FIL 106 Reviewer PDF

FIL 106 - wikang pantao na kakaiba sa wikang panghayop Edward Sapir - Ang wika ay isang likas na - naiilipat o maisasalin ang kultura ng mga makataong pamamaraan ng paghahatid tao sa pamamagitan ng wi...

FIL 106 - wikang pantao na kakaiba sa wikang panghayop Edward Sapir - Ang wika ay isang likas na - naiilipat o maisasalin ang kultura ng mga makataong pamamaraan ng paghahatid tao sa pamamagitan ng wikang pantao. ng mga kaisipan, damdamin at mithiin. Carrol- wika ay isang sistema ng lipunan 6. Ang wika ay buhay na ginagamit sa komunikasyon. nagbabago ang kahulugan nito. Henry Gleason - ang wika ay isang (daynamiko o dinamiko) - nagbabago. masistemang balangkas na sinasalitang tunog na pinipili at isinasaayos sa paraang 7. Ang wika ay Ginagamit - ang wika ay arbitraryo upang magamit ng mga taong kasangkapan sa komunikasyon at katulad kabilang sa isang kultura. ng iba pang kasangkapan, kailangang patuloy na gamitin upang hindi mawalan Wika ay bahagi ng kultura ng saysay. Ang wika bilang kultura ay kolektibong kaban ng karanasan 8. Ang wika ay nakabatay sa kultura - ng tao na huyak na naglalaman ng Masasalamin ang kultura ng isang bansa kanyang kaguyan sa isang wika at gamit ang wika. natututuhan niya ito at 9. Ang wika ay nagbabago - Dinamiko madududuhan niya ang kanyang ang wika, nadadagdagan ng mga bagong paglalakbay. bokabularyo. Hindi kailanman maghihiwalay ang wika at kultura, magkakabuhol ang 10. Ang wika ay komunikasyon - Ang mga ito. tunay na wika ay sinasalita. Mga Katangian ng Wika 1. Ang wika ay isang sistema - 11. Ang wika ay Makapangyarihan - konsistent at sistematikong naka ayos sa kasangkapan upang labanan ang bagay isang tiyak na balangkas. na salungat sa wastong pamamalakad at Hal. Bisita maaga kasalan dumating pagtratrabaho ng tao. hindi mahuli. (Dapat nang maaga ang mga bisita upang hindi mahuli sa kasalan) 12. Ang wika ay Pantao 2. Ang wika ay binubuo ng mga tunog - -Ang wika ay isang eksklusibong pag-aari ang mga tunog ay nagagawa sa ng mga tao na sila mismo ang lumikha at pagmamagitan ng mga sangkap sa sila rin ang gumagamit. pagsasalita. - Dala-dala ito ng tao bilang kasangkapan 3. Ang wika ay arbitraryo - ang wika ay sa pakikipagtalastasan. may kani-kaniyang set ng leksikal, 13. Ang wika ay kagila gilalas gramatikal na estruktura na ikinaiiba sa Maraming salita ang mahitap ipaliwanag. ibang wika. Hal: hamburger, eggplant, hotdog. - Ang nabuong mga salita at mga kahulugan ay pinag kasunduan ng mga 14. Ang wika ay natatangi taong kapangkat sa isang kultura. - May kaibahan ang bawat wika sa ibang wika. 4. Ang wika ay pinipili at isinasaayos - - Walang dalawang wika na magkatulad. pinipili ang wikang ginagamit upang - Bawat wika ay may sariling sistema ng makabuo/makapagbigay ng indibidwal na palatunugan, palabuuan. mensahe. 5. Ang wika ay Pantao 15. Ang wika ay naglalantad ng Kasaysayan ng Wikang Pambansa saloobin ng tao 1. Panahon ng Kastila Naipapahayag ng tao ang kanyang ★ Ipinagutos ng hari ng Espanya na saloobin sa paraang pasulat man o turuan ng wikang Kastila ang mga pasalita. Pilipino ngunit hindi nila nasunod ang utos ng hari bagkus sila ang nag-aaral sa wikang katutubo sa 3 16. Ang wika ay Malikhain dahilan Ang anumang wika ay may abilidad na 1. Ayaw nilang mahigitan ang kanilang makabuo ng walang katapusang dami ng talino ng mga katutubo pangungusap. 2. Natatakot sila baka maghimagsik ang mga katutubo laban sa kanila 17. Sosyo-Politikal at Pilosopikal 3. Nangangambang baka mag sumbong - May pulitika rin ang wika. sa hari ng Espanya ang mga katutubo - Ginagagmit ang wika sa mga usaping hinggil sa kabalbalang ginawa ng mga panlipunan. Kastila sa Pilipinas. Inferiors - mababa Superior - mataas 2. Panahon ng Rebolusyong Pilipino Sikolohiya ng Wikang Pilipino ★ Dito namulat ang isip at Ang sikolohiya ng Wikang Filipino damdaming makabayan ng mga ay ang pag-aaral ng karanasan, Pilipino. kaisipan at oryentasyong Pilipino. ★ Dito naitatag ang "Kartilya ng Ang kultura at wika ng mga Katipunan" na nakasulat sa wikang Pilipino ay nakabatay sa: tagalog. kamalayan (tumutukoy sa damdamin at ★ Sa panahong ito ay maraming kaalamang nararanasan) naisulat ng mga akdang Ulirat (pakiramdam) pampanitikan na siyang Sa isip (kaalaman at pag-unawa) nagpagising sa damdaming Sa diwa (ugali, kilos o gawa) makabayan at siyang Kaluluwa (daan upang pag-aralan ang nagpapagising sa damdaming budhi ng tao) - Enriquez. makabayan Ayon kay Cabasal, 2010; Biak na Bato (1897) - nakasaad na ang Ang wika ay higit pa sa kanyang wikang tagalog ang siyang magiging kahulugan bilang isang wikang opisyal ng Pilipinas. kasangkapan at pagpapahayag ng mga saloobin at pagbabahagi ng 3. Panahon ng Amerikano karunungan sa kapwa. ★ May pagbabagong naganap Bawat bansa sa buong mundo ay pagdating ng mga Amerikano sa may sariling wika ayon sa kanyang bansa. lahing pinagmulan at kasaysayang ★ Kabaliktaran ang nangyari sa kinagisnan. panahon ng Amerikano pilit nilang Ito ang nagsisilbing pamantayan pinakalimutan sa mga katutubo ng pagkakakilanlan ng mga lahi na ang wikang bernakular at sumasalamin sa damdamin at diwa sapilitang ipinagamit ang wikang nito. Ingles. Larawan ito ng kanilang pamumuhay at pagkatao.  ★ Malugod naman itong tinanggap ❖ Disyembre 30, 1939 - nagkabisa ng ating mga ninuno sa ang kautusan tagapagpaganap kadahilanang: Blg. 134 na wikang tagalog ang 1.Uhaw ang ating mga katutubo gawing batayan sa pagpili ng sa edukasyong liberal. wikang pambansa ng Pilipinas. 2. Mabuti ang pakikitungo ng mga ❖ Disyembre 13, 1939 - nailimbag Amerikano sa mga katutubo. ang kauna-unahang balarilang Pilipino ni Lope K. Santos na Nagpatayo sila ng pampublikong paaralan kinilalang "Ama ng Balarilang sa maynila na kung saan ang mga Pilipino" sundalong Amerikano ang kanilang guro, ❖ Abril 1, 1940 (thomasites) (Kautusang Tagappagaganap ❖ Monroe Educational Blg. 263) Commission (1925) - ipinalimbag ang diksyunaryong Nagsasaad na mabagal matuto ang mga Tagalog- Ingles at ng balarila ng wikang batang Pilipino kung Ingles ang pambansa upang magamit ng paaralan sa gagamiting wikang panturo sa paaralan buong kapuluan. batay sa ginawang sarbey. ❖ Hunyo 19, 1940 ❖ Panukalang batas: Blg. 577 - sinimulang ituro ang pambansang (1932) wikang nakabatay sa tagalog sa mga - gamitin bilang wikang panturo sa paaralang pribado at pampubliko. paaralang primary ang mga katutubong wika mula taong panuruan (1932 - 1933) 5. Panahon ng Hapon - sumiklab ang ikalawang digmaan 4. Panahong Pagsasarili pandaigdig - Gintong Panahon ❖ Saligang batas ng 1935, - Ipinagamit ang wikang katutubo bilang Artikulo: Blg. XIV, Seksyon 7 wikang panturo at pinakalimutan ang - Ay gagawa ng hakbang tungo sa wikang Ingles. pagitibay at pagpapaunlad ng isang wika - naging maunlad sa panitikan ng pambansa na ibabatay sa isa sa mga - Ipinaturo ang wikang pambansa at umiiral na katutubong wika sa kapuluan. niponggo ❖ Pagtibayin ang batas komonwelt ❖ Nobyembre 30, 1943, - nilagdaan Blg. 184 (1936) ni Pangulong Jose P. Laurel ang - itinatag ng tanggapan ng Surian ng kautusang tagapagpaganap Blg. Wikang Pambansa (dito naitatag ang 10, na nagtatakda ng ilang SWP) na binigyan ng kapangyarihan reporma pang edukasyon gumawa ng mga pag-aaral sa lahat ng ❖ - Enero 3, 1944 - Binuksan ang mga sinasalitang wika sa kapuluan. isang surian ng tagalog hilad ng surian no niponngo. ❖ Nobyembre 9, 1939 - isinumite ng mga miyembro ng SWP kay 6. Panahon ng Republika Pangulong Quezon ang kanilang rekomendasyon tagalog ang ❖ Hulyo 4, 1946 - ipinalabas sa gagamiting batayan sa pagpili ng batas komonwelt Blg. 570 na ang wikang pambansa. wikang pambansa ay isa ng wikang opisyal sa Pilipinas.  ❖ 1946 - ang wikang pambansa ay ❖ TAONG 1974 - 1975 tatawagin "Wikang Pambansang -sinimulang ipatupad ang Pilipino” patakarang Edukasyong bilingguwal. ❖ PROKLAMASYON Blg.12 -ipinalabas ang mga aklat ng "Mga -(MARSO 26, 1954) nilagdaan ni Katawagang sa Edukasyong Pang. Ramon Magsaysay ang bilingguwal". tungkol sa pagdiriwang ng linggo ng wika tuwing Marso 29-Abril 4. 8. Panahon ng Kasalukuyan ❖ PROKLAMASYON Blg. 186 ❖ OKTUBRE 12, 1986 - pinagtibay (SETYEMBRE 23, 1955) ang implementasyon ng paggamit - nagsasabing inilipat ang petsa ng ng Filipino bilang pambansang pagdiriwang ng wika sa Agosto 13-19 na wika, gaya ng ipinasa sa 1987 kung saan itinapat ang huling araw ng konstitusyon ng Pilipinas.(Artikulo pagdiriwang sa kaarawan ni Pang. Manuel XIV, Seksyon 6 "Ang Wikang L. Quezon na binigyang karangalan "Ama Pambansa ng Pilipinas ay ng Wikang Pambansa". Filipino" samantalang nililinang ito ay dapat payabungin at ❖ KAUTUSANG pagyamanin pa sa salig na umiiral TAGAPAGPAGANAP Blg.7 na wika sa Pilipinas at iba pang NOONG AGOSTO 13, 1959 wila. - nagsasabing na ang wikang pambansa ay Pilipino. ❖ KAUTUSANG TAGAPAGGANAP ❖ KAUTUSANG Blg. 117(Enero 1987) - ang dating PANGKAAGAWARAN Blg. 94 surian ng wikang pambansa na (1967) (SWP) ay pinalitan ng linangan ng - na pangalanan sa mga Pilipino mga wika sa Pilipinas (LWP) ang mga gusali at tanggapan ng ating pamahalaan. ❖ KAUTUSANG ❖ RESOLUSYON Blg. 70 (1970) PANGKAAGAWARAN Blg. 84 -nagsasabing ang wikang (1988)- nagaatas sa lahat ng pambansa ay maaring wikang opisyal sa DECS (Department of panturo sa antas ng elementarya. Education, Culture and Sports) MEMORANDUM SIRKULAR 488, na isakatuparan ang kautusang HULYO 29, 1971 tagapagpaganap Blg. 335 na - Humiling sa lahat ng tanggapan ng nag-utos na gamitin ang Filipino sa pamahalaan na magdaos ng palatuntunan lahat ng komunikasyon ng sa pagdiriwang ng linggo ng Wikang pamahalaan. pambansa tuwing Agosto 13-19. ❖ MARSO 19, 1989 - ipinalabas ng 9. Panahon ng Bagong Lipunan kalihim Isidro Carino ng edukasyon, kultura at palakasan ❖ RESOLUSYON Blg. 73 (1973) - ang kautusang pangkagawaran iniluwal ang patakarang Blg. 21 na magtagubilin ng gamitin bilingguwal. Ito ay paggamit ng ang Filipino sa pagbigkas ng wikang Ingles at Pilipino bilang panunumpa ng katapatan sa midyum ng pagtuturo. saligang batas at sa bayan natin.  ❖ BATAS REPUBLIKA Blg. 7104 Bakit pinili ang tagalog bilang wikang (Agosto 14, 1991) pambansa - Ang tagalog ay malawak na ginagamit - nilkha ang komisyon sa wikang Filipino sa mga pag-uuusap ng mga Pilipino at (KWF) bilang alinsunod sa Artikulo XIV, marami din sa bansa ang nakakaintindi ng Seksiyon 9 ng 1987 Konstitusyon. wika. Manuel L. Quezon -Naghangad na Paano naging wikang opisyal ang magkaroon ng isang wika na nag-uugnay wikang pambansa sa lahat ng mamamayan. -Itinatag ang komite sa wikang opisyal ❖ Batas Komonwelt Blg. 570 upang maresolba ang isyu sa pagpili ng -Ang wikang pambansa ay wikang panlahat. ipinahayag bilang opisyal na wika - Iminungkahi na dapat wikang katutubo at simula Hulyo 4, 1946 hindi dayuhang wika ang maging wikang pambansa. ❖ Konstitusyon ng 1973 (Artikulo XV, Seksiyon 3) ❖ Konstitusyon ng 1935, Artikulo XIV, Seksiyon 3 - Hanggat walang ibang itinadhana ang batas ang Ingles at Filipino ang magiging - Ang kongreso ay gagawa ng hakbang opisyal na wika. tungo sa pagpapaunlad at pagpapatibay ng isang wikang pambansa na batay sa ❖ - Kasalukuyang Konstitusyon isa sa mga umiiral na katutubong wika (Konstitusyon ng 1987, Artikulo hanggang hindi nagtatadhana ng iba ang XIV, Seksiyon 6 at 7) batas. Ang Ingles at Kastila ang patuloy "Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay na gagamiting mga wikang opisyal. Filipino" Samantalang nalilinang ito ay dapat Opisyal na wika - ginagamit sa opisyal na payabungin at pagyamanin pa. komunikasyon ng estado sa kanyang mga mamamayan at ibang bansa sa daigdig. WIKANG PANTURO- ang opisyal na ginagamit sa pormal na edukasyon. Ito Pagpili ang wikang ginagamit sa pag tuturo at pag ❖ Konstitusyon ng 1987, Artikulo aaral. XIV, Seksiyon 3 - Ang kongreso ay gagawa ng hakbang tungo sa Ang Wika at Kultura ng Pilipino pagpapaunlad at pagpapatibay ng Kultura - latin "coloere" o "cultus"to dig isang wikang pambansa something. ❖ SURIAN NG WIKANG PAMBANSA (SWP) 1940 - Hall Edward "ginagawa natin sa - itinatag noong Nobyembre 13, pang-araw-araw" 1936 ng batas Blg. 184 (binuo ng ➔ It is a way of life of a people. saligang batas pambansang ➔ Pinagsama samang kaisipan o asemblea) pilosopiya, paniniwala, kaugalian, -Pinili ang tagalog bilang batayan mga hangarin at kung paano ng bagong pambansang wika. isinasagawa ito ng isang lahi. ➔ - Masalimuot ng kabuuan binubuo na karunungan, mga paniniwala,  sining, moral, mga kaugalian at iba pang kalagayan ng mga ugali 1. Natutunan (Learned) - 2 proseso nakamit ng tao bilang isang ng pakikipag-interak ng tao sa isang miyembro ng upunan. Tylor, lipunan: Edward (1871) a) acculturation ay isang proseso ng pagkuha ng mga katangian ng ibang Kahulugan ng Kultura kultura at maging bahagi niya ng "Kalinangan" linangin (to develop, to kulturang iyon. cultivate) b) sosyalisasyon naman ay ang -kaya kalinangan at kultura ay siyang pangkalahatang proseso sa pagkilala lumilinang at humuhubog sa pag-iisip, sa mga sosyal at istandard ng kultura. pag-uugali at gawain ng tao. 2. Ibinabahagi(shared) nagsisilbing (Timbreza, 2008) tulay upang magbugkis ang mga tao - Ang kultura ay ang kabuuan ng bilang kanilang pagkakakilanlan. pinagsama-samang pananaw na mag 3. Naadap (Adapted)-ang kultura ay tao sa kanilang lipunan. umaayon sa kung ano ang takbo ng "the simpliest definition of culture is kondisyon ng kapaligiran na that it is composed of everything kinatitirikan ng tao. symbolic that we learn" - Phil Bartle, 4. Dinamiko (Dynamic) - Ang kultura PHD isinalin ni Ken Doliran ay patuloy na nagbabago sa pagalpas - ay ang pagkakaiba-iba ng isang ng panahon at sa bawat henerasyon. lugar. Mga Komponent ng Kultura Hudson (1980) - ang kultura bilang socially achieved knowledge. 1. Materyal na Kultura Ward (Good enough (2004) - ang - Mga bagay itong nilikha at ginagamit kultura ay naituturing na patterns of ng tao. - Mga materyal na objek na behavior (way of life) at patterns of nagagawa at ginagamit ng tao mula sa behavior (designed for that life) pinakapayak tulad ng mga Timberza (2008) - ay kabuuan ng kasangkapan, muwebles at pananamit mga natamong huwaran ng pag-uugali hanggang sa malalaking bagay tulad at mga paraan ng pamumuhay sa ng agrikultural na disenyo, mga kotse, isang takdang panahon ng isang lahi o makina at iba pa. mga tao. 2. Di-Materyal na Kultura Tungkulin ng Kultura Binubuo ito ng mga norm, valyu, Nagbibigay ng mga tagubilin paniniwala at wika. Paglinang ng kondulidad Norms Nagbibigay ng isang lawak ng Folkways mga gawain Mores Bilang estratehiya na Batas pakikibagay Valyu Nagbibigay ng mga panukala o Paniniwala hakbang upang matiyak ang Wika kapayapaan at kaayusan. Technicways Nagbibigay ng karunungan at a. Norms sukatan ng kilos na kailangan kumakatawan sa kung ano ang mabuhay at para maka-alma sa aktwal na ginagawa o ikinikilos ng mga suliranin ng buhay. isang tao na ideal at estandard na inaasahang ugaliin niya sa isang Mga Katangian ng Kultura particular na sitwasyon.  lugar at panahon ng kaniyang b. Folkways kasaysayan. Isa itong kaugalian nakikita sa isang sitwasyon na tinitignan ang h. Technicways magandang kapakanan ng isang pangkat. Kung ang kultura raw ay Pakikiangkop ito ng lipunan sa mga sumentong nagbubuklod sa mga tao pagbabagong dala ng teknolohiya. sa lipunan, ang beheybur ng mga tao Ang technicways ay kumakatawan sa sa pangungunahing sangkap/sahog sa klase ng pagbabago ng kultura at semento. Ang dahilan na ang mga halos kabaligtaran ng folkways at sosyolohistista ay gumagamit ng norms. terminong folkways kaysa customs ay upang iidin na ang mga ito ang mga katanggap-tanggap na beheybur ng tao sa isang lipunan. c. Mores Tumutukoy ang mga ito sa pamantayan ng kaasalan lubhang ginagalalang at pinahahalagahan ng isang grupo. Kinakailangan at mahalaga para sa kapakanan ng isang grupo ang pagsasabuhay ng pamantayang ito. d. Batas Para sa mga sosyolohista ang batas ay pormal at karaniwang ginagawa at isina sabatas ng federal state o lokal na awtoridad. e. Valyu Ito ay inaasahang pag-uugali o dapat gawin/kilos o ipakita. tumutukoy ito sa indibidwal na ideya ang kahalagahan ng pangangailangan, at siyang magdidikta sa atin kung ano ang moral at imoral, ng mabuti at masama, ng tama o mali, ng maganda, at pangit. f. Paniniwala persepsyon ito ng isang tao sa mga nangyayari sa kanyang kapaligiran at mundo. Kabilang dito ang pamahiin. g. Wika Ang wika ay bahagi ng ating kultura. Ang wika bilang kultura ay kolektibong kaban ng karanasan ng tao sa tiyak na