Hoofdstuk Geslachtsapparaat Ziekteverschijnselen PDF

Hoofdstuk geslachtsapparaat ziekteverschijnselen **Urogenitaal apparaat** - Gevormd uit het urinevormend en geslachtsapparaat - Bij sommige diersoorten hebben het urogentiaal apparaat en het digestieapparaat een gemeenschappelijke uitgang: de cloaca - Urine- en geslachtsweg lopen gedee...

Hoofdstuk geslachtsapparaat ziekteverschijnselen **Urogenitaal apparaat** - Gevormd uit het urinevormend en geslachtsapparaat - Bij sommige diersoorten hebben het urogentiaal apparaat en het digestieapparaat een gemeenschappelijke uitgang: de cloaca - Urine- en geslachtsweg lopen gedeeltelijk door bekkenholte - Achterkant van bekkenholte begrensd door huid (daarin anus en vulva), onderhuid en spieren heet buikvlies - Belangrijkste taak van geslachtsorganen is maken van geslachtscellen: zaadcellen en eicellen - Opgebouwd uit: - Twee zaadballen (testikels) - Twee bijballen - De balzak (scrotum) - Twee zaadleiders - Penis - Secundaire geslachtsklieren zoals prostaat Scrotum: - Bestaat uit laag huid en staat via lieskanaal in verbinding met buikholte - Lieskanaal is een gangetje tussen buikspieren door van de buikholte naar balzak loopt - Hierin ligt een uitzakking die uitgaat van het buikvlies en is dikker, wit en niet doorzichtig - Deze uitzakking staat in verbinding met een spier, de balheffer, als deze samentrekt wordt uitzakking met inhoud dichter naar buikwand getrokken (bij bevoelen, trauma of kou) - Huid van scrotum erg dun, kwetsbaar en gevoelig en mag bij castratie niet ingesneden worden (bij kater is scrotum minder gevoelig en kan wel worden ingesneden) Zaadballen: - Variëren van grootte afhankelijk van grootte dier - Eivormig, grijsgrauw en goed doorbloedt - Doorbloeding nodig voor constante celdeling voor vorming spermacellen - Bij ongeboren mannelijk dier liggen testikels tegen ruggengraat aan, pas bij geboorte gaan testikels door lieskanaal naar scrotum - Leeftijd van 5 weken stabiel in scrotum - Temperatuur mag niet te hoog of te laag zijn anders functioneert de spermavorming niet goed - Ligt in een strak kapsel onder spanning, plotselinge drukveranderingen zijn erg pijnlijk - Bestaat aan buitenkant uit bindweefsel en aan binnenkant uit sterk kronkelend lopende zaadbuisjes omgeven door spermatogene cellen die spermacellen produceren - Naast productie spermacellen ook als taak mannelijk hormoon produceren (testosteron en oestrogeen) - Testosteron: - Gestimuleerd door LH(luteïniserend hormoon) uit hypofyse - Nodig voor aanmaak spermacellen - Zorgt voor secundaire geslachtskenmerken; algemene bouw (groter, grover en beter bespierd), gedrag en meer libido - Geslachtsklieren ook afhankelijk van testosteron (prostaat) **Bijballen** - Hiernaartoe worden zaadcellen getransporteerd - Dient als opslagplaats van zaadcellen **Zaadleider** - In wand ligt glad spierweefsel dat zorgt bij ejaculatie voor een krachtige peristaltische beweging zodat zaadcellen worden voortgestuwd - Achterste deel verdikt doordat vrij veel kliertjes inliggen **Zaadstreng** - Loopt door lieskanaal heen - Bestaat uit zaadleider, aders en slagader naar zaadval, lymfevatten, gladspierweefsels en vlechtwerk van zenuwweefsel omgeven door plooi van buikvlies **Plasbuis** - Komt vanaf blaas door bekkenholte naar penis - Hoe het loopt is afhankelijk van anatomie penis - Zaadleider mond uit in plasbuis net na blaas en is dus afvoerbuis van zowel urine als zaadcellen **Accessoire geslachtsklieren** - Liggen rond bekkengedeelte van zaadleider en plasbuis en monden hierin uit - Prostaat belangrijke accessoire geslachtsklier vanwege grote hoeveelheid ejaculaatvloeistof produceert - Deze vloeistof transport de zaadcellen en bevat voedingsstoffen voor de zaadcellen **Penis** - Orgaan dat bestaat uit dik bindweefsel kapsel en zwelweefsel dat plasbuis omvat - Zwellichaam bestaat uit sponsachtig weefsel met zeer veel bloedvaten - Bij reu: - Ligt het penisbot - Bij kater: - Bezet met kleine verhoornde papillen aanwezig onder invloed van testosteron - Gecastreerde katers hebben deze papillen niet - Voorhuid is een huidplooi waarin de penispunt en daarop uitsluitende deel van penis zijn opgeborgen, buitenste laag bestaat uit huid, verbonden met de buikhuid en binnenste laag met bekleed slijmvlies **Vrouwelijk geslachtsapparaat** Bestaat uit: - Twee eierstokken - Twee eileiders - De baarmoeder - De baarmoederhals - De vagina - De vulva **Eierstokken** - Maken de geslachtscellen - Omgeven door plooi van buikvlies - Liggen vrij hoog tegen rug aan, vlakbij nieren - Vormen opslagplaats voor eicellen al vanaf geboorte aanwezig (zon 50.000 stuks) - Produceren hormonen: oestrogeen en progesteron, hebben vooral invloed op vorm en functie geslachtsapparaat - De follikels : de cellulaire structuren waarin zich de eicellen ontwikkelen - Hierin vooral oestrogenen geproduceerd maar ook progesteron - Corpora lutea (geel lichaam) - Hierin vooral progesteron geproduceerd - Vorm van eierstok afhankelijk van fase cyclus **Hormoonhuishouding in eierstokken** - Onder invloed van licht gaat hypofyse FSH (follikelstimulerend hormoon) produceren - Belangrijk voor follikelgroei - Door groei van follikel zal dit meer oestrogeen gaan produceren wat zorgt voor loopsheid - Hypofyse reageert op oestrogeentoename met productie LH dat zorgt dat follikel openspringt en eicel vrijkomt (eisprong/ovulatie) - Na enkele dagen zal overgebleven follikelweefsel zich in het gele lichaam vormen dat snel groeit (te zien als geel plekje boven het oppervlak van eierstok) - Lichaam verder met productie progesteron - Na ovulatie sterke stijging progesteron, belangrijk voor innesteling eventuele bevruchte eicel - Treedt dracht op zal het gele lichaam groter worden en nog meer progesteron produceren - Als geen dracht optreedt wordt gele lichaam kleiner tot uiteindelijk klein wit litteken (wit lichaam) overblijft, progesteron zal dan ook dalen (ong. 75 dagen bij hond tot normale hoeveelheid) **Eileider** - Hierin worden eicellen opgevangen via trechtervormige verwijding - Transport vindt plaats door concentraties van glad spierweefsel in wand en door bewegingen van trilhaarcellen van epitheel van wand - Als dier gedekt is vind bevruchting plaats in eileider - Duurt drie dagen voordat baarmoeder wordt bereikt - Vind er geen bevruchting plaats wordt eicel in eileider vernietigd - Na ovulatie is bevruchting gedurende 24 uur mogelijk - Al na enkele uren gaat kwaliteit eicel achteruit - Spermacellen kunnen 24-48 uur overleven in baarmoeder en eileider - Moment van bevruchting dus belangrijk voor kwaliteit eicel **Baarmoeder** - Bestaat uit twee baarmoederhoornen, een baarmoederlichaam en een baarmoedermond - Bevruchte eicel nestelt zich in slijmvlies baarmoeder en ontwikkeld hier zich tot embryo - Bij hond en kat vindt dit plaats in baarmoederhoornen - Baarmoeder lichaam is vrij klein - Wand van baarmoeder bestaat uit aantal lagen - Binnenste laag, slijmvlieslaag en bevat veel klieren - Middelste laag, de gladde spierlaag en liggen veel bloedvaten - Baarmoedermond is een sluitspier van de baarmoeder - Bestaat uit geplooid slijmvlies en veel glad spierweefsel gemengd met veel en dicht bindweefsel - Door spierweefsel, geplooide slijmvlies en slijm wordt holte vrijwel opgevuld en is niet passabel - Kanaal alleen open tijdens oestrus (loopsheid) om zaadcellen door te laten en tijdens geboorte - Vooral tijdens geboorte kan baarmoedermond enorm verwijden (ontsluiting), na geboorte neemt het weer oude vorm aan **Vagina** - Wand niet heel dik - In wand aantal slijmproducerende klieren voor belang glad maken vagina bij paring en geboorte - Kan tijdens oestrus onder invloed hormonen in dikte toenemen - Komt zwelweefsel voor, voor het vastzetten van penis tijdens gemeenschap, extra versterkt door het zwellen van penis in vagina, daarom onverstandig tijdens dekken reu van teef af te trekken, beste om af te wachten tot ze vanzelf loskomen (kan tot kwartier duren en wordt koppelen genoemd) - Slijmvlies ligt in lengteplooien zodat nauwelijks sprake is van holte - Oprekking mogelijk door lengteplooien nodig voor geslachtsgemeenschap en geboorte - Laatste deel vagina bij teef loopt naar onder bijna verticaal, bij poes horizontaal - Bij aanbrengen speculum of scoop moet dus eerst omhoog duwen en dan pas horizontaal - Complicatie is dat een plooi aanwezig is in het slijmvlies bodem vagina - Deze plooi vormt blind eindigend zakje, als katheter in vagina aanbrengt mag dit niet in blinde zakje steken, pijnlijk en kan bloedingen veroorzaken **Vulva** - Bestaat uit twee lippen bestaande uit bindweefselwrong en aan buitenkant bekleed met huid - Binnenkant bekleed met dikke slijmvlieslaag - Blijft gesloten door dikke elastische onderhuidse bindweefsel - Clitoris bestaande uit zwellichaampjes diep onder het slijmvlies tussen onderste delen van lippen **Oestrogeen** - Onder invloed van oestrogeen wordt slijmvlieslaag van baarmoeder dikker en ontstaat meer klieren in slijmvlieslaag - Bevruchte eicel hierdoor goed opgevangen en innestelen - Ook baarmoedermond die normaal gesloten is, verslapt zich zodat zaadcellen doorheen kunnen - Wand van vagina wordt dikker en vulva zwelt op en wordt roder doordat meer bloed instroomt **Progesteron** - Vlak voor ovulatie begint follikel met kleine hoeveelheden progesteron maken, na ovulatie neemt het gele lichaam dit over en zal progesterongehalte in bloed stijgen - Ook wel drachthormoon genoemd - Eileider door progesteron aangezet tot het beter afvoeren van bevruchte ei naar baarmoeder - Zorgt ook voor dat slijmvlies en baarmoederklieren zich beter ontwikkelen en samen vruchtvliezen (placenta) gaan maken - Baarmoedermond sluit en slijm wordt nog dikker en taaier tot een extra goede afsluiting komt - Ook melkklieren worden extra ontwikkelt - Progesteronbepaling als drachtdiagnostiek niet gebruikt vanwege hoge progesteron gehaltes in bloed zelfs als onbevrucht **Cyclus van teef** - Eerste loopsheid vindt plaats bij leeftijd van 6-9 maanden - Bij kleine honden vaak sneller - Gemiddeld tweemaals per jaar loops - Licht/temperatuursveranderingen geen invloed op optreden loopsheid - Juiste tijdstip voor dekking lastig vanwege lengte oetrus individueel is - Nauwkeurigste methode is door bepalen progesteron gehalte in bloed gecombineerd met uitstrijkjes vaginaslijmvlies - Uitvloeiing bestaat uit rode bloedcellen die door zwelling en verandering van weefsel uit vagina naar buiten zijn getreden Bestaat uit vier fasen: - Anoestrus - Periode waarin geslachtsapparaat in russtoestand verkeert - Duurt gemiddeld vier maanden, kan verschillen per dier - Pro-oestrus - Periode waarin eerste bloederige uitvloeiing optreedt en vulva gaat zwellen - Teef nog niet bereid zich te laten dekken - Duurt ongeveer 9 dagen maar kan 3-17 dagen duren - Oestrus - Periode waarin teef bereid is zich te laten dekken - Neemt typische houding (staart opzij en zoeken naar reutjes) - Bloederige uitvloeiing kan minder worden maar ook aantal dagen nog aanhouden - Duurt gemiddeld 9 dagen maar kan 3-21 dagen duren - Ovulatie treedt gemiddeld 11-13 dagen na begin bloedige uitvloeiing op - Pro-oestrus en oestrus wordt samen ook wel folliculaire fase genoemd - Metoestrus - Duidelijke overgang niet goed vast te stellen - Begint met niet meer accepteren van reu - Vulva zwelling neemt af en geen uitvloeiing meer - Duurt gemiddeld 10 weken - Ook wel luteale fase genoemd **Cyclus poes** - Eerste krolsheid vind plaats op leeftijd van 5-8 maanden - Meeste poezen zijn krols tussen februari en september - Veroorzaakt door hoeveelheid licht - Toenemende daglengte bevordert optreden van krolsheid - Ovulatie vind plaats onder invloed van prikkels zoals dekking (induced ovulator) - Tijdens dekking wordt vaginawand geprikkeld door verhoornde papillen op penis kater - Hoe vaker poes gedekt wordt hoe groter kans op ovulatie Cyclus poes bestaat uit meerdere fasen: - Pro oestrus - Duurt 1-2 dagen en meestal onopgemerkt - Oestrus - Poes wordt iets aanhankelijker, minder eetlust, rusteloos, veel miauwen, rollen over de grond, lordosishouding (holle rug) - Tijdens deze fase vind ovulatie plaats door stimulatie van dekking - Duurt 7-9 dagen en niet korter als poes ovuleert - Metoestrus - Als poes wel ovuleert maar niet drachtig wordt - Duurt ongeveer 40 dagen - Volgende krolsheid pas na 7 weken - Ook wel schijndracht genoemd - Postoestrusfase - Als poes niet ovuleert - Interval tussen krolsheden dan gemiddeld 2-3 weken - Anoestrusperiode - Periode in winter waarin geen activiteit in eierstokken - Lactatieanoestrus - Kan na recente bevalling door lacteren van kittens ontstaan - Duurt 2-3 weken na het spenen **Schijndracht** - 4-8 weken na loopsheid kan melkklierweefsel wat gaan zwellen - Normaal en wordt veroorzaakt door hogere niveaus progesteron in bloed - Bij sommige honden treedt schijndracht op: - Melkklieren ontwikkelen sterker - Melkgift komt op gang - Buik wordt dikker - Gedrag veranderd - Wordt veroorzaakt doordat het gele lichaam kleiner wordt, waardoor progesterongehalte daalt, hierdoor stijgt prolactinegehalte (verantwoordelijk voor melkproductie) - Bij wolven heeft schijndracht een functie: melk produceren voor andere teven hun nesten - Schijndracht is zelflimiterend maar kan ook met medicatie gestopt worden **Dracht** - Belangrijk hormoon voor het in stand houden van dracht is progesteron - Geproduceerd door het gele lichaam - Belangrijk voor ontwikkeling van slijmvlieslaag baarmoeder en placenta - Beïnvloedt activiteit van gladde spierlaag baarmoeder - Duur van dracht bij teef gemiddeld 63 dagen maar kan variëren tussen 59-64 dagen - Hoe groter aantal pups hoe korter de duur van dracht - Duur van dracht bij poes meestal tussen 63-65 dagen **Placenta** - Na aankomt van embryo in baarmoeder vormen klieren van slijmvlies met vruchtvlies de placenta (moederkoek) - Hierin hebben bloedvaten van circulatie moeder en jong nauw contact - Voedingsstoffen en zuurstof gaan van het bloed van moeder naar de foetus - Kooldioxide en andere afvalstoffen vaan van bloed foetus naar bloed van moeder - Bloedvaten van ne naar placenta lopen door navelstreng **Drachtdiagnostiek** - D.m.v. buikpalpatie (aftasten buikinhoud) kan tussen 24^ste^ en 32^ste^ dag van dracht ampulvormige verdikkingen van baarmoeder worden gevoeld - Voelt als kralenketting - Na 32^ste^ dag wordt baarmoeder in geheel vergroot en zachter - Na 45^ste^ dag kan vruchten gevoeld worden - Vanaf dan ook zichtbaar op röntgenfoto (te zien hoeveel) - Niet te weten of vruchten leven, dit moet door middel van echo (zien hartjes kloppen) - Echografisch onderzoek kan vanaf 24^ste^ dag - Voor kat zelfde behalve dat alle onderzoeken vijf dagen eerder uit te voeren zijn - Ander criterium is na 3,5-4 weken tepels gaan zwellen en tepelhof en tepels roder worden **De bevalling** - Vlak voor bevalling komt hormoonachtige stof vrij, prostaglandine - Zorgt voor afbraak gele lichaam waardoor progesteronwaarde abrupt daalt naar een laag niveau (treedt zon 24 uur voor bevalling op) - Door dalen van progesteron daalt ook (tijdelijk) rectale temperatuur (kan zon 1-2 graden zijn) - Bevalling zal dan niet lang meer duren (6-18 uur) - Stijging van prostaglandine en daling van progesteron zorgen voor dat placenta loslaat - Ook induceert prostaglandine baarmoedercontracties - Ligging kan stuit- of kopligging zijn - Kunnen problemen ontstaan bv. bij doorgefokte rassen zoals chihuahua's dat de pups niet door het geboortekanaal passen vanwege te groot hoofd, hierbij wordt de bevalling gedaan via keizersnede, bij sommige moederdieren is het risico zo groot dat natuurlijke geboorte meteen wordt overgeslagen Bevalling in vier stadia te onderscheiden: - Voorbereiding - Nestgedrag, onrust, niet willen eten, teef kan meestal hijgen - Baarmoederhals ontspant zich maar vanaf buiten nog geen tekenen te zien van weeën - Kan 6-12 uur duren - Ontsluiting - Baarmoederhals ontspant en verwijdt zich - Uitdrijving - weeën duidelijk zichtbaar - Breken van vruchtvliezen - Door heftige contracties van spierlaag worden de jonge van baarmoeder uitgedreven - Nageboorte **Oestruspreventie** Twee manieren om te voorkomen dat honden en katten zich kunnen voortplanten: - Chirurgisch - Medicamenteus **Chirurgisch voortplanting voorkomen** Loopsheid of krolsheid permanent voorkomen kan twee manieren: - Alleen eierstokken wegnemen (ovariëctomie, OVE) - Vaak gekozen bij gezonde jonge dieren vanwege kleinere operatie en geen reden tot verwijderen van baarmoeder tenzij afwijkend - Hierbij zal overgebleven baarmoederweefsel verschrompelen omdat vrouwelijke hormonen zijn weggenomen - Eierstokken, baarmoederhoornen, baarmoederlichaam en deel baarmoedermond wegnemen (ovariohysterectomie, OVH) Laparoscopische sterilisatie: - Met kijkoperatie eierstokken opzoeken en verwijderen - Voordeel geen grote snede maar slechts twee of drie kleine gaatjes Standaard-OVE: - Snede maken in middenlijn buikwand, buikholte openen en eierstokken opzoeken, afbinden en verwijderen Voordelen steriliseren teef: - Geenloopsheid - Geen kans ongewenste dracht - Minder kans diabetes mellitus - Minder kans ontwikkelen melkklier tumoren op latere leeftijd - Geen kans baarmoederontsteking latere leeftijd - Permanente oplossing - Geen schadelijke bijwerking zoals medicatie heeft Nadelen steriliseren teef: - Gewichtstoename - Energietoename daalt, maar krijgt vaak zelfde hoeveelheid voeding binnen - Verandering van karakter - Gedragsverandering kan optreden - Urine-incontinentie - Treedt op bij circa 10% - Door wegnemen vrouwelijke hormonen wordt kringspier van blaas minder sterk - Sommige rassen gevoeliger dan andere, vooral grotere rassen met een geamputeerde staart (boxer, dobermann) - Veranderde vachtstructuur bij langharige honden - Vacht soms dikker, krulliger en lastig te onderhouden - Bv. Bij cockerspaniël of Afghaanse windhond - Operatierisico's - Narcose, complicaties tijdens operatie, wondinfecties - Vooral van toepassing bij aangeboren, functioneel beperkende hartaandoeningen Leeftijd steriliseren: - Meningen verdeeld: - Voor eerste loopsheid, operatie eenvoudiger en kans op melkkliertumoren latere leeftijd kleiner maar grotere kans om urine-incontinent te raken - Niet geadviseerd om voor eerste loopsheid te opereren, maar wel voor tweede loopsheid - Opereren na eerste loopsheid in anoestrus, ongeveer drie maanden na loopsheid, bloedvaten zijn dan klein dus kans op bloedingen verkleint - Sterilisatie tijdens loopsheid vergroot kans op ontwikkelen schijndracht vanwege plotse daling in progesteron Poes: - Advies poes op leeftijd van 6-7 maanden te laten opereren - Niet wachten op eerste krolsheid en kan in ieder stadium van krolsheid gedaan worden - Nadeel is gewichtstoename **Medicamenteuze loopsheidpreventie bij hond** - Oestrus kan tijdelijk onderdrukt worden door toedienen hormonen - Progesteronderivaten meest gebruikt (medicijnen die afgeleid zijn van natuurlijke hormoon progesteron) - Nadeel als toegediend worden tijdens dracht, ze de dracht verlengen en bevalling bemoeilijken - Ook kan op injectieplaats kaalheid of verkleuring van haren ontstaan - Wordt door bijwerkingen vaak afgeraden, zeker langer termijn Voor- en nadelen: - Voordeel: - Tijdelijke oplossing en kan later mee gestopt worden - Nadeel: - Kans op baarmoederontsteking - Kans op suikerziekte ten gevolge toename groeihormoon - Kans op acromegalie ten gevolge toename in groeihormoon - Kans op schijndracht - Kans op melkkliertumoren - Verminderde vruchtbaarheid - Gewichtstoename **Medicamenteuze krolsheidpreventie bij kat** - Alleen geïndiceerd bij fokdieren wanneer fokker bepaalde tijd niet wil fokken - Voor overige katten geldt sterilisatie beste optie - Niet gesteriliseerde poezen hebben wel tot 7 keer meer kans op ontwikkelen kwaadaardige melkkliertumoren dan gesteriliseerde poezen - Gebruikte medicatie zijn ook progesteronderivaten - Orale toediening bij voorkeur omdat dit een constantere reactie geeft, vruchtbaarheid minder gestoord lijkt te raken (wanneer gestopt met medicatie) en omdat orale medicatie gelijk gestopt kan worden als toch drachtig blijkt te zijn - Medicatie niet tijdens krolsheid geven en nooit voor de eerste krolsheid i.v.m. ontstaan fibroadenomatose - Dit is een goedaardige woekering van melkklierweefsel en kan zo groot worden dat melkklieren tot op grond reiken waardoor huid op spanning komt en zweren ontstaan - Ook wel Dolly Parton-syndroom genoemd - Vaak ook algeheel ziek - Nadelen die kunnen optreden: - Baarmoederontsteking, vetzucht, suikerziekte en gedragsveranderingen - Alternatieve manier van uitstellen krolsheid is stimuleren ovulatie - D.m.v. vaginale stimulatie met een wattenstaafje driemaal herhalen in uur tijd - SHAM-dekking **Ongewenste dekking** - Kan gekozen worden voor sterilisatie zodat garantie is dat dracht afgebroken wordt - Kan gekozen worden om agl­èpristone toe te dienen - Synthetisch steroïde dat op progesteronreceptoren baarmoeder gaat zitten en abortus opwekt - Twee injecties gegeven met 24 uur tussentijd - Kan tot 45 dagen in dracht gegeven worden - Als in begin van dracht injecties gegeven worden zullen de vruchten afbreken, als na 40^ste^ dag wordt gegeven zal hond moeten bevallen van grotere vruchten - Bij poezen vaak niet te merken dat duur bevrucht is tot het teken van dracht vertoont, vaak is dracht dan al zo ver gevorderd dat abortus onverstandig is - Eventueel chirurgisch wel mogelijk **Vruchtdood en abortus** - Als het nestelen in slijmvlies door de bevruchte eicel mislukt zal de dracht mislopen - Als placenta ernstig wordt aangetast door virale of bacteriële infectie kan zuurstofvoorziening tekortschieten en de vrucht afsterven - Ook kan ziekteverwekkers de placenta oversteken direct de vrucht infecteren waardoor het afsterft - Gestorven vrucht kan uitgedreven worden via geboortekanaal - Bij grotere worpen kan voorkomen dat een van de vruchten afgebroken wordt en door lichaam opgenomen wordt terwijl rest van vruchten door kan groeien en overleven - Een parasiet toxoplasma gondii kan bij zowel dier als mens abortus veroorzaken - Vooral kat draagt deze parasiet vaak bij zich - Zwangere vrouwen voorzichten omgaan met opruimen van kattenpoep en tuinieren ter voorkoming besmetting - Ook niet infectieuze oorzaken kunnen vruchtdood veroorzaken (lastig aan te tonen) - Zoals stress, vergiftigingen en chromosale afwijkingen - Als vrucht afsterft kan deze mummificeren of treedt maceratie (verweking weefsel door langdurig inwerking vocht) op - Maceratie treedt op bij bacteriële infectie van vrucht en kan ertoe leiden dat vrucht helemaal afbreekt en verpulvert **Moeizame geboorte** - Treedt het meest op bij rassen waarvan verwacht kan worden dat problemen met passeren van pup in geboortekanaal kunnen optreden; Engelse bulldog, chihuahua en andere kortsnuitige (brachycefale) dieren - Door abnormale anatomie (groot hoofd, ingedrukte snuit) lopen vast - Bij Engelse bulldog zo verwacht dat in vele gevallen al een afspraak gemaakt wordt om keizersnede uit te voeren - Bij afwijkingen van vrucht kan ook probleem passage door geboortekanaal ontstaan - Ook nestgroottes kan problemen veroorzaken - Kleine nestjes zijn gemiddeld grotere pups - Door goede drachtdiagnostiek kan dit geanticipeerd worden - Kan ook ontstaan door onvoldoende vermogen baarmoeder om zich samen te trekken (weeënzwakte) - Veroorzaakt door genetische factoren, leeftijd moeder of door afwijkingen voeding of metabolisme - Optreden van weeën is voldoende calcium in bloed en spierweefsel nodig waarbij weeënzwakte een gebrek aan is **Geboortebegeleiding** - Belangrijk in te schatten wanneer bevalling zal optreden - Röntgen- en echografisch onderzoek kan hierbij helpen - Wanneer moment dichterbij komt helpt opnemen van rectale temperatuur - Deze temperatuur daalt 12-24 voor bevalling halve tot hele graad - Belangrijk om zo veel mogelijk rust te geven zodat ze kunnen liggen Geboortebegeleiding bij teef: - Bereidt zich op bevalling door nestgedrag te laten zien - Onrustig, hijgerig en zal niet eten - Baarmoedermond zal zich ontspannen - Eerste weeën niet zichtbaar vanaf buitenkant - Als weeën niet op gang komen sprake van weeënzwakte - Zichtbaar worden van weeën geeft aan dat uitdrijvingsfase begonnen is - Hierna duurt gemiddeld 15-45 minuten voordat eerste pup geboren wordt - Als na 45 minuten geen pup geboren is sprake van moeizame bevalling en moet dierenarts ingeschakeld worden - Na goed geboren van pups is van belang in de gaten houden of moeder de vliezen en navelstreng goed doorbijt - Als dit niet lukt moet geholpen worden, anders kan de pup stikken - Ook de tussenpuptijd moet niet te lang zijn, wanneer langer dan 30 minuten tussen de tweede of latere pups zit is er ook sprake van moeizame bevalling - Als teef niet heftig perst of zelfs nauwelijks weeën worden gezien mag dat een tijdje optreden maar niet te lang, gedurende 1 a 2 uur zonder resultaat soms persen is ook een moeizame bevalling - Ook kan voorkomen dat moederdier stopt met persen terwijl verwacht wordt dat nog een of meerdere pups horen te komen wanneer er sprake is van een extreem groot nest - Moederdier last een pauze in en moet dan uitrusten - In de gaten houden wanneer ze uitzichzelf weer start - Als moederdier dit doet wanneer nestgrootte klein of niet erg groot is, is er sprake van moeizame bevalling - Bij elke moeizame bevalling of twijfel moet dierenarts worden ingeroepen - Als afwijkingen aan vrucht gevonden worden kan geprobeerd worden met handmatige extractie pup alsnog goed te leggen en uit geboortekanaal te krijgen (manuele extractie kan alleen als pup al redelijk eind ingetreden is), soms moet dit gestaakt worden omdat het niet pas of teef beschadigd raakt - Bij weeënzwakte kan calcium onderhuids toegediend worden als sprake is van tekort - Tekort aan oxytocine kan ook leiden tot weeënzwakte en kan soms met injectie van deze stof de bevalling goed op gang komen (soms aantal keer injecteren) - Als teef goed perst maar de pups niet geboren worden of niet goed perst en calcium/oxytocine injecties niet werken kan voor keizersnede gekozen worden - Bij natuurlijke bevalling moet gecontroleerd worden of placenta's goed worden afgedreven - Gebeurd vaak direct na geboorte van pup maar kan soms op zich laten wachten - Alle placenta's moeten binnen 4-6 uur na bevalling afgedreven zijn **Keizersnede** - Het chirurgisch geboren laten worden van pups - Dieren die al lang met bevalling bezig zijn hebben een hoger narcoserisico - Ook rekening houden met pups bij keuze anesthesiemiddelen en pijnstilling - Hierbij wordt buik geopend meestal via middenlijn, baarmoeder opgezocht en pups uit baarmoederhoornen verwijderd - Als enkele of alle pups zijn afgestorven en enig tijd rotten is het heel belangrijk om openen van baarmoeder zo schoon mogelijk te verrichten en lekkage van rottende vloeistof naar buikholte te voorkomen **Pasgeboren dieren (neonaten)** - Belangrijk dat pasgeboren dieren goed droog en schoon gewreven worden - Omgeving voldoende schoon en warm gehouden worden - Na geboorte belangrijk gewicht van pups dagelijks bij te houden - Moeten in gewicht toenemen en niet stagneren of zelfs afvallen - Controleren of poes of teef voldoende drinkt en eet en op gewicht blijft, voldoende melk produceert en geen ontstekingen melkklieren krijgt **Ziekten aan vagina** Trauma: - Kan ontstaan tijdens dekking waarbij penis opzwelt in de vagina van de reu en de spiertjes in wand samentrekken zodat de penis is ingeklemd, als omstanders de dekking verhinderen door ze van elkaar af proberen te halen kan er flink trauma aan beide geslachtsorganen ontstaan - Onnuttig omdat zaadlozing al plaatsgevonden heeft - Ook kan tijdens bevalling schade aan geboorteweg ontstaan Vaginitis(ontsteking vagina): - Komt vooral voor bij jonge honden meestal voor eerste loopsheid - Ook wel juveniele vaginitis genoemd, heeft onbekende oorzaak - Komt vaker voor bij bepaalde rassen - Meeste honden zijn niet erg ziek van en groeien goed - Enige klacht is meestal wat uitvloeiing, gecombineerd met zwelling van vulva - Diagnose aan hand van klinisch beeld en eventueel BO - Meestal geen behandeling nodig en verdwijnt na eerste loopsheid - Bij oudere teven met bacteriële vaginitis kan antibioticumzalf diep in vagina worden ingebracht gedurende 5 dagen - Werk voor dierenarts eigenaar meestal niet instaat diep genoeg in te brengen Tumoren: - Kunnen goedaardige tumoren zijn zoals; fibromen, condylomen, lipomen en leiomyomen - Kunnen kwaadaardige tumoren zijn zoals; leiomyosarcomen en pleiselcarcinomen maar komt minder vaak voor - Symptomen: uitvloeiing uit vagina soms bloederig met weefselstukjes en zwelling vulva - Therapie van een leiomyoom, lipoom en fibroom is chirurgisch - Condyloom wordt overgebracht door transplantatie tumorcellen tijdens dekking, zijn snelbloedende tumortjes met bloemkoolachtig aspect net achter de plasbuis - Lastig operatief te verwijderen, wordt doorverwezen naar specialist voor chemotherapie en chirurgie Vaginaprolaps: - Uitzakking buiten vulva van de gezwollen vaginawand, te zien als rode peervormige massa - Bij hond zelden voorkomend - Wel tijdens loopsheid dat slijmvliezen zodanig zwellen dat zij zichtbaar zijn - Hond wrijft vaak mee over de grond waardoor irritatie met ontsteking ontstaat en weefsel kan afsterven - Behandeling bestaat uit chirurgisch afbinden van massa waarna deze na vijf tot zes dagen afvalt vanwege afsterven - Narcose vaak niet nodig - Belangrijk eigenaar te vertellen dat afstervend weefsel erg kan stinken - Na een week op controle komen **Baarmoederontsteking** - Meest voorkomende gynaecologische afwijking bij teef - Ontsteking van het slijmvlies van de baarmoeder vlak na oestrus (baarmoederontsteking of endometritis) - Kan ook optreden vlak na bevalling maar komt minder vaak voor - Oorzaak meestal een of meer nageboorten achtergebleven of bacteriële infectie ontstaan door onvoldoende hygiëne - Meestal 1-3 dagen na bevalling zeer ernstig algemeen ziek, harde buik en kan vieze vaginale uitvloeiing zijn, produceert geen melk - Therapie hierbij afhankelijk van oorzaak (OVH kan nodig zijn of medicamenteuze therapie) - Ontstaat door veranderingen in baarmoederwand - Onder invloed van progesteron vormen cysten in klieren van baarmoederwand en gaat baarmoederslijmvlies verdikken - CEH (cysteuze endometriumhyperplasie) - Vooral bij oudere teven die meerdere cycli gehad hebben zijn minder opgewassen tegen de bacteriën die tijdens oestrus binnendringen, ook is weerstand in baarmoeder lager en kunnen bacteriën gaan vermeerderen en ontstaat er baarmoederontsteking - Van CEH wordt teef niet ziek - Zodra baarmoederontsteking ontstaat wordt teef ziek - Als CEH-endometritis bij jongere hond voorkomt is dit meestal geval van toegepaste oestruspreventie of afbreken ongewenste dekking - Diagnose meestal aan hand van klinisch beeld en bevoelen van buik kan opmerken dat baarmoeder opgezwollen is - Ook röntgen- of echografisch onderzoek kan plaatsvinden - Laparotomie kan uitkomst bieden - Therapie bij poes: - Toedienen antibiotica samen met prostaglandine F2a (laat baarmoeder samentrekken) en spoelen van baarmoeder als ontsteking mild is en eigenaar nog wil fokken - Bij ernstigere ontsteking of vaak terugkomende pyometra zal OVH worden geadviseerd - Therapie bij teef: - Operatief verwijderen baarmoeder - Therapie met antibiotica en prostaglandine minder effectief en baarmoeder niet te spoelen - Narcose voor dier met pyometra stuk risicovoller vanwege bloedvergiftiging Verschijnselen: - Sloomheid - Meestal laatste loopsheid 2-6 weken geleden - Pu/pd ten gevolge nierontsteking door gifstoffen gevormd door bacteriën - Soms braken - Slechter eten - Als baarmoeder erg groot is, toegenomen buikomvang - Uitvloeiing uit vulva Twee soorten baarmoederontsteking: - Open baarmoederontsteking - Baarmoedermond open en stroomt ontstekingsvocht uit vagina - Ontstekingsvocht is wit, geel, groen of chocoladebruin en ruikt weeïg zoet - Gesloten baarmoederontsteking - Baarmoedermond gesloten en ontstekingsvocht hoopt zich op in baarmoeder - Meestal pus en stinkt heel erg (pyometra) - Baarmoeder kan erg groot worden door vullen met pus - Gevaarlijk omdat door gifstoffen die bacteriën produceren het dier erg ziek raakt, bloedvergiftiging krijgt en zelfs kan sterven - Perforatie van baarmoederwand kan optreden waardoor pus in buikholte loopt - Gunstiger als sprake van open baarmoederontsteking zodat bloedvergiftiging stuk kleinere kans heeft en eigenaar kan opmerken dat er sprake is van uitvloeiing **Tumoren baarmoeder** - Zeldzaam - Leiomyoom meest voorkomend - Verschijnselen afhangend van grootte tumor en mogelijke uitzaaiingen - Therapie OVH **Tumoren eierstokken** - Komt weinig voor - Als tumor oestrogenen of progesteron produceert kan hier verschijnselen van optreden - Belangrijk om eerst echo en röntgenfoto te maken voordat hond gesteriliseerd wordt vanwege mogelijke uitzaaiingen - Tumoren meestal goed te voelen en te vinden bij buikpalpatie - Produceren soms vocht waardoor sprake van ophoping vocht in buikholte - Meest voorkomende tumor is granulosaceltumor - Behandeling is OVH omdat tumor in beide eierstokken kan zitten en uitbreiden naar baarmoeder **Eierstokcysten** - Soms produceren ze oestrogeen, progesteron of geen enkel hormoon - Gevolg van een cyste die voortdurend oestrogeen produceert is dat teef erg lang loops blijft en bloedarmoede vertoont doordat productie bloedcellen in beenmerg wordt onderdrukt - Melkklieren, vulva en clitoris kunnen in grootte toenemen, huid kan kaal worden en hyperpigmentatie vertonen - Bij voortdurend progesteron productie door een cyste kan CEH-endometritis optreden **Ectopische eierstokken** - Een of meer kleine extra eierstokken op abnormale plaats in buikholte - Kunnen reden zijn dat na sterilisatie alsnog loops of krolsheid optreedt **Schijndracht melkklieren** - Normaal is een geringe zwelling van melkklieren 6-8 weken na loopsheid - Soms is melkklierontwikkeling en melkgift zo groot dat hond drachtig lijkt - Hierbij kan ook gedrag van teef veranderen (rusteloos, janken, piepen en minder eten) - Nestdrang - Melk die geproduceerd wordt is normaal en kan andere pups zogen - Oorzaak is verhoging prolactine ten gevolge snelle daling progesteron - Ook te zien als teef tijdens loopsheid gesteriliseerd wordt - Bij milde klachten hoeft niet behandeld te worden (afleiding kan al genoeg zijn) - Geadviseerd niet nesten te laten bouwen vanwege versterking van gedrag - Gezwollen melkklieren in te smeren met kamferspiritus (verzacht) - Medicamenteuze behandeling remt prolactineproductie waardoor klachten afnemen - Bij kat niet voorkomend zoals bij hond voorkomt **Melkkliertumoren** - Vaak kwaadaardig - Ontstaan onder invloed van progesteron - Geven van progesteron als anticonceptiemiddel verhoogt kans op ontstaan melkkliertumoren - Bij sommige rassen zoals siamees is er genetische factor in spel - Castratie verkleint sterk kans op kwaadaardige en goedaardige melkkliertumoren - Castreren voor eerste loopsheid maakt kans op merkkliertumoren het kleinst maar heeft sterk preventief effect dat na die tijd flink afneemt - Therapie is het chirurgisch verwijderen van tumor - Bij jonge dieren overwegen hele melklijst te verwijderen, groter risico vanwege grotere operatie - Voorafgaande vaststellen of geen uitzaaiingen naar plaatselijke lymfeknopen of longen zijn, als dat zo is kan beter zon ingreep besparen worden - Prognose relatiefongunstig voor kwaadaardige tumoren vanwege vaak al uitgezaaid richting longen, optie voor chemotherapie wel mogelijk **Melkklierontsteking** - Vooral voor bij zogende dieren - Kenmerkt zich door pijn, warmte en zwelling aan een of meer melkklieren - Huid erover is rood en melk is abnormaal (bloederig/pusserig en stinkt) - Moederdier vaak algeheel ziek met koorts - Kunnen abcessen ontstaan - Kans op ondervoeding voor jongen vanwege niet genoeg melk - Eigenaar dagelijks wegen jongen - Therapie is toedienen van antibiotica en pijnstillers - Belangrijk melkklieren goed leeggedronken worden of leeg gemasseerd **Hermafroditisme** - Een dier dat zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken heeft, gepaard gaande met allerlei uiteenlopende afwijkingen van geslachtsapparaat - Bv. Testikels in buik aanwezig bij voor de rest vrouwelijk dier, deze zal niet in oestrus komen - Ook afwijkingen aan uitwendige geslachtsorganen mogelijk **Castratie kater** - Voordelen van castreren kater: - Voorkomen mannelijk gedrag zoals sproeien stinkende urine vanwege territorium - Niet meer voortplanten - Minder vechten (minder kans op vechtabcessen en FIV-infectie) - Territorium kleiner dus minder kans op aanrijding - Kan op jonge leeftijd maar zal dan niet typische kateruiterlijk ontwikkelen - Kans op nier- of blaasstenen neemt toe bij castratie vooral als kater weinig beweging heeft en te dik is - Vindt plaats door twee sneden in scrotum te maken waaruit testikels naar buiten gebracht worden, afgebonden en verwijderd **Castratie reu** - Geen gezondheidsredenen om reu preventief te castreren - Ingreep gedaan bij lichamelijke afwijkingen zoals prostaat en voorhuid, of bij probleemgedrag zoals dominantie of weglopen - Kan vanaf leeftijd van zes maanden worden uitgevoerd - Niet alle gedragsproblemen zijn hormoonafhankelijk en kunnen na castreren blijven bestaan (slecht opgevoed of aangeleerd gedrag) - Nadelen van castratie voor puberteit: - Vrouwelijke ontwikkeling (kleine penis, testikels en voorhuid, geen duidelijk mannelijk lichaamsvorm, niet optillen poot bij plassen) - Soms ontstaan (ook bij geslachtsrijpe dieren) huidklachten zoals seborroe en symmetrische kaalheid - Kans op ontwikkelen prostaatcarcinomen neemt toe - Incontinentie na castratie zeldzaam (komt vaker van pas bij bv. Boxer en dobermann) - Middelen voor chemische castratie mogelijk - Implantaat tussen schouderbladen onder huid dat productie testosteron remt - Afhankelijk van grootte hond werkt dit tussen 6-12 maanden lang - Na aantal weken zullen testikels kleiner en zachter worden - Belangrijk is dat klachten eerste twee weken erger kunnen worden vanwege tijdelijke stijging testosteron - Als implantaat uitgewerkt is zullen testikels weer groter worden - Nauwelijks bijwerkingen, soms wat zwelling op plaats van injectie - Kan helpen met duidelijk maken of dier gedragsproblemen heeft vanwege hormonale problemen en dat een permanente chirurgische oplossing een goede optie is - Ook injectie van 3 weken werkzaam beschikbaar - Chirurgische castratie vindt plaats via een snede vlak voor scrotum, vanwege gevoeligheid scrotum kan er niet ingesneden worden, via deze snede worden beide testikels naar buiten gebracht, afgebonden en verwijderd, lieskanaal en huid worden weer gehecht **Congenitale afwijkingen** - Ontbreken van geslachtsweg - Bv. Geen bijbal(len) - Aangeboren cysten - Te kleine testikels - Verminderd onvruchtbaar of onvruchtbaar **Te nauwe opening voorhuid** - Penis kan bij erectie niet worden uitgeschacht - Als opening net wat wijder is schacht hij wel uit maar kan deze na dekking niet meer terugglijden - Ook kan voorkomen dat voorhuid naar binnen gedraaid is en haren het teruggaan van penis belemmeren - Bij niet meer kunnen inschachten is gevolg dat penis gestuwd raakt en op den duur afsterft - Spoed behandelen - Insmeren van penis met glijmiddel en masseert hem net zolang tot het lukt om zoveel bloed uit penis te krijgen dat het terug geduwd kan worden in voorhuid - Zwelling verminderen met koud water - In geval van haren die belemmeren moet voorhuid worden terug gedraaid - Mogelijk chirurgisch op te lossen door voorhuid te vergroten **Tumoren penis** - Condylomen overgebracht tijdens dekking - Bloemkoolachtige woekering op penis - Soms zo groot dat operatief verwijderd moet worden **Voorhuidontsteking** - Bijna alle reuen hebben ontsteking van voorhuid - Kenmerkt zich door voortdurend kleine druppeltjes geel materiaal uit opening - Zelfs lichte bloederige uitvloeiing kan optreden - Reu vaak geen last van maar onhygiënisch voor eigenaar in huis - Therapie is spoelen van voorhuid met fysiologische zoutoplossing of speciale voorhuidcleaner - Komt wel altijd terug na kortere of langere tijd - Castratie mogelijk maar niet altijd oplossing, eventueel chemische castratie kan helpen **Tumoren testikels** - Vooral bij reu voor zelden bij kater (katers meestal gecastreerd) - Meestal leeftijd ouder dan 7 jaar - Een van twee testikels wordt langzaam groter dan de andere, ontstaan van tumor in beide erg zeldzaam - Overproductie oestrogeen veroorzaakt door sertolicetumoren leidt tot feminisatie - Vergrote tepels soms zelfs melkgift, voorhuid zwelt en hangt af, libido minder, aantrekkelijker voor andere reuen, hurkend plassen etc. - Huidveranderingen, dunner worden, droge, dorre vacht en hyperpigmentatie vooral achterzijde van dijen en onderzijde buik en borstkas - Bij reuen waarvan een van de testikels niet in scrotum ligt kan ontdekken tumor lastiger zijn - Therapie verwijderen van tumoreuze testikel en andere testikel meestal ook - Prognose gunstig, eventueel aanwezige feminisatieverschijnselen verdwijnen meestal maar als uitzaaiingen ook oestrogeen produceren blijft het bestaan ook na verwijdering primaire tumor Drie soorten tumoren: - Seminomen - Bijna altijd goedaardig en kunnen best groot worden - Leydigceltumoren - Komen meest voor, meestal goedaardig, vaak niet opgemerkt vanwege klein zijn - Sertoliceltumoren - 10-20% kwaadaardig, kunnen erg groot worden, bij 30% ontwikkelt zich overproductie oestrogeen **Cryptorchidie** - Meest voorkomende erfelijke afwijking van mannelijk geslachtsapparaat - Is het niet indalen van een of beide testikels in scrotum - Testikels van ongeboren dieren aangelegd vlakbij nieren, 3-4 dagen na geboorte dalen ze via lieskanaal en na ongeveer 5 weken liggen ze stabiel in scrotum - Omdat lieskanaal circa 6 maanden open blijft en verplaatsing mogelijk is mag diagnose pas op leeftijd van 6 maanden gegeven worden - Vaker te zien dat testikel nog in buikholte ligt dan lieskanaal - Onder invloed van hogere temperatuur grotere kans op tumorvorming latere leeftijd - 94% kans dat hond geen tumor ontwikkeld en dus niet perse nodig operatief te verwijderen van testikel, vaak niet kwaadaardig en ontstaat pas latere leeftijd, risico's op het later verwijderen van mogelijke tumor wegen tegen elkaar op met het castreren via buikoperatie - Cryptorche testikels produceren geen functioneel sperma maar zijn wel hormonaal, als dier dan wel gecastreerd moet worden moet eerst gezocht worden in lies en anders buik geopend worden **Testikel- en bijbalontsteking** - Komen zelden voor - Worden door bacteriële infecties veroorzaakt - Kunnen opgestegen zijn via zaadleider of door een wond - Symptomen: algemeen ziek en heftige pijn van inhoud balzak - Therapie is toedienen antibioticum en eventuele wond verzorging **Testikeltorsie** - Wanneer zaadleider en de daarnaast liggende slagaders en aders om zijn as draaien waarbij bijbehorende testikel meedraait - Testikel raakt gestuwd en kan afsterven - Symptomen : heftige pijn, asymmetrisch opzwellen scrotum - Therapie is verwijderen aangedane testikel omdat weefselsterfte meestal al te ver is voortgeschreden **Prostaat** - Door hyperplasie, cysten, prostaatontsteking en tumoren kan prostaat in omvang toenemen - Ligt boven plasbuis vlak onder laatste deel dikke darm - Bij jonge honden en oudere gecastreerde reu ligt prostaat in bekken - Bij oudere niet gecastreerde reu kan prostaat zo groot worden dat hij over bekkenrand hangt en niet meer te voelen is vanwege in buikholte liggen - Als prostaat groter wordt drukt hij darm gedeeltelijk dicht met als gevolg dat keutels kleinere dwarsdoorsnede krijgen en platter zijn - Als hond ontlast is er meer kracht nodig om langs vergrote prostaat te duwen - Dier zal langer doen over ontlasten en hevig persen, soms zo hard dat bindweefsel in perineum scheuren (hernia perinealis) waarbij holte ontstaat naast anus - Perst het dier heel hard kunnen darmen of blaas in die holten worden gedrukt en zorgen voor darmafknelling en niet kunnen plassen - Dit moet altijd geopereerd worden naast castratie om herhaling te voorkomen **Goedaardige prostaathyperplasie** - Bij meeste niet gecastreerde reuen ouder dan vijf jaar treedt onder invloed van testosteron prostaathyperplasie op - Goedaardige woekering van prostaatweefsel vooral naar buiten toe - Problemen met poepen meer dan plassen - Symptomen zijn: buikpijn, bloeddruppels plassen, persen op ontlasting en moeite met plassen - Diagnose d.m.v. rectaal toucher waarbij dierenarts met vinger via rectum prostaat voelt die symmetrisch vergroot is en niet pijnlijk bij aanraking Behandelmethodes: - Castreren, weghalen van hormonale invloed - Medicamenteus met antiandrogene middelen - Vanwege narcose risico of niet willen opereren - Implantaat onder huid **Prostaatcyste** - Als prostaathyperplasie verdergaat kunnen cysten ontstaan - Kan erg groot worden en soms inhoud hebben van enkele tientallen millimeters - Klachten afhankelijk van grootte cysten - Kunnen ook uitgaan van kapsel van prostaan niet in verbinding met prostaat weefsel maar naast prostaat, oorzaak onbekend en geeft weinig klachten - Therapie is chirurgisch verwijderen van cysten **Prostaatontsteking** - Vaak veroorzaakt door infectie urinewegen in combinatie met prostaathyperplasie - Meestal speelt E.coli-bacterie rol - Symptomen: erg ziek, sloom, koorts, perst op zowel ontlasting als urine en loopt moeilijk - Bij palpatie prostaat erg pijnlijk - Met behulp van echo is te diagnosticeren - Therapie is langdurige antibioticumkuur gevolgd door castratie **Prostaatabces** - Door chronische prostaatontsteking of geïnfecteerde prostaatcyste kan een abces ontstaan - Klachten zijn zoals bij ontsteking maar met risico dat abces openbreekt en buikvliesontsteking ontstaat - Moet dus met spoed geopereerd worden **Prostaattumor** - Betreft meestal kwaadaardige tumor - Gecastreerde reuen hebben vier keer meer kans op krijgen van prostaattumor - Gemiddelde leeftijd 10 jaar - Symptomen: vermagering, persen op ontlasting en urine, bloed bij urine en pijn in rug door uitzaaiingen naar lage rugwervels - Behandelingsmogelijkheden zijn bestraling en chemo