Retorika - Fiction (PDF)

Far Eastern University INTRODUKSYON SA FICTION O MAIKLING KWENTO  MAIKLING KWENTO Isang maikling kathang-isip na salaysay sa prosa. May haba ito mula short story (500 salita) hanggang long story (12,000-15,000 salita). may tiyak na pormal na pagsulong; katatagan sa konstruksiyon Naiiba sa nobela...

Far Eastern University INTRODUKSYON SA FICTION O MAIKLING KWENTO  MAIKLING KWENTO Isang maikling kathang-isip na salaysay sa prosa. May haba ito mula short story (500 salita) hanggang long story (12,000-15,000 salita). may tiyak na pormal na pagsulong; katatagan sa konstruksiyon Naiiba sa nobela dahil ito ay may posibilidad na ihayag ang karakter sa pamamagitan ng mga aksyon maliban sa deskripsyon. Ito ay may simula, gitna, at wakas.  TAUHAN ELEMENTO SETTING O LUGAR /PANAHON NG FICTION PUNTO NG PANANAW BALANGKAS O PLOT TONO O TONE ESTILO O STYLE KABALINTUNAAN O IRONY  SIMBOLO O SYMBOL ELEMENTO NG FORESHADOWING FICTION BALIKTANAW O FLASHBACK TUNGGALIAN O CONFLICT DIYALOGO TEMA O THEME TAUHAN O CHARACTER Taong may pananagutan sa mga kaisipan at kilos sa loob ng isang kuwento. Sila ang daluyan kung saan ang isang mambabasa ay nakikipag-ugnayan sa isang piraso ng panitikan. Bawat tauhan ay may kanya-kanyang personalidad, na ginagamit ng isang malikhaing may-akda upang tumulong sa pagbuo ng balangkas ng isang kuwento.  MGA URI NG TAUHAN BIDA (PROTAGONIST) KONTRABIDA (ANTAGONIST) ANTIHERO pangunahing tauhan o lead tauhan na gumagawa ng bida na may kabaligtaran na figure sa isang kwento bagay laban sa pangunahing katangian ng isang bayani tauhan; maaaring kamatayan, (hal. Deadpool) diyablo, karamdaman o anumang hamon  MGA URI NG TAUHAN PATAG NA KARAKTER TYPE CHARACTER DINAMIKONG KARAKTER (FLAT CHARACTER) isang stereotyped na karakter; tauhan na dumaranas ng tauhan na kapareho ng uri ng mayroon lamang isang permanenteng pagbabago sa isang tao sa dulo ng isang natatanging katangian o tampok, ilang aspeto ng kanyang kuwento gaya ng kung ano siya sa o ilang natatanging marka. (hal. personalidad o pananaw. simula. Stepmother) MGA URI NG TAUHAN BILOG NA KARAKTER isang karakter na kumplikado, multi-dimensional, at nakakumbinsi. SETTING ang background kung saan o kailan nagaganap ang aksyon. Ang mga elementong bumubuo sa isang setting ay: a. Ang heograpikal na lokasyon b. Ang mga hanapbuhay c. Ang oras o panahon d. Ang pangkalahatang kapaligiran ng mga karakter  ang kinatatayuan kung saan inilalahad ng isang may- PUNTO NG akda ang isang kuwento. Ito ay ang posisyon o ang paninindigan kung saan ang isang bagay ay sinusunod PANANAW o isinasaalang-alang.  MGA URI NG PANANAW TAGAPAGSALAYSAY NG TAGAPAGSALAYSAY NG THIRD-PERSON UNANG TAO (FIRST PANGALAWANG TAO NARRATOR PERSON POINT OF (2ND PERSON POINT OF VIEW) VIEW)  MGA URI NG THIRD-PERSON POINTS OF VIEW LIMITADONG TAGAPAGSALAYSAY kung ano ang iniisip o nararamdaman ng isang tao. OMNISCIENT NARRATOR hindi tauhan sa kwento at kayang sabihin kung ano ang iniisip at nararamdaman ng sinumang tauhan OBJECTIVE ang may-akda ay hindi kailanman nagsasalita sa kanyang sariling katauhan at hindi halatang nakikialam SUBJECTIVE ang may-akda ay sumasabit o nagsusumikap o nagkomento o sinabi sa kanyang mga tauhan  MAAASAHAN AT HINDI MAAASAHAN NA NARRATOR Maaasahang tagapagsalaysay ang lahat ng sinasabi ng tagapagsalaysay na ito ay totoo, at alam ng tagapagsalaysay ang lahat ng kailangan sa kuwento Hindi mapagkakatiwalaang tagapagsalaysay maaaring hindi alam ng tagapagsalaysay ang lahat ng nauugnay na impormasyon o maaaring lasing o may sakit sa pag-iisip o maaaring magsinungaling sa madla. BALANGKAS O PLOT istruktura ng pagkakasunod-sunod o ang pattern kung saan ang may-akda ay nag-aayos ng mga pangyayari sa isang kuwento binuo sa paligid ng isang serye ng mga kaganapan na nagaganap sa loob ng isang tiyak na panahon  BALANGKAS O PLOT Paglalahad (exposition) ay ang panimula na lumilikha ng tono, nagbibigay ng tagpuan at nagpapakilala sa mga tauhan, Ang Pataas na Aksyon (Rising Action) ang Pangunahing Tauhan ay nagsimulang makipagbuno sa pangunahing salungatan ng kuwento Ang kasukdulan (climax) ang punto ng pinakamataas na interes, kung saan ang mambabasa ay gumagawa ng pinakamalaking emosyonal na tugon.  BALANGKAS O PLOT Ang pababang aksyon (Falling Action)naglalaman ng mga kaganapan na dulot ng climax at nag-aambag sa Resolution. Ang Denouement o Resolution ang panghuling paglutas o pagtastas ng isang plot; ang solusyon ng isang misteryo  saloobin ng manunulat sa kanyang mga mambabasa at sa kanyang paksa TONE O TONO maaaring maging pormal, impormal, mapaglaro, balintuna, at lalo na, optimistiko o pesimista.  ESTILO O STYLE ang paraan ng pagpapahayag ng isang partikular na manunulat na nagagawa sa pamamagitan ng pagpili ng istrukturang gramatika, paggamit ng mga kagamitang pampanitikan, at lahat ng posibleng bahagi ng paggamit ng wika. Ang istilo ng isang may-akda ay kasinghalaga ng kung ano ang sinusubukan niyang sabihin  KABALINTUNAAN O IRONY tumutukoy sa kung paano ang isang tao, sitwasyon, pangyayari ay hindi katulad ng aktwal. MGA URI NG IRONY 1. Verbal Irony nagsasabi ng isang bagay ngunit iba ang ibig sabihin. 2. Dramatic Irony isang madla ay nakakakita ng isang bagay na hindi alam ng isang karakter 3. Situational Irony pagkakaiba sa pagitan ng inaasahang resulta at aktwal na resulta.  SIMBOLO O SYMBOL bagay na kumakatawan sa isa pang salita o bagay Halimbawa: ang kalapati ay nangangahulugang Kapayapaan.  paglalahad ng materyal sa isang akda sa paraang inihahanda ang mga susunod na FORESHADOWING pangyayari. layuning ihanda ang mambabasa o manonood para sa aksyon na darating.  isang kagamitang pampanitikan kung saan ang nakalipas na pangyayari ay ipinapasok sa kasalukuyan. BALIKTANAW Mga paraan upang maipakita ang kaagamitan na ito: O FLASHBACK pag-alala ng mga tauhan pagsasalaysay ng mga tauhan pagkakasunod-sunod ng panaginip  TUNGGALIAN O CONFLICT ang pakikibaka sa ugnayan ng magkasalungat na pwersa ito ay nagbibigay ng interes, suspense, at tensyon Ang pangunahing tauhan ay maaaring kasangkot sa mga salungatan ng apat na magkakaibang uri: a. pakikibaka laban sa kalikasan (panlabas) b. pakikibaka laban sa ibang tao, kadalasan ang antagonist c. pakikibaka laban sa lipunan (panlabas) d. pakikibaka para makontrol ang elemento sa loob ng tao  DIYALOGO ang pag-uusap ng mga tauhan sa isang dula MGA TUNGKULIN NG DIYALOGO 1. Tumutulong na makilala ang personalidad ng mga nagsasalita 2. Nagbibigay ng natural na daloy ng pakikipag-usap 3. Nag-iiba-iba sa istruktura at tono depende sa mga taong kalahok sa usapan TEMA O THEME sentral na ideya na kumukontrol sa buong akda nabubuo sa interplay ng mga tauhan at balangkas maaaaring magkaroon ng isang komprehensibong pananaw sa buhay maaaring naglalaman ng mga moral paraan ng may-akda sa pakikipag-usap at pagbabahagi ng mga ideya, persepsyon, at damdamin sa mga mambabasa