertonus centraal staat. 2 artsen die dat programma ontwikkeld hebben, tonus normaliseren, dan normale bewegingen uitvoeren. Altijd op tonus proberen te werken. Werken vanuit idee tonus bepaalt motrosiche mogelijkheden Reflexen moeten doorheen ontwikkeling van kind verdwijnen maar bij kinderen met CP blijven de reflexen aanwezig wat niet handig is. Vb; kijken naar da arm om de arm te laten strekken. Proprioceptie = hoe je lichaam staat tegenover de ruimte Kinderen met CP hebben dit niet^ Ku we zorgen dat er steeds visuele controle is zodat ze weten wat er met hen lichaam gebeurt. Wat doena ls het kind ni door heeft dat ie ni goed zit? Spiegeltherapie – visuele hulp. Gevoelsstoornissen (hyper- of hypo sensibel) Vaak strabisme (scheelzien) (waarvoor meestal ‘oogjes afgeplakt’ worden) Te hoge spiertonus, die toeneemt in hogere houdingen (zit - stand) alsook bij activiteit Tonusnormalisatie dmv — orthesetoepassing — gewichtstransfer op aangedaan lidmaat — beweging Functioneren met beide handen blijft moeilijk doordat reflexen niet verdwijnen bv assymetrische tonus nekreflex Daardoor centrale as belangrijk en op trainen Oogspieren aangedaan en vaak lui oog Hogere houding= spanning brengen in de spieren Ze gebruiken vaak enkel de goede kant en niet de aangedane kant Bv bij tanden poeten aangedane kant op lavano leggen en beetje gewicht verplaatsen zodat er gewicht op aangedane zijde komt Afwijkende houding en beweging (zowel grof- , fijn-, oog- en mondmotorisch) — Bewustwording van normale houding en beweging Geraken na een tijdje vast in elke houding — Goed om nu en dan eens van houding te wisselen (zit - stand) Ontstaan van spierverkortingen |gewrichtsmisvormingen Preventie dmv — orthesetoepassing — zit in aangepaste stoel/zitstabilisator — stand in statoestel Normale motoriek uitlokken Opletten voor luxaties in de heup bij kinderen door w zit Als therapeut zoveel mogelijk normale motoriek uit te lokken. Bij jonge kinderen opletten voor heupluxatie. Heup wordt ni gevorm dop normale manier, en zo al op 2-3jarige leeftijd al een heupluxatie krijgen. Kinderen moeten een langzit krijgen om met opn benen te zitten Bewegingsarmoede – krampachtig bewegen – beperkte dissociatie — Stimuleren tot bewegen in grote amplitudo’s Geassocieerde reacties (GR) die de pathologie versterken — Activiteiten die erge GR uitlokken zoveel mogelijk beperken W-zit (zit tussen de hielen) op de grond en kruipen versterken de pathologie — Afremmen Fijne aanpassingen van bewegingen is moeilijk Geassocieerde= pathologisch en spasticiteiten Aangepaste stoelen , aangepast schrijf en speelmateriaal zoals computers Hen stimuleren in grote amplitudes. Vb: op grote bladeren laten tekenen ipv kleine. GR is altijd pathologisch! Bij moeilijke activ die GR uitgelokt worden. Activiteiten die erg afwijkend worden uitgevoerd: — Bijsturen dmv controle bevorderende hulpmiddelen — Inschakeling van aangepaste stoel/zitschaal en/of statoestel aangepast spel-, schrijf- en/of werkmateriaal specifieke hulpmiddelen ifv ADL en leeropdrachten toilet-aanpassing — Zoeken naar een alternatief moeilijk schrijven  PC gebruik moeilijk stappen  fietsen of rolstoelverplaatsing beperkte handvaardigheden  aangepaste taakopdrachten Hulpmiddelen introduceren zodat afwijkende motoriek onderdrukt wordt. Vb; aangeapste stoel, schrijf materiaal (typ10), spel materiaal… Hemiparese: steunt altijd meest op zijn goede kant — Zowel in zit als stand stimuleren om goed op de aangedane kant te steunen Quadriparese: zwakke buikspieren àconstipatie — Veilige zithouding op toilet (voetensteun) – toiletaanpassing — Tijd geven op toilet Er op wijzen om traag en mooi te stappen Geen zware lasten laten tillen/dragen Hemiparese gaan kinderen de goeie kant gaan overgebruiken maar we moeten aanleren andere zijde ook te gaan gebruiken. Kinderen moeten meer tijd krijgen om naar toilet te gaan en ook veilige toilet hebben dus naar VAPH gaan voor verhoogd toilet. Psychologisch Motorisch eerder wat passief van aard — Activeren maar intensiteit, moeilijkheidsgraad en tijdsduur aangepast Trager werktempo — Meer tijd geven om een taak af te werken Stress en emoties doen de spasticiteit toenemen — Vermijden Vaak wat terughoudend — Stimuleren voor ‘sociale interactie’ Aantal psychologische aandachtpunten hebben. Sterk stimuleren om zaken te gaan doen. Ook niet te vermoeid laten worden. Medische behandeling Doel - Afzwakken spasticiteit - Preventie van spierverkortingen en gewrichtsmisvormingen Behandelingen - Orale medicatie - Botox infiltraties in de spastische spieren Afzwakken spastiscitiet kan via orale medicatie en botox infiltratie. Na 6-8 weken ga de botox trg weg. Dyskinetisch CP-beeld Deze kinderen bewegen te veel Hersenletsel Letsel in het extrapiramidale systeem 14 à 16 % van de CP populatie (wellicht meer!) Voornaamste oorzaken Hyperbilirubinemie (geelzucht tgv bloedgroepprobleem) (vroeger: de oorzaak bij 1/3 van dyskinetische CP Hypoxie-ischemie (zuurstofnood) (tijdens 3de zwangerschapstrimester of bij de geboorte) Hersenbloeding Herseninfectie Types  Chorea- athetose  Secundaire dystonie  Veelal zijn beide gelijktijdig aanwezig met overwicht van dystonie Chorea- athetose : Secundaire dystonie: kinderen met zwaarste aandoening. Deze 2 zien we het vaakst^^ Veelal zijn beide gelijktijdig aanwezig met overwicht van dystonie Ervaren problemen en bobath geïnspireerde aanpak Wisselende spierspanning (te laag - te hoog) Fixatiehypertonie Tonusstabilisatie Goede hoofdhouding (centrale as) !!! Goede zithouding (centrale as) — voorarmsteun tegen/op tafelblad — gestrekte armen - steunname op stoelzitvlak — niet actieve hand - steunname tegen glasdrager In stand (centrale as): gelijke steunname op beide benen Als je wil stappen moet tonus gelijk blijven, anders invallen als een pudding of helemaal vast staan. Bij dyskinetische kinderen is posititie van het hoofd de sleutel om te weten welke bepaalde activteiiten je kan doen. Kinderen in rolstoel in goeie symmetrische posititie zetten. De armen zijn meer getroffen dan de benen Steun- en evenwichtsreacties zijn verstoord Onvrijwillige bewegingen (bewegen te veel) — Oorzaak van schouder- en vingergewricht luxaties — Op latere leeftijd pijnklachten in hals, rug, handen — Afremmen door: aansturen op een goede hoofdhouding !!! steunname op armen/benen armen naast lichaam of gekruist vóór romp tijdens spreken/stappen — Emoties, tijdsdruk, stress doen de onvrijwillige bewegingen toenemen. Kinderen hebben geen vaste houding & emoties (veel moodswings ook zonder reden) Erg afwijkend uitgevoerde activiteiten — bijsturen dmv controle bevorderende hulpmiddelen — zoeken naar een alternatief Soms gehoorverlies — Hoorapparaat of -implantaat Verstoorde mondmotorische coördinatie waardoor moeilijker kauwen en slikken  meer in gevaar voor verslikken — Goede zit- en hoofdhouding voorzien — Soms nood aan fijngesneden of gemixte voeding en ingedikte drank Deze kinderen krijgen gemixte voeding – IDDSI = Consistentie van de voeding moet zijn. Communicatie: lichte, matige tot ernstige dysartrie aanwezig — Tijd geven om zich te uiten — Aandringen/uitnodigen voor verbale communicatie — Indien moeilijk verstaanbaar een communicatiehulpmiddel inschakelen Kinderen met dystonie hebben in communicatie heel wat problemen. Verbale communicatie soms niet mogelijk. Verstoorde blaasfunctie/obstipatie — Bij tussentijdse aandrang de kans geven om naar het toilet te gaan — Voldoende tijd geven — Veilige en stabiele uitgangshouding op toilet- toiletaanpassing Verbruiken heel veel energie — Voldoende rustmomenten inschakelen Psychologisch Vaak overschatten ze hun mogelijkheden — Mogelijkheden/beperkingen objectief leren inschatten Het niet-kunnen van bepaalde dingen leidt vrij snel tot frustraties — Leren omgaan met frustraties Op wat oudere leeftijd ontwikkeling van een negatief zelfbeeld — Werken aan een positief zelfbeeld Eerder hyperactief van aard — Vaak nodig om hen wat af te remmen Willen alles alleen doen — Het belang aantonen van ‘hulp’ vragen Willen veel doen, maar geraken gefrustreerd omdat ze het ni ku. Deze kinderen gaan zz gaan overschatten. Leren omgaan met de beperking is belangr opdracht. Medische behandeling Doel - Afzwakken dystone spanning en/of onvrijwillige bewegingen - Preventie van spierverkortingen en gewrichtsmisvormingen Behandelingen - Orale medicatie (spierontspanners) - Intrathecale baclofen (ITB) = Baclofenpomp - Diepe hersenstimulatie (DBS) - Botuline toxine (BTX) = injecties (in de dystone spieren) Dit gebeurt alleen als mensen op niets meer reageren Niet frequent uitgevoerd, alleen als men echt op niks meer goed reageert. Atactisch CP beeld Bewegen traag en onnauwkeurig Hersenletsel Letsel in de kleine hersenen (cerebellum) 5% à 10% van de CP-populatie Oorzaken Infectie in de baarmoeder Zuurstoftekort (baarmoederproblemen – stuitligging) Hersentrauma Hersenbloeding Ervaren problemen en Bobath geïnspireerde aanpak Lage spierspanning Ruime gewrichtsbeweeglijkheid Niet in gevaar voor spierverkortingen of gewrichtsmisvormingen — Stimuleren om motorisch zoveel mogelijk dingen uit te proberen Gemakkelijkste groep om mee te werken. Niet dikwijls zien in therapie. Motorisch gezien geen moeillijke kinderen. Motorische mijjlpalen worden veel later bereikt maar ze geraken er wel. Tekort aan houdingsstabiliteit — Evenwichtsgevoel verstoord: onstabiele stand wat wijdbeense dronkenmansgang — Zoeken visueel een stabiel fixatiepunt — Zoeken steun tegen meubilair/muur Lichte tot matige romp- en/ of hoofdtremor (schudbeweging) — Moeilijk te controleren! Intentionele tremor (beven bij bewuste motoriek) — Bemoeilijkt ‘mooi schrijven’ — Bemoeilijkt fijne handvaardigheden — Aanpak: Voorarm- en polssteun Bovenarmen/ ellebogen steunen tegen de romp Verhoogde drukkracht om de tremor te onderdrukken Toelaten! Ze willen vb; stift grijpen en dan tremor ontwikkelen omdat ze naar iets willen grijpen. Laat kinderen goed steunen op tafel zodat ze stabiel de armen op tafel ku leggen en zo de tremor een stuk onderdrukken. Soms uitgesproken dysmetrie (onvermogen om afstand juist in te schatten - uitschietende bewegingen) — Bemoeilijkt ‘klein schrijven’ — Bemoeilijkt gericht grijpen van voorwerpen — Bemoeilijkt fijne manuele vaardigheden — Bemoeilijkt gooien en opvangen van een bal — Aanpak Bewegen dicht bij de romp Compenseren armbeweging met rompbeweging Toelaten! Gaan dicht met romp bewegen omdat da makkelijker ga. Zwakke coördinatie zowel grof als fijn motorisch － Verstoorde oog-hand en oog-voet coördinatie － Bewegingen: Slecht gedoseerde kracht Moeilijkheden met ritme houden +repetitieve bewegingen Minder doeltreffend Onvoldoende dissociatie － Kunnen ze niets aan doen! Gescandeerde, nogal monotone spraak Bemoeilijkte mondmotorische coördinatie Minder vlot kauwen en slikken Soms kwijlen Aanpak: － Aansporen om duidelijk te articuleren － Soms is fijngesneden voeding en ingedikte drank geadviseerd － Aansporen om nu en dan eens ‘goed te slikken’ Visus o Nystagmus o Trage oogvolgbeweging Diepteperceptie verstoord Aanpak o Rekening mee houden, opdrachten en taken aanpassen o Tijd geven om te kijken Houding sturen Orthese toepassing Ortheses grijpen zowel in op functie als op activiteitsniveau. Wordt bepaald door RIZIV Effect op activteitsniveau, wnr kind in stoel zit dan moet die meer ku deelnemen aan kwaliteitsvolle activiteiten. Doelstelling Centrale as (axis/alignement/symmetrie) bewerkstellingen ifv － Tonusnormalisatie － Preventie van spierverkortingen en misvormingen Manuele vaardigheden beter/gemakkelijker uitvoeren Duidelijker spreken Beter kijkgedrag Gemakkelijker aandacht richten Langdurig zelfde druk geven. Opletten om geen scoliose te ontwikkelen. Wrm moet het kind in een zitorthese zitten? Verantwoorden dus aan de ouders. Spalken bovenste lidmaat$ Doel is betere houding Betere grijpfunctie Esthetische reden Puur esthetisch. Duimoppositie realiseren en zo een betere greep ontwikkelen. Spalken onderste ledematen Zorgen voor stabielere stand. Bekken en rompkorset Dit gebruiken als er serieuze scoliose is. Veel drukpunten hierbijn pijnklachten niet onderschatten, is ook heel warm. Meestal voorgeschreven in afwachting van grote operatie waarbij rug wordt vastgezet. Zitschaal Heel veel gebruikt, naar functionaliteit belangr. Links foto gebruikt in scholen Rechtste foto is duw rolstoel maar met zitschaal. Sta toestel Dat is niet iets da gedurende hele dag gedaan wordt. Heel regelamtif en dagelijks hierin gezet. Reden: - Om de heupen goed te vormen, ze dragen gewicht ookal stappen ze niet, door heup te bewegen. - Zwakke romptonus en niet alleen kunnen stappen, zobetere handfuncties hebben. Vb; kinderen 1ste leerjaar hierin zitten omda ze dan beter ku schrijven. - Ook eten al zo staand,omdat ze zo beter ku eten. - Voor/ achter, de kine beslist welke ze mogen gebruiken. Kijken welk patroon er overweegt. Linkse foto (gwn rechtstaand), rechtse foto (voorse/ achterse) Inschakelen van hulpmiddelen Met de nodige omzichtigheid aan te pakken Kinderen voelen zich soms gestigmatiseerd als ze hulpmiddelen moeten gebruiken. Alternatieven zoeken voor activiteiten die: – erg pathologisch uitgevoerd worden – moeizaam verlopen – niet langdurig kunnen volgehouden worden – onmogelijk zijn Verplaatsing en loophulpmiddelen Hulpmiddelen bij de maaltijd Hulpmiddelen bij het lezen en schrijven o Boekstatief o Magnetische liniaal o penverdikking Hulpmiddelen om communicatie te ondersteunen o Communicatie boek o Tellus o Tablet Voor kinderen die niet spreken Beginnen met communicatie boek. Voor we overstappen naar dure hulpmiddelen. Taak van ergo & logo moet goed afgestemd worden. Logo kiest van kan het kind taal begrijpen, keuzes maken?,… Als ergo samen met logo kijken van hoe gaat het kind da boek/ tablet bedienen wat past het best bij het kind? Belangr dat krachten gebundeld worden maar geen andere disciplines hun taken beginnen overnemen. PC toepassingen Meer en meer gebruikt gemaakt van zelfde systemen zoals met gamen gebeurt. Goede zit Kind kan geen hele dag hierop zitten Teasy breezy foto rechts boven wordt vaak bij school gebruikt. Aanvragen bij cel speciale onderwijs leerhulpmiddelen = SOL Geen inclusie als de school niet toegankelijk is. Aangepaste werktafel ADL Geen tussenkomst van de overheid. Als het thuis is dan wel. Gebruik van hulpmiddelen in een schoolcontext Leg goed uit aan de leerling en zijn ouders WAAROM je een hulpmiddel wil inschakelen, Vraag aan de leerling HOE hij de inschakeling van een hulpmiddel ervaart, of taken hiermee gemakkelijker verlopen. Leg uit aan de medeleerlingen waarom hij/zij een dergelijk hulpmiddel mag/moet gebruiken Orthopedische apparatuur en verplaatsingshulpmiddelen - Aanvrager: ouders in overleg met behandelende kine - Nodig: - medisch voorschrift - (multidisciplinair functioneringsrapport) Ondersteunende hulpmiddelen ifv onderwijs SOMMIGE onderwijsondersteunende hulpmiddelen kunnen aangevraagd worden aan de Cel speciale onderwijsleermiddelen - Aanvrager: onderwijsinstelling - Nodig: - Aanvraag tot financiering van speciale onderwijsleermiddelen voor leerlingen - Motivatieverslag - Drie prijsoffertes van het hulpmiddel dat aangevraagd wordt Alles met orthese kan door medisch voorschrift en ziekenfonds trg betaald worden. Aanvrager is altijd de school zelf! Aan ministerie van onderwijs. Motivatie verslag (dit gedaan door ergo) Verplicht er 3 te geven ookal heb je maar 1 nodig. Soms aangekocht en soms gezocht op andere school waar die niet meer gebruikt wordt en dan krijgen ze de die dat ze ni meer gebruiken. De verborgen problemen bij kinderen met CP De zichtbare motorische problemen zijn slechts een topje van de ijsberg. De bijkomende verborgen problemen moeten goed geobjectiveerd worden Ernst van de verborgen beperking Zichtbare verborgen handicap Niet altijd een correlatie !!! - soms motorisch ernstig aangedaan en weinig verborgen problematiek - soms milde motorische handicap en uitgesproken verborgen handicap Signalen van verborgen problemen Een ouder vertelt: Thuis slaagde Juul er niet in om met constructie-materiaal dingen te bouwen…tot zijn oudere zus, die graag schooltje speelt, hem alles mooi uitlegt en voortoont. Samen verkennen ze het materiaal. Ze toont hem hoe hij de stukken moet vastmaken. Samen slagen ze er in om iets leuks te bouwen. Juul krijgt de nodige sturing en ervaart succes. Meteen gemotiveerd om nog iets te maken. Juf vertelt: Het lukt Siebe niet om in klas een puzzel te maken. Thuis maakt hij nochtans een puzzel van 30 stukken. Bij navraag blijkt dat hij thuis steeds dezelfde puzzel maakt. Mama helpt hem met verbale sturing. Hij kent de plaats van de verschillende stukjes ondertussen heel goed. In de klas is de puzzel nieuw. Hij kent de prent niet. Het puzzelen gebeurt in klas aan tafel met meerdere kindjes rondom hem. Thuis is het daarentegen rustig. Koen begrijpt niet altijd goed wat er allemaal rond hem gebeurt. Hij kan de bedoeling van de andere kinderen moeilijk correct inschatten. Hij begrijpt niet goed wat ze bedoelen. Daardoor reageert hij dikwijls emotioneel. Als hem goed duidelijk wordt gemaakt wat zijn vriendjes bedoelen, dan reageert hij ‘Ach zo, dat wist ik niet. Het is goed zo’. “Evy kan het heel goed uitleggen wat er moet gebeuren. Ze heeft nu al ondersteuning door een sta- stoel te gebruiken, maar wanneer ze in de kookles een taak alleen moet uitvoeren, dan maakt ze er een echte knoeiboel van. Haar handen kan ze goed gebruiken, maar toch lukt het haar niet de aardappelen goed te schillen, vlot de groenten te snijden, zelfs afwassen lukt niet naar behoren.” Vaak gesignaleerde opmerkingen bij kinderen en jongeren met CP Kijken onvoldoende gericht naar de opdracht Lijken niet aandachtig te luisteren Werken nogal slordig Hebben moeite om zelfstandig aan een taak te beginnen Ze hebben sturing nodig voor een vervolgstap Soms problemen met leeftijdsgenoten ….. LET WEL: NIET ALLES is voor ELK kind met CP van toepassing!!! Voor ouders, therapeuten en mensen die werken met kinderen met CP. Als je dit opvangt dan moet er een belletje rinkelen. Problemen met sensoriek Zien/kijken Horen/luisteren Houding en beweging voelen Zien en kijken Zaken die vaak moeilijk lopen: Visuele aandacht Kijkstrategie Kijkvaardigheden Herkennen van complexe figuren Ruimtelijk inzicht Visuomotoriek Kijkstrategie = beginnen waar je moet zoeken ruimtelijk inzicht = moeite met 3dimensioneel werken. CVI: cerebrale visuele inperking Hoe vaststellen? Vragenlijst in te vullen door ouders en klastitularis Uitgebreide observatie Specifieke testing Objectiveren van het probleem: Zorgt voor erkenning en begrip! Kan leiden tot een betere aanpak! Geeft de leerling meer zelfvertrouwen! = Corticale visuele inperking. Concrete tips bij het visueel functioneren Kind frontaal plaatsen t.o.v. het werkveld Kijkafstand bewust klein houden Vooraan laten zitten in de klas Soms is een (individuele) werkplek met minder visueel afleidende prikkels aangewezen Goede verlichting in het klaslokaal Expliciet visueel aandacht vragen (verbaal/picto) Bordplannen eenvoudig houden Goed kijken stimuleren Concrete tips bij het visueel functioneren Ruimte, werkvlak en materiaal verkennen met verbale sturing Alleen wat nodig is, ligt op de schoolbank Voorselectie relevant materiaal ifv de taakopdracht Werkveld leren organiseren ifv visueel terugvinden Materiaal op een vaste plaats leggen Werkvlak visueel afbakenen: in kleur markeren, omkaderen, gebruik van een volgkaart of lees lineaal Voldoende afstand tussen de verschillende oefeningen op een blad Geen drukke prenten - overzichtelijke werkbladen (geen overvloed aan kleur en figuren) Werkrichting visualiseren: groene stip/lijn: start - rood stip/lijn: stop (voor elk lesvak) Doen aanwijzen op het werkblad Visuele ondersteuning Soort leesregel die evrschoven kan worden, met kleurtje dan kan je zien wat je moet lezen. Visuele ondersteuning bij werkrichting Horen en luisteren Moeilijkheden met het verstaan van ‘spraak’ in complexe luistersituaties en/of veel achtergrondlawaai Moeite met lokaliseren van geluid Moeilijkheden met ‘auditieve closure’ (het invullen van gemiste auditieve informatie) Moeilijkheden met het opvolgen van mondelinge instructies Soms hyperakoestisch (overgevoeligheid voor geluid) Zwak auditief discriminatievermogen Rond horen en luisteren hebben wetenschappelijke evidentie nog niet. Aantal tips mee geven vanuit logopedidsh standpunt dan ergotherapeutisch standpunt. Teveel lawaai in klas dan ku ze ni focussen. Hoofd ni ku richten naar visuele prikkel maar omdat ze richting ni kunnen vatten van waar het geluid komt. Deel van geluid gehoord dan ku ze ni zeggen van ja da was dat geluid. Corticale gehoorsproblemen Nog geen goede diagnostische instrumenten beschikbaar Wel reeds beschreven problemen bij kinderen en jongeren met CP Goede observatie nodig om tot objectivering van het probleem te komen Ook hiervoor gericht aandacht nodig om zelfvertrouwen op te bouwen en meer leereffect te hebben! Beschreven problemen bij kinderen en jongeren bij CP. Concrete tips bij het auditief functioneren Achtergrondgeluiden beperken/afzwakken Koptelefoon opzetten om afleiding tegen te gaan Dicht bij de geluidsbron Individueel aanspreken Expliciet ‘auditief aandacht’ vragen Picto ‘goed luisteren’ inschakelen Formuleer opdrachten duidelijk en concreet (niet meer info dan strikt nodig) Luistervaardigheden aanleren en oefenen (vertelpuzzel: Wat, Waar, Wanneer, Hoe, Wie) Visualiseren van de verschillende stappen bij het duiden van een stappenplan Meerdere bronnen gebruiken om duidelijk info te geven. Goed luisteren Stappenplannen Houding en beweging voelen Moeite met het aanvoelen van een goede of afwijkende uitgangshouding vb: ook al staan ze helemaal uit balans, ze zijn ervan overtuigd dat ze mooi recht staan vb: voelen/weten niet of ze goed of helemaal scheef op hun klasstoel zitten Complexe bewegingen zijn motorisch moeilijk vb: veters strikken, knippen, … Concrete tips bij houding en beweging voelen Toon voor en laat hen voelen wat een goede houding is Markeer punten op tafel/stoel/vloer Laat hen hun bewegingen visueel sturen Laten aanvoelen wat een beweging is. Zorgen dat er visuele controle is. Vb; langere veters gebruiken zodat het makkelijker is om de knoop te maken. Problemen met het uitvoeren van handelingen Vaak gehoorde opmerkingen van leerkrachten: Slordige uitvoering Werken trager Leren moeizaam nieuwe zaken aan Functioneren soms goed soms niet goed Na een vakantie dikwijls herbeginnen Gekende vaardigheden in nieuwe omgeving verlopen moeilijk Automatisatie is een probleem - bewuste aandacht blijft nodig bij het uitvoeren van bepaalde handelingen Wisselend functioneren is een kenmerk van CP. CP zien we alle gelijke kenmerken zoals bij DCD. Zkr bij kinderen met een diplegie. Dyspraxie Multidisciplinair onderzoek is mogelijk Kine en ergo: specifieke testing Neurologisch onderzoek is mogelijk Objectivering van het probleem samen met concrete handelingstips zorgt voor een beter begrip en correcte aanpak! = oude term van CP Concrete tips bij praxie problemen Ondersteun de handeling met een visueel of auditief stappenplan afhankelijk van de sterkte van het kind Stap voor stap een complexe handeling aanleren Begin met de laatste stap om succes te laten ervaren Begeleid de motorische vaardigheid als imiteren niet goed lukt Backword chaining = achteraf beginnen na vanvoor met de stappen.  ook bij kinderen bij NAH. Concrete tips bij praxie problemen: begeleid de handeling Stappenplannen Problemen met geheugen Kinderen met CP kunnen problemen hebben met: Korte termijn geheugen Lange termijn geheugen Oproepen van eerder opgedane ervaringen is soms niet evident Leren niet vlot uit hun fouten Moeilijke denkoperaties Kinderen en jongeren met CP hebben vaak problemen met: Denkinhouden overzichtelijk maken, ordenen en logische bewerkingen toepassen Leerstof overzichtelijk maken dmv classificatie, categorisatie, seriering Chronologische en/of logische opbouw van een verhaal Ze blijven hangen in het concrete! Kind ondersteunen in het ordenen van gegevens leidt tot betere leerervaring! Concrete tips bij geheugen en denken Extra inoefenen van ‘tijdsbegrippen’ Gebruik veel tijdsbegrippen Extra inoefenen van ‘kloklezen’ Vooruit en terug blikken Verwijzen naar wat vroeger en/of in een andere les werd geleerd Dagplanning (soms ondersteund met picto’s) Weekoverzicht (soms ondersteund met picto’s) Gebruik een duidelijke kalender Veel herhalen Regelmatig opfrissen tussendoor Wijzen op gelijkenissen in leerstof Transfers maken en goed duiden Verbanden tussen zaken expliciet duiden Moeite met organiseren en plannen Ordenen van schoolbank, werkvlak, schooltas moet strikt aangeleerd worden Beginnen aan een taak moet gestuurd worden Overgaan naar een volgende deelstap is moeilijk zonder extra sturing Objectivering van probleem mogelijk dmv testing Gericht tussenkomen leidt tot betere resultaten! Concrete tips bij organiseren en plannen Gebruik ‘organisers’ (bakjes, laden, boekentas met vakjes, …) Bij aanleren van nieuwe zaken, werk met een stappenplan Nummeren van de deelstappen Afvinken wat afgewerkt is Samen starten…op weg zetten…stap per stap loslaten Extra aanduiding van kernleerstof in steeds dezelfde kleur Ieder kind krijgt stappenplan maar werkt dit wel bij ieder kind? Meer tijd nodig Hebben voor tal van schoolse vaardigheden meer tijd nodig om tot resultaat te komen Uitvoering onvoldoende geautomatiseerd waardoor veel aandacht nodig bij het uitvoeren => de taak duurt langer Haken dikwijls af omwille van de extra inspanning Geef hen de nodige tijd om ook tot resultaat te komen! Sociaal emotionele problemen Sommigen hebben moeite met hun ‘anders’ zijn Een hulpvraag stellen is moeilijk Voelen zich dikwijls niet begrepen Kunnen hun gevoelens moeilijk uiten of uiten die op ongepaste wijze (gemakkelijk kwaad worden - rapper wenen ) Verbergen zich soms achter wat clownesk gedrag Meer moeite met perspectief nemen – Wat veroorzaak ik bij andere kinderen? – Begrijp ik mijn vriendjes goed? Vaak weinig zelfvertrouwen Concrete tips bij het sociaal emotioneel functioneren Alertheid van de leerkracht om signalen op te vangen en te anticiperen Bespreekbaar maken van problemen/gevoelens Individueel en in de klas (met toestemming van de ouders en het kind) Samen naar oplossingen zoeken Begrip tonen – Mijn CP-paspoort – Thema inlassen ‘Iedereen is anders’ - verschillen benoemen (bvb smaken, speelgoedvoorkeur) Methodiek Jannes de Piraat Concrete tips bij sociaal emotioneel functioneren DOE-boek speciaal voor kinderen met CP. Duidelijke tekeningen leggen uit wat CP inhoudt. Met vragen en puzzeltjes Zo ontdekt het kind zelf waar het goed in is. wat het moeilijk vindt. Met foto’s, plaatjes, tekeningen en stickers maakt het kind er zijn eigen boek van. Voor kinderen van 9 jaar en ouder. Zet in op hun talenten - beperkende motoriek zo weinig mogelijk beklemtonen Haalbare doelen stellen Reduceer de meest hinderlijke component Succeservaring is belangrijk Opdrachten op maat - alles vergt veel meer energie!!! Een goede balans zoeken/vinden in Tot het uiterste gaan goed meedoen mee genieten Inspanning afwisselen met ontspanning Opdrachten op maat doen want alles vergt veel energie. Evenwicht vinden in maximaal stimuleren en gegradueerd stimuleren. Samengevat Na het objectiveren van het probleem: Inzetten op specifieke vaardigheden waarbij voldoende leereffect wordt verwacht Strategieën aanleren om problemen op te lossen en/of te omzeilen Hoe pak ik met mijn mogelijkheden de taken aan (zelfmanagement) Compenseren wanneer het gaat om een blijvend probleem De leerling leren omgaan met zijn beperkingen Aanvaarden dat hij/zij anders is (psycho-educatie) H2: spina bifida (piteljon) Wat is spina Bifida Open rug, gespleten wervel Aanlegstoornis van hersenen en ruggenmerg niet progressief Tijdens groei kunnen veranderingen in neurologisch beeld ontstaan Ontstaat reeds voor 3e week na conceptie Meest opvallende afwijking: incomplete sluiting neurale buis Anencefalie: niet levensvatbaar -> letterlijk: zonder hersenen Eicel bevrucht en dan al duidelijk voor dat de feotus al 3 weken oud is. Ergste vorm is niet levensvatbaar. Lettelrijk zonder hersenen. Neurale buis 3e week na conceptie: aanleg CZS – Grote hersenen – Kleine hersenen – Hersenstam – Ruggenmerg Neurale plaat vouwt dicht en vormt neurale buis – Normale ontw. v/d neuraalbuis= voorwaarde voor normale ontw. van wervels & wervelbogen  zenuwstelsel zit volledig in de buis In 3e week wordt da al klaargemaakt. Neurale buis waar alle zenuwvezels doorlopen. Alle zenuwen lopen door ruggenwervels en als da ni goed gevormd is dan onstaan er veel problemen. Bij SB: onderbreking in het sluiten van de neurale buis= sluitingsdefect – Omliggende weefsels kunnen niet dicht gaan – Wervelbogen blijven open ipv buis aan buitenkant te omringen – Spieren, vetweefsel & huid kunnen ontbreken – Abnormale ontwikkeling zenuwweefsel SB: afwijking onderaan de neurale buis – Bij afwijking bovenaan: hersenafwijking SB = spina bifida Omliggende weefsel gaan ook ni dicht en anders ontwikkelen, wervel blijft open. Ipv. Buis zal je uitstulping zien. Soorten Spina bifida aperta – Openblijven van wervelbogen en huid – Wel of niet uitpuilen Spina bifida occulta – openblijven van wervelbogen, intacte huid – ‘verborgen’ Spina bifida occulta - Komt minder vaak voor - Vaak niet bij geboorte ontdekt - Soms op intacte huid lichte afwijking zichtbaar: abnormale beharing/verkleuring, putje, vetgezwel Haar op de onderrug = verborgen SB. Dag 1-2 na geboorte wordt da gesloten. Sluiting wordt al in de baarmoeder gedaan soms zoals in leuven ZH op bijkomende schade te vermijden. Symptomen Neurologische uitvalsverschijnselen  afhankelijk v/h niveau & uitgebreidheid v/h defect Spina bifida = dwarsleasie Hydrocephalie, chiari malformatie, orthopedische afw., urologische afw., neurologische afw., oogheelkundige problemen Verhoogd risico op latex allergie Bij SP denken aan paraplegie, alles onder rugletsel verlamd, is bij SP ook, hangt dus af van waar de SP zicht plaats vindt. Hydrocephalie = vocht regulatie van hersenen naart RM loopt verkeerd. Kort na geboorte een drain gestoken worden vanuit hersenen. chiari malformatie = orthopedische afw = vb; heupluxaties, urologische afw = incontinentie problemen. neurologische afw. = gevoelsstoornissen. oogheelkundige problemen = door druk in hersenen Risico op latex allergie door vb latex handschoenen te gebruiken, dus let op geen latex handschoenen gebruiken, ruimte latex vrij maken. Ook ballonnen, latex verf,… Klinisch beeld – Gedeeltelijke of volledige motorische uitval Aantasting willekeurig bewegen – Stoornissen i/d sensibiliteit Verlies protectieve sensibiliteit & proprioceptie – Vegetatieve denervatie Stoornissen in microcirculatie CP kinderen vaak last van decubitus dus heel erg mee opletten. Doorbloeding beperken en daar problemen mee hebben, benen en voeten hebben ijskoud en soms zelf blauw  microcirculatie. Epidemiologie Verschuiving in de epidemiologie – Sinds ‘70 sterke daling – 0,6/1000 geboortes Toegenomen en verbeterde prenatale diagnostiek Voeding? Er wordt ook op voeding gelet, moeders krijgen foliumzuur zodat er minder snel SP kan ontwikkelen. Etiologie  Multifactorieel:  Erfelijk: bij voorkomen van SB in familie is kans groter op kind met SB  Omgeving: verhoogd risico bij inname van anti-epilepticum (of diabetesmedicatie) tijdens eerste weken zwangerschap  Preventie: inname foliumzuur (3 maand voor) tijdens ZS vermindert incidentie met 50% Stukje erfelijk. Goede prenentale screening gebeuren. Diagnose en prognose  Prenatale diagnostiek: bloedafname, vruchtwaterpunctie, echo  Geboorte  Hoe?  Duidelijker beeld  Intellectueel functioneren bepaald door postnatale cerebrale infecties Behandeling  ‘50: behandelen bijna onmogelijk  ‘60: ieder kind behandelt door introductie liquordrainagesysteem  ‘71: selectiecriteria: ernstige vormen uitsluiten van operatieve sluiting  1993: levensbeëindigend handelen bij wilsonbekwame ptn, zwaar defecte pasgeborenen, doen en laten  Merendeel v/d kinderen blijft in leven  actieve euthanasie  Ethische discussie: is er sprake van ondraaglijk lijden?  Experimenteel: prenatale chirurgie  Vnl in 1e levensfase: sluiten van de opening en behandeling hydrocephalie  Fase v/d snelle groei: tethered cord syndroom aanpakken  Vastzittend ruggenmerg  Problemen tijdens groei:  Huid, pijnklachten, stijfheid, problemen met plassen, gevoelsproblemen benen, misvormde rug, voeten en benen of verlammingen  Chiari malformatie kan op elke leeftijd symptomen geven tethered cord syndroom = weefsels die aan elkaar vastplakken, dit zorgt voor bijkomende problemen. Heel alert zijn voor heel wat signalen bij kinderen met SP  Toegenomen medische mogelijkheden  levensverwachting van mensen met SB stijgt  Betere behandelingsmogelijkheden: neurochirurgisch en urologisch  Bewaken van de kwaliteit van leven! Ouders zeggen vaak dat ze een abbonement hebben in eht ZH doordatd ze om de paar maanden trg moeten gaan voor kleine zaken bij het kind. SP is erger dan CP want het verlooptveel erger met operaties etc en valt veel zwaarder (vindt mevrouw) Veel voorkomende problemen Afhankelijk van soort  Gevolgen op verscheidene orgaan –en functiesystemen v/h lichaam  complex! – Medische, fysieke, cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling kunnen verstoord zijn  SB teams: neurochirurg, orthopedisch chirurg, uroloog en revalidatiearts (evt. psycholoog & sociaal werker) – Specifieke kennis van het ziektebeeld – Gezamenlijk nemen van ingrijpende beslissingen – Periodieke controle Menigo(myelo)kèle  SB aperta: defect v/d huid, 1 of meer wervelbogen en dura mater  Meningomyelokèle= Ruggenmerg ligt aan oppervlakte en is ‘opengeklapt’  Meningokèle= Dura mater is buitenste bescherming en ruggemerg puilt niet naar buiten Chiari malformatie  Anatomische afwijking waarbij er een caudale verplaatsing optreedt van de cerebellaire tonsillen met compressie van het 4e ventrikel en de hersenstam in het foramen magnum  Komt vrijwel altijd voor bij SB  Belangrijkste oorzaak van hydrocephalie  Met uitzondering v/d hydrocephalie is chiari malformatie meestal asymptomatisch  Symptomen komen voor tgv compressie v/d hersenstam en/of medulla oblongata Misselijkheid en tintelingen die kinderen krijgen door die druk. Behandeling  decompressie thv achterhoofdsgat  Bij levensbedreigende situaties of achteruitgang die aan de malformatie kan geweten worden Hydrocephalie en drainage  85 à 95% van kinderen met SB heeft bij geboorte reeds hydrocephalie  Gestoorde omloop van hersen –en ruggenmergvocht  ‘ waterhoofd ‘  Voor of na geboorte plaatsen van drain Tethered cord  gekluisterde’ conus  Onlosmakelijk verbonden met SB  Ruggenmerg zit vast aan huid, vetweefsel of bindweerfsel  weinig beweeglijk  Gevolgen:  Toenemende neurologische uitvalsverschijnselen  Slechter lopen  Achteruitgang urologische toestand  Misvormingen rug, benen, voeten  Kortere benen  Gevoelsproblemen  Stijfheid  Pijnklachten  enz Als uitstulpingen uitkomen dan heb je tethred corpe Urologische problemen  Blaasfunctiestoornissen  Afhankelijk van het niveau en uitgebreidheid van het letsel: stoornissen in urineopslag of ontlediging v/d blaas  veelal combinatie van beide  Kleine blaascapaciteit + incontinentie  Normale/te grote blaascapaciteit + incontinentie  Kleine blaascapaciteit + incontinentie + gestoorde ontlediging  Te grote blaascapaciteit + gestoorde ontlediging Grootste probleem bij kinderen met SP, want ze zijn incontinent en voelen pipi of kaka niet. Moeten op vaste tijden naar toilet om stoelgang te maken, als da ni lukt dan een colon spoeling uitgevoerd worden. Behandeling  uitgangspunten diagnostiek + behandeling:  Behouden van goede nierfunctie, voorkomen nierinsufficiëntie  Bereiken van (betere) continentie  sociaal functioneren  Behandeling:  Medicatie: behandeling infecties, verlagen blaasdruk, verminderen instabiliteit  Meest gebruikt: oxybutynine  Sonderen  Injecties v/d blaas of sphincter (botox)  chirurgie Nieren zijn vitale organen, want als dit niet werkt dan vergiftigen zz. Gastro-enterologische problemen  Darmfunctiestoornissen:  Afhankelijk van het niveau en uitgebreidheid van het letsel: stoornissen in opslag (incontinentie) of ontlediging (obstipatie) combinatie van beide is mogelijk  Behandeling:  Jonge kind: bestrijden obstipatie  Oudere kind: behandelen incontinentie  Methode: darmspoelen Ofwel incontinentie stoelgang incontinentie of obstipatie. Neuro-motorische problemen  Neurologisch uitvalsniveau bepaalt grotendeels de klinische presentatie  Inspectie en observatie v/d pasgeborene:  Reflexactiviteit  Spieractiviteit  Uitval op thoracaal niveau: geen willekeurige spieractiviteit i/d benen waarneembaar  Uitval rond L2: zekere loopfunctie kan bereikt worden mits behandeling contracturen  Uitval laag lumbaal, sacraal: stoornissen i/d sensibiliteit tot het tegendeel bewezen is Afh van de hoogte, beslist of ze wel/ niet ku stappen. Kijken welke reflexen en spieren er nog aanwezig zijn.  Deformiteiten van wervelkolom, knie, enkel en voet  WZ: scoliose, kyfose en lordose  moeilijke zitbalans  Zitschelp, korset, chirurgie  Knie: vnl flexiecontractuur  Enkel & voet: varusdeformiteits v/d enkel (klompvoet)  Stoornissen in de zitbalans en heup(en)  Flexiecontracturen en (sub)luxaties v/d heup(en) Onevenocht tussen antagonist en protagonisten, scoliose, kyfose of lordose ontwikkelen.  Handfunctie:  Verlies van spierkracht  Sensibiliteitsstoornissen  Dysmetrie  Ataxie  Mogelijke stoornissen i/h lateralisatieproces met pathologische dominantie Elk kind met SP heeft problemen met spierfunctie in de hand.  Slechts 8% heeft volledige normale handfunctie  oorzaak: hydrocephalie, chiari malformatie, oogfunctiestoornissen  hydrocephalie: stoornissen in lateralisatieproces (pathologische linkshandigen)  Oogfunctiestoornissen: onvoldoende aanleren specifieke vaardigheden, oog-hand-coördinatie Zou je ni verwachten omdat het letsel onder thoracele wervelzuil is maar toch is er een probleem aan handfunctie. Oog hand functie zal ook moeilijker zijn omdat veel kinderen scheef kijken.  Gevoelsstoornissen:  Onder de plaats van het letsel geen of verminderd gevoel, waarnemen van (pijn)prikkels  Niet te behandelen  Ontbreken van protectieve sensibiliteit  Alert zijn voor drukletsels, roodheid, t°,…  Seksuele stoornissen:  Jongens: problemen met erectie & ejaculatie, verstoorde vruchtbaarheid  Meisjes: geen verstoorde vruchtbaarheid  Beiden: gevoelsstoornissen in de genitale regio Gevoelstoornissen zijn niet te behandelen, dus aanleren om echt veilig te zijn. Niet aangeraden om kinderen te hebben door erfelijke stoornis. Psychologische en sociale aspecten  Begeleiding v/d ouders gedurende de 1e periode na de geboorte:  Informeren en ondersteunen van ouders  Begeleiding i/d schoolperiode:  Regulier of aangepast onderwijs?  Cognitie nagaan:  Intelligentiestoornissen  Attentiestoornissen  Performale stoornissen Intensieve thuisbegeleiding hebben. Vaak naar aangepast onderwijs gaan. Attentiestoornissen = aandachtsstoornissen Performale stoornissen = sterke verbale score, heel zwakke performale score  Begeleiding v/d jongeren:  Zelfstandigheid  Aandacht voor terugvallen in afhankelijkheid  Relatief goed functionerende groep groep die zorgbehoeftig is en afhankelijk blijft Zo zelfstandig mogelijk maken die kinderen met SP. Aangeleerde hulpeloosheid aanleren doordat de ouders veel willen overnemen van de kinderen. Cognitie en SB  Gemiddeld IQ van tiener met SB ligt lager dan doorsnee bevolking  Oorzaak: postnatale cerebrale infecties, hydrocephalie, drainrevisies, structurele cerebrale afwijkingen, epilepsie, Ziekenhuisopnames  Attentiestoornissen: algehele traagheid, verhoogde afleidbaarheid, concentratiestoornissen + impulsief gedrag  Performale stoornissen: discrepantie tussen VIQ en PIQ. Presteren veel beter verbaal en daarom worden ze dikwijls overschat. Hulpmiddelen Mobiliteitsmogelijkheden: – Diverse heup, knie, enkel, voetorthesen – Parapodium – Beenbeugelapparatuur – Looprek, rollator, krukken – Manuele rolstoel Uitvalsniveau boven L1: bijna altijd rolstoelgebonden, ook insufficiënte rompmusculatuur Ergotherapeutische behandeling Jonge kind Trainen van cognitieve functies Aanleren van werkstrategieën Trainen van handfunctie – Stimuleren symmetrische ontwikkeling – Begeleiden lateralisatieproces – Trainen OHC – … Links rechts aanleren is moeilijk voor hen. Twijfelen ze? Dan dominant rechts aanleren. Adolescent of jong volwassene Oefenen van arbeidsvaardigheden – Proces en werkstrategie Uitbreiden van vrijetijdsmogelijkheden Trainen zelfzorg Adviseren van hulpmiddelen Luisteren naar hulpvragen Kan ook in sportclub zijn, rijden met manuele RL, boccia. H3: neuromusculaire aandoeningen (piteljon) H4: NAH bij kinderen (piteljon) H5: inleiding in de leer- en ontwikkelingsstoornissen en dyscalculie (vanassche) 5.1 Inleiding Psychomotoriek  leren – motorische activiteit => cognitief inzicht – materiële handeling => verbale handeling => mentale handeling – bewegen in reële wereld => mentaal voorstellen – bewegen => structureren =>planmatig denken – Mens sana in corpore sano (Juvenalis) Door te bewegen is het belangr dat je zo aan je cogntieve inzicht bekomt. Door winkeltje te spelen bevorder je taal. Door te springen, fietsen… Bewegen structuren en zo planmatig leren denken. Vb; koprol doen er zitten versch deelhandlingen in. Ook rekenen is planmatig denken. 5.2 Verwarring termen leerproblemen:  tijdelijke leerachterstand  meestal op basis van een tekort aan inzicht  te remediëren  direct of indirect leerproblemen = secundaire leerproblemen ten gevolge van … Secundair (ten gevolge afwezig zijn voor bepaalde duur) ten gevolge van effe ni mee ku met school… leerstoornis : - achterstandscriterium - resistentiecriterium - exclusiecriterium Leerprobleem is tijdelijk. Leerstoornis) Schrijfmotorische stoornis Aan deze criteria voldoen om een leerstornis te hebben ^^(3) leerstoornissen = primaire problemen Blijken aangeboren te zijn, kan je ook oplopen door hersenletsel. 5.3 Mogelijke oorzaken de precieze oorzaken zijn nog niet gekend mogelijke oorzaken: - heeft niets te maken met intelligentie - disfunctie in de hersenen - afwijking in de biologische structuur hersenen - nurture - nature Vroeger werd IQ getest en als da minder was dan ku ze ni rekenen -> hiervan af gestapt worden! IQ minder belangrijk nu. vroeger geen dyscalculie, ASS als IQ onder 85 was. NU kan dit wel. Nature: aangeboren! Nurture: Ook te weinig kansen gekregen veroeger te weinig gestimuleerd worden. stoornis in het rekenen = dyscalculie non-verbale leerstoornis = NLD??? stoornis in het lezen = dyslexie stoornis in het spellen = dysorthografie NLD bestaat niet apart en wordt ni meer gefundeerd. Dyslexie en dysoththografie komen eerder samen voor dan apart. 5.4 Dyscalculie 5.4.1. De normale ontwikkeling van het rekenen Kijk altijd naa rinspanning die de kinderen leveren, niet naar resultaat. In onze mtshp is dit wel zo, dus hier wat mee opletten. Soms duiding vragen aan kinderen hoe ze daarop komen. Wat is rekenen? Ruijssenaars & Ruijssenaars-Eshoff et al. (2021,p 88) definiëren rekenen als: Een proces waarin we de tastbare wereld om ons heen (of een abstractie daarvan) bewerken of herordenen. De bewerking is in principe uit te drukken in termen van hoeveelheden, eventueel in symbolen (zoals cijfers) gebaseerd op logische regels en wetmatigheden. Tastbare wereld vb; winkeltje van het kind. (heel belangr als ergo) Bewerking: uit te drukken in hoeveelheden en eventueel in symbolen/ cijfers. Handelen, spelen en manipuleren! Van Luit (2018, p21) omschrijft rekenen als: Een proces waarin een realiteit (of een abstractie daarvan) wordt geordend of gehergroepeerd met behulp van op inzicht berustende denkhandelingen, welke ordening in principe is te kwantificeren en die toelaat om er (logische) operaties op uit te voeren dan wel uit af te leiden Het gewoon handelen moet wel tot inzicht worden omgezet. Vb; altijd met de appels werken omzetten naar cijfers. 1 def ke voor EXAMEN! Uitleggen met concreet voorbeeld. Rekenen = kunnen uitvoeren van bewerkingen en translaties van getallen, getalwoorden en hoeveelheden Translaties van getallen: vb; als je 2 zegt, mentaal kunnen voorstellen dat het 2 is, een cijfer is. Translatie bestaat uit (hoeveelheid – getalwoord – arabisch cijfer) Jonge kinderen (vanaf 3 à 4j) zijn meestal spontaan geboeid door cijfers = Spontaneous focusing on numbers (SFON) Hannula Lehtinen (2005); Hannula et al. (2010) Overal spontaan tellen: stukjes taart, snoepjes, bomen, …  Van handelen, kijken, verwoorden naar verinnerlijken,  C-S-A model Concreet = materieel handelen materiele handeling: handelen met echt materiaal: bijdoen, wegdoen, erbij, eraf, 2 keer nemen uitvoeren en verwoorden van de handeling Bv. 8-3 = 8 blokken klaar leggen en 3 weg doen. Manipuleert het materiaal. MAB materiaal die blokjes. Voor kinderen met fijnmotorische problematiek is dit een hell. In eerste leerjaar nog geeen rekenstoornis vaststellen. schematisch = perceptueel handelen manipuleerbaar kaartjes die getalbeelden representeren zoals MAB materiaal daarna schematisch tekeningen, pijlen, getallijnen,… abstract = verbaal of mentaal handelen zonder materiaal, schema, uit het hoofd verbaal handelen : dmv interne taal en mentale schema’s mentaal handelen : verinnerlijkt, dmv het denken Kort en simpel samengevat. Rekenen is bij meeste ook automatisme geworden, door het altijd te doen. Automatisatie = Routinematig uitvoeren van rekenhandelingen!! => belast minder het werkgeheugen Des te meer je automatiseert, des te meer ruimte je hebt om te denken! (Tweet van @JanTishauer)(Schmeier, M., (2017), Effectief rekenonderwijs op basisschool, Pelckmmans Pro: Antwerpen) Geen voorwaarde om te kunnen rekenen maar wel belangrijk om tempo te kunnen opdrijven. Bij kinderen met dysfuncties verloopt dit moeilijk -> automatiseren. Vb; auto leren rijden (voor hen is da altijd opnieuw nadenken hoe moe ik trg leren autorijden?)  Prenumerische ontwikkeling - getalgevoeligheid (baby’s kunnen onderscheid in hoeveelheden waarnemen) - SFON - Subitizeren- subitizing -> snel, accuraat en trefzeker beoordelen van aantallen in verzamelingen met een klein aantal max 3 à 4 elementen (Kaufmann 2008) Getalgevoeligheid: vb; stippen tonen aan baby’s, en dan meerdere stippen -> ze merken dat kinderen langer kijken naar kaartje met meer stippen. Subitizing: snel beoordelen van kleine/ grote hoeveelheid.  Voorbereidende rekenvaardigheden (Volgens Piaget) Conservatie: het inzicht dat een hoeveelheid constant blijft, ongeacht een uiterlijke herschikking van de afzonderlijke elementen of ongeacht een aangebrachte vormwijziging. (Dudal 2000) Correspondentie: is de vaardigheid om hoeveelheden te vergelijken qua aantal, op basis van de één op één relatie. Het kind begrijpt dat er evenveel cirkels als blokjes zijn. Classificatie: inzicht in het maken van verzamelingen door elementen te groeperen op basis van één of meerdere gelijke eigenschappen Vb blokken verzamelen om een auto te maken (figuratief) vb blokken sorteren naar kleur OF vorm (non-figuratief) Vb blokken sorteren naar kleur EN vorm (inclusie van klassen) Seriatie: - ordenen - rangschikken van elementen tot een reeks op basis van één of meer kenmerken die variëren vb rangschikken op grootte => paarsgewijs denken slechts 2 elementen ordenen => empirisch zoekend seriëren meer dan 2 elementen maar nog zoekend => transitief niveau een hele reeks ordenen Dit zijn de vier specifieke voorbereidende rekenvaardigheden die leiden tot getalbegrip!!!! Volgens postpiagetaanse inzichten komen volgende er ook nog bij: - maatbegrip - tellen - rekentaal - translatie - vergelijken van hoeveelheden - patronen herkennen maatbegrip: = inzicht dat verschillende hoeveelheden, lengtes, gewichten met elkaar kunnen vergeleken worden door middel van een soort bemiddelaar : de maat. hoeveel 4 is weten we pas als we een maat invoeren. vb 4 paar schoenen, 4 uur, 4 cm,… Tellen: procedurele kennis van het tellen = de telrij kennen, weten hoe je moet tellen evolutie van het tellen : akoestisch tellen asynchroon tellen (vanaf 4j) synchroon tellen (vanaf4j5) resultatief tellen (5j) verkort tellen (>5j5 à 6j) Jonge kinderen komen nooit tot ‘betekenis’ van een getal dat gelijk is aan hun leeftijd +1 Zeer belangrijk! Voor veel kinderen moeilijk. Akoestisch tellen = zingend tellen ze zeggen het gwn op ze weten nog ni wat het betekent. Asynschroon tellen = niet tellen samen met de blokjes die voor ze liggen, sneller tellen dan dat ze aantonen. Synchroon tellen = tellen samen met de blokjes. In paren samen tellen. Ku ook nog ni zeggen wat de echte hoeveelheid is. Resultatief tellen = resultaat weten hoeveel ze opgeteld hebben - - - - = 4 streepjes. Verkort tellen = niet meer alle getallen zeggen maar per 2 tellen. Voor veel kinderen is dit moeilijk. (voorlopers van de tafels) Evenlang in de hoek zetten zoals hoe oud ze zijn. Vb; (5J -> 5min in de hoek) Conservatie: zelfde hoeveelheid op andere manier gaan voorstellen. Kind gata zich laten benotten. Classificatie: sorteren obv dingen die gelijk zijn, kleur, vorm… Seriatie: rangschikken obv dingen die verschillend zijn. Corresponedentie: 1-1 relatie. Tellen 1e2e kleuter. Door te tellen leren we dat de cijfer 5 een hoeveelheid is en OOK een getal op de getallenrij is. (akoestisch, (as)scyhroon) Kardinatie: getal 5 stelt getal 5 voor - hoeveelheid Ordinatie: staat ook op de getallenrij. Getalbegrip: bij veel kinderen aanwezifg bij eind 3e kleuterklas. rekentaal en rekenbegrippen: verwijzen naar hoeveelheid  veel, weinig, vol, leeg,… eigenschappen  dun, dik, klein, groot tijd en ruimte  voor, na, onder, boven,… hoeveelheden vergelijken  evenveel, minder, meer,… werkwoorden die verwijzen naar handelingen  bijdoen, wegdoen,…  aanvankelijk rekenen (1e leerjaar) Handeling-formule koppeling (vanuit concrete ervaring) rekentaal bewerkingen  basiskennis: L-taak: getallen leren Lezen en schrijven tot 20 K-taak: getallenKennis ontwikkelt zicht S-taak: kennis van basis- operatieSymbolen +,-,=,>,< 3 Cognitieve taken^ doorlopen voordat ze aan rekenen ku komen. L-taak in 3e kleuter leren Moeite met tekenen van > en < want denk aan pyschomotoriek! Oefentruck K van kleiner dan. HAP met de hand.  rekentaal : P-taken : Procedurele opgaven of formule opgaven, 4 bij 5 doen wordt 4+5 T-taken : rekenTaal, Talige opgaven vb. 4 meer dan 5 M of V taken : Mentale representatie of Voorstellen van info vb 20 is 4 meer dan... C-taken : Complexere taken, talige info in meer dan één zin vb. Hannes maakt 14 doelpunten, Arne maakt er 5 minder, hoeveel doelpunten maakt hij? R-taak : taken met irRelevante info. Ine heeft 20 euro zakgeld, Hanne heeft de helft, Tom 3 euro meer dan Ine, hoeveel zakgeld heeft Tom?  rekenalgoritmes/procedures (Tellen is eerste algoritme) G-Taak : Taken die Geautomatiseerd moeten worden Vb splitsen. splitsen is belangrijk ifv de brug = tientalpassering  visueel-ruimtelijke vaardigheden: Kloklezen : aanleren draairichtingen van de wijzers, verschil in grootte van de wijzers 1e lj : uur en half uur tijd structuratie : dagen van de week, maanden, seizoenen  Gevorderd rekenen vanaf 2e lj  omgaan met getallen >20 2e lj: tem 100 -> H, T, E 3e lj: tem 1000 -> D, H, T, E 4e lj: tem 10000 -> TD, H, T, E, t, h 5e en 6e lj > 10000 DHTE schema -> schema voor lengtematen  procedurele vaardigheden TE+/- E (zb) vb 35+4 TE+/- (mb) vb 35+7 TE+/- T vb 35+40 TE+/- TE (zb) vb 35+44 TE+/- TE (mb) vb 35+49 TE+/- TE dubbele brug vb 35+89 Welke strategie???  zie praktijk  tafels automatiseren = G taken (Geautomatiseerde taken) maaltafels vb 5x3 = 3+3+3+3+3= deeltafels vb 15:3 = 2e lj : aanbrengen en veelvuldig inoefenen, automatiseren 3e lj : tegen tijd, op tempo  cijferen, breuken, contextrijke opgaven vanaf 3elj : cijferen vanaf 3e lj : breuken 4 belangrijke stappen: 1. breuk = resultaat van een deling 2. breuk = verhouding tss T en N 3. breuk = getal dat kan geschreven worden als een decimaal getal. Vb ¼ = 0,25 4. Relatie breuken, kommagetallen, procenten C-taken : enkelvoudige en samengestelde Contextrijke opgaven. (vraagstukken – toepassingen) enkelvoudige opgaven : probleem kan opgelost worden door één enkele rekenkundige bewerking Vb : Kaat heeft 3 boeken, ze krijgt 1 boek bij. Hoeveel boeken heeft ze? samengestelde opgaven : probleem moet opgelost worden door verschillende elementaire rekenoperaties uit te voeren vb. Hoeveel poten hebben 4 kippen en 6 katten samen?  meten en metend rekenen: uitvoering, inzicht en bewerkingen met metingen van: lengte, oppervlakte, volume inhoud en gewicht tijdstip en tijdstructuur hoekgrootte temperatuur geldwaarde  meetkunde ruimtelijke oriëntatie vormleer 5.4.2. Wat is dyscalculie? Dyscalculie = beschrijvende diagnose ≠ verklarende diagnose Het is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met het vlot en accuraat oproepen van rekenfeiten en/of het leren en het toepassen van rekenprocedures (Desoete et al., 2010). Het is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis! MRI & fMRI => individueel niveau: geen verschillen => wel op groepsniveau: afwijkende activiteit in hersengebieden die instaan voor begrijpen van aantallen en groottes personen met dyscalculie: in het hele neurale netwerk zwakkere activiteit Geen fouten qua anatomie wel op activiteit. Vb; een autootje vindt niet altijd even rap zijn weg. Een keer wel een keer niet Je hebt veel vormen maar het uit zich bij iedereen op een andere manier en heeft tot maken te de connecties tussen de netwerken die moeilijk verloopt. EN anatomische verschillen (kleiner volume aan grijze stof in pariëtale delen van het rekennetwerk) Vaak genetisch. Occipitale na parietale kwabben en dyslexie zit in beide hersenhelften. Netwerken die miner snel zijn ok de ynapesen die minde snel werken. Grijze stof heeft een kleiner volume (wel voorzichtig hierover praten) hersengebieden en banen die veel gebruikt worden, worden meestal ook efficiënter Pas op me oorzaak en gevolg, werk niet altijd terug in zelfde richting. Nog in aan uit waar da oorzaak en gevolg in zit. In Vlaanderen spreekt met van dyscalculie als er voldaan is aan drie beschrijvende criteria: - Criterium van de ernstige achterstand - Criterium van de hardnekkigheid - MILD exclusiecriterium Hardnekkig; blijven bestaan ondanks hulpmiddelen Exclusiecriterium: andere dingen uitsluiten In de DSM-5 (American Psychiatric Assication, 2014) wordt dyscalculie ondergebracht bij ‘Specifieke leerstoornis’ (‘Specific learning disorder’).  Drie criteria : Ernstig probleem = discripantie criterium ernstige achterstand op 1 of meer rekendomeinen t.o.v. klasgenoten, presteren op stoornisniveau bij de 10% zwaksten; < pc 10 = ‘klinische score’ Percentiel wilt zeggen op plaats van 1-100 die zitten daar ong ergens tussen. Bepaalde rekentesten onder score zitten om dan pas vanaf dyscalculie te spreken. Nu percentiel 16 Exclusief probleem (onvoldoende gelegenheid tot leren)  Mild exclusief criterium (dyscalculie 2.0) Hardnekkige problemen zijn niet (volledig) te verklaren door ziekte, syndroom, onderbroken onderwijsloopbaan, inadequaat onderwijs, intelligentie etniciteit: allochtone versus autochtone kinderen opgelet: soms treden 2 problemen tegelijk op Kan vaak met andere dingen samen voorkomen ook vb; VSB of andere syndromen. Behoorlijk nieuw! Vroeger kon dit ni. Ook kinderen met een verstandelijke beperking kunnen dyscalculie hebben als de lage score (IQ 70-79 of de zeer lage score (IQ M-decreet: decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften => zorgcontinuüm sedert juni 2019 => begeleidingsdecreet vanaf sept 2023 => decreet leersteun In fase 0: al dingen aanpassen. UDL: zorgen dat er al zoveel mogelijk zaken aangepast zijn voor de kinderen. Fase 1: bij verhoor-de zorg wordt het CLB aangesproken. Fase 2: externe bij geropen worden zodat het kind zo ver mogelijk mee kan. Vanaf hier kan er ook ondersteuning bij geroepen worden. Fase 3: individueel aangepast curriculum, kind blijft in lager onderwijs maar krijgt eigen leerplan en moet attest van 6e leerjaar niet behalen. Deze kinderen na 6e leerjaar sommige jaren opnieuw uitvoeren. Als zorgcontinuïteit opgestart wordt, en als het ni aan eindtermen komt die kinderen zien we moeilijk in 1 stroom komen. M decreet in het leven roepen, alle scholen zouden zo moeten werken en aanpassingen maken voor de kinderen. de vier zorgfases 0. zorg begint bij algemene preventie – brede basiszorg (de leerkracht) 1. sommige leerlingen hebben nood aan verhoogde zorg (redelijke aanpassingen- UDL) 2. Uitbreiding van zorg voor enkele leerlingen (zorgplan voor deze leerling) 3. Individueel aangepast curriculum (IAC) Ov4 verslag: nieuw verslag (mevr weet ook ni wat het allemaal is LOL) toegangspoort naar bijzonder onderwijs. IAC: aangepast curriculum en sms ook na B stroom kunnen gaan. Ook voor b stroom nu wachtlijsten, omda meer kinderen afhaken in het lager en da vloeit ook voort naar het middelbaar. testen in reva, privé therapie : - procesdiagnostiek tempo rekenen toepassen van rekenprocedures reken-gerelateerde visuo-spatiële vaardigheden kloklezen meetkunde ernst van onderpresteren en hardnekkigheid moet nagegaan worden enkel dyscalculie indien bij 10% zwakste rekenaars en dit op 2 momenten gemeten terwijl men geprobeerd heeft om de achterstand in te halen. andere verklaring uitsluiten = differentiaaldiagnostiek multidisciplinair Niet enkel rekenen testen! Ook kijkende vlledige ontwikkeling en volledig in kaart brengen, en alle diagnoses overgaan voorbeelden van rekentesten Tedi-Math = testbatterij TVR-3K KRT-r tempotesten => zie praktijk  behandeling/aanpak werken met het kind zelf psycho-educatie specifieke rekentherapie - remediërend - compenserend werken met de omgeving (school/ouders) - informeren, sensibiliseren - UDL : redelijke aanpassingen zie praktijk H6: dyslexie, dysorthografie en DCD 6.1 Inleiding Dyslexie en dysorthografie zijn niet specifiek voor ergotherapeuten maar gezien de comorbiditeit komen we er wel mee in aanraking. 6.2 Dyslexie 6.2.1 omschrijving Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau.(stichting dyslexie Nederland) 3 criteria van LST zijn belangrijk 6.2.2 Prevalentie en comorbiditeit :  Prevalentie : Transparante talen vb Spaans, minder dyslexie Niet-transparante taal vb a cat came, meer dyslexie, nl 20% Nederlands is heel moeilijke taal, schrijven zoals je het zegt. Niet transparante taal hebben wij. Nederlands : tss de twee Vb kat = zoals men schrijft bed = bet web = wep 5% kinderen Meer jongens dan meisjes, nl 60%  Comorbiditeit: Dyscalculie (20-50%) ADHD (25%) DCD (50%) je schrijft alles hoe e het hoort. Uit onderzoek blijkt ad meer jongens dan meisjes dyslexie hebben. Vaak met ADHD en DCD. 6.2.3 Kenmerken op kleuterleeftijd nog niet vast te stellen – moeite met versjes onthouden en rijmen moeizaam aanleren – moeite hebben met het aanleren van willekeurige afspraken, zoals de begrippen 'links' en 'rechts' en de namen van kleuren kleuter leeftijd niet vaststellen want ze ku nog ni schrijven en lezen. Wel veel kenmerken al die je wat kan zien. Vb; nieuwjaarsbrief hierbij pictogrammen aan toevoegen om het te vergemakkelijken bij de kinderen op latere leeftijd : moeite met : - vlot en juist leren lezen, automatisatie (spellend of radend lezen) - trager lezen - moeite met studeren - problemen met vreemde talen - alles met taal, tekstbegrijpen ed. vb rekentaal, toepassingen,wero,… abstracte koppleing van taal naar iets concreet brengen da moeilijk blijft. Dyslexie. Studeren is moeilijk want ja das is taal begrip. Alles wat me taal toemaken heeft dus ook rekentaal. 6.2.4 Subtypes vroeger : - taalstoornis dyslexie - auditieve leesstoornis - visuele leesstoornis => deze onderverdeling wordt vandaag niet meer gebruikt 6.2.5 Onderzoek Differentiaal diagnose : Ergo : FM : BOT-2; VMI-6; DTVP-2 visuomotoriek : VMI-6, schrijfmotoriek : SOS-2-VL visuele vaardigheden: TVPS; MVPT; VMI-6; DTVP-2 Kiné Psycho als ergo testen ^ NKE 6.2.6 Remediëring => logopedie => ergotherapie - kinderen leren typen, typ tien - kinderen leren werken met de computer ifv sprint, kurzweil - kinderen leren werken met PDF-Xchange - kinderen leren werken met mind maps - moeite met toepassingen - moeite met tafels (rijmpje) als ergo heel vaak doen, met compenserende software of computer. Als ergo kinderen leren typen. Via typtien. Je kan ze wel leren typen meer schijven is dan moeilijker. Ook met alinea werken. Ook leren zorg dragen voor de computer. TYP10 – mindmaps leuke methodiek, ontwikkeld door psychomotorische therapeuten, in 10 weken tijd leren typen met vingers, niet op tempo. De moeilijke schrijvers hebben het ook moeilijk met typen, fijnmotisch want je vingers plaatsen. Hoe meer zicht op hersenen hoe meer we zeggen neem het schrijven ni helemaal weg, laat ze dus nog schrijven – combi maken. 6.3 Dysorthografie Vglenos een odzeonrek aan de cmabridge uinervstieit, makat het niet uit in wkele vdgoorle de letters zcih in een worod bnedvien, het egine brelkganije is dat de eetrse en de latsate lteetr op de jutise piotsie satan. Zlef al is de rset een talote wbaerol, dan kan je de tkest nog zoednr plrombeen lzeen. Dit odmat de mlenskeije heserenn neit ekle lteters op zcih leset maar woreodn in zjin geeehl. eens lezen, wij kunnen da gewoon lezen, spellingsregels. Als eerste en laatste op juiste staat dan lukt alles om te lezen. 6.3. 1. Omschrijving Het foutloos schrijven verloopt ernstig gestoord. Het kind slaagt er niet in diverse schrijfstrategieën, spellingsregels aan te leren, flexibel toe te passen en te automatiseren. Probleem met spelling schrijfmotorische problemen fouten schrijven, spellingsregels raken ni geautomatiseerd. Ze hebben we goeie schrijvingsmotoriek. gaat vaak samen met dyslexie remediëring van dysorthografie Vnl voor logopedisten binnen ergotherapie : zelfde doelen als bij dyslexie 6.3.2 Kenmerken Lagere school : Vlot en juist spellen en/of foutloos overschrijven Fouten tegen onthoudwoorden Problemen met vreemde talen 6.3.3 Onderzoek en behandeling Zie dyslexie 6.4 DCD Developmental coordination disorder. ‘Vooral onhandige kinderen’ ‘minimal brain damage kinderen’ Struikelen vaak, gedrgan als een clown… compenseren vaak iets. Visuele verwerkingsproblemen. https://balansdigitaal.nl/kennisbank/ontwikkelingsproblemen/welke- ontwikkelingsproblemen-zijn-er/wat-is-dcd/ Site voor en door ouders, waarin ontwik & leerstoornissen waarbij wetenschappelijke kennis in staat. Motorische problematieken. ‘casus ivan’ TOS = taalontwikkelingsstoornis. Zuigen is anders dan afhappen van een lepel, structuur van voeding is heel anders. Het is ni omdat kinderen moeilijk ku eten dat ze later sws DCD hebben! Maar het komt wel vaak voor dus hou hier rekening mee. Cognitief sterk maar moeilijk verstaanbaar. ASS en DCD komen vaker samen voor dan dat ze elk apart voorkomen. kinderen met DCD (developmental coördination disorder) ondervinden vooral hinder bij: - fijn- en grofmotorische uitvoering - planning en organisatie in tijd en ruimte - gebrek aan automatisatie - executieve functies Vb; ze ku alleen fietsen op de fiets van therapie , maar de fiets thuis daarmee ku ze niet mee fietsen. https://mcusercontent.com/60926ce4737df5104e4d5435f/files/892af036-44bd-0dd3-4f09- c2e4ce207495/Halfjaarlijkse_Nieuwsbrief_Pediatrie_2.pdf Impact of dcd Nu spreken we van DCD niet meer van dyspraxie. Complex om tot diagnose te komen: je moet veel observaties afnmenen, testen doen. Kinderen met DCD heel vaak langer plas ongelukjes blijven hebben. - coordinatie (voelen van ik heb een drang) juiste motorische reactie van sluitspieren opspannen en terug ontspannen. - Tot sociaal isolement bekomen (door met andere kindjes die het kind met DCD zou uitsluiten omdat die steeds in ze broek blijft doen) vele school toileten zijn ook ni uitnodigend. Individu) Wat ze wel ku is ni altijd geautomatiseerd – dubbele problematiek. Het waarnmen op zicht (sensorisch waarnemen = prikkel naar brein, verwerken, betekenis aangeven, aaan spieren en wrichten een gepaste reactie sturen) synapsen (loopt iets fout ->) witte stof in de hersenen – automatisatieproblemen. Taak) Problemen bij dubbeltaken. Vaak stappenplannen maken. (fijn of grof motorisch moeilijk - ene meer dan andere voorkomen). Tonus en spierspanning ook belangr voor op te letten. PEO model ^^ of andere OT modellen. 6.4.1 omschrijving en definitie developmental = m.b.t. de ontwikkeling verandert met de tijd belangrijk voor interventie geen verworven stoornis (maar aangeboren) coördination = vermogen om controle uit te oefenen op afzonderlijke lichaamsdelen die betrokken zijn in een complex bewegingspatroon en om deze te integreren in een vloeiende en succesvolle poging om een bepaald doel te bereiken motorisch handelen: vereist de mogelijkheid tot een goede planning en een goede uitvoering, vraagt steeds een organisatie in tijd en ruimte Zien we in de ADL, gaat ni alleen over uitvoeren maar ook over de planning. OHC: kijken naar wat je uitvoert en die uitvoering aanpassen aan wat je ziet + BMC: gooien, vangen, schrijven, knippen,… OVC: schoppen, dribbelen,…  definitie: Volgens de DSM-V moet er voldaan worden aan de volgende vier classificatiecriteria (American Psychiatric Association, 2014).: A. Het verwerven en uitvoeren van gecoördineerde motorische vaardigheden verloopt substantieel onder het niveau dat verwacht mag worden gezien de kalenderleeftijd van de betrokkene en zijn of haar mogelijkheden om deze vaardigheden te leren en te gebruiken. - trage en onnauwkeurige uitvoering - onhandigheid Komt ook voor bij dyscalculie en andere dysfuncties. Kind moet voldoen aan die dingen voordat je diagnose kan stellen. Verlopen veel zwakker dan dat je van het kind zou verwachten en meer onhandig = hardekkigheid. B. De deficiënties uit criterium A interfereren significant en persisterend met de algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL) passend bij de kalenderleeftijd en hebben invloed op: - de schoolprestaties, - voorbereidende beroepsactiviteiten, - beroepsactiviteiten, - vrijetijdsbesteding en - spel. Kinderen waar we heel vaak aanraden om te programeren want minder motorische vdgh voor nodig. C. De symptomen beginnen in de vroege ontwikkelingsperiode Ga trg naar anamnese, hoe waren eerste contacten met babu? Zuigen doenbaar, vaste voeding? … hoe zijn mijlpalen verlopen? DCD vaker peopschuivers ipv kruipen. D. De deficiënties kunnen niet beter worden verklaard door een verstandelijke beperking of visusstoornis en kunnen niet worden toegeschreven aan een neurologische aandoening die invloed heeft op de beweging Kan ni worden verklaard, kan ni beter. Kan samen voorkomen met andere stoornissen (ASS, DCD,…) Eigen aanvulling: belangrijk is om na te gaan in hoeverre de kinderen bewegingskansen kregen en dus bewegingservaringen konden opdoen!!!! We moeten nagaan in hoevrre kinderen bewegingskansen gekregen hebben. Een te beschermende omgeving hebben waarmee je ni kan leren vallen en opstaan. 6.4.2 prevalentie en comorbiditeit  prevalentie : 5à6% 3 jongens tov 1 meisje  comorbiditeit : Eerder regel dan uitzondering 80% DCD+ 50% ADHD 60% leesproblemen ASS NVBKE Per klas (20 kinderen) 1 kind met DCD, ASS, dyslexie, ADHD en dyscalculie zou hebben (5kinderen met benoemde stoornissen)  KE 6.4.3 kenmerken  baby-peuter-kleuter - later mijlpalen bereiken - hypotoon (= tonus in spierspanning) - weinig bewegingsdrang of net ongecontroleerd gaan bewegen - moeite met complexe vaardigheden : schilderen, knippen,…  lagere school : - problemen met leren schrijven - moeilijk veters strikken - vlot fietsen is moeilijk - zelfstandig aan- en uitkleden - zelfredzaamheid - spraakproblemen - turnlessen geven stress - handvoorkeur, …  secundair, hoger onderwijs - zelf weekplanning opmaken - boodschappen doen - zelfstandig de weg vinden - leren rijden met de auto - tijdsbesef - koken - kamer opruimen tot de gevolgen van de coördinatieontwikkelingsstoornis behoren: - een beperkte deelname aan teamspellen en -sporten; - een gering gevoel van eigenwaarde; - emotionele of gedragsproblemen; een verslechtering van de schoolresultaten; - een slechte lichamelijke gezondheid; - een verminderde lichamelijke activiteit en obesitas - faalangst Betrek de ouders erbij Leg alles uit op kinderniveau aan het kind. Blijven schrijven is belangr ook naar ehrsenontw toe. Werken op ontw, enkel aalleen op ontw van iets wegwerken doen we niet als ergo. Begrijpen wrm het zo moeilijk is en problemeoplossend leren denken als kind. 6.4.4 onderzoek  vragenlijsten voor ouders, leerkrachten Diagnoses stel je nooit alleen. VMVK (Ugent), 2007 vragenlijst voor de Motorische Vaardigheden van Kleuters - Jonge kinderen (3-5 jaar) - 28 items - Dagelijkse activiteiten - Hulpverlener of een leerkracht of ouder https://www.ugent.be/ge/revaki/nl/onderzoeksgroepen/pedia/wetmat Kleuters NVBKE maar wel 1 vragenlijst kennen voor casus op EX EX: casus ‘hoe ga je proces tot diagnostiek opstellen?’ testen ku geven die aansluiten aan de leeftijden. CVO = coördinatievragenlijst voor ouders = de Nederlandse versie van de DCDQ (2007) - Kinderen van 5-15 jaar - Motorische problemen in het dagelijkse leven - 15 vragen - Specifiek voor ouders - ADL http://www.ekgp.ugent.be/pages/nl/vragenlijsten/DCD-Q.pdf De Movement Assessment Battery for Children Checklist Ouders, leerkrachten worden bevraagd over motorische activiteiten die een kind normaal in het dagelijkse leven uitvoert. Er zijn 3 secties: 1. bevraagt act waarbij het kind in een stabiele, voorspelbare omg beweegt 2. bevraagt act waarbij het kind in een onvoorspelbare, dynamische omg beweegt 3. bevraagt niet mot gedrag zoals vb ongeorganiseerd gedrag of impulsiviteit Eerste aanknopingspunt zijn, meegeven aan ouders en erna samen zitten en bijvragen stellen, anamnese uitbreiden. Steeds anderstalige ouders, wat het moeilijker maakt. Samen met ouders in dialoog komen. Test naar motoriek toe (fijn&grove) ni vaak gebruikt eerder de vorige vaker gebruiken. Omg = omgeving Specifiek voor kinderen met DCD: Little DCDQ-CA De Little Developmental Coordination Questionnaire is een ouderrapportage die screent op motorische coördinatieproblemen bij 3- en 4-jarige kinderen. Het bestaat uit 15 items, die zijn gegroepeerd in twee afzonderlijke factoren: 1) grove motoriek en 2) fijne motoriek. Bestaat ook in nederlands. Hoe jonger kinderen en ouders bijstaan, hoe milder de problematiek kan zijn. Specifiek voor kinderen met DCD: DCDDailyQ (2018) = een vragenlijst voor ouders over drie aspecten van de Activiteiten van het Dagelijks Leven (ADL) van hun kind 1. de kwaliteit van de uitvoering van ADL (schaal: Kwaliteit van uitvoering van ADL), 2. de frequentie van participatie in ADL (schaal: Participatie in ADL) 3. of ze er langer over doen of hebben gedaan om ADL te leren (schaal: Leren van ADL). Wordt nog vaak afgenomen. Data NKE Wel weten als het oude/ nieuwe testen zijn. Ouders moeten dit inschatten, is wel nog moeilijk om in te vullen dus als ergo eventueel samen invullen met ouders en kind. De DCDDaily-Q is een aanvulling op de DCDDaily. Met de DCDDaily-Q wordt gemeten wat de kinderen doen in het dagelijks leven, volgens hun ouders de Groninger Motoriek Observatieschaal (GMO) - kinderen van 5 – 11j - 8 items ivm grove en fijne motoriek, verdeeld over twee onderdelen nl: alg motorisch functioneren en handschrift - in te vullen door leerkrachten - eindresultaat valt in één van de drie categorieën: 1. normaal 2. licht afwijkend 3. afwijkend bij categorie 2 en 3 is verder onderzoek aangewezen Vragenlijst^ Weinig gebruiken eerder DCDQ, VMVK & CVO - daaropvolgend intake gesprek - multidisciplinair onderzoek  multidisciplinair onderzoek DCDDaily, 2018 GEEN VRAGENLIJST let dus op met dcd en dcdQ!! - een motorische test om te meten hoe goed kinderen ADL uitvoeren en een vragenlijst over de kwaliteit van uitvoering van ADL, participatie in ADL en het aanleren van ADL. - van 5 tot 8j - 18 taken die een normale dag omvatten: aankleden, ontbijten, schoolwerk en spelen observatie in de klas- en thuissituatie Protocollering van Diagnostiek bij vertraagde of afwijkende motorische ontwikkeling en/of vermoeden van een motorische ontwikkelingsstoornis Klas: collega therapeut die het kind niet kent. Collega is minder subj miss en zal minder persoonlijk naar het kind kijken. Thuis: vb; kijken naar kansarmoede in thuis situatie. 6.4.5 behandeling en aanpak cliëntgericht! Taakgericht! Psycho-educatie evt COSA; Foto-interview; kids’skills; Ik, ik wil het zelf kunnen Taakgericht: knippen is knippen, oefen de taak die je kind wil laten aanleren. Als het ni lukt dan eventueel hulpmiddelen erbij halen als het kind daarmee akkoord gaat. COSA 2.2 NL: Child Occupational self Assessment (2014) Vanaf 7-8j dan krijgen ze inzciht in eigen functioneren. Manier waarop je dingen ga bespreken^ Als therapeut doelen opstellen en op iets werken waar het kind moeilijker meer heeft en hopelijk iets waar het kind belangrijk van vindt. - een cliënt-gecentreerd instrument voor zelfevaluatie van handelingsgebieden - kinderen en jongeren tussen de zeven en achttien jaar kunnen hun inzicht scoren ten aanzien van het eigen gevoel van handelingscompetentie EN het belang van alledaagse activiteiten het kind geeft per item een waardering met een visueel symbool (zoals smiley’s en sterretjes) => geeft aan hoe goed hij/zij iets kan, hoe belangrijk het voor het kind is - nadat het formulier is ingevuld of de kaarten gesorteerd zijn => evaluatie -tijdens de evaluatie : - prioriteiten stellen - behandeldoelen Het foto-interview zo’n 120 foto’s met dagelijkse vaardigheden die zowel op school, thuis als in de vrije tijd kunnen uitgevoerd worden negen specifieke vraagkaarten om verbeterwensen te vertalen naar doelen toverkaart voordeelkaart: wat zijn de voordelen als het doel bereikt is? schaalkaart: inschalen op het huidige niveau trotskaart: krachtbronnen zoeken Gereedschapskaart: hulpbronnen en veerkracht zoeken bij tegenslag af te nemen in 2 sessies : sessie 1 : leidt tot de keuze van 3 foto’s van vaardigheden die het kind wil leren of verbeteren sessie 2 : leidt tot het specifiek formuleren van één doel en opstellen van een plan Dit ahv oplossingsgerichte gesprekstechnieken en een niet-wetende, nieuwsgierige houding van de interviewer. Skills van Ben Furman. problemen = vaardigheden die nog niet geleerd werden problemen = vaardigheden die onvoldoende ontw zijn De methode concentreert zich op wat het kind wil leren. probleemfocus wordt achterwege gelaten, men gaat oplossingsgericht werken 15 stappen Stap 1: Problemen vertalen in vaardigheden. Nagaan welke vaardigheid het kind moet hebben om het probleem te overwinnen. Belangrijk bij het behandelen van kinderen met DCD = evidence based practice EVB werken: soms heel nauw bekeken van wetenschappelijk werken. Veel meer dan enkel wetenschappelijke literatuur lezen en toepassen. Ook aan slag gaan met kind continue afftoetsen van ben ik nog bezig emt kind en pmgeving?,… Veel richtlijnen voor DCD om dat aan te gaan pakken. Flowchart^ onderzoek en diagnostiek Criteria om aan diagnose te komen en wat te doen als het al dan niet het geval is. Biedt veiligheid aan van ‘ik ben correct bezig’. Op zelfde manier diagnose gesteld worden als je bij andere therapeuten gaat. Flowchart voor behandeling en evaluatie. EX! Kan vragen hieruit stellen Beiden flowcharts belangrijk EX!!! Uit de richtlijnen: 4.1 Bied kinderen met DCD een interventie aan indien er actuele hulpvragen zijn. (Zie de toelichting bij Overwegingen) 4.2 Houd bij het plannen van een interventieprogramma rekening met zowel de sterke als de zwakke punten van het kind binnen de omgevingscontext om functioneren op het gebied van activiteiten en participatie te verbeteren. 4.8 Gebruik in de interventie activiteiten- en participatiegerichte behandelingen. Formeel onderzochte activiteiten- of participatie-gerichte behandelingen zijn: Taak-specifieke training NTT (Neuromotor Task Training) CO-OP (Cognitive Orientation to daily Occupational Performance) Procesgericht of taakgericht (CO-OP of NTT)  procesgericht : uitgangspunt : behandelen onderliggende functiestoornis, remediëren van verstoorde functies of processen zou tot een verbetering van de activiteiten leiden. meer bewegen => betere schoolse prestaties??? vb. dosering, tonus, tactiele vaardigheden,…. = bottom up vb. sensorische integratietherapie, psychomotorische therapie zoals door Vallaey & Vandroemme beschreven, Braingym, Sherborne,…  taakgericht: specifieke motorische taken transfer! het kind EN zijn omgeving  zelfstandig probleemoplosser vanaf 7 à 8j cognitieve leerstrategieën gebaseerd op oa Lev Vygotsky en zijn zone van de naaste ontwikkeling, op Meichenbaum,… belangrijk om een taakgerichte therapie te laten slagen: - motivatie - positieve bekrachtiging/feedback - haalbare opdrachten - inoefening/herhaling - deelstappen - variatie - succesbeleving - betekenisvolle omgeving -

Ontwikkelingsproblemen PDF

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript

Upgrade to continue