Regulamentos REACH e CLP. Xestión de residuos - Presentación PDF

REGULAMENTOS REACH E CLP. XESTIÓN DE RESIDUOS. Bibiana Pacios Penelas  INFORMACIÓN DA PERIGOSIDADE DOS PRODUTOS QUÍMICOS RISCOS f(x): da frecuencia ou tempo de exposición, da cantidade de axente químico utilizado ou presente, da volatilidade ou...

REGULAMENTOS REACH E CLP. XESTIÓN DE RESIDUOS. Bibiana Pacios Penelas  INFORMACIÓN DA PERIGOSIDADE DOS PRODUTOS QUÍMICOS RISCOS f(x): da frecuencia ou tempo de exposición, da cantidade de axente químico utilizado ou presente, da volatilidade ou da capacidade de formar polvo do axente químico, da forma de uso, do tipo de medidas de control. LEXISLACIÓN: Reglamento (CE) nº 1907/2006 del Parlamento Europeo y del Consejo, del 18 de diciembre de 2006, relativo al registro, evaluación, autorización y restricción de FDS las sustancias y preparados químicos (REACH), por el que se crea la Agencia Europea de Sustancias y Preparados Químicos. Reglamento (CE) nº 1272/2008 del Parlamento Europeo y del Consejo, del 16 de diciembre de 2008, sobre clasificación, etiquetado y envasado de sustancias y ETIQUETA mezclas (Reglamento CLP, del inglés Classification, Labelling and Packaging). Bibiana Pacios Penelas 2 ETIQUETA Datas importantes: 20 de xaneiro de 2009 1 de decembro de 2010 1 de xuño de 2015 Bibiana Pacios Penelas 3 En 2008 a Unión Europea adoptou o GHS ao novo Regulamento 1272/2008 coñecido como CLP (Clasification, Labelling and Packaging of Substances and Mixtures) derogando a anterior Directiva 67/548/CEE. O novo sistema supuxo un cambio no formato e contido das etiquetas que identifican os produtos químicos. Cabe destacar: O deseño dos pictogramas de seguridade (pasan de 7 a 9) que cambian de ter o seu fondo alaranxado a estar enmarcados en vermello con fondo branco. A substitución das frases de risco (R) por novas indicacións de perigo (frases H). A substitución das frases de seguridade (S) por novos consellos de prudencia (frases P). A inclusión da palabra de advertencia “Atención” ou “Perigo” encabezando as frases H e P. Bibiana Pacios Penelas 4 O nivel de calidade dun produto debe ser mostrado de forma clara na etiqueta. Diversas regulacións estatais e europeas fixan a información mínima que debe explicitarse identidade do produto pureza mínima e máximo contido en impurezas residuais información sobre a seguridade características fcoqcas básicas cantidade Bibiana Pacios Penelas 5 datos do fabricante CONDICIÓNS DE ETIQUETADO Bibiana Pacios Penelas 6 Todo envase deberá ter de maneira lexible e indeleble as seguintes identificacións na etiqueta:  Nome da substancia: deberá aparecer como a súa fórmula qca establecida pola IUPAC e/ou baixo unha denominación internacionalmente recoñecida.  Identificación do fabricante, importador ou distribuidor.  Símbolos e indicacións de perigo ou pictogramas. En cor negra sobre fondo branco con borde en vermello, deberán ocupar + de 1/10 do tamaño total.  Frases R e S / Frases H e P. Etiqueta: ben fixada a unha ou varias caras do envase, ou inscrita directamente nel, de forma q se poda ler horizontalmente cdo estea en  De modo optativo pode aparecer o posición vertical. As dimensións das etiquetas están determinadas en grao de pureza da substancia. función da capacidad do envase. Pode mostrar a información do etiquetado no propio envase en lugar de dispoñer dunha etiqueta. Isto significa que pode imprimir a información do etiquetado directamente sobre o propio envase, en lugar de pegar ao envase unha etiqueta que Bibiana Pacios Penelas 7 conteña esa información.  corrosivo para los metales Bibiana Pacios Penelas 8 Bibiana Pacios Penelas 9  Substancias e Substancias e Substancias e preparados Substancias e sólidos, susceptibles de Substancias e preparados que podan preparados que en preparados líquidos inflamarse facilmente tras preparados que explosionar baixo o contacto con reac. cuxo punto de destello breve contacto con unha por inhalación, efecto dunha chama ou fortemente fonte de ignición e q sexa inferior a 0º C, e o inxestión ou que son máis sensibles exotérmica seguirá ardendo tras a seu punto de ebulición penetración aos choques ou á aumentan o risco de súa eliminación. inferior ou igual a 35º C. Substancias e preparados cutánea podan fricción que o incendio e favorecen Substancias e entrañar riscos líquidos cn pto de dinitrobenceno o seu preparados facilmente inflamación < 21ºC, q non extremadamente desenvolvemento gaseosos que sexan sexan extremadamente graves agudos DESCRIPCIÓN DE LOS inflamables en contacto inflamables. Substancias e preparados ou crónicos e co aire a temperatura e PICTOGRAMAS DE presión normais. susceptibles de quentarse e inflamarse en contacto incluso a morte PELIGROSIDAD ANTIGUOS co aire á T ambiente, sen aporte de E Substancias e Substancias e Substancias e preparados que por preparados que Substancias e preparados non Substancias e inhalación, inxestión por inhalación, preparados que en corrosivos que por preparados cuxa ou penetración inxestión ou contacto cos tecidos contacto inmediato, utilización presenta ou cutánea podan penetración vivos podan exercer prolongado ou podan presentar riscos entrañar riscos cutánea podan sobre eles unha repetido coa pel ou inmediatos ou diferidos graves, agudos ou entrañar riscos acción destrutivo mucosas podan para o medioambiente crónicos e incluso a de gravidade Bibiana Pacios Penelas provocar unha 10 morte limitada reacción inflamatoria  CLASIFICACIÓN E ETIQUETADO DE SUBSTANCIAS PERIGOSAS A lexislación europea sobre clasificación, envasado e etiquetado de substancias perigosas ten como obxectivo esencial informar á poboación e aos traballadores que estean en contacto con produtos químicos sobre cales son os riscos que a súa utilización pode representar para o home e o medioambiente e cales son as precaucións a tomar para o seu uso ou manipulación CLASIFICACIÓN DOS PRODUTOS QUÍMICOS COMO FACTORES DE RISCO Segundo as características de perigosidade que presentan as substancias e preparados químicos para o seu manexo no laboratorio, podemos clasificalos en: Asfixiantes Tóxicos Carcinoxénicos Explosivos Corrosivos Mutaxénicos Comburentes Irritantes Teratoxénicos Inflamables Bibiana Pacios Penelas 11 Perigosos para o M.A. Alérxenos Definicións Explosivos Gases inflamables Aerosois inflamables Gases comburentes Gases a presión Líquidos inflamables Sólidos inflamables Substancias autorreactivas Líquidos pirofóricos Sólidos pirofóricos Substancias e mesturas que, en contacto coa auga, desprenden gases inflamables Líquidos comburentes Sólidos comburentes Peróxidos orgánicos Substancias e mesturas corrosivas para os metais Bibiana Pacios Penelas 12 Asfixiantes: Son aqueles gases capaces de afectar ás persoas por asfixia. 2 tipos: Asfixiantes simples ou oxiprivos: Desplazan o osixeno do aire, polo tanto, debido á súa presencia diminúe a concentración do aire. Son exemplo deles o nitróxeno, os gases nobles, hidróxeno, metano, etano... Asfixiantes químicos: Bloquean aos receptores do osíxeno presentes na sangue, co que impiden a chegada do mesmo aos sitios requiridos. Receptores bloqueados son por exemplo a hemoglobina ou a citocromooxidasa. Asfixiantes deste tipo son o monóxido de carbono ou o cianuro de hidróxeno. Explosivos: Defínense como tales aquelas substancias que poden explosionar baixo o efecto dunha chama. A acción da calor pode provocar tamén a súa explosión. Acostuman a ser tamén sensibles á fricción ou aos choques. Exemplo deles son nitroglicerina, trinitrotolueno, os peróxidos orgánicos etc. Comburentes: Defínense como tales aquelas substancias que, en contacto con outras, orixinan unha reacción fortemente exotérmica. Son por exemplo o aire, o osíxeno líquido, auga osixenada etc. Bibiana Pacios Penelas 13 Inflamables: Defínese como inflamabilidade a capacidade para entrar en combustión, é dicir, arder. A perigosidade dende o punto de vista da inflamabilidade, depende dunha serie de parámetros característicos de cada substancia ou preparado: a) Punto de inflamación ou destello (Flash point): É a temperatura mínima en graos centígrados e a unha atmósfera de presión á que unha substancia combustible, en contacto co aire, desprende a suficiente cantidade de vapor para que se produza a inflamación da mestura vapor-aire mediante o aporte á mesma dunha enerxía de activación externa. Este parámetro determínase de modo experimental. b) Punto de autoencendido ou ignición: É a temperatura mínima en graos centígrados e a unha atmósfera de presión ao que unha substancia arde espontaneamente en contacto co aire sen necesidade de ningún aporte enerxético. c) Límites inferior e superior de inflamabilidade: É a marxe de concentración dun vapor en aire, expresadas en porcentaxe, dentro da cal a mestura vapor-aire é inflamable. As condicións de P, T, concentración de inertes, etc. poden alterar estes límites para unha mesma substancia. d) Presión de vapor: No caso dos líquidos, o que se inflama é vapor que se desprende, polo que a produción do mesmo é un factor determinante no risco de inflamación. Bibiana Pacios Penelas 14 e) Calor de combustión Tóxicos: O grao de toxicidade dunha substancia química ou preparado establécese en tres categorías segundo o seu efecto sobre animais de experimentación: Moi tóxico, Tóxico e Nocivo. Estes estudos realízanse sometendo ao animal de experimentación ao axente a estudo, por inhalación, inxestión ou penetración cutánea e observando as consecuencias que produce. Corrosivos: Son substancias ou preparados que, en contacto con tecidos vivos, poden exercer sobre eles efectos destructivos. Son exemplos deles os ácidos e bases fortes, os axentes oxidantes, os axentes deshidratantes, etc. Irritantes: Substancias q por contacto inmediato, prolongado ou repetido coa pel ou mucosas poden provocar unha reacción inflamatoria. Determínase con tests de irritación, consistentes en comprobar a aparición de irritación na pel ou de lesión ocular en animais de experimentación. Substancias corrosivas ≠ Substancia irritante ¿Porq se confunde? xq a acción das subst corrosivas pode ir asociada a un efecto inflamatorio, e xq unha substancia corrosiva a baixas concentracións, pode resultar irritante 15 Bibiana Pacios Penelas Perigosos para o medioambiente: Bibiana Pacios Penelas 16 Afectan en canto á súa eliminación como residuos e vertido ao medio. Carcinoxénicos: Substancias e preparados, que por inhalación, inxestión ou penetración cutánea, poden producir cancro ou aumento da súa frecuencia. Clasificación: de 1ª, 2ª ou 3ª categoría segundo a certeza absoluta, razonable ou simple posibilidade de desenvolver esta enfermidade. Ex: C6H6, bencidina, CdCl2, etc. Mutaxénicos: Considéranse dentro deste grupo todas aquelas substancias e preparados, que por inhalación, inxestión ou penetración cutánea, poden producir alteracións no material xenético das células. Mesmas categorías que os carcinoxénicos. Teratoxénicos: Considéranse dentro deste grupo todas aquelas substancias e preparados, que por inhalación, inxestión ou penetración cutánea, poden producir alteracións no feto no seu desenvolvemento intrauterino, causando malformacións. Clasificación: segundo a perigosidade e certeza do seu efecto: 1ª categoría e 2ª categoría. Alérxenos: Substancias químicas q, se hai contacto coa pel e as mucosas, ou entran no organismo, provocan unha reacción anormal do sistema de defensa inmunolóxico (alerxia). Más definicións Toxicidade aguda Corrosión / irritación cutánea Lesións oculares graves / Irritación ocular Sensibilización respiratoria e cutánea Mutaxenicidade en células xerminais Carcinoxenicidade Toxicidade para a reproducción / lactación Toxicidade específica en órganos diana (exposición única) Toxicidade específica en órganos diana (exposicións repetidas) Perigo por aspiración Perigoso para o medioambiente acuático Perigoso para a capa de ozono Bibiana Pacios Penelas 17 Clasificación dos axentes químicos canceríxenos (Regulamento CLP) Bibiana Pacios Penelas 18 Clasificación dos axentes químicos mutáxenos (Regulamento CLP) Bibiana Pacios Penelas 19 Clasificación dos axentes químicos tóxicos para a reprodución (Regulamento CLP) Bibiana Pacios Penelas 20 Fichas de datos de seguridade OBXECTIVO: Ofrecer información sobre a perigosidade dun produto: Para a saúde Para a seguridade Para o medioambiente Bibiana Pacios Penelas https://tecnoedu.com/Quimi 21 ca/UOP4MKIIA.php É obrigatoria suministrala: Para todas as substancias susceptibles de ser clasificadas como perigosas. Substancias persistentes, bioacumulables e tóxicas, (PBT) e as moi persistentes e moi bioacumulables mPmB (anexo XIII REACH). Outras substancias altamente preocupantes (candidatas ao anexo XIV do REACH). Bibiana Pacios Penelas 22 Pódese solicitar para mesturas non clasificadas como perigosas pero que conteñan: Substancias perigosas (≥ 1% peso ou ≥ 0,2% en volume). Substancias altamente preocupantes (≥ 0,1% peso). Substancias con valor límite de exposición comunitario (estabelecidos nas directivas). Bibiana Pacios Penelas 23 Deben actualizarse: Cando se dispoña de nova información ou se teña constancia de novos perigos. Cando se conceda ou denegue unha autorización (Reg. REACH). Cando se impoña unha restrición (Reg. REACH). Bibiana Pacios Penelas 24  FDS 1. Identificación da substancia ou preparado e da sociedade ou empresa 2. Composición e información sobre os compoñentes Facilitada á entrega 3. Identificación de perigos do produto. 4. Primeiros auxilios Os datos 5. Medidas de loita contra incendios q debe: 6. Medidas a tomar en caso de vertido accidental 7. Manipulación e almacenamento 8. Controis de exposición e protección persoal 9. Propiedades físicas e químicas 10. Estabilidade e reactividade 11. Información toxicolóxica 12. Información ecolóxica 13. Consideracións sobre a eliminación 14. Información relativa ao transporte 15. Información regulamentaria Bibiana Pacios Penelas 25 16. Outras informacións 1. Identificación da substancia ou preparado e da sociedade ou empresa 1.1 Identificación da substancia ou do preparado 1.2 Uso da substancia ou preparado: Identificar os usos previstos ou recomendados: Para usos de laboratorio, análise, investigación e química fina. 1.3 Identificación da sociedade ou empresa 1.4 Teléfono de urxencias: 112: válido a nivel europeo, e q coordina toda emerxencia 2. Composición/Información sobre os compoñentes: No caso de preparados, indícanse os datos (nome IUPAC, nº EINECS o ELINCS, nº CAS, fórmula e nº de índice CE, se procede) e perigosidade de cada compoñente do preparado, de maneira q se indican os perigos q presentarían os compoñentes do preparado por separado. 3. Identificación dos perigos: Indícanse as frases R e outros riscos existentes. 4. Primeiros Auxilios 5. Medidas de loita contra incendios 6. Medidas en caso de vertido accidental 7. Manipulación e almacenamento 7.1. Manipulación 7.2. Almacenamento Bibiana Pacios Penelas 26 7.3. Usos específicos 8. Controis da exposición/protección persoal 8.1. Valores límite da exposición: En España, a facilita o Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballo, que anualmente edita o documento: Límites de Exposición Profesional para Axentes Químicos. 8.2. Controis da exposición: Medidas preventivas específicas q deben tomarse durante a utilización para minimizar a exposición dos traballadores e do medioambiente. Por exemplo, indicacións como “Asegurar unha renovación adecuada do local”, “Evitar o trasvase do produto”, etc. 9 Propiedades físicas e químicas. 10. Estabilidade e Reactividade 10.1. Condicións que deben evitarse: Descríbense aquelas condicións que poderían desencadear reaccións perigosas. P.ej: T elevada, (orixina o comezo da maioría das reac qcas) P, luz, (subst. fotosensibles). Se debería incluso, facilitar condicións alternativas ou consecuencias q estas condicións tenderían de non evitarse. 10.2. Materias que deben evitarse: Indícanse as materias que podan provocar unha reacción perigosa. Ex: auga, (especialmente para os metais activos (Na, K, Zn, Mg, Ba, Li, Al en polvo e Ti caliente) q forma H2 gas (explosivo). aire, (algunhas substancias ou preparados poden reaccionar co O2 do aire) 10.3. Produtos de descomposición perigosos Bibiana Pacios Penelas 27 11. Información toxicolóxica 11.1 Toxicidade aguda 11.1.1 Efectos a corto plazo CL50 (inhalativo, rata): Concentración letal inhalada que provoca a morte do 50% dun grupo de animais de ensaio (ratas). Débese indicar o período da proba (por exemplo, 8 horas) DL50 (oral, rata): Dose inxerida que é letal para o 50% do grupo de animais de ensaio (ratas). DL50 (oral, ratón): Doses inxerida que é letal para o 50% do grupo de animais de ensaio (ratón). DL50 (subcutáneo, rata): Dose inxectada que é letal para o 50% do grupo de animaus de ensaio (ratas). DL50 (dermal, coello): Dose aplicada na pel, que é letal para o 50% do grupo de animais de ensaio (conellos). DLL0 (oral, home): Dose letal máis baixa publicada. Este dato acostuma a provir de accidentes que teñen provocado a morte en homes. Test de irritación ocular (coellos): indícase o grao de irritación. Test de irritación da pel (coellos): indícase o grao de irritación. 11.1.2 Toxicidad sub-agudaey crónica (efectos a medio e largo plazo). 11.2 Efectos tóxicos Débense de enunciar os efectos inmediatos (toxicidade aguda), así como os retardados e os efectos crónicos producidos por unha exposición a corto e a longo prazo, indicando a vía de exposición. 11.2.1 Inhalación (Por exemplo: tose, dificultades respiratorias, edemas en tracto respiratorio, irritacións en mucosas...) Bibiana Pacios Penelas 28 12. Información ecolóxica Descríbense os posibles efectos e comportamento da substancia ou do preparado no medioambiente (aire, auga ou chan). 12.1. Ecotoxicidade CE50 ou CL50: Concentración efectiva, capaz de producir un efecto letal ao 50% dos organismos do ensaio. Débese indicar o período de proba, por exemplo, 48 horas. CI50 : Concentración capaz de producir inhibición dunha actividade ao 50% dos organismos do ensaio. Débese indicar o período de proba, por exemplo, 48 horas. CE0 ou CL0: Concentración efectiva, a partir da cual se produce un efecto letal nos organismos do ensaio. Débese indicar o período de proba, por exemplo, 48 horas. 12.2. Movilidade A mobilidade é a capacidade da substancia ou dos compoñentes do preparado, en caso de vertido ao medioambiente, para trasladarse ás augas subterráneas ou disolverse en auga. A partir do Kow pódese calcular o factor de bioconcentración. coeficiente de partición n-octanol-aire (Koa), que indica a posible bioacumulación da substancia nas plantas a partir do aire. pKa, tensión superficial, coeficiente de adsorción ao chan (Koc)/desorción, constante de Henry (H), indica a partición de equilibrio entre o aire e a auga. Bibiana Pacios Penelas 29  Bibiana Pacios Penelas 30 12.3. Persistencia e degradabilidade: A persistencia é a capacidade da substancia ou dos compoñentes do preparado para degradarse en medios ambientais, mediante biodegradación ou por outros procesos, como a oxidación ou a hidrólise. Adóitanse a indicar valores de DBO/DQO q dan idea de se a substancia ou o preparado son biodegradables. DBO5/DQO0,8 biodegradabilidade boa 12.4. Potencial de bioacumulación: É a capacidade da substancia ou dos compoñentes do preparado para acumularse nos seres vivos e pasar ao longo da cadea alimentaria. Os parámetros que nos dan unha idea desta capacidade son, tal como se indicou no subapartado de Mobilidade: A maioría das substancias que presentan gran afinidade polos organismos vivos, acumúlanse nas plantas os animais, xa sexa de maneira directa ou a través das cadeas alimentarias, co que se pode dar lugar aos alimentos contaminados. 12.5. Outros efectos nocivos capacidade de agotamento da capa de O3 ou de quentamento da Terra. eutrofización das augas (x ex: os fosfatos e os nitratos). As augas sufren eutrofización cdo se enriquece en nutrintes (K, N...), se hai exceso destes nutrintes crecen prantas e otros organismos desmesuradamente, e a luz non pode penetrar. E cdo morren estas prantas, xeran residuos orgánicos q, ao descompoñerse, consumen o O2 disolto e afectan á vida acuática e producen a morte da fauna e flora. 13. Consideracións relativas á eliminación En todo momento débese cumplir coa normativa vixente en materia de residuos, polo que o tratamento “final” debe ser realizado sempre por un xestor autorizado de residuos, aínda que se realice algún pre-tratamento por parte do usuario. 14. Información relativa ao transporte NÚMERO UN número de 4 dígitos, que identifica a mercancía perigosa; algúns fan referencia a unha descripción xenérica, por exemplo UN 1760 LÍQUIDO CORROSIVO, N.E.P. (n.e.p. quere dicir “non especificado en outra parte”). CLASE DE PERIGO Indica o “tipo” de perigosidade principal. Algúns produtos pertencen a máis dunha clase de perigosidade, polo que ademáis de indicar a clase principal, tamén se mencionan a/s clase/s subsidiaria/s GRUPO DE EMBALAXE O grupo de embalaxe dunha materia perigosa para o transporte pode ser I, II ou III. O número III indica menor grao de perigosidade e o grupo I indica máximo grao de perigosidade. Algúns produtos non teñen asignado grupo de embalaxe para a vía aérea porque o seu transporte está prohibido. NOME TÉCNICO DE TRANSPORTE Cada vía de transporte indica un nome técnico para o transporte de cada materia clasificada con número UN. Como se mencionou antes, algúns nomes son xenéricos. Na maioría de ocasións coinciden os nomes establecidos para as diferentes vías (a que máis difiere é a vía aérea). Bibiana Pacios Penelas 31 15. Información regulamentaria “Perigosidade de manipulación. Substancias perigosas e preparados perigosos”. Neste apartado debe facilitarse a información relativa á saúde, a seguridade e o medioambiente que figure na etiqueta. Tamén é conveniente mencionar, se é que existen, aquelas disposicións específicas relacionadas coa protección do home ou do medioambiente no ámbito comunitario (por exemplo, restriccións da comercialización e da utilización impostas en virtude da Directiva 76/769/CEE e posteriores modificacións). 16. Outra información Neste último apartado indícase calquera outra información que se considere importante para a saúde e a seguridade do usuario, así como para a protección do medioambiente e outros datos complementarios non contemplados no resto de apartados. Bibiana Pacios Penelas 32 Algunhas consideracións sobre a toxicidade dos axentes químicos - VÍAS DE PENETRACIÓN - VLAs legalmente recoñecidos - EFECTOS: Efectos agudos e/ou crónicos. Efectos reversibles e irreversibles. Efectos estocásticos e non estocásticos. Efectos relacionados coa acumulación no organismo: o Acumulativos. o Non acumulativos. o Parcialmente acumulativos. Efectos relacionados coa posible sensibilización do traballador. - INFORMACIÓN SOBRE TOXICIDADE Bibiana Pacios Penelas 33  INFORMACIÓN ESPECÍFICA PARA TRABALLADORAS EN PERÍODO FÉRTIL EN RELACIÓN AOS RISCOS ESPECÍFICOS DURANTE O EMBARAZO E A LACTANCIA LEXISLACIÓN: Directiva del Consejo 92/85/CEE, del 19 de octubre que considera la maternidad desde el punto de vista de la salud y seguridad en el trabajo de la trabajadora embarazada, que haya dado la luz o en período de lactancia. Ley 39/1999, de 5 de noviembre, para promover la conciliación de la vida familiar y laboral de las personas trabajadoras. Modificó: artículo 26 de la Ley 31/1995 de prevención de Riesgos Laborales, dedicado íntegramente a la protección de la maternidad. Real Decreto 298/2009, que modificó el Reglamento de los Servicios de Prevención, aclarando y definiendo los factores de riesgo laboral que pueden afectar a las trabajadoras embarazadas o en situación de lactancia natural. 2 grupos de situaciones: Anexo VII. Agentes, procedimientos y condiciones de trabajo que pueden influir negativamente en la salud de las trabajadoras embarazadas (lista no exhaustiva). Anexo VIII. Agentes y condiciones de trabajo a los cuales no podrá haber riesgo de exposición por parte de trabajadoras embarazadas o en período de lactancia natural. Bibiana Pacios Penelas 34 Axentes químicos recollidos no anexo VII Substancias etiquetadas coas seguintes frases H Outros compostos que supoñen risco para a saúde de embarazada e feto Hg e derivados. Medicamentos antimitóticos (citotóxicos). CO. Axentes químicos de coñecida absorción a través da pel. Frases H: H312, H311 e H 310. Procedimentos de traballo Fabricación de auramina (que se utiliza principalmente como tinte para o tinguido de papel e a impresión flexográfica). Traballos que supoñan exposición aos HPA presentes no hollín, no alquitrán e na brea de hulla. Traballos que supoñan exposición ao polvo, ao fume ou ás néboas de níquel. Procedimentos con ácido forte na fabricación de alcol isopropílico. Trabajos que supoñan a exposición a polvo de madeiras duras. Bibiana Pacios Penelas 35 Axentes químicos recollidos no anexo VIII Nivel 0 de exposición Substancias etiquetadas coas seguintes frases H Outros compostos Chumbo e os seus compostos na medida que sexan susceptibles de ser absorbidos polo organismo humano. CMR que non posúan un Valor Límite Ambiental (VLA). Condicións de traballo Para calquera actividade que poda presentar un risco específico de exposición a algún dos axentes citados o empresario deberá determinar a naturaza, grao e duración da exposición para poder: Apreciar calquera risco para a seguridade ou a saúde, así como calquera repercusión sobre o embarazo ou a lactancia das traballadoras. Determinar as medidas que se deberán adoptar. Fará que ter en conta que os cambios fisiolóxicos que se producen no embarazo poden facer improcedente a utilización de EPI. Bibiana Pacios Penelas 36  ALMACENAXE DE PRODUTOS QUÍMICOS. PERIGOS: Formación de peróxidos (explosión). Polimerización da substancia (explosión). O recipiente que contén o produto pode ser atacado polo mesmo produto e romper. Descomposición lenta da substancia producindo un gas cuxa acumulación pode facer estalar o recipiente. Actuacións básicas para reducir o risco: Reducir o Stock ao mínimo: o Xestionar o stock de forma que se garantan as existencias en prazos breves. o Pedidos frecuentes ao subministrador para evitar almacenamento prolongado. o Gardar no laboratorio os productos imprescindibles de uso diario. Establecer separacións de substancias incompatibles: o Substancias moi tóxicas (pictograma GHS06 –toxicidade aguda–, ou GHS08, –toxicidade sistémica– e canceríxenas (H350, H351, H340, H341) (se non haiy incompatibilidade). o Produtos orgánicos inflamables e ácidos orgánicos. o Bases orgánicas e outros compostos orgánicos. o Ácidos inorgánicos e oxidantes inorgánicos. Bibiana Pacios Penelas 37 o Bases inorgánicas, redutores e sales. Comprobar que todos os produtos están correctamente etiquetados (rexistro actualizado). Illar ou confinar certos produtos: o Os produtos moi tóxicos, velenos, substancias que poden facer explosión e drogas BAIXO CHAVE. o Os armarios de almacenamento de canceríxenos deberán estar SINALIZADOS. o Os produtos peroxidables que poden provocar detonacións despois de almacenarse durante tempo, non se deben manter abertos máis de 6 meses despois de abrilos. o Os líquidos inflamables en armarios de RF 15. o As substancias inflamables que requiran refrixeración en frigoríficos NON estarán en FRIGORÍFICOS DOMÉSTICOS. o As cabinas de extracción NON se deben utilizar para ALMACENAR produtos. o Os compostos volátiles e odoríferos deberán estar en lugares ben ventilados ou en armarios con VENTILACIÓN. Ter en conta as instalacións e a disposición das substancias nelas. Bibiana Pacios Penelas 38 o Os produtos máis perigosos sempre se deberán gardar na PARTE BAIXA dos estantes. Outras indicacións/recomendacións - Os almacéns de produtos químicos débense revisar periodicamente e retirar produtos caducados non utilizados. Ao mesmo tempo actualizar a lista de reactivos (polo menos unha vez ao ano). - É obrigatorio ler e seguir as indicacións do fabricante. - Non é recomendable o trasvase de produtos. Todo envase que se volva utilizar deberá ser etiquetado correctamente. A etiqueta deberá conter o nome concreto da substancia ou preparado que contén, a data de preparación e o nome da persoa que a preparou. Cando se considere conveniente faranse ademais advertencias sobre precaucións no almacenamento, manipulación e outros aspectos. - Toda substancia almacenada en neveira debe estar nun recipiente con tapa correctamente selada. - Non utilizar as neveiras de reactivos para almacenar comida. - As cabinas de extracción non se deben utilizar para almacenar productos. Alteran o correcto fluxo de aire e eliminan espazo de traballo. - Non se deben usar frascos de mais de 4 L de capacidade para almacenar reactivos. - Os frascos pequenos débense transportar en caixas ou envases estancos e nunca colléndoos polo pescozo ou abrazándoos. Os de más de 4 L deberanse transportar en carros ou carretillas especiais. - O responsable do laboratorio deberá nomear a unha ou máis persoas encargadas da xestión do almacén de produtos químicos. Bibiana Pacios Penelas 39  XESTIÓN DE RESIDUOS NO LABORATORIO: CLASIFICACIÓN, RECOLLIDA E ELIMINACIÓN Real Decreto 1369/2000: “A manipulación e a eliminación de residuos deberá ser levada a cabo de forma que non poña en perigo a integridade dos estudios e de conformidade co previsto na Lei 10/1998, de 21 de abril, de Residuos (disposición derogada). Isto supón a existencia de instalacións adecuadas de recollida, almacenamento e eliminación dos residuos, así como de procedementos de descontaminación e transporte.” A Lei 7/2022, de 8 de abril, de residuos e solos contaminados para unha economía circular, define residuo como “calquera substancia ou obxecto que o seu poseedor desbote ou teña a intención ou a obriga de desbotar”. Bibiana Pacios Penelas 40 Bibiana Pacios Penelas 41 Norma ISO 14001 Sistema de Xestión Ambiental VANTAXES: ambientais, optimizar a xestión de recursos e residuos, reducir os impactos medioambientais negativos, reducir os riscos asociados a situacións accidentais, potenciar a innovación e a productividade, reducir costes da xestión de residuos.  Certificado AENOR de Sistemas de Xestión Ambiental.  A licencia de uso da marca Xestión Ambiental, de AENOR. Bibiana Pacios Penelas 42 Normas xerais de manipulación de residuos  Evitar o contacto directo cos residuos, utilizando os EPI.  Todos os residuos deberán ser considerados perigosos.  Utilizar material que poda ser descontaminado con facilidade o material dun só uso.  Nunca se manipularán residuos en solitario.  Para os residuos líquidos, non se empregarán envases maiores de 25 L.  Transporte de envases ≥ 25 L: en carretas. Igual para manipular cargas ≥ 10 m e ≥ 3 kg.  Vertido de forma lenta e controlada. Interromper se se observa algo anormal: se o trasvase é de grandes cantidades, empregar unha bomba de accionamento manual ou eléctrica antideflagrante.  Unha vez finalizada a operación de baleirado pecharase o envase ata a próxima utilización.  Os envases non se deben encher máis aló do 90% da súa capacidade.  Envases depositados no chan para previr a caída a distinto nivel. Non se almacenarán residuos a máis de 170 cm. de altura.  Dentro do laboratorio, os envases en uso nunca se deixarán en zonas de paso ou lugares que podan dar lugar a tropezos. Bibiana Pacios Penelas 43 Residuos do Laboratorio xéranse en pequenas cantidades con grande variedade poden non estar ben identificados xeralmente de elevada perigosidade - non xerar residuos ou que estos fosen mínimos - os residuos deberíanse reutilizar -deberanse tratar e finalmente eliminar de forma segura En cada laboratorio debe establecerse un procedimento de xestión de residuos que considere todos os tipos de residuos que se xeran: banais (non especiais ou non perigosos) ou perigosos (especiais). Bibiana Pacios Penelas 44 Para a correcta xestión dos residuos é necesario: Inventariar todos os posibles residuos. Definir os grupos de residuos (segundo as súas características fisicoquímicas, perigosidades e tratamento/ eliminación posterior). Considerar as posibilidades de minimización. Xestionar as compras correctamente (evitar ter stocks elevados para diminuír a cantidade de residuos xerada por reactivos caducados, ou non usados). Implantar sistema de recollida selectiva en función dos grupos establecidos. Destinar recipientes adecuados ás características dos residuos. Identificar e etiquetar os envases e contenedores que conteñan residuos. Informar e formar ao persoal sobre o procedemento de xestión de residuos. Contactar con unha empresa externa autorizada (xestor de residuos) para a recollida, tratamento e eliminación de aqueles residuos. Cumprir a lexislación vixente. Antes de enviar a xestores autorizados, os residuos poderíanse tratar para reducir a súa perigosidade e destinados a recipientes de material e tamaño apropiados ás características do residuo, pechados hermeticamente e con etiqueta que informe do tipo de residuo que conteñen e a súa perigosidade. Non tirar polo vertedeiro habitual, papeis de filtro, luvas desbotables ou outras materias impregnadas de produtos químicos, sen o tratamento adecuado. Bibiana Pacios Penelas 45 Programa de xestión de residuos do laboratorio Clasificación xeral dos residuos Bibiana Pacios Penelas 46  Os pasos para clasificar un residuo como perigoso e determinar as súas características de perigosidade son: 1.Determinar se a substancia uu obxecto é un residuo tal como se define na Lei 7/2022. 2.Asignar ao residuo un código LER, que poderá ser un código de residuo perigoso absoluto, un código de residuo non perigoso absoluto ou un código espello. Se ao residuo se lle asigna un código de residuo non perigoso absoluto non será necesario continuar a avaliación. 3.Determinar a composición do residuo para avaliar as características de perigosidade segundo o Regulamento (UE) nº 1357/2014 ou o Regulamento (UE) 2017/997. 4. Determinar a composición do residuo por métodos analíticos e avaliar as características de perigosidade segundo o Regulamento (UE) nº 1357/2014 ou o Regulamento (UE) 2017/997. Cando non sexa posible determinar a composición do residuo mediante análise, ou cando as conclusións obtidas neste paso non sexan concluíntes, será necesario continuar; 5. Determinación das características de perigosidade dun residuo a través de ensaios. Non valen os ensaios realizados en animais. Cando non sexa posible ou aconsellable: residuo perigoso. 6. Determinar se o residuo contén algún dos contaminantes orgánicos persistentes (COP) por encima dos límites establecidos no anexo IV do Regulamento COP. Bibiana Pacios Penelas 47  CLASIFICACIÓN L (aprox. )/ curso 1 Disoluciones acuosas básicas 2 Ácidos inorgánicos y disoluciones acuosas concentradas (>10% V/V) 3 Disolventes orgánicos halogenados(> 2% X2) 4 Disolventes orgánicos no halogenados (< 2% X2) 5 Disoluciones acuosas de metales pesados 6 Disoluciones acuosas de Cr(VI) 7 Disoluciones concentradas de colorantes 8 Mezclas agua/disolvente (eluyentes metano/agua...) 9 Sólidos orgánicos o impregnados con dtes orgánicos, muestras sólidas de productos orgánicos… 10 Sólidos inorgánicos (sales de metales pesados, muestras sólidas de productos inorgánicos...) 11 Material contaminado (filtros, pipetas Pasteur, guantes contaminados...) 12 Residuos especiales, S o L que no se pueden agrupar en los grupos anteriores, así como reactivos puros obsoletos: (comburentes, pirofóricos, metales alcalinos, muy reactivos, polimerizables, peroxidables, altamente tóxicos, no identificados...) 13 Residuos biopeligrosos (cultivos microbiológicos, material de desecho infectado...) 14 Envases contaminados 15 Otros* Bibiana Pacios Penelas 48 Residuos no laboratorio Bibiana Pacios Penelas 49  Xestión de residuos 1. Separar correctamente os residuos perigosos entre sí dos non perigosos. 2. Contar con unha zona de almacenamento acondicionada e sinalizada para os residuos. 3. Envasar e etiquetar os residuos adecuadamente. 4. Entregar os residuos a un xestor autorizado ou levar a cabo o seu tratamento no prazo que marca a lexislación (ata 6 meses de almacenamento). 5. Levar un rexistro dos residuos producidos cada ano. 6. Gardar a documentación relativa á xestión durante polo menos 5 anos. 7. Informar ás autoridades ambientais de calquera desaparición, perda ou fuga de residuos perigosos. Bibiana Pacios Penelas 50 Xestión de residuos por un xestor autorizado Bibiana Pacios Penelas 51 Bibiana Pacios Penelas 52 Tratamento de residuos químicos Bibiana Pacios Penelas 53 Tratamento de residuos biolóxicos Decreto 38/205, de 26 de febreiro, de residuos sanitarios de Galicia (DOG núm. 62, 01/04/2015). Autoclavarse ou depositarse en cubos destinados á súa incineración. Cubo de plástico marcado e etiquetado co símbolo de “Risco Biolóxico”. Bolsa autoclavable pechada. Unha vez esterilizado o material, tratarase como RSU ou como un residuo especial segundo a súa composición. Se non se pode autoclavar: - Engadir entre 1 e 5 mL de disolución antimicrobiana ou biocida (unha décima parte do volume a tratar) e que leve a seguinte composición: lixivia (20%), deterxente (5%), formaldehído (10%) e auga (65%). - Deixar o residuo en contacto coa disolución biocida un mínimo de 24 horas. Bibiana Pacios Penelas 54 Residuos canceríxenos e mutaxénicos RD 665/97 sobre a protección dos traballadores contra os riscos relacionados coa exposición a axentes canceríxenos durante o traballo, indica no artigo 5.1: «Débese dispoñer de medios que permitan a recollida, almacenamento e eliminación de residuos, en particular mediante a utilización de recipientes herméticos etiquetados de modo claro, inequívoco e lexible, e colocar sinais de perigo claramente visibles, de conformidade todo iso coa normativa vixente na materia» Residuos radioactivos Bibiana Pacios Penelas Esta foto de Autor desconocido está bajo licencia CC BY 55  Medidas de minimización de residuos Medidas que se poden levar a cabo: 1. Planificar as actividades diarias para evitar preparar disolucións perecedeiras e que non se utilicen. 2. Preparar as disolucións correctamente para evitar obter unha mala disolución e ter que facer outra, xerando así residuo. 3. En caso de preparar disolucións incorrectamente, valorar a posibilidade de darlles outro uso. 4. Durante as operacións de laboratorio, evitar derrames xa que isto require un uso excesivo de auga para a súa limpeza. 5. Tapar os envases de produtos químicos para protexelos da contaminación e evitar ter que desbotalos. En caso de produtos volátiles, minimízanse as perdas por volatilización. Bibiana Pacios Penelas 56  Almacenamento temporal Dende xeneración do residuo ata a súa retirada: responsabilidade do produtor Límite temporal para almacenar residuos perigosos: 6 meses. Mesmas precaucións que no almacenamento de reactivos (incompatibilidades, inflamabilidade, …). Nalgúns casos: local específico para o almacenamento dos residuos. Se as cantidades son pequenas ou os residuos non implican risco, os contenedores poden almacenarse nos centros produtores, nun espazo exclusivo ou armarios de seguridade. Debe evitarse a acumulación, habilitándose estantes metálicos e depositándose no chan os contenedores grandes, reservando os estantes superiores para os pequenos. En cada departamento xerador de residuos perigosos, existirá unha zona para gardalos. Non acumular grandes cantidades no laboratorio, segundo se enchen os envases levalos á zona de almacenamento. Bibiana Pacios Penelas 57 Plan de recollida selectiva de residuos Bibiana Pacios Penelas 58  Para a implantación do programa o plan de xestión debe considerarse: - Emprazamento. Os residuos nunca se deben almacenar no propio laboratorio, xa que elo aumentaría o risco no mesmo. Debe buscarse unha zona nun lugar específico, separado do laboratorio e que reúna as adecuadas medidas de seguridade. - Almacenamento. Os residuos débense almacenar de acordo cos grupos establecidos, evitando incompatibilidades e outras situacións perigosas que podan incrementar o risco. Deben terse en conta aquelos residuos que esixen unha xestión diferenciada como os canceríxenos ou os radiactivos. No almacén débese rexistrar cada residuo, anotando as datas de entrada e saída. Non debe admitirse ningún residuo se non está debidamente etiquetado. - Periodicidade. Co obxectivo de diminuír o volume de residuos acumulados e evitar costes suplementarios, é importante coñecer a periodicidade de xeración de residuos e así poder establecer uns prazos de recollida y tratamento razonables. - Loxística de aplicación. Para unha correcta aplicación do programa de xestión débense aportar as instruccións relativas aos lugares de recollida, tipos de contenedores, condicións de transporte, persoas responsables e medidas de seguridade. - Normas de seguridade. O programa de xestión debe incluír todas as informacións relativas á perigosidade dos produtos, ás condicións de manipulación, tipos de envase, incompatibilidades e actuación en caso de derrames ou vertidos e emerxencias. Bibiana Pacios Penelas 59  60 Bibiana Pacios Penelas Etiquetado de residuos - Nome, dirección e teléfono do titular dos residuos. - Código de identificación dos residuos que contén. - Data de envasado (dende o enchido do contenedor). - Natureza dos riscos que presentan os residuos, (mediante pictogramas). Táboas recollidas no anexo I do RD 833/1988. (Taáboas da 1 á 5 foron modificadas polo RD 952/1997.