KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO - LESSON 2.2 PDF

KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO SLIDESMANIA.COM ― LESSON 2.2  KAKAYAHANG KOMUNIKATIBO SLIDESMANIA.COM  Pagk...

KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO SLIDESMANIA.COM ― LESSON 2.2  KAKAYAHANG KOMUNIKATIBO SLIDESMANIA.COM  Pagkatapos 01 ng Natutukoy ang mga angkop na salita at pangungusap ayon sa talakayan konteksto ng paksang napakinggan sa mga balita sa ikaw ay radio at telebisyon, at inaasahang: 02 Nabibigyang-kahulugan ang mga salitang ginamit sa SLIDESMANIA.COM talakayan  “Ang limitasyon ko sa wika ay limitasyon ko sa mundo.” SLIDESMANIA.COM - Ludwig Wittgeinstein  Tauli (Haugen, 1971), Sapagkat isang instrumento ang wika, kung gayon, ang wika ay maaaring iebalweyt, baguhin, ayusin, kontrolin, at paunlarin. Dahil isa itong instrumento, napakikinabangan ito ng mga tao upang ibahagi sa iba ang kanilang mga ideya, saloobin, at nais gawin. Sa pamamagitan ng komunikasyong ito, nagkakaroon ng mga palitan ng kaalaman na siya namang nagiging simula ng mga mas makabuluhang pagbabago at pag-unlad sa lipunan. SLIDESMANIA.COM  Upang maging lubos na epektibo sa larangan ng komunikasyon ang isang indibiduwal, kailangan niyang paghusayin ang kanyang iba't ibang kakayahang pangkomunikatibo. Ibig sabihin, hindi sapat kung ang kaalaman lamang sa wika ang tinataglay ng isang individwal sa kanyang mga pakikipag-ugnayan upang siya ay maituring na epektibo rito. Esensyal, kung gayon, na malaman ng bawat isa ang kanilang mga kakakahayang komunikatibo at mahasa nila ito para sila'y maging higit na epektibo sa mga SLIDESMANIA.COM komunikasyong kanilang kasasangkutan.  Sa pagtalakay ni Savignon (1997), tinukoy niya ang apat na kakayahang komunikatibong ito na kinabibilangan:  kakayahang gramatikal,  kakayahang sosyolinggwistik,  kakayahang diskorsal, at  kakayahang strategic. SLIDESMANIA.COM  A. KAKAYAHANG LINGGUWISTIK Tumutukoy ito sa anyong gramatikal ng wika sa lebel ng pangungusap. Nahahanay dito ang kakayahang umunawa sa mga morpolohikal, ponolohikal, at sintaktik na katangian ng wika at kakayahang magamit ang mga ito sa pagbuo ng mga salita, parirala, sugnay at mga pangungusap, at gayon din sa pagbibigay ng SLIDESMANIA.COM interpretasyon o kahulugan sa mga ito.  Kaalamang Ponolohikal - tumutukoy sa pamilyaridad sa tunog ng wika na makatutulong din sa pagkilala sa mga salita na bumubuo sa isang wika. Kaalamang Morpolohikal – nabibilang sa kakayahan sa pagbuo ng mga salita sa pamamagitan ng mga iba't ibang proseso na ipinahihintulot sa isang partikular na wika. SLIDESMANIA.COM  Kaalamang Sintaktika – tumutukoy sa kakayahan ng isang indibiduwal na makabuo ng mga makabuluhang pahayag mula sa pag-uugnay sa mga salita na nakabubuo ng mga parirala, mga sugnay, at mga pangungusap. SLIDESMANIA.COM  Ponemang Segmental tumutukoy sa mga indibiduwal na tunog ng wikang Filipino. Kabilang sa mga ponemang segmental ang mga patinig, katinig, diptonggo, klaster, digrapo, at pares minimal. SLIDESMANIA.COM  Mga May limang titik na Patinig sa patinig sa Filipino na nirerepresenta ng a, Filipino e, i, o, at u. SLIDESMANIA.COM  Mahalaga ang pagkatuto sa mga patinig na ito sapagkat sa pasulat na komunikasyon, kailangang maisulat nang tama ang mga salita kahit ang mga ito ay may mga baryant na madalas gamitin sa pasalitang komunikasyon. Halimbawa, sa mga salitang may /o/ na malayang nagpapalitan satunog na /u/ sa pasalitang anyo subalit inaasahang magamit ang angkop na anyo sa pasulat na porma. SLIDESMANIA.COM  May mga pagkakataong nagbabago ang kahulugan kung nagpapalitan ang mga ponemang patinig sa kanilang pasulat na anyo. Halimbawa: misa - isang ritwal ng relihiyong katoliko ay mababago na ang kahulugan kung gagawin itong mesa - isang kagamitan sa kusina. SLIDESMANIA.COM  May labinsiyam na katinig sa Filipino. Kinabibilangan ito ng mga ponemang b, d, f, g, Mga h, j, k, l, m, n, ng, p, r, s, t, v, w, y, z. Katinig sa Tulad ng mga patinig na Filipino Filipino, makikita rin ang mga ito sa inisyal, midyal, at SLIDESMANIA.COM pinal na posisyon ng mga salita.  May mga tunog na Mga nabubuo sa Diptonggo sa pamamagitan ng pag- uugnay ng mga patinig Filipino at malapatinig na /w/ at /y/. SLIDESMANIA.COM  Sa wikang Filipino, kabilang ang mga ponemang /aw/, /iw/, /ay/, /ey/, /iy/ /oy/, at /uy/ sa mga diptonggong ito. Tunghayan ang ilang halimbawa ng mga salitang nagtataglay ng mga tunog na diptonggo. Awtor kami'y [kami ay] giliw SLIDESMANIA.COM  Mga Ito ang sikwens ng dalawang katinig Digrapo sa ngunit may isang Filipino tunog lamang. SLIDESMANIA.COM  /ts/: ts ismis Tseke Tsinelas /sh/: Shabu SLIDESMANIA.COM Short  Ang mga klaster ay Mga magkasunod na katinig sa isang Klaster sa pantig at naririnig Filipino pa rin ang indibiduwal na ponemang katinig. SLIDESMANIA.COM  Kadalasang may klaster ang mga salitang hiniram sa banyagang wika. Kabilang sa mga klaster na ito ang /pw, py, pr, pl, tw, ty, tr, ts, kw, ky, kr, kl, bw, by, br, bl, dw, dy, dr, gw, gy. gr. gl, mw, my, nw, ny, lw, ly, rw, ry, sw, sy, hw, hy, wt, wn, wl, yp, yt, yk, yb, yd, ym, yn, yl, ys, rt, rk, rd, rn, rs, lb, Is, sk, nt, ks/ (Santiago, 2003). SLIDESMANIA.COM  Pwede Drama Gr ado Braso Troso Gl obo Blusa brawn-awt Tsart nars pyesa Rekord disk Prito Kwento Klase Plano Krus Element Twalya SLIDESMANIA.COM Gwantes Keyk  Mga Ito ang mga salita na magkaiba ng Pares- kahulugan ngunit magkapareho ang Minimal sa kapaligiran maliban Filipino sa isang ponema. SLIDESMANIA.COM  /p/ at/b/: paso: baso /t/ at /d/: tayo: dayo /k/ at /g/: kuro: guro /m/ at /n/: mana: nana /m/ at /n/: mayon: ngayon /h/ at/s/:/ habi: sabi /l/ at /r/:/ ilog: irog /h/ at/a/: ari: hari /w/ at /y/: wawa: yaya /e/ at /i/: ewan: iwan SLIDESMANIA.COM /o/ at /u/: oso: uso  Ponemang Suprasegmental Ito ang kasama ng mga tunog segmental na may kaakibat na tunog upang lalong maintindihan ang isang salita o pahayag. SLIDESMANIA.COM  Mahalagang may kakayanang iinterpret ng isang nakikinig ang mga ponemang suprasegmental sapagkat may iba't ibang kahulugan ang mga ito. Sa mga nagsasalita naman, dapat ay maging maingat sila upang maging angkop ang kasamang pomenamg suprasegmental ng mga pahayag na kanilang ibinabahagi. Ilan sa mga suprasegmental na tunog ang diin, hinto, at tono. SLIDESMANIA.COM  Tumutukoy sa empasis ng salita o Diin pahayag. Sa kaso ng mga salitang Filipino, maaaring magbago ang kahulugan kung iibahin ang diin nito. SLIDESMANIA.COM  Halimbawa ang salitang tulugan na isang pandiwang nagsasaad ng pag-iwan sa kasama sa pamamagitan ng pagtulog. Kung ililipat ang diin sa huling pantig at magiging tulugan, magiging pangngalan ito na tumutukoy sa lugar o bagay na tinulugan. Sa mga pahayag, ang nais bigyang pansin naman ang nababago kung may paglilipat diin sa mensahe. SLIDESMANIA.COM  Si Maria ay maganda. Si Maria ay maganda. Sa unang pahayag, nais bigyang-pansin ng nagsasalita na si Maria at hindi ibang babae ang maganda, habang sa ikalawa nama'y binibigyang pansin ang kagandahan ni Maria at hindi ang kanyang ibang katangian tulad ng kabaitan o katalinuhan niya. SLIDESMANIA.COM  Ito ay maaaring mahaba o bahagyang paghinto sa mga pahayag. Hinto Maliban dito, nakapagpapabago din ng kahulugan ang mga paghinto kung kaya't dapat maging maingat SLIDESMANIA.COM sa pagsasagawa nito.  Hindi ako ang pumatay! Hindi, ako ang pumatay! SLIDESMANIA.COM  Tumutukoy sa damdamin ng pahayag. Napasasama sa tono Tono ang iba pang paktor gaya ng lakas o hina ng boses, gaspang o kinis nito at iba pa. SLIDESMANIA.COM  Dumating na ang Pangulo. Dumating na ang Pangulo? SLIDESMANIA.COM  Dahil posibleng mamali sa kahulugang ibinabahagi ng tagapagsalita o inuunawang tagapakinig mahalaga kung gayon, ang masteri sa tunog ng wikang ginagamit bilang midyum ng komunikasyon. Maliban sa kakayahan sa tunog ng wika, malaking tulong din sa pagpapaunlad ng kakayahang lingguwistikang kaalaman sa morpolohiyang Filipino. Mahalagang maging pamilyar ang gumagamit ng Filipino sa bahagi ng pananalita at gayundin sa proseso ng pagbubuo ng mga salita sa wikang ito upang magamit niya ang mga ito sa kaniyang pakikipag ugnayan. SLIDESMANIA.COM  Sa pagtalakay nina Santiago at Tiangco (2003) sa kanilang aklat na Makabagong Balarilang Filipino, inuri nila ang bahagi ng pananalita sa mga pangnilalaman at pangkayarian. SLIDESMANIA.COM  1. Mga Nominal a. b. Pangngalan Panghalip Bahagi ng 2. Pandiwa a. Perpektibo Pananalita: b. c. Imperpektibo Kontemplatibo Mga Salitang 3. Mga Panuring a. Pang-uri Pangnilalaman Pang-abay SLIDESMANIA.COM b.  1. Mga Pang-uugnay a. Pangatnig Bahagi ng b. Pang-angkop Pananalita: c. Pang-ukol 2. Mga Pananda Mga Salitang Pantukoy a. b. Pangawing Pangkayarian SLIDESMANIA.COM  Pagbuo ng mga Salita Mahalaga rin ang pamilyarisasyon ng isang gumagamit ng Filipino sa mga proseso ng pagbubuo ng mga salitang Filipino, sapagkat magiging mas pleksibol siya sa paggamit sa wikang ito kung malay siya sa mga ito. Paz, et al. (2010 Tatlo ang prominenteng proseso sa pagbubuo ng mga salitang Filipino. SLIDESMANIA.COM  Tumutukoy ang prosesong ito sa Paglalapi paggamit ng panlapi upang makabuo ng mga bagong salita. SLIDESMANIA.COM  a. Pag-uunlapi nagtapos, umawit, maganda b. Paggigitlapi tinapos, gumanda, c. Paghuhulapi tapusin, gandahan, baguhin d. Paglalaping Kabilaan nagpuntahan, pagbutihin SLIDESMANIA.COM e. Paglalaping Laguhan nagsumigawan  Tumutukoy ang prosesong ito sa pag-uulit sa salita o bahagi ng salita. pag-uulit na di ganap - kung inuulit lamang ang bahagi ng salita na Pag-uulit karaniwang ang unang pantig nito, tinatawag itong pag-uulit na ganap kung ang buong salita ay inuulit upang makabuo ng bagong salita, at haluang pag-uulit kung ang buong SLIDESMANIA.COM salita at bahagi nito ay inuulit.  a. Pag-uulit na Di-Ganap sasayaw, uuwi, tatakbo b. Pag-uulit na Ganap bahay-bahayan, ang bilis-bilis, damay-damay c. Haluang Pag-uulit sasayaw-sayaw, pipikit-pikit, SLIDESMANIA.COM loloko-lokohin  Tumutukoy ang prosesong ito, sa pagbubuo ng bagong salita mula Pagtatambal sa dalawang magkaibang salita. Maaaring may linker o wala ang pagtatambal. SLIDESMANIA.COM  Pagtatambal na Walang Linker hampaslupa, pataygutom, bahaghari Pagtatambal na May Linker dalagang-bukid, dugong-bughaw SLIDESMANIA.COM  Pagpapalitan ng Ponema/Grapema Upang maging mas idyomatiko ang dating sa mga diskurso, may ilang puntong dapat tadaan kapag gumagamit ng Filipino. Isa rito ang pagpapalitan ng d at r. SLIDESMANIA.COM  Narito ang mga alituntunin sa tamang paggamit ayon sa Ortograpiyang Pambansa 2014: 1. Karaniwang nagaganap ang pagpapalit ng d sa r kapag napangunahan ang d ng isang pantig o salita na nagtatapos sa a. Halimbawa ang d ng dito ay nagiging r sa narito o naririto. Ngunit nananatili ang kapag andito o nandito. SLIDESMANIA.COM  2. Ang pagpapalit ng d sa r ay nagaganap sa mga pang-abay rin, daw, at raw. Sang-ayon sa tuntuning ipinalaganap ng balarila, salitang nagiging rin ang din o raw ang daw kapag sumusunod sa nagtatapos sa patinig o malapatinig na w at y gaya ng: masaya rin ngunit malungkot din uupo raw ngunit aalis daw nabili rin ngunit nilanggam daw okey raw ngunit bawal daw SLIDESMANIA.COM ikaw raw ngunit pinsan daw  3. Ngunit, sinasabi rin ng tuntunin na kapag ang sinusundang salita ay nagtatapos sa -ri, -ra, -raw, o- ray, ang din o daw ay hindi nagiging rin o raw gaya sa sumusunod: maaari din hindi maaari rin kapara daw hindi kapara raw Waray din hindi Waray rin araw daw hindi araw raw SLIDESMANIA.COM  Awtput # 3: Maglista ng tiglilimang KAYANG – halimbawang salitang KAYA MO! Filipino na gumagamit ng mga sumusunod: 55/55 SLIDESMANIA.COM  1. Diptonggo Awtput # 3: 2. Digrapo KAYANG – 3. 4. Klaster Pares-Minimal KAYA MO! 5. Pag-uunlapi 6. Paggigitlapi Paghuhulapi 55/55 7. 8. Paglalaping Kabilaan 9. Paglalaping Laguhan Pag-uulit SLIDESMANIA.COM 10. 11. Pagtatambal Thank you! SLIDESMANIA.COM