POLITIKA SOCIOLOGIJA PDF

POLITIČKA SOCIOLOGIJA 1. Šta je politička sociologija To je teorijsko-empirijska naučna disciplina koja proučava odnos društva i politike, smještajući svoj predmet i metode istraživanja na raskrsnicu između sociologije i političkih nauka. Tri najveća dijela predstavljaju: politički, ekonomski i ci...

POLITIČKA SOCIOLOGIJA 1. Šta je politička sociologija To je teorijsko-empirijska naučna disciplina koja proučava odnos društva i politike, smještajući svoj predmet i metode istraživanja na raskrsnicu između sociologije i političkih nauka. Tri najveća dijela predstavljaju: politički, ekonomski i civilni sektor. 2. Teme i pravci istraživanja u političkoj sociologiji Dva velika područja analize su svakako država i civilno društvo na čijem je razlikovanju nastala moderna politička sociologija. Treći predmetni okvir čini proces globalizacije, koji je fokus pomjerio sa nacionalne države na globalni uticaj. 3. Osnovni pojam o državi Prvi segment vezan je za studiju same prirode države. Dakle, raspravlja se oko optimalnog obima države, odnosno njenih granica funkcija, kao i kapaciteta i strukture državnih organa i službi. Ključni dio analize jeste relacija strukture moći unutar države i tipa i modela političkog režima. 4. Pojam civilnog društva Tri velike oblasti politsocioloških studija unutar civilnog društva čine OCD, politički akteri, i same vrijednosti. OCD akcenat je na starim i novim društvenim pokretima poput sindikata, ili ekoloških feminističkih pokreta. Dominantni ugao njihovih razmatranja jeste na njihovom organizovanju i aktivnostima. Drugo veliko polje analize jesu političke partije i izbori. Za političku sociologiju je posebno bitno uticaj socijalnih podjela i rascjepa na političke podjele i izborno ponašanje i opredijeljenje. Treću oblast čine politička kultura i političke ideologije. Kako one već tradicionalne, poput liberalizma, konzervativizma, socijalizma, tako i nove poput nove desnice i levice ili feminizma i ekologizma. 5. Pojam globalizacije kao predmet političke sociologije Za političku sociologiju, ključni značaj imaju uticaj i izazovi i rizici koje nosi globalizacija na selenje kapitala i radne snage, tj uticaj imigracije na formiranje socijalnih i političkih identiteta, rastuće jednakosti između i unutar društava. 6. Kontroverze oko države Pitanje o kontroverzama oko države često se odnosi na rasprave o ulozi i funkciji države u društvu, posebno u kontekstu njenog uticaja na ekonomske i socijalne procese. One mogu uključivati pitanja kao što su: Koliki bi trebao da je obim državnih intervencija u ekonomiji? U kojoj mjeri država treba da se bavi regulisanjem tržišta ili osiguravanjem socijalnih usluga? Da li previše državne kontrole ugrožava ličnu slobodu i prava? 7. Kratka istorija države i njene teorije Državu možemo odrediti kao političku zajednicu koja posjeduje interno i eksterno priznatu suverenu vlast nad određenom teritorijom i stanovništvom. Njeno ključno svojstvo je suverenost i pravo da osigura poštovanje zakona i kazne za njihove prekršioce. Ono što razlikuje modernu državu jeste razdvajanje države od civilnog društva i razlikovanje procesa vladanja i procesa upravljanja 8. Genealogija koncepta države ( Danlivi i O Liri) Prema Darelu Liviju i Hariju Liriju, pratimo evoluciju pojma države kroz istoriju. U ranim civilizacijama, država je bila vezana za religiju i apsolutnu vlast. U antici, filozofi poput Platona i Aristotela razvijaju ideje o državi kao zajednici građana. Srednji vijek uvodi božansko pravo kraljeva, dok moderni period donosi ideje suvereniteta i društvenog ugovora (Hobz, Ruso). U savremenom dobu, država se razvija kroz demokratiju, nacionalne države i socijalne koncepte. 9. Klasične teorije države - marksizam, elitizam i pluralizam Osnovno polazište u marksističkoj teoriji jeste u uspostavljanju besklasnog, komunističkog društva bez otuđenja ljudi, eksploataciji, klanjanja božanstvu. Teorija, koju su razvili Karl Marks i Fridrih Egels, gleda na državu kao na alat klase kapitalista (buržoazije) za zadržavanje kontrole nad radnicima (proletarijatom). Država u kapitalizmu nije neutralan entitet već sredstvo kojim vladajuća klasa održava svoj ekonomski i politički položaj. Elitističke teorije: Porijeklo ideja o elitizmu se veže još od misli Platona i Makijavelija, ali klasične teorije o elitizmu se veže za radove Roberta Mihelsa, Vilfreda Pareta i Gaetana Moske. Oni su polazili od pretpostavke da je koncentracija društvene moći u rukama malobrojne elite neizbježna u svakom društvu. Ova elita upravlja društvom zahvaljujući svom položaju, bogatstvu, znanju ili političkom uticaju. Mihels je tvrdio da neposredna vladavina mase nije moguća, Pareto, da bi ilustrovao vječito kruženje elita postavlja ideju da postoje dvije vrste elita: lisice i lavovi i uvodi koncept "cirkulacije elita". Na sličan način, Moska je tvrdio da su elite neizbježne jer sva društva karakteriše diktatura manjine nad većinom. Pluralistička teorija, koju razvijaju autori poput Roberta Dalha i Čarlsa Lindbloma, smatra da moć u društvu je distribuiran među različitim interesnim grupama. Kritike i uticaji sa pozicija elitizma i marksizma vode ka neopluralističkoj reformulaciji. Neopluralizam polazi od tvrdnje da nesrazmjerni uticaj imaju svijet biznisa i poretka. Umjesto jedne dominantne elite, pluralizam prepoznaje više elita (npr politička, ekonomska, kulturna) koje utiču na različite sfere društva. 10. Post-tradicionalni pristup i novi institucionalizam O teoriji javnog izbora i o institucionalizmu možemo govoriti kao nastavljanju nekih od najvažnijih debata unutar savremene političke nauke. Na desnom polu spektra, teorija javnog izbora vidi državu prije svega kroz koncepte neuspjeha, odnosno krize i inflacije. Novi institucionalizam se možda najbolje može vidjeti kao reakcija na radikalizovane pretpostavke teorije javnog izbora i na bihejviorističu revoluciju iz 1960-tih. 11. Savremene teorije države - Feminizam i Feministički pristup državi ističe važnost raznolikosti i položaja žena unutar državnih struktura. Osnovni doprinos ovog pristupa jeste pomeranje fokusa s biološki definisanih uloga polova ka socijalno, politički i kulturno oblikovanim ulogama roda. Feministkinje smatraju da je država često oblikovana kroz mušku perspektivu koja marginalizuje ženske glasove i interese, zbog čega se zalažu za transformaciju političkih i društvenih struktura kako bi bile inkluzivnije i oslobodile žene sistemske diskriminacije. Ekološki pristup državi naglašava potrebu za dubokim društvenim promenama, sa civilnim društvom kao glavnim nosiocem te promene. Umesto tradicionalnih narativa države zasnovanih na beskonačnom ekonomskom rastu, ekologizam zagovara održivi razvoj. Ključna teza ovog pristupa jeste da logiku potrošačkog društva, koje vodi ka ubrzanoj potrošnji resursa i ekološkoj degradaciji, mora zameniti princip održivog rasta koji balansira ekonomski razvoj sa očuvanjem prirodnih resursa. Ekopolitika postavlja pitanje kako uskladiti nivo rasta sa potrebama održivosti, posmatrajući odnose između ekonomije, društva i prirode. Realizacija ovih ciljeva počiva na odgovornosti, solidarnosti i participaciji građana. 12. Struktura i oblici države Strukturu države čini državni aparat - set institucija koje pripadaju trima granama vlasti (zakonodavnoj, izvršnoj i sudskoj) i njihova horizontalna i vertikalna organizacija. Vertikalna struktura moći predstavlja podjelu država na unitarne države, regionalne i (kon)federalne državne zajednice. Horizontalna raspodjela moći dijeli na "jednoglave" parlamentarne ili predsedničke ili "dvoglave" polu- predsedničke sisteme. U osnovi je podjela na republikanski ili monarhijski oblik vladavine. Najzad, ključna podjela država je na nedemokratske režime i izborne demokratije do liberalno- demokratskih poredaka sa razvijenim elementima konsensualne, parcipativne ili dijaloške demokratije. 13. Procesi građenja države - Fransis Fukojama Proces građenja države po Frensisu Fukojami ima dva aspekta: Prvi čini saglasnost oko definisanja opsega i dubine zahvata državnih intervencija u socijalno tlo Drugi aspekt tiče se (ne)dovoljnih, efikasnih i ekonomski održivih kapaciteta da realizuje odabrani opseg svojih funkcija. Fukujama ustvari pravi dvije dimenzije državnosti: s jedne strane, radi se o funkcionalnom obimu države, sa druge se radi o sposobnostima da planira i realizuje javne politike, te da jasno primjenuje zakone. 14. Granice države (minimalne, razvojne, socijalne, prazne Minimalna država – Bavi se samo osnovnim funkcijama, kao što su zaštita bezbednosti i vlasništva, bez mešanja u ekonomiju. Nešto razvijeniji tip su razvojne države koja aktivno podstiče ekonomski razvoj kroz strateško ulaganje i podršku ključnim industrijama, kao npr sistemi obrazovanja i socijalnog osiguranja. Treći tip, socijalna odnosno socijaldemokratska država aktivno se mješa u industrijsku politku i vrši redistribuciju. Osigurava blagostanje građana kroz javne usluge kao što su zdravstvo, obrazovanje i socijalno osiguranje. Prazna država jeste država u kojoj su rezultirana 3 procesa: denacionalizacija države, internacionalizacija političkih režima i treći jeste proces pomjeranja od vladanja ka upravljanju. Nema kapacitet da obezbedi osnovne usluge, često zbog slabog legitimiteta ili unutrašnjih sukoba. 15. Kapacitet države Kapacitet države odnosi se na sposobnost države da sprovede svoje odluke, održava red i pruža javne usluge. To uključuje nekoliko ključnih dimenzija: 1. Administrativni kapacitet – sposobnost birokratije da efikasno implementira zakone i politike. 2. Politički kapacitet – sposobnost da obezbedi legitimnost vlasti i stabilnost društva. 3. Ekonomski kapacitet – sposobnost države da podrži privredu i reaguje na ekonomske izazove. 4. Socijalni kapacitet – sposobnost države da osigura socijalnu koheziju i zaštitu građana. Kapacitet države je važan jer pokazuje koliko efikasno država može da odgovori na potrebe društva i da se nosi sa izazovima. 16. Slabe i jake države Institucionalni kapaciteti su u osnovi na slabe i jake države.