Қ.Сатпаев: өмірі мен тарихи еңбектері PDF

Қаныш Сәтпаевтың өмірі мен тарихи еңбектері ғылыми жоба **Ғылыми жоба: Қаныш Сәтпаевтың өмірі мен тарихи еңбектері** **Кіріспе** Қаныш Имантайұлы Сәтпаев --- Қазақстанның және әлемдік ғылымның көрнекті тұлғасы, көрнекті ғалым-геолог, Қазақ КСР Ғылым академиясының тұңғыш президенті, академик. Оның...

Қаныш Сәтпаевтың өмірі мен тарихи еңбектері ғылыми жоба **Ғылыми жоба: Қаныш Сәтпаевтың өмірі мен тарихи еңбектері** **Кіріспе** Қаныш Имантайұлы Сәтпаев --- Қазақстанның және әлемдік ғылымның көрнекті тұлғасы, көрнекті ғалым-геолог, Қазақ КСР Ғылым академиясының тұңғыш президенті, академик. Оның ғылыми жетістіктері мен Қазақстандағы минералды ресурстарды зерттеу ісіндегі еңбектері еліміздің экономикасын дамытуда маңызды рөл атқарды. **1. Қаныш Сәтпаевтың өмірбаяны** **Туған жылы:** 1899 жылы 12 сәуір, Павлодар облысы, Баянауыл ауданы.\ **Қайтыс болған жылы:** 1964 жылы 31 қаңтар, Мәскеу. Қаныш Сәтпаевтың балалық шағы қазақ даласының табиғатында өтті. Оның әкесі Имантай Сәтбаев ағартушы, білімге жақын тұлға болған. Сол себепті Қаныш жастайынан білімге құмар болып өсті. Алғашында ауыл мектебінде білім алып, кейін Семейде оқып, тау-кен инженері мамандығын меңгеру мақсатында Томск технологиялық институтында білім алады. **2. Ғылыми қызметі** **2.1. Геологиядағы еңбектері** Қаныш Сәтпаев Қазақстанның табиғи байлықтарын зерттеуде үлкен еңбек сіңірді. 1926 жылы ол Жезқазған кен орындарын зерттеумен айналысты, бұл оның ғылыми өміріндегі маңызды бетбұрысы болды. Жезқазғанның кен қорларын алғаш рет зерттеп, ол аймақта мыс, марганец, және басқа да пайдалы қазбалардың мол екенін анықтады. Сәтпаевтың бұл еңбегі Қазақстанның индустриалдық дамуына үлкен үлес қосты. Сәтпаевтың жетекшілігімен Жезқазғанның кен байлығы толығымен зерттеліп, ол әлемдік деңгейдегі ірі мыс кен орындарының бірі ретінде танылды. Бұл зерттеу Қазақстанның экономикалық дамуының негізін қалап, еліміздің металлургия саласын дамытуға жол ашты. **2.2. Қазақ КСР Ғылым Академиясының құрылуы** 1946 жылы Қаныш Сәтпаевтың бастамасымен Қазақ КСР Ғылым академиясы құрылып, ол оның тұңғыш президенті болып сайланды. Бұл Қазақстан ғылымының дамуындағы үлкен қадам болды. Академияның құрылуы Қазақстандағы ғылыми зерттеулердің жүйелі түрде дамуына және еліміздің ғылым саласындағы жаңа жетістіктерге қол жеткізуіне мүмкіндік берді. **2.3. Пайдалы қазбаларды зерттеу және ғылыми еңбектері** Қаныш Сәтпаевтың ғылыми еңбектері Қазақстанның пайдалы қазбаларының геологиялық құрылымы, олардың таралуы және қолданылуы бойынша аса маңызды болды. Оның еңбектерінің бірі -- **«Жезқазғанның кен байлықтары»** атты монографиясы, онда ол кен орындарының зерттелуін және өңделу жолдарын жан-жақты талдады. Ол Қазақстандағы Текелі, Қаратау, Ұлытау және басқа да кен орындарын зерттеуге үлкен үлес қосты. Сәтпаевтың ашқан кен орындары бүгінгі таңда да Қазақстанның экономикалық және өндірістік қуаттылығына маңызды ықпал етіп отыр. **3. Қаныш Сәтпаевтың тарихи рөлі** Қаныш Сәтпаев Қазақстанның ғылым, білім, өнеркәсіп салаларында жаңа деңгейге көтерілуіне ықпал еткен тұлға. Оның бастамасымен Қазақстанның минералдық ресурстарын игеру жолға қойылды, бұл ел экономикасының дамуына зор үлес қосты. Ол тек ғалым ғана емес, сонымен қатар елін сүйген патриот ретінде ғылым мен өндірісті байланыстыруға тырысты. **4. Қаныш Сәтпаевтың мұрасы** Қаныш Сәтпаевтың мұрасы бүгінгі күнге дейін өзекті. Оның еңбектері Қазақстанның ғылыми және өнеркәсіптік әлеуетінің дамуына негіз болды. Қазіргі таңда оның есімі көптеген ғылыми мекемелерге, көшелерге, мектептерге берілген. Қазақстандағы ірі университеттердің бірі -- **Қаныш Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті** -- оның атымен аталады. **Қорытынды** Қаныш Сәтпаевтың өмірі мен еңбектері Қазақстан ғылымының тарихындағы ең жарқын беттерінің бірі болып табылады. Оның жасаған жаңалықтары мен жетістіктері Қазақстанның геологиясы мен өндірісін дамытуға, сондай-ақ қазақ халқының білім деңгейін арттыруға үлкен үлес қосты. Ғылымның дамуына қосқан үлесі арқылы Қаныш Сәтпаев елдің ұлттық батырларының қатарынан мәңгілік орын алды. **Пайдаланылған әдебиеттер:** 1. Сәтпаев Қ.И. «Жезқазғанның кен байлықтары», Алматы, 1940 ж. 2. Қ.Сәтпаев атындағы ҚазҰТЗУ мұрағат материалдары. 3. Қазақ энциклопедиясы. Қаныш Сәтбаевтың тарих ғылымына сіңірген еңбектері ғылыми жоба **Ғылыми жоба: Қаныш Сәтпаевтың тарих ғылымына сіңірген еңбектері** **Кіріспе** Қаныш Имантайұлы Сәтпаев -- Қазақстан ғылымының дамуына зор үлес қосқан ғалым ғана емес, тарих ғылымына да айтарлықтай ықпал еткен көрнекті тұлға. Ол өзінің зерттеулері арқылы қазақ халқының тарихи-мәдени мұрасын сақтап, оны ғылыми тұрғыда зерттеуге ерекше мән берді. Қаныш Сәтпаевтың тарих ғылымындағы еңбектері оның геология саласындағы жетістіктері сияқты маңызды болып табылады. **1. Қаныш Сәтпаевтың өмірбаяны және тарихи зерттеулерге қызығушылығы** **Туған жылы:** 1899 жылы 12 сәуір, Павлодар облысы, Баянауыл ауданы\ **Қайтыс болған жылы:** 1964 жылы 31 қаңтар, Мәскеу. Қаныш Сәтпаев геология ғылымымен қатар, қазақ халқының тарихи-мәдени мұрасын зерттеуге де үлкен қызығушылық танытты. Оның ел тарихына деген сүйіспеншілігі балалық шағында әкесінің, халық ақындарының және жергілікті зиялы қауымның ықпалымен қалыптасты. **2. Қаныш Сәтпаевтың тарих ғылымына қосқан үлесі** **2.1. Қазақ этнографиясы мен тарихи мәдениеті** Қаныш Сәтпаев қазақ халқының этнографиялық және мәдени мұрасын зерттеу ісінде маңызды рөл атқарды. Оның еңбектері Қазақстанның бай тарихи-мәдени құндылықтарын сақтауға және оларды ғылыми айналымға енгізуге бағытталды. Сәтпаев елдің тарихи және мәдени дамуын геологиямен, жер қойнауын зерттеумен тікелей байланыстырды. Ол қазақ халқының ежелгі кезеңдердегі шаруашылығын, өнерін және мәдениетін зерттеу қажеттілігін түсінген тұлғалардың бірі болды. **2.2. «Ежелгі Жезқазған» еңбегі** Қаныш Сәтпаевтың тарихи ғылымдағы ең маңызды еңбектерінің бірі -- **«Ежелгі Жезқазған»** атты еңбегі. Бұл еңбек Қазақстанның ежелгі дәуірлердегі тау-кен өндірісі мен металлургиясын зерттеуге арналған. Ол Жезқазған аймағындағы ежелгі кен орындары мен металды өндіру әдістерін зерттей отырып, бұл аймақтың тарихы өте ертеден басталатынын дәлелдеді. Сәтпаев өз зерттеулерінде тек қазба жұмыстарымен ғана шектелмей, археологиялық және этнографиялық деректерді де пайдаланды. Бұл еңбекте ол Жезқазған өңірінің тек минералды ресурстарымен ғана емес, сонымен қатар ежелгі замандардан бері халықтың өмір сүру орталығы болғанын дәлелдеді. Оның бұл жұмысы Қазақстанның экономикалық тарихының маңызды бөлігін ашып, елдің тарихи-мәдени дамуын жаңа деңгейге көтерді. **2.3. Археологиялық зерттеулер** Сәтпаев археологиялық зерттеулерге де үлкен мән берген. Ол Қазақстандағы ежелгі кен орындары мен олардың тарихын зерттеу үшін археологтар мен тарихшылардың көмегіне жүгінді. Жезқазған мен Ұлытау өңірлерінде жүргізілген қазба жұмыстары барысында көптеген тарихи жәдігерлер табылды. Бұл жәдігерлер Қазақстанның ежелгі металлургия саласында жетекші рөл атқарғанын дәлелдейді. **2.4. Ежелгі қалалар мен тарихи орындарды қорғау** Қаныш Сәтпаев Қазақстанның тарихи ескерткіштерін қорғау ісіне де белсене қатысты. Ол Ұлытау мен Жезқазған өңірлеріндегі ежелгі қалалар мен тарихи орындарды сақтап қалуға күш салды. Осы аймақтардағы ескерткіштердің зерттелуі және олардың сақталуына бағытталған жұмыстар Қазақстанның тарихын зерттеуде үлкен маңызға ие болды. **2.5. Ұлытау өңірі және оның тарихи мәні** Қаныш Сәтпаевтың тарихи зерттеулерінің тағы бір бағыты --- Қазақстанның Ұлытау өңірі болды. Ол бұл аймақтың қазақ тарихындағы маңызды рөлін атап өтті. Ұлытау --- қазақ халқының тарихында, оның ішінде саяси және мәдени дамуының орталығы болған қасиетті жер. Сәтпаев Ұлытаудағы тарихи ескерткіштерді зерттей отырып, қазақ халқының мемлекеттілігінің қалыптасуына осы өңірдің ықпалын анықтады. **3. Қаныш Сәтпаевтың тарихи мұрасы** Қаныш Сәтпаевтың тарих ғылымына қосқан үлесі оның геология саласындағы еңбектері сияқты аса маңызды. Ол Қазақстанның бай тарихи-мәдени мұрасын сақтауға, зерттеуге және оны ғылыми ортада кеңінен танытуға үлкен еңбек сіңірді. Оның археологиялық зерттеулері, этнографиялық еңбектері және тарихи жәдігерлерді сақтау жұмыстары қазақ халқының тарихи жадысын қалпына келтіруге және оны болашақ ұрпаққа жеткізуге септігін тигізді. Сәтпаевтың тарихи зерттеулері бүгінгі таңда да өз маңызын жойған жоқ. Ол қазақ халқының мәдениеті мен тарихын сақтап қалуға деген жауапкершілікпен қарап, өз еңбектерін осы бағытқа арнады. Оның еңбектері болашақ ғалымдар мен зерттеушілер үшін тарихи және мәдени мұраларды зерттеудің үлгісі болып табылады. **Қорытынды** Қаныш Сәтпаевтың тарих ғылымына сіңірген еңбектері Қазақстанның тарихи-мәдени мұрасын зерттеу мен қорғауда ерекше орын алады. Ол геологиямен қатар, Қазақстанның ежелгі өркениеті, металлургиясы, тарихи ескерткіштері туралы тың мәліметтерді ғылыми айналымға енгізіп, тарих ғылымының дамуына айтарлықтай үлес қосты. Оның еңбектері қазақ халқының бай мәдени және тарихи мұрасын бағалауға, сақтауға және оны әлемге танытуға зор септігін тигізді. **Пайдаланылған әдебиеттер** 1. Сәтпаев Қ. И. «Ежелгі Жезқазған». -- Алматы: Қазақстан, 1946. 2. Қазақ энциклопедиясы. 3. Тарихи археологиялық және этнографиялық деректер жинағы. Қаныш Сәтпаевтың тарихи ғылымдағы ең маңызды еңбектерінің бірі -- «Ежелгі Жезқазған» атты еңбегі. Иә, Қаныш Сәтпаевтың тарих ғылымындағы ең маңызды еңбектерінің бірі --- **«Ежелгі Жезқазған»** атты зерттеу еңбегі. Бұл еңбек Қазақстанның ежелгі дәуірлердегі металлургия және тау-кен ісі туралы құнды мәліметтер береді. **«Ежелгі Жезқазған» еңбегінің маңызы:** 1. **Ежелгі кен өндірісін зерттеу:** Сәтпаев бұл еңбегінде Жезқазған аймағындағы кен орындарының ежелгі дәуірден бері пайдаланылып келе жатқанын дәлелдеді. Археологиялық және геологиялық деректерді талдай отырып, ол мыс, күміс, марганец сияқты металдардың қалай өндірілгенін және өңделгенін анықтады. Бұл зерттеу Қазақстанның ежелгі халықтарының кен өндіру және металл өңдеуде жоғары деңгейде болғанын көрсетті. 2. **Тарихи-мәдени маңызы:** Еңбек Қазақстанның бай тарихи-мәдени мұрасын ашып көрсетті. Жезқазған өңірі тек қазба байлықтарымен ғана емес, сонымен қатар ежелгі өркениет орталығы болғанын да дәлелдеді. Сәтпаевтың зерттеулері арқылы қазақ жерінің тарихы терең әрі бай екені дәлелденді. 3. **Ғылыми жаңалық:** «Ежелгі Жезқазған» еңбегі тарихи және геологиялық зерттеулерді бір арнаға тоғыстырып, ғылыми тұрғыда ерекше жаңалық болды. Бұл жұмыс Қазақстанның экономикалық тарихын зерттеуге үлкен үлес қосты және сол кезеңдегі әлемдік ғылыми қауымдастықта да жоғары бағаланды. 4. **Қазақстанның индустриялық дамуына ықпал:** Қаныш Сәтпаевтың зерттеулері Жезқазғанды ірі кен өндіру орталығына айналдырды. Оның еңбегі тек тарихи маңызды ғана емес, елдің экономикалық дамуында да шешуші рөл атқарды. Жезқазғандағы кен байлықтарының зерттелуі елдің металлургиялық саласының дамуына үлкен серпін берді. **Қорытынды:** «Ежелгі Жезқазған» --- Қаныш Сәтпаевтың ең көрнекті еңбектерінің бірі, ол Қазақстанның тарихы мен мәдениетінің дамуына қосқан елеулі үлесі болып саналады. Бұл жұмыс Қазақстанның ежелгі өркениетін зерттеуге және елдің геологиялық тарихын тереңірек түсінуге жол ашты. Қаныш Сәтпаевтың тарихи зерттеулерінің тағы бір бағыты --- Қазақстанның Ұлытау өңірі Қаныш Сәтпаевтың тарихи зерттеулеріндегі маңызды бағыттарының бірі --- Қазақстанның Ұлытау өңірін зерттеу болды. Ұлытау -- қазақ тарихындағы қасиетті және маңызды тарихи-мәдени аймақтардың бірі, оның зерттелуі қазақ халқының тарихи мұрасын және мемлекеттілігінің қалыптасу жолдарын түсінуге ерекше рөл атқарды. **Ұлытау өңірінің тарихи маңызы:** 1. **Қазақ мемлекеттілігінің орталығы:** Ұлытау қазақ халқы үшін ерекше маңызға ие. Бұл аймақтағы тарихи ескерткіштер, қоныстар мен кесенелер Қазақстанның мемлекеттілігі мен тарихының терең тамырларын көрсетеді. Ұлытау тарихи оқиғалардың орталығы болған, соның ішінде қазақ хандарының билік құрған аймағы ретінде маңызды рөл атқарған. 2. **Әмір Темірдің Ұлытауға жорықтары:** Қаныш Сәтпаев өзінің зерттеулерінде Ұлытау аймағындағы Әмір Темірдің жорықтарын ерекше атап өтеді. 1391 жылы Әмір Темір Ұлытауда болды және оның Ұлытаудағы бір таудың басына шығып, тасқа жазба қалдырғаны белгілі. Бұл жазба тарихи оқиғалардың ескерткіші болып, Ұлытаудың маңыздылығын айқындайды. 3. **Археологиялық жәдігерлер:** Қаныш Сәтпаевтың бастамасымен және қатысуымен Ұлытау өңірінде бірнеше археологиялық қазба жұмыстары жүргізілді. Бұл қазбалар Ұлытау аумағында ежелгі замандардан бері мәдениет пен өркениет дамығанын дәлелдеді. Осы өңірден табылған көптеген археологиялық жәдігерлер Қазақстанның ежелгі тарихына қатысты құнды мәліметтерді берді. 4. **Ұлытау --- қазақ хандарының ордасы:** Қаныш Сәтпаев Ұлытау өңірінің қазақ хандығы тарихындағы рөлін ерекше атап өтті. Қазақ хандарының, әсіресе Жошы хан мен Алаша ханның кесенелері осы өңірде орналасқан. Бұл кесенелердің сақталуы қазақ халқының тарихи жадын жаңғыртуға септігін тигізді. Сәтпаев қазақ халқының мемлекеттілігінің, саяси және мәдени дамуының Ұлытау өңірінде бастау алғанын дәлелдеді. 5. **Қазақтың рухани және мәдени орталығы:** Қаныш Сәтпаев Ұлытауды қазақ халқының рухани және мәдени орталығы ретінде қарастырды. Ол бұл өңірдің қазақ халқының ұлттық санасының қалыптасуындағы рөлін айқындап, тарихи зерттеулерде маңызды орынға шығарды. Ұлытау --- елдің өткенін, батырлық тарихын, ұлттық құндылықтарын сақтап қалған жер. **Қорытынды:** Қаныш Сәтпаевтың Ұлытау өңіріне қатысты зерттеулері қазақ халқының тарихи санасын жаңғыртып, осы өңірдің қазақ мемлекеттілігінің, мәдениеті мен руханиятының маңызды орталығы екенін дәлелдеді. Оның зерттеулері арқылы Ұлытаудың тарихи ескерткіштері мен мәдени құндылықтары ғылыми тұрғыдан зерттеліп, Қазақстанның тарихи мұрасын байытуға үлкен үлес қосылды. Ұлытаудың тарихи ескерткіштері Ұлытау өңірі --- Қазақстанның тарихи және мәдени мұрасының маңызды орталықтарының бірі, онда көптеген ежелгі ескерткіштер мен тарихи орындар сақталған. Бұл өңір қазақ халқының мемлекеттілігінің, мәдениеті мен тарихының айқын дәлелдері болып табылатын ескерткіштерімен ерекшеленеді. **Ұлытау өңірінің басты тарихи ескерткіштері:** **1. Жошы хан кесенесі** Жошы хан --- Шыңғыс ханның үлкен ұлы, Жошы ұлысының негізін қалаушы. Оның кесенесі Ұлытау өңірінде орналасқан және XIII ғасырда салынған. Бұл кесене --- Қазақ хандығының құрылуы мен қазақ мемлекеттілігінің қалыптасу тарихындағы маңызды ескерткіш. Жошы хан кесенесі ортағасырлық архитектураның бірегей үлгісі болып табылады және қазақ хандарының тарихына байланысты маңызды орын алады. **2. Алаша хан кесенесі** Алаша хан кесенесі --- қазақтың аңыз-әңгімелерінде қазақ хандарының бірінің атымен байланыстырылады. Бұл кесене XV ғасырдың ескерткіші болып саналады және қазақ хандығының қалыптасу кезеңіне қатысты құнды тарихи нысан. Алаша хан кесенесі Қазақстандағы сәулет өнерінің дамуы мен ұлттық мемлекеттіліктің қалыптасуындағы рөлін айқындайтын тарихи жәдігер. **3. Домбауыл кесенесі** Домбауыл кесенесі --- ерте ортағасырлық кезеңге жататын ескерткіш. Ол Жошы ханның батыр қолбасшыларының бірі, Домбауыл батырдың құрметіне тұрғызылған деп есептеледі. Кесене өзінің қарапайым сәулетімен ерекшеленеді және қазақ даласындағы ертедегі кесенелердің бірі ретінде құнды тарихи нысан болып табылады. **4. Теректі әулие** Теректі әулие --- Ұлытау өңіріндегі тарихи, археологиялық және рухани ескерткіштер кешені. Мұнда ежелгі тасқа қашалған петроглифтер сақталған, олар ерте замандардағы адамдардың тұрмысын, аңшылық пен рухани өмірін бейнелейді. Бұл петроглифтер Қазақстанның ерте кезеңдегі мәдени дамуын зерттеуде құнды дерек болып саналады. **5. Алтын шоқы** Алтын шоқы --- тарихи ескерткіш әрі қасиетті орын. Әмір Темірдің 1391 жылы Ұлытауға келіп, осы таудың басына шығып, тасқа жазба қалдырғаны белгілі. Бұл тарихи жазба Әмір Темірдің Ұлытауға деген құрметін көрсетеді және қазақ даласындағы тарихи оқиғаларға қатысты маңызды дерек көзі болып табылады. **6. Болған ана кесенесі** Бұл кесене XIV-XV ғасырларға жататын сәулет ескерткіші болып саналады. Болған ана --- аңызға сәйкес, Жошы ханның қызы немесе әйелі болған деп есептеледі. Кесененің құрылысы өз заманындағы сәулет өнерінің дамуын айқын көрсетеді және тарихи-мәдени құндылығы жоғары ескерткіштердің бірі болып табылады. **Ұлытау өңірінің маңызы:** 1. **Тарихи-мәдени орталық:**\ Ұлытау --- қазақ халқының тарихи-мәдени жадының сақтаушысы ретінде белгілі. Оның тарихи ескерткіштері арқылы қазақ халқының ерте замандардан бастап қалыптасқан мемлекеттілігі мен мәдениеті туралы құнды ақпарат алуға болады. 2. **Қазақ мемлекеттілігінің символы:**\ Ұлытау өңірі қазақ хандарының тарихи ордасы ретінде ерекше рөл атқарды. Алаша хан, Жошы хан сияқты тарихи тұлғалардың есімдері осы өңірмен байланысты, бұл жер қазақ мемлекеттілігінің бастауы болған аймақ ретінде қарастырылады. 3. **Археологиялық маңызы:**\ Ұлытаудағы тарихи ескерткіштер мен археологиялық нысандар Қазақстанның ежелгі және ортағасырлық кезеңдерін зерттеуде маңызды рөл атқарады. Бұл өңірден табылған петроглифтер, кесенелер мен басқа да тарихи жәдігерлер қазақ тарихын зерттеуде құнды дерек көздері болып табылады. **Қорытынды:** Ұлытау өңірінің тарихи ескерткіштері қазақ халқының тарихи-мәдени мұрасын сақтауда және оны болашақ ұрпаққа жеткізуде маңызды рөл атқарады. Бұл өңірдегі ескерткіштер Қазақстанның ежелгі және ортағасырлық кезеңдерін зерттеуде баға жетпес тарихи жәдігерлер болып саналады және қазақ халқының ұлттық болмысының маңызды бөлігін құрайды. Кенесары Қасымұлының әкесі Қасым ханға Ұлытауда ас беруі --- қазақ тарихындағы маңызды оқиғалардың бірі. Бұл оқиға Кенесарының әкесіне деген құрметі мен дәстүрлі хандық жолын жалғастырушы ретіндегі рөлін көрсетеді. Кенесары Қасымұлы --- қазақ халқының тәуелсіздігі үшін күрескен батыр, ХІХ ғасырдың бірінші жартысындағы ең ірі ұлт-азаттық көтерілісінің басшысы. Оның әкесі Қасым хан да патшалық Ресейдің отаршылдық саясатына қарсы күрес жүргізген тұлға. Кенесары Қасымұлының әкесіне ас беруі қазақтың дәстүрі бойынша, ұлттың рухын көтеру мен бабалар жолын қастерлеудің айқын көрінісі болды. Ұлытау тарихи-мәдени орталық ретінде де қазақ халқының бірлігін, рухани мұрасын сақтаған киелі жерлердің бірі. Ұлытауда хан-сұлтандардың ас беруі арқылы халықтың бірлігі мен тәуелсіздігі үшін күрес идеясы нығая түскен. Бұл ас беру оқиғасы Кенесарының қазақтың соңғы ханы ретіндегі маңыздылығын да атап өтеді, себебі ол ұлттың еркіндігі үшін соңына дейін күресіп, батырлық жолымен жүрген тұлға ретінде есте қалды. Кенесары Қасымұлы (1802--1847) --- Қазақ хандығының соңғы ханы және 1837--1847 жылдардағы ұлт-азаттық қозғалысының жетекшісі. Оның әкесі Қасым сұлтан, Абылай ханның ұлы, қалмақ қоңтайшысы Қалдан Сереннің қызынан туған ( [[Wikipedia]](https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%81%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%85%D0%B0%D0%BD) ). Кенесарының Ұлытау өңіріне келіп, әкесі Қасым ханға ас бергені туралы нақты тарихи деректер жоқ. Дегенмен, Ұлытау Қазақ хандығының тарихында маңызды орын алған өңір, онда көптеген хандар, соның ішінде Кенесары, мекен еткен