Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Filipino - KOMPAN PDF

[KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM Komunikasyon at Pananaliksik - Ito ay behikulo ng ating ekspresyon at komunikasyon. sa Wika at Kulturang Pilipino Henry Alan Gl...

[KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM Komunikasyon at Pananaliksik - Ito ay behikulo ng ating ekspresyon at komunikasyon. sa Wika at Kulturang Pilipino Henry Alan Gleason Jr., Aralin 1: Wika Ang wika ay masistemang balangkas ng mga tunog na pinili at isinaayos sa pamamaraang arbitraryo upang magamit Wika S ng mga taong nabibilang sa isang - Ito ay behikulong ginagamit sa kultura. R pakikipag-usap at pagpaparating ng mensahe sa isa’t isa. Constantino at Zafra ZE - Ang wikang ay isang kalipunan ng Etimolohiya mga salita at pagsasama-sama ng mga Latin: lingua ay nangangahulugang “dila” at ito para magkaunawaan ang isang “wika o lengguwahe” pangkat ng mga tao. “dila at wika” LA Pranses: la langue na nangangahulugan ding Pei - Ang wika ay set ng mga tuntuning LB pinagkakasunduan at tinatanggap nang Wika may pagsang-ayon ng lahat ng tagapagsalita nito. - Mahalagang kasangkapan sa buhay AI - Ihayag ang saloobin, damdamin, Edward Sapir kaisipan at/o iba pa. - Ang wika ay isang likas at makataong TR - Komunikasyon pamamaraan ng paghahatid ng mga - Kailangan, kaayusan, preserbasyon ng kaisipan, damdamin at mithiin. kultura at kaalaman, at pagiging makabansa. Ronald Wardhaugh - Ang paggamit ng wika ay nakasalalay E Pinakamagandang likha o ambag ng tao sa sa kakayahan ng taong gumagamit nito. mundo. TH Katuturan ng Wika - Identidad at pambansang adhikain. - Ang wika ay isang sistema ng - Karanasan ng bayan. komunikasyon sa pagitan ng mga tao sa pamamagitan ng mga pasulat at Wika hinggil sa Paham pasalitang simbolo. (Webster, 1974) - Ang wika ang pangunahin at pinakaelaboreyt na anyo ng Paz, Hernandez, at Peneyra simbolikong gawaing pantao. - Ang wika ay tulay na ginagamit para (Archibald Hill, What is language, maipahayag at mangyari ang anomang c1980s) minimithi o pangangailangan natin. [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM Tunog –> Sagisag/Simbolo - Halimbawa: Langitngit ng kawayan, (Alpabeto) –> Pantig/Silaba –> Salita (Salitang Lagaslas ng tubig Ugat + Panlapi) –> Parirala/Sugnay –> Pangungusap/Pahayag + Balarila 3. DINGDONG - Mga tunog na mula sa paligid Daluyan ng Wika - Halimbawa: Tiktak ng relo, Busina ng 1. Tunog sasakyan S - Ponosentrismo – una ang bigkas bago ang sulat 4. POOH-POOH R - Tao ang gumagawa ng tunog dahil sa 2. Simbolo matinding damdamin ZE - Biswal na representasyon na may - Halimbawa: Halakhakan ng mga bata, unibersal at iba’t ibang kahulugan Pagsigaw ng taong galit 5. YO-HE-HO LA 3. Kodipikadong Pagsulat - Halimbawa: Cuneiform, papyrus, hieroglyph, alpabetong Phoenician, Griyego, Romano - Ang tunog ay nagmula sa pisikal na lakas - Halimbawa: Pagbubuhat ng mabigat na LB bagay, Pagsagwan ng mga kalahok sa 4. Galaw “Dragon Boat” Halimbawa: galaw ng mukha, kumpas AI ng kamay, galaw ng katawan 6. YUM-YUM - Ang tunog ay mula sa galaw ng katawan 5. Kilos na may tunog (stimulus-response) TR Pinagsama-samang galaw nang may - Halimbawa:Pagpalakpak ng kamay, koordinasyon (e.g. pagtulong sa kapwa, Pssst! pag-awit, at iba pa) 7. TATA - Mula sa salitang Pranses na E Teoryang Pinagmulan ng Wika nangangahulugang ‘paalam’ - Halimbawa: Kumakampay ang kamay TH 1. BIBLIKAL ng pababa at pataas - Tore ng Babel - Genesis 11:1-9 8. SING-SONG - May iisang wika - Ang wika ay nagmula sa paglalaro, - Kapatagan ng Shinar pagtawa, pagbulong sa sarili, panliligaw - Pagtatayo ng moog at iba pang mga bulalas-emosyunal. 2. BOW-WOW - Mga tunog na mula sa kalikasan [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM 9. MUSIKA nagsasalita. Kinokontrol ng utak ang - Ang sinaunang wika ay may melodiya pagkilos. at tono ngunit walang kakayahang makipagtalastasan. 17. NAVYA-NYAYA - India 10. COO-COO AT BABBLE LUCKY - Walang pasulat na komunikasyon kung - Mula sa tunog ng sanggol na walang walang pasalitang komunikasyon. S kahulugan. - Halimbawa: Babbling, Cooing 18. PAKIKISALAMUHA, HEY YOU! R AT KONTAK 11. MAMA - Ang wika ay nagmula sa ZE - Nagmula ang wika sa mga pangangailangan ng mga tao na pinakamadadaling pantig ng makipag-usap o makipag-ugnayan sa pinakamahahalagang bagay. iba. 12. HOCUS POCUS LA - Wika ay tulad ng pinanggalingan ng mga mahikal o relihiyosong aspeto ng FEYNMAN TECHNIQUE: *DISCUSS YOUR ANSWER TO YOURSELF* LB pamumuhay ng ating mga ninuno. 1. Ano ang mga daluyan ng wika? - Halimbawa: 2. Ano ang wika? CHANTS/INCANTATIONS, tabi-tabi 3. Magbigay ng limang halimbawa ng AI po teorya ng pinagmulan ng wika. 13. TARARA-BOOM-DE-AY SUMMARY : TR - Likas sa mga sinaunang tao ang mga \Ang wika ay isang mahalagang kasangkapan sa ritwal. Sila ay may mga ritwal sa halos pakikipag-ugnayan ng mga tao, na nagmula sa lahat ng gawain tulad ng pakikidigma, pangangailangan na makipagkomunikasyon. Ito pagtatanim, pag-aani, pangingisda, ay nakabatay sa etimolohiya mula sa Latin na pagkakasal, E "lingua" at Pranses na "la langue," na parehong nangangahulugang "dila" at "wika." 14. EUREKA! TH - Sadyang inimbento ang wika. Ayon sa iba't ibang mga dalubhasa, ang wika ay isang sistematikong balangkas ng mga tunog at 15. LALA simbolo na ginagamit upang ipahayag ang mga - Mga pwersang may kinalaman sa kaisipan at damdamin. Ang wika ay hindi romansa. Ang salik na nagtutulak sa tao lamang nagsisilbing daluyan ng komunikasyon upang magsalita. kundi pati na rin ng kultura at kaalaman. 16. MUESTRA May mga teorya tungkol sa pinagmulan ng wika, - Magkaugnay ang pagsasalita at kabilang ang mga biblikal na salin, tunog mula pagmumuestra o galaw habang sa kalikasan, at mga tunog na nagmumula sa [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM emosyonal na reaksyon ng tao. Ang mga galaw 2. PINIPILI AT ISINASAAYOS at simbolo ay bahagi rin ng komunikasyon, tulad May isinasaalang-alang (Rehistro: larangan, ng mga kumpas at ekspresyon ng mukha. Ang tenor, modo) wika ay patuloy na nag-evolve at nagiging mas Lingguwistika at Retorika kumplikado sa paglipas ng panahon. Sa Pormal (walang lugar ang balbal) kabuuan, ang wika ay isang mahalagang bahagi Edukado ng pagkakakilanlan at pambansang adhikain, na S nagbibigay-daan sa mga tao na maipahayag 3. ARBITRARYO ang kanilang mga saloobin at karanasan. Ang - Pinagkakasunduan ng isang grupo ng R mga sinaunang anyo ng wika ay maaaring may taong gumagamit ng wika gayundin,ang melodiya at tono, ngunit hindi pa ito ganap na bawat wika ay may kakaibang ZE nakakapaghatid ng mensahe. Sa huli, ang wika katangiang nabubukod sa iba pang wika. ay isang likha ng tao na nagbibigay-buhay sa ating pakikipag-ugnayan sa isa’t isa. - Halimbawa: Itlog (Tagalog) = Ebun (Kapampangan) LA Aralin 2: Katangian ng Wika 4. PATULOY NA GINAGAMIT - Ang wika ay kasangkapan sa LB komunikasyon. Katangian ng Wika - Ginagamit upang tugunan ang pangangailangan: AI 1. BUHAY AT DAYNAMIKO - Nagbabago ang wika batay sa 5. KABUHOL NG KULTURA nagbabagong panahon. - Pinatutunayan lamang na walang TR - Halimbawa: Ang toxic noon ay lason superyor na wika sapagkat ang bawat ngayon ay labis na pagkapagod. wika ay may sariling kakayahang a. Paglikha kultural. b. Pagsasalin- (wika, gramatika, kasiningan pampanitikan, paksa, 6. WALANG WIKANG MATAAS O E kultura) MABABA - Pantay-pantay TH c. Panghihiram- (Tagalog, katutubo, Espanyol, Ingles, likha) 7. MALIKHAIN Salitang Filipino sa Oxford Dictionary: - Paggamit ng wika sa sariling - Bahala na, balikbayan, balikbayan box, kaparaanan at batay sa sumusulong na baon, despedida, dirty kitchen, kikay, mga pangkat ng taong may itinatampok kikay kit, KKB, mani-pedi, pasalubong, na identidad. pulutan, salvage, sinigang, suki, utang - Hallimbawa: ang sumisibol na na loob, atbp. pamamaraan ng mga jejemon at bekimon [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM - Pahiwatig 8. ANG WIKA AY MAKAPANGYARIHAN - Ginagamit ang wika sa pagtatamo ng 10. TUNOG NA BINIBIGKAS impluwensiya para makapagpabago ng pananaw, makaimpluwensya ng Ang wika ay TUNOG kaisipan, makabuo ng mga bagong - Nagsisimula ang isang wika sa mga ideya, makapaapekto sa pagsusulong ng tunog na nagsisilbing berbal na mga S mga pamamaraan at polisiya at higit ay simbolong nabubuo at nirerepresenta ng makapagpakilos. mga letra. R 9. MAY SISTEMATIKONG BALANGKAS Ang wika ay SINASALITA ZE - Ang anomang wika ay may sinusunod - Nabubuo ang wika sa tulong ng mga na organisasyon at may taglay na aparato. istruktura. Ponemang Katinig (p, b, m, t, d, n, s, l, r, y, w, a. ORTOGRAPIYA LA Pagkakaroon ng katanggap- tanggap na sistema ng pagsulat. k, g, Ŋ, ʔ, h) Ponemang Patinig (a, e, i, o, u) 10. TUNOG NA BINIBIGKAS LB b. PONOLOHIYA TATLONG SALIK NG PAGBIGKAS Pag-aaral ng espesipikong tunog at mga a. Enerhiya (energy) AI kombinasyon. Nilikhang presyon ng papalabas na hiningang galing sa baga. Ponema – tumutukoy sa maliit na yunit ng b. Artikulador (articulator) TR tunog at makabuluhang tunog ng isang wika. nagpapakatal sa mga babagtingang pantinig o vocal chords. c. MORPOLOHIYA (MORPEMA) c. Resonador (resonator) Pag-aaral sa pagbuo ng mga salita nagmomodipika ng tunog. Ang bibig at guwang ng ilong ang itinuturing na resonador. E d. SINTAKTIKA Pagbubuo ng mga parirala(phrase) at Ponemik TH pangungusap. bisa (talab) = visa (pasaporte) bapor (ship) = vapor (hamog) e. SEMANTIKA Iba’t ibang paraan ng pagbuo ng kahulugan ng Ponetik mga pangungusap. pista = fiesta asul = azul f. PRAGMATIKA keso = queso Pagbibigay kahulugan sa salita o pahayag batay bintana = ventana sa konteksto. taksi = taxi - Intensyon [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM magkaibang wika. Ito ang nagsisilbing tulay ng unawaan ng iba’t ibang grupo FEYNMAN TECHNIQUE: ng taong may kani-kanyang wikang *DISCUSS YOUR ANSWER TO YOURSELF* ginagamit. 1. Ano ang mga katangian ng Sa Pilipinas, Filipino ang itinuturing na lingua wika? franca, samantalang marami naman ang S 2. Ano ang tatlong salik ng nagpapalagay na Ingles ang lingua franca ng pagbigkas? daigdig. R SUMMARY : FILIPINO ANG WIKANG PAMBANSA ZE Ang wika ay buhay at dinamikong sistema na nagbabago kasabay ng panahon. Naglalaman ito SALIGANG BATAS NG 1987, ARTIKULO ng mga proseso tulad ng pagsasalin at XIV panghihiram mula sa iba't ibang kultura at wika. - Seksyon 6. Ang wikang pambansa ng LA Ang mga salitang Filipino ay kinikilala sa Oxford Dictionary, na nagpapakita ng pag-unlad ng wika. Mahalaga ang pagpili at pagsasaayos ng wika Pilipinas ay Filipino. SALIGANG BATAS NG 1987, ARTIKULO LB batay sa rehistro at konteksto, na dapat ay pormal XIV at edukado. Ang wika ay arbitraryo at may - Seksyon 7. Ang wikang panrehiyon ay sariling katangian, na walang wikang mas mataas pantulong na mga wikang panturo. o mababa. Ito ay kasangkapan sa komunikasyon at AI Dapat itaguyod nang kusa at opsyonal kabuhol ng kultura, na nagpapakita ng ang Kastila at Arabic. pantay-pantay na halaga ng bawat wika. Sa paggamit ng wika, nagiging makapangyarihan ito TR sa pagbuo ng ideya at impluwensya. Ang wika ay SALIGANG BATAS NG 1987, ARTIKULO may sistematikong balangkas na kinabibilangan XIV ng ortograpiya, ponolohiya, morpolohiya, sintaktika, semantika, at pragmatika. Ang tunog ay - Seksyon 8. Ang konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at Ingles at E pangunahing elemento ng wika, na binubuo ng mga ponema at nagiging verbal na simbolo. Sa dapat isalin sa mga wikang panrehiyon, Arabic at Kastila. TH pagbigkas, may tatlong salik na mahalaga: enerhiya, artikulador, at resonador. Ang wikang pambansa ay maaaring maging de facto o de jure. Aralin 3: Mga Konseptong De facto Pangwika - Malawakang ginagamit ng isang bansa bagaman hindi itinatadhana ng batas. LINGUA FRANCA - Ang wikang ginagamit sa komunikasyon ng dalawang taong may [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM De jure MONOLINGGWAL (MONOLINGUAL) - Itinatadhana ng pinakamataas na batas - Dayalekto ng kanyang kinagisnang ng isang bansa. lugar ang kanyang gamit. - Isang (1) wika lamang ang kanyang Sa kaso ng Pilipinas, ang Ingles ay wikang sinasalita o ginagamit sa komunikasyon. pambansang de facto, samantalang de jure naman ang Filipino. BILINGGWAL (BILINGUAL) S - Tumutukoy sa kakayahan ng isang taong FILIPINO ANG WIKANG OPISYAL makapagsalita ng dalawang wika nang R Ang Pilipinas ay may dalawang opisyal na wika: may pantay na kahusayan. Filipino at Ingles. ZE Implementing Guidelines for the Policy on Filipino Bilingual Education - Pag-akda ng mga batas at dokumento ng Filipino: Aralin/Agham Panlipunan, Musika, - LA pamahalaan, pati na rin sa mga talakayan sa loob ng bansa. Diploma, sertipiko, mga edipisyo o Sining, Physical Education, Home Economics, Values Education LB tanggapan ng pamahalaan ay kailangang Ingles: Syensya, Teknolohiya, Matematika may salin sa Filipino. - Wikang ginagamit sa pormal na MULTILINGGWAL (MULTILINGUAL) pagtuturo – sa pagpapaliwanag sa mga AI - Tumutukoy sa kakayahan ng isang aralin at sa mga talakayan sa klase. Ito indibidwal na makapagsalita at rin ang wikang ginagamit sa pagsulat ng makaunawa ng maraming wika nang mga aklat, modyul, at iba pang materyal TR may pantay na kahusayan. (3-6 na panturo. lengguwahe) Ingles POLYGLOT - Ginagamit sa pakikipag-usap sa mga - Spanish, French, Latin, Greek, German, E banyagang nasa Pilipinas at sa mga Portuguese, Italian, English, Dutch, komunikasyon sa ibang bansa. Japanese (Nihongo), Arabic, Swedish, TH FILIPINO ANG WIKANG PANTURO Russian, Chinese (Mandarin), Greek, - Konsepto, teorya, at kaalaman sa iba’t Hebrew and Sanskrit; and the local ibang disiplina. languages Filipino, Malay, Chavacano, MTB-MLE Visayan, Ilocano and Subanun - Kindergarten hanggang ikatlong baitang (Austronesian). (7-12 lengguwahe) - Pinapagamit ang dayalektong natutunan o nakamtan ng bata mula UNANG WIKA (L1) - BERNAKULAR noong siya’y isilang - Ito ay yaong kinamulatan ng isang tao sa - Mother Tongue-based Instruction loob ng kanyang pamayanan o tinatawag [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM na katutubong wika o inang wika (mother tongue). - May “instinct” na matutunan ang unang wika (L1). IKALAWANG WIKA (L2) FEYNMAN TECHNIQUE: - Ito naman ay yaong wikang natutunan *DISCUSS YOUR ANSWER TO YOURSELF* S sa pagdaraan ng panahon, at yaong ipinagagamit o ginagamit niya na labas 1. Ano ang pambansang wika ng R sa kanyang katutubong wika. Pilipinas? 2. Ano ang De facto at De jure? ZE Second Language Acquisition (SLA) 3. Ano ang polyglot? Acquiring - natural na proseso SUMMARY : Learning LA - kinasasangkutan ng malay o sadyang desisyon na pag-aralan ang wika. Ang heterogenous na wika ay tumutukoy sa pagkakaiba-iba ng uri at katangian ng isang wika, kabilang ang dayalektal na baryasyon. Ang lingua franca ay isang wika na ginagamit sa LB komunikasyon ng mga taong may magkaibang HOMOGENOUS wika, kung saan ang Filipino ang itinuturing na - hom- uri o klase; genos- kaangkan o lingua franca sa Pilipinas. Ayon sa Saligang Batas ng 1987, ang wikang pambansa ng Pilipinas ay AI kalahi - Isang klase mula sa iisang lahi o Filipino, na itinatadhana bilang de jure, habang angkan. ang Ingles ay de facto na wikang pambansa. May TR dalawang opisyal na wika ang Pilipinas: Filipino at Ingles, na ginagamit sa mga dokumento ng Language Uniformity pamahalaan at pormal na pagtuturo. Ang Filipino - Pagkakaroon ng iisang istandard ng ay ginagamit sa mga aralin sa iba't ibang paggamit ng isang partikular na wika. disiplina, habang ang Ingles ay para sa - Iisang bigkas sa mga salita, pare-pareho E komunikasyon sa ibang bansa. Ang konsepto ng ang tono at intonasyon sa pagsasalita, monolinggwal, bilinggwal, at multilinggwal ay ang pagpapakahulugan sa mga salitang TH tinalakay, kung saan ang monolinggwal ay kanilang ginagamit. gumagamit ng isang wika, ang bilinggwal ay may kakayahang makapagsalita ng dalawang wika, at HETEROGENEOUS ang multilinggwal ay maraming wika. Ang unang - Pagkakaiba-iba ng uri at katangian ng wika (L1) ay ang katutubong wika, samantalang isang wika. ang ikalawang wika (L2) ay natutunan sa paglipas - Nakapaloob dito ang iba’t ibang ng panahon. Ang homogenous na wika naman ay konsepto ng dayalektal na baryasyon sa tumutukoy sa pagkakaroon ng iisang istandard sa wika. paggamit ng isang partikular na wika. - Wika kung may varayti at pagkakaiba-iba ang bawat wika. [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM Aralin 4: Barayti at Rehistro ng Ekspresyon - Ah (Bataan) Wika - Ala eh, ga (Batangas) - Ire (Nueva Ecija) Salik sa Pagkakaroon ng Baryasyon - Eh (Maynila) - Na, ne (Kapampangan) Heograpikal na Dimensyon S - Batay sa lokasyon ng taong gumagamit Bigkas (dialectal accent) ng wika o dayalekto. - Malaw-aw (Batangas: gab-i, ngay-on, R matam-is) Sosyolohikal o Panlipunang Dimensyon - D→R (Morong, Rizal: bunrok, ragat, ZE - Trabaho ringring, isra) - Grupo - Titik H (humihinom, aas, baay) - Kasarian SOSYOLEK - Edukasyon - Edad MORPOLOHIKAL NA VARAYTI LA - Baryasyon ng wikang ginagamit ng mga speech communities ayon sa uri, edukasyon, trabaho, edad at iba pang LB Halimbawa: panlipunang sukatan. um vs na (Batangas at Quezon) Halimbawa: - Kumain ako ng isda (Maynila) - Gay lingo AI mag vs um - Jejemon - Magkuha vs kumuha - Larong kompyuter - Conyo TR “Ibayad mo na ako sa dyip. Kulang ang aking pamasahe.” GAY LINGO “Nakain na ba kayo ng pating?” - 1960’s - Swardspeak/Gayspeak (1970’s) Baybay - Bekinese E - Wala-wara, kasal-kasar, pwede-puyde, - Beki Language - Bekimon TH dito-dire - I at E (lalaki-lalake, bakit-baket, bibe-bibi, pera-pira) Halimbawa: - O at U (totoo-tutuo, natuto-natutu, - Morayta/Murriah Carey – mura (cheap) bula-bola, kuya-koya) - Pamintang durog/Pamenthols – closet - Pagpapaiksi (mayroon-meron, gays (acting as men) kailangan-kelangan, pare-p’re, yata-ata, kaysa-kesa, hintay ka-teka) Comedian Bern Josep Persia, popularly known as “Bekimon,” took to Facebook to share his PONOLOHIKAL NA VARAYTI now viral impersonation video of the firebrand longtime mayor of Davao City using gay lingo. [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM natatangi o unique sa pagkatao ng isang “Patayin ko kayong lahat. Tigbashin ko kayo, ispiker. shigmak kung shigmak, mag-cookie party sa - Tatak “Unique” mga bahay ninyo. Jinojobi ko sa inyis, pag wit - Pansariling paraan ng pagsasalita o kayo umi-stop laro, stop look and listen ng mga pagpapahayag kacharutang echos balungos niyong mga yan day, ishumbak ko kayo nang bonggang bongga,” Halimbawa: S Persia said. - “Ngayon, bukas, at magpakailanman.” – Mel Tiangco R JEJEMON - “Magandang gabi, bayan!” – Noli de - eI, vBie, xI3, dHie, iHh, eFfx, 6i3, Castro ZE eyTch, aiI, jHie, k3i, eL, 3m, 3N, oWh, fPie, qyU, aR3, e$, tIe, yuO, bVi3, DAYALEK dAbOI yuO, eXh, waI, zeY - Barayti ng wika na nadedebelop mula sa rehiyong kinabibilangan ng isang LARONG KOMPYUTER - nt - gg LA tao. Tinatawag din itong panrehiyonal na wika. LB - AFK Halimbawa: - Buff/Nerf - “Pakiurong nga po ang plato” - Pogging (gaming) (Tagalog-Bulacan at Nueva Ecija) AI - Hopcon (let’s go play!) - “Gumayak ka na. Aalis na tayo.” CONYO ETNOLEK TR - Coño Etno – etniko Lek – dayalek - MIX-MIX na lengguwahe - Ginagamit ng mga etnolingguwistikong - Code-switching (pangungusap) pangkat - Code-mixing (salita) - Etnolinggwistang grupo ang tawag sa mga tao o indibidwal na may halos E Paghahalo o pagsasama ng mga salitang Ingles pare-parehong kultura at pananaw sa at Filipino sa komunikasyon. buhay. TH Halimbawa: Halimbawa: “Can we make pasok na to our class? We’re - T’boli, Ifugao, Mangyan, Tausug, Ibaloi, gonna be late eh.” Kankanaey, Maranao (Mëranaw), Aeta, “Wait lang. I’m making kain pa.” atbp. IDYOLEK - Bulanon- full moon (Hiligaynon) - Pekulyaridad ng paggamit ng tao sa - Kalipay- tuwa/ ligaya (Cebuano) wikang kanyang sinasalita. Sinasabing ito ay pampersonal na gamit na EKOLEK Latin: oeco - household [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM - Wikang ginagamit sa loob ng tahanan ng isang mag-anak. - Ang creole naman ay naging likas na - Tanging sila lamang ang nakaiintindi. wika o unang wika na ng batang - Ang mga salitang ginagamit ng mga isinilang sa komunidad ng pidgin. miyembro ng pamilya ay hindi nila ginagamit paglabas ng kanilang tahanan. REGISTER/REHISTRO - May kinalaman sa taong nagsasalita o S Halimbawa: gumagamit ng wika. Paggamit ng mga Ate, Ditse, Sansé, “palayaw” espesyalisadong salita o pahayag ng R isang partikular na pangkat o domain. PIDGIN - Jargon ZE - Wika na ginagamit ng isang taong hindi katutubo upang makipag-ugnayan sa Larangan mga katutubo. - Naayon ito sa larangan o disiplinang - BAROK kinabibilangan ng taong gumagamit Halimbawa: LA - Intsik sa Binondo “Suki, ikaw bili tinda Modo nito. - Paano isinasagawa ang uri ng LB mura” komunikasyon Tenor CREOLE - Ayon sa relasyon ng mga kasangkot sa AI - Isang wika na unang naging pidgin at diskurso. kaulanan ay naging likas na wika (pag-aangkin). Halimbawa: TR - Sa paglaon ng panahon, ang pidgin ay Politika – eleksyon, trapo nagiging likas na wika o unang wika ng Edukasyon - lesson plan, tuition fee, Magna ilang mga bahagi ng komunidad na Carta for Teachers, Code of Ethics for Teachers isinisilang sa panahong umiiral na ang Operation – Medicine, Military pidgin. Stress – Language, Psychology E Surfing – Sports, Internet Sa madaling sabi, ang creole ay isang pidgin na Server – Computer, Restaurant Management TH naging likas sa paglipas ng panahon. Bat – Baseball, Zoology - Hal. CHAVACANO Organ – Music, Anatomy PIDGIN AT CREOLE - Ang pidgin ay usbong na bagong wika o tinatawag sa Ingles na 'nobody's native language' o katutubong wikang na ‘di pag-aari ninoman. - Dalawang taong iba ang wika at gustong makisalamuha. [KOMPAN 1] MIDTERM | SEM 1 | GRADE 12 | STEM FEYNMAN TECHNIQUE: Use https://gizmo.ai/quiz for the flashcards. *DISCUSS YOUR ANSWER TO YOURSELF* Prepared By: 4. Ano ang apat na uri ng sosyolek? Alfonso, Janelia Inah L. 5. Ano ang pagkaiba ng pidgin at creole? Following Lessons Discussed By: 6. Magbigay ng tatlong halimbawa ng Bb. Ezayra D. Dubria, LPT. S varayti ng wika. Link of the Sources: R SUMMARY : Wika - Copy.pptx ZE Ang aralin ay naglalarawan ng iba't ibang Katangian ng Wika - Copy.pptx dimensyon ng wika at dayalekto sa Pilipinas. Mga Konseptong Pangwika - Copy.pptx Kabilang dito ang heograpikal na dimensyon na nakabatay sa lokasyon ng gumagamit ng wika. LA Mayroon ding sosyolohikal na dimensyon na naaapektuhan ng trabaho, grupo, kasarian, edukasyon, at edad ng mga tao. Tinalakay ang Goodluck on your exams, everyone! LB morpolohikal na varayti, na nagpapakita ng mga halimbawa ng pagkakaiba sa anyo ng mga salita sa iba't ibang rehiyon. Ang ponolohikal na varayti naman ay tumutukoy sa mga ekspresyon at bigkas AI na nag-iiba-iba sa bawat lugar. Ipinakilala rin ang sosyolek, na baryasyon ng wika TR batay sa mga speech communities, at ang mga halimbawa nito tulad ng gay lingo at jejemon. Ang idyolek ay tumutukoy sa natatanging paraan ng isang tao sa paggamit ng wika. Ang dayalek ay E barayti ng wika na umuusbong mula sa rehiyon, habang ang etnolek ay ginagamit ng mga TH etnolingguwistikong grupo. Ang ekolet ay wika na ginagamit sa loob ng tahanan, at ang pidgin ay wika na ginagamit ng mga hindi katutubo upang makipag-ugnayan. Sa huli, tinalakay ang creole bilang isang pidgin na naging likas na wika sa paglipas ng panahon, at ang rehistro na may kinalaman sa espesyalisadong salita sa iba't ibang larangan.