Psychologia R - Kolokwium PDF

1. Podstawy psychologii rozwojowej. ➔ Rozwój- zmiany w danym obszarze zjawisk. Rozwój psychiczny polega na zmianach w systemie zachowania się i psychiki. Ciąg zmian w ukierunkowanym kierunku. ➔ Zmiana rozwojowa- jednokierunkowa, trwała, nieodwracalna, au...

1. Podstawy psychologii rozwojowej. ➔ Rozwój- zmiany w danym obszarze zjawisk. Rozwój psychiczny polega na zmianach w systemie zachowania się i psychiki. Ciąg zmian w ukierunkowanym kierunku. ➔ Zmiana rozwojowa- jednokierunkowa, trwała, nieodwracalna, autonomiczna. Współczesna psychologia- zmiany trwają całe życie. ➔ Podział zmian na kryteria: ➔ Czas dokonywania zmian, długość trwania ➔ Cechy charakterystyczne procesu zmian i ich następstwa ➔ To, kogo dotyczą, czyli wymiar jednostkowy lub ponadjednostkowy ➔ Psychologia rozwojowa bada zachowanie i przeżycia człowieka z punktu widzenia zmian, jakim podlegają one w czasie (uwzględniona zmienna czasu) ➔ Przedmiot badań- zmiany dokonujące się w psychice i zachowaniu człowieka w różnych fazach jego życia ➔ Strategia badań: ➔ Podłużne - uczestnik/grupa poddaje się długotrwałej obserwacji ➔ Poprzeczne- jednocześnie bada się uczestników podzielonych na kilka różnych grup wiekowych ➔ Sekwencyjne- uczestników początkowo bada się za pomocą badań poprzecznych, a następnie podłużnych 2. Teorie rozwoju ➔ Freud ➔ mechanizmy obronne- nieświadome, wyparcie ➔ Libido i popęd do śmierci, świadomość i nieświadomość ➔ Id (fascynacja życiem i śmiercią), ego- równoważy emocje, superego(nakazy i zakazy) FAZA WIEK Strefy erogenne Główne zad. rozwojowe Cechy dorosłych zafiksowanych na tym etapie oralna 0-1 Usta, wargi, język Odstawienie od piersi Zachowania oralne, jak palenie tytoniu i objadanie się; bierność i łatwowierność analna 2-3 odbyt Trening czystości Zorganizowanie, skąpstwo, upór lub ich przeciwieństwa falliczna 4-5 genitalia Kompleks edypa Próżność, beztroska i im przeciwne latencji 6-12 Brak szczególnych Rozwój mechanizmów obronnych brak genitalna 13-18 genitalia Dojrzała intymność seksualna Tym, którym udało się zintegrować poprzednie etapy powinni dotrzeć do poziomu szczerego zainteresowania innymi i dojrzałej seksualności ➔ Kompleks Edypa- chłopiec w fazie fallicznej zazdrości ojcu, który ma dostęp do matki, tkwi między pożądaniem jakim darzy matkę, a strachem przed wszechmocą ojca. Wynik tego: identyfikacja- przejmuje zachowania ojca by zmniejszyć lęk, rdzeń superego. ➔ John Bowlby, Ainsworth- przywiązanie. ➔ Zachowania przywiązaniowe pozwalają poprzez wzajemne oddziaływanie na wytworzenie i podtrzymywanie więzi- np kontakt wzrokowy, uśmiech, płacz dziecka. Style przywiązania: ➔ Bezpieczny- pozytywne postrzeganie siebie i innych, niskie lęku przed porzuceniem i intymnością ➔ Unikający- pozytywne postrzeganie siebie, negatywne innych, wysoki lęk przed intymnością, niski lęk przed porzuceniem ➔ Lękowy- negatywne postrzeganie siebie, pozytywne innych, wysoki lęk przed porzuceniem, niski przed intymnością ➔ Zdezorganizowany- negatywne postrzeganie siebie i innych, wysoki lęk przed intymnością i porzuceniem ➔ Erikson ➔ Piaget: ➔ Eksperymenty Piageta: 1.Metody badania klasyfikowania, 2.Metody badania stałości przedmiotu- zrozumienie, że przedmiot mimo innego wyglądu ma taką samą ilość i wartość. ➔ Teoria Piaget: ➔ 0-2 lat – inteligencja sensomotoryczna – ćwiczenie odruchów i manipulacji podtrzymujących lub powtarzających interesujące dziecko doznania- stałość przedmiotu ➔ 2-6 – przedmiot przedoperacyjna – celowe eksperymentowanie na przedmiotach, coraz bardziej celowe działania czynności symboliczne wraz z mową, zdolność do zachowania stałości cech (tj. barwa itp) ➔ 6-12 – operacje konkretne – coraz bardziej odwracalne manipulacje na reprezentacjach konkretnych przedmiotów, decentracja, zdolność do zachowania ilości, rozumowanie sylogistyczne ➔ 12-15 – operacje formalne – w pełni odwracalne operacje umysłowe, myślenie abstrakcyjne i hipotetyczno-dedukcyjne, rozumowanie logiczne, logika zdań. ➔ Wygotski teoria: ➔ Teoria rozwoju Lwa Wygotskiego podkreśla, że rozwój dziecka zależy od interakcji społecznych i kulturowych. Kluczowym pojęciem jest strefa najbliższego rozwoju (SNZ), czyli obszar umiejętności, które dziecko może opanować z pomocą dorosłych lub bardziej doświadczonych osób. uważał, że wsparcie społeczne jest kluczowe w procesie rozwoju. ➔ Strefa, w obszarze której najlepiej zdobywa się nową wiedzę w rozwoju ➔ Obejmuje zadania, które nie mogą być wykonane przez dziecko samodzielnie, ale jest ono w stanie je spełnić, gdy jest wsparte radą ➔ W miarę rozwoju strefa stale się rozszerza, obejmuje coraz trudniejsze zadania. ➔ Teoria uczenia się ➔ Warunkowanie klasyczne- jeśli matka i ojciec kojarzą się z niemowlęctwa z miłymi rzeczami- wywołuje to pozytywny nastrój, kolejnym etapem będzie to, że sama ich obecność będzie pozytywna dla dziecka ➔ Warunkowanie instrumentalne- wzmocnienie pozytywne (uśmiech,pochwała) oraz negatywne (hamowanie zachowania). Wygaszanie- brak wzmocnienia- często np. Brak reakcji na zachowanie. ➔ Modelowanie- uczenie się przez obserwację i naśladowanie innych, wzmocnienie wewnętrzne (np. Uczucie dumy, radości, satysfakcji). ➔ Rozwój moralny wg. Kohlberga  ➔ Poziom przedkonwencjonalny (charakterystyczny dla b. małych dzieci): wyznacznikiem moralności są konsekwencje. Zachowanie nagradzane jest właściwe, zachowanie karane - niewłaściwe. ➔ Poziom konwencjonalny (starsze dzieci, młodzież w wieku dojrzewania, większość dorosłych): konformizm według norm społecznych jest słuszny, nonkonformizm jest niewłaściwy. ➔ Poziom postkonwencjonalny (około 20% dorosłych): w ocenie dobra i zła osoba kieruje się własnymi zasadami moralnymi, niekoniecznie zgodnymi ze społecznie przyjętymi normami. 3. Rozwój prenatalny ➔ Zygota i ciąże mnogie: komórka jajowa i plemnik łączą się w procesie zapłodnienia, tworząc pojedynczą komórkę- zygotę- z 46 chromosomami. W drodze mitozy dzieli się na 2 komórki, później 4 itd, do uformowania się dziecka. Zakłócenia w mitozie mogą doprowadzić do bliźniąt/wieloraczków. ➔ Okres zarodkowy ( do 2 tyg.)- zygota wciąż się dzieli i przemieszcza do macicy, powstaje łożysko i pępowina, wynikiem procesu różnicowania komórek jest specjalizacja komórek tworzących poszczególne części ciała ➔ Okres embrionalny (2-8 tyg.)- po zagnieżdżeniu w macicy organizm nosi nazwę embrionu, nadal trwa specjalizacja komórek prowadząc do powstania poszczególnych narządów, embrion czerpie składniki poprzez łożysko więc jest narażony na ryzyko ze strony chorób i substancji spożytych przez matkę. ➔ Okres płodowy(8 tyg-poród)- organizm przyjmuje nazwę płodu, następuje okres wzrostu i rozwoju, rozwijające się narządy stają się funkcjonalne, 3 msc- mięśnie zaczynają działać, 4 msc matka może odczuwać “trzepotanie”- w 5 kopnięcia. 38 tyg.- ciąża donoszona Samoistne poronienia w ciągu 3 msc. ➔ Teratogen- każdy czynnik, który może spowodować wadę wrodzoną (leki,wirusy substancje chemiczne itp.). Jest to związane z okresami krytycznymi, gdy określone czynniki środowiskowe mogą wywrzeć wpływ na rozwój dziecka. W okresie zarodkowym nie ma jeszcze łączności z matką, w embrionalnym często ten wpływ jest niszczycielski. 4. Niemowlęctwo (R.-rozwój) ➔ R. fizyczny: adaptacja do życia pozamacicznego (m.in. działanie płuc, komórki tłuszczowe, regulacja temp. Z wód płodowych na aktywność dziecka). Najdłużej adaptuje się układ trawienny- tkanka tłuszczowa zapewnia podtrzymanie składników odżywczych. ➔ Odruchy: chwytny, moro(obejmowanie), szukania, kroczenia, babińskiego, ssania. ➔ R. sensomotoryczny: ➔ Zmysł dotyku- najlepiej rozwinięty po porodzie poprzez kontakt z macicą ➔ Węch- odróżnianie zapachu matki i innej kobiety ➔ Smak: ulubiony zmysł słodki- mleko matki, słony- skóra matki, gorzki i kwaśny- plucie, wykrzywienie buzi ➔ Słuch- po porodzie nie do końca rozwinięty, oczyszczenie przewodów słuchowych z wód płodowych, największa wrażliwość na wysokie (głos matki) i niskie dźwięki (głos ojca). ➔ Wzrok- najsłabiej rozwinięte: pręciki (mało ostre, czarno białe widzenie) dobrze rozwinięte, czopki (widzenie kolorowe ostre) słabo rozwinięte- ok. 6 msc, Ostre widzenie noworodka- dystans 18-25 cm (odległość twarzy matki przy karmieniu). Niemowlęta najchętniej obserwują skomplikowane, trójwymiarowe wymiary, najchętniej twarz ludzką. ➔ R. ruchowy: 2-4 msc- unoszenie głowy i barków, 2-5 msc- przetaczanie się, 4-6 msc- siedzenie z podparciem, 6-7 msc- siedzenie bez podparcia, 7-8 msc- raczkowanie, 8-18 msc- chodzenie ➔ Stadia rozwoju mowy: ➔ głużenie- ok. 2 msc-dźwięki przypominające samogłoski, ➔ gaworzenie- ok 6msc- samogłoski i spółgłoski, ➔ mowa jednowyrazowa- ok. 1 r.ż- holofrazy np “jeść”, ➔ mowa telegraficzna- ok. 1,5 r.ż- krótkie proste zdania “mama idź”,  ➔ mowa zdaniowa- okres przedszkolny do ok 6 lat- gramatyka, rośnie liczba słów. ➔ Temperament- cechy behawioralne stosunkowo rozwinięte już w momencie narodzin, ujawniony w niemowlęctwie zazwyczaj utrzymuje się w okresie dorosłości, czynniki środowiskowe mają wpływ, u 1 osoby rodzaje mogą się mieszać. Typy: ➔ Łatwy- regularność rytmu snu, czuwania, posiłków, nietrudno je uspokoić ➔ Trudny- nieregularny tryb dnia, zmiany=niezadowolenie, głodne i aktywne dzieci ➔ Wolno rozgrzewające się- cichsze, bardziej przewidywalne niż typ trudny, wolno przyzwyczaja się do zmian- trzeba to robić stopniowo. 5. Wiek przedszkolny ➔ Hartup - związki poziome i pionowe. Każde dziecko musi doświadczyć dwóch rodzajów związków: ➔ Pionowe: silne przywiązanie z osobą o większym potencjale społecznym, np. rodzice. Nie są obustronne i równorzędne. Ochrona i bezpieczeństwo. ➔ Poziome: jednakowy potencjał społeczny, np. przyjaciele w równym wieku. Obustronność, równorzędność, współpraca, rywalizacja, intymność. ➔ Związki z rówieśnikami: ➔ Około 6 miesięcy: pozytywne zainteresowanie innymi dziećmi - patrzenie na siebie, dotykanie, naśladowanie ruchów, uśmiech. ➔ 14-18 miesięcy: zabawa równoległa - bawienie obok siebie, ale również wyrażanie zainteresowania, przyglądanie się. ➔ 3-4 lata: preferowanie zabaw z rówieśnikami - skoordynowane, wspólne zabawy. Agresja i altruizm w zabawach. ➔ Style wychowania ➔ Autorytarny- niski poziom wsparcia, wysokie wymagania - kłopoty szkolne, gorsza samoocena, mogą wykazywać wysoki stopień agresji, gorzej radzą sobie w kontaktach z rówieśnikami. ➔ Pobłażliwy/permisywny- wysokie wsparcie, niskie wymagania- bywają agresywne, niedojrzałe z rówieśnikami, mniej niezależne,gorzej radzą se w okresie dojrzewania, niska odpowiedzialność ➔ Autorytatywny- wysokie wsparcie i wymagania- wysoki stopień samooceny, niezależność, pewne siebie, zachowania altruistyczne, nastawione na osiągnięcia ➔ Niedbały/nieuważny- niskie wsparcie i wymagania-impulsywność, aspołeczność, zaburzenia, brak zainteresowania osiągnięciami, mniej umiejętne w kontaktach z rówieśnikami. ➔ Agresja- zachowanie posiadające wyraźny zamiar zranienia kogoś bądź uszkodzenia czegoś. Każde dziecko w pewnym stopniu wykazuje takie zachowania. Zanik agresji fizyczny wynika z: zanik egocentryzmu, wzrost rozumienia myśli i uczuć innych dzieci, hierarchia struktury dominacji (podział przywódców i podwładnych) (tabela) 2-4 lat 4-8 lat Agresja fizyczna Szczytowe nasilenie zanik Agresja werbalna Stosunkowo rzadka w wieku 2 lat, wzrasta z poprawą Dominująca forma agresji umiejętności językowych Cel agresji Skierowana raczej na uszkodzenie lub pozyskanie jakiegoś Więcej “agresji wrogiej”, której celem jest przedmiotu niż na bezpośrednie zranienie kogoś zranienie kogoś lub jego uczuć Okazje do agresji Najczęściej reakcja na konflikt z rodzicami Najczęściej reakcja na konflikt z rówieśnikami. ➔ Rozumienie płci: ➔ Tożsamość płciowa- zdolność określania własnego rodzaju i różnorodność pośród innych ludzi- kobiet i mężczyzn- wykształca się do 3 r.ż. ➔ Stabilność płci- świadomość, że przez całe życie pozostajemy osobnikiem tej samej płci (ok 4l) ➔ Stałość płci- uznanie, że ktoś zacytuje płeć, mimo że włoży inną odzież lub ma nietypową długość włosów (ok. 6 r.ż) 6. Wiek wczesnoszkolny ➔ Przystosowanie się do środowiska szkolnego: ➔ Gotowość poznawcza ➔ Zaangażowanie rodziców ➔ Temperament ➔ Efekt: poczucie własnej wartości, świadomość kompetencji. ➔ Charakterystyka związków ➔ Rola rodziców- obowiązki domowe, stopień niezależności, standardy osiągnięć szkolnych ➔ Rówieśnicy- preferowanie bycia z rówieśnikami, ok 5 kl- wybieramy rówieśników ze względu na wspólne czynności,a ok 8 kl- ze względu na wspólne idee i podobny wygląd. ➔ Występuje segregacja płciowa- wszystkie kultury świata, podział na płeć w zabawie, 6-12 lat- unikanie kontaktów z płcią przeciwną, przyjaźnie również w segregacji. ➔ Poczucie własnej wartości. Rozwój samooceny- ok. 8 r.ż. ➔ Źródła poczucia wartości: doświadczanie sukcesów i porażek, wartości i poglądy rówieśników i rodziców, określenia i oceny innych ➔ Harter poczucie wartości– rozdźwięk między tym czym chciałbym być, a tym, czym myśli że jest. Mała rozbieżność- wysoka samoocena. Duża rozbieżność- niska samoocena. ➔ Ważne – poczucie wsparcia z otoczenia 7. Adolescencja ➔ Zmiany fizyczne ➔ Hormony: Przysadka mózgowa- kieruje dystrybucją hormonów produkowanych przez inne gruczoły. Hormony gonadotropowe- stymulują rozwój gruczołów jąder i jajników, potęgują testosteron i estrogen ➔ Wzrost, kształt, mięśnie, tkanka tłuszczowa, ➔ Rozwój dojrzałości płciowej- pierwszorzędne cechy płciowe (macica, jajniki,jądra), drugorzędne cechy płciowe (mutacja, piersi, zarost) ➔ Tożsamość– buduje się na 2 kluczowych elementach: kryzysie (np. W wartościach) i zobowiązaniu (do nowych wartości. ➔ 4 statusy tożsamości: ➔ T. osiągnięta- jednostka przeszła kryzys i doszło do przyjęcia zobowiązania w obszarze ideologicznych i zawodowych celów. ➔ Moratorium- kryzys nadal trwa, nie przyjęto jeszcze zobowiązania ➔ T. przejęta- doszło do przejęcia zobowiązania z pominięciem kryzysu, nie nastąpiło ponowne rozważenie danych stanowisk. Zamiast tego osoba zaakceptowała zobowiązanie wyznaczone przez kulturę lub rodziców. ➔ T. rozproszona- młody człowiek nie przechodzi kryzysu (mógł doświadczyć go w przeszłości) i nie podjął zobowiązania. Rozproszenie może oznaczać wczesny etap procesu (przed kryzysem) albo niepowodzenie w przejęciu zobowiązania po kryzysie. ➔ Możliwe problemy natolatka (depresja młodzieńcza) 8. Zaburzenia. ➔ Depresja młodzieńcza– depresja pogłębia się w okresie dorastania ➔ Czynniki: częściej gdy 1. Z rodziców cierpi na depresję, brak akceptacji ze strony rówieśników, niskie poczucie własnej wartości, wysoki poziom życiowych zmian, stres, ➔ Typowe objawy: drażliwy nastrój, myśli i tendencje samobójcze, obniżony nastrój, zachowania autoagresywne i agresywne, zmienność i niestabilność emocjonalna. ➔ ADHD– Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, zaburzenie neurorozwojowe, które objawia się problemami z uwagą i funkcjami wykonawczymi. Powoduje impulsywność, deficyt uwagi, nadpobudliwość ruchową, hiperaktywność. ➔ Autyzm– obejmuje różnorodne zaburzenia neurorozwojowe które mają wspólne cechy, ale mogą występować w różnym stopniu nasilenia, w różny sposób. Obejmuje wiele wariantów i kombinacji objawów. Sygnał autyzmu np. Nieświadomość zagrożeń ➔ Mutyzm– To zaburzenie lękowe, w którym dziecko potrafi mówić, ale w określonych sytuacjach (np. W wybranym miejscu lub sytuacji, przy wybranej osobie) milczy. ➔ Afazja– zaburzenie mowy wynikających z patologii mózgowej. Upośledzenie lub opóźnienie rozwoju mowy jest ściśle związane z biologicznym dojrzewaniem układu nerwowego. Mowa i język kształtują się od narodzin do 12 r.ż. ➔ Objawy: trudność z opanowaniem gramatyki i składni, zaburzenia zdolności wyrażania myśli, trudność w składaniu słów i zdań, uproszczona budowa zdań, trudności w uczeniu się nowych słów i ich znaczeń, zniekształcanie słów, tworzenie neologizmów, afazja percepcyjna- trudność w rozumieniu mowy.