Mga Uri ng Imperyalismo (File: MGA-URI-NG-IMPERYALISMO.docx PDF)

**[Mga Uri ng Imperyalismo]** 1. **Kolonya** - Pinakatuwirang uri ng pagkontrol sa imperyalismo. - Makapangyarihang bansa ang nagpapatupad ng sariling pamahalaan at tuwirang kontrol sa teritoryo. - Lokal na opisyal ay walang papel sa pamahalaan at ang mga katut...

**[Mga Uri ng Imperyalismo]** 1. **Kolonya** - Pinakatuwirang uri ng pagkontrol sa imperyalismo. - Makapangyarihang bansa ang nagpapatupad ng sariling pamahalaan at tuwirang kontrol sa teritoryo. - Lokal na opisyal ay walang papel sa pamahalaan at ang mga katutubo ay walang boses sa mga batas at buwis. - Nagdudulot ng matinding paghihirap at nagiging second-class citizen ang mga katutubo. 2. **Protectorate** - Isang bansa na may sariling pamahalaan ngunit kontrolado ng panlabas na kapangyarihan. - Pinahihintulutan ang lokal na pamahalaan ngunit limitado ang kapangyarihan. - Panlabas na ugnayan at proteksiyon mula sa ibang bansa ay hawak ng makapangyarihang bansa. 3. **Sphere of Influence** - Pribilehiyong pamumuhunan at pangangalakal sa isang rehiyon ng isang panlabas na kapangyarihan. - Karaniwang nagaganap sa mga hangganan ng kolonya. - Isinasagawa sa pamamagitan ng kasunduan ng dalawang makapangyarihang bansa na nagkakasundo sa hindi pakikialam sa teritoryo ng bawat isa. **[Mga Dahilan ng Kolonyalismong Kanluranin]** 1. **Pang-ekonomiya** - Hinimok ng *Rebolusyong Industriyal* ang pangangailangan para sa mga kolonya. - Kinakailangan ng mga makapangyarihang bansa ang hilaw na materyales para sa produksiyon at mga bagong pamilihan para sa kanilang mga produkto. - Nagkaroon ng matinding kompetisyon sa pagitan ng mga bansang Europeo para sa pag-angkin ng mga kolonya. 2. **Pampolitika** - Hinangad ng mga bansa ang pagiging pinakamakapangyarihan sa mundo. - Ang dami ng kolonya ang naging batayan ng kapangyarihan ng isang bansa. - Ang pagkakaroon ng maraming kolonya ay nagsilbing simbolo ng prestihiyo at lakas. 3. **Pangmilitar** - Ang mga kolonya ay ginamit bilang estratehikong lokasyon para sa seguridad, gaya ng mga estasyon ng gasolina para sa barko. - Sinanay ang mga katutubo upang maging bahagi ng hukbo ng mga imperyalistang bansa. - Ang Timog-Silangang Asya ay nagustuhan dahil sa estratehikong lokasyon nito at angkop para sa mga plantasyon ng produktong agrikultural tulad ng asukal, kape, goma, at iba pa. **[Ang Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin]** [Unang Yugto ng Imperyalismo] - Noong ika-15 hanggang ika-17 siglo, nagsimula ang mga bansang Europeo tulad ng *Espanya, Portugal, Dutch Republic, France,* at *England* sa panggagalugad, pagpapalawak, at pagtatatag ng mga kolonya. - Layunin nila ang pagkamit ng *yaman, katanyagan*, at pagpapalaganap ng *Katolisismo*. - Naganap ang mga pagsulong sa *nabigasyon, paggawa ng mga barko,* at *heograpiya*, na nagbigay daan sa pagtuklas ng mga bagong teritoryo. - Ang kapangyarihan sa karagatan ay lumipat mula sa Mediterranean Sea patungo sa Atlantic Ocean. - Nagtatag ng mga kolonya sa North at South America, India, at Timog-Silangang Asya, kabilang ang *Sultanato ng Malacca* na nasakop ng *Portugal* noong 1511. - Nagtapos ang unang yugto nang sakupin ng British ang *Kingdom of Kandy* noong 1815 at itatag ang *kolonya ng Singapore* noong 1819. Pundasyon ng Pagkakaugnay ng mga Bansa - Ang paglalakbay ng mga Europeo ay naghanap ng direktang rutang kalakalan para sa mga produktong tulad ng *spices, seda,* at *ginto*. - Sa pagtuklas ng mga bagong lupain, nagtatag sila ng mga *pangkalakalang kuta* at panirahan, na naging basehan ng sumunod na kalakalan at kolonisasyon. - Nagsilbing batayan ang unang yugto para sa pagtatatag ng malalawak na imperyo, pagpapalaganap ng *wika, relihiyon,* at *kultura* ng mga Europeo sa buong daigdig, na humubog sa kasalukuyang *geopolitics*. [Ikalawang Yugto ng Imperyalismo] - Naganap mula sa huling kalahati ng ika-19 na siglo hanggang pagsisimula ng *Unang Digmaang Pandaigdig* noong 1914. - Tinaguriang panahon ng *\"high imperialism\"* o kasagsagan ng imperyalismo, kung saan nagkaroon ng matinding kumpetisyon sa pag-angkin ng mga lupain, partikular sa *Timog-Silangang Asya* at *Africa*. - Ang mga *estratehikong lokasyon* ng mga lupain sa Pacific Rim ay mahalaga para sa pagpapatuloy ng kalakalan. [Mga Dahilan ng Ikalawang Yugto] - *Pangangailangang pang-ekonomiya* ang pangunahing dahilan, tulad ng pagkakaroon ng mura at tiyak na mapagkukunan ng *pagkain, hilaw na materyales, mineral*, at mga pamilihan. - Tumindi ang tunggalian ng mga bansang Europeo upang mapalawak ang kanilang *kapangyarihan* at *prestihiyo* bilang makapangyarihang bansa. [Pag-unlad ng Teknolohiya at Ideolohiya] - Pinabilis ng *pag-unlad ng teknolohiya* ang imperyalismo, habang ang mga *ideolohikal na layunin* tulad ng pagpapalaganap ng kultura at paniniwala ay nagbigay-daan sa pagpapalawig ng mga imperyo. **[Kolonisasyon ng Timog-Silangang Asya]** - **Kolonisasyon ng Timog-Silangang Asya** - Sa unang bahagi ng ika-19 na siglo, halos buong *Timog-Silangang Asya* ay nakolonisa ng mga *Europeo*, maliban sa *Thailand*. - Noong 1886, nahati ang rehiyon sa pagitan ng *British, Pranses, Dutch,* at *Espanyol*, na kalaunan ay napalitan ng mga *Amerikano*, habang nanatiling kontrolado ng *Portuguese* ang *Timor-Leste*. - **Mga Kolonyal na Digmaan** - Nagkaroon ng mga \"pacification campaigns\" o mga *digmaang kolonyal* sa *Burma (Myanmar), Vietnam, Pilipinas,* at *Indonesia* hanggang sa ika-20 siglo. - **Mga Pag-aangkin ng Mga Bansa** - Noong 1815, pinalitan ng pamahalaang *Netherlands* ang *Dutch East India Company* sa pamamahala ng *Indonesia*, at nakontrol ang buong kapuluan, kabilang ang *Sumatra* at *Bali*. - Naidagdag ng *Britain* ang *Burma (Myanmar)* sa kanilang imperyo noong 1886 at dahan-dahang kinontrol ang *Malaya (Malaysia)* mula 1874.