document (1).pdf

9700-SPOR VE SAĞLIK BİLİMLERİ I Bölüm 1: Spor Anatomisi ve Kinesiyoloji I Sinir Dokusu: Sinir sisteminin mikroskobik yapısını sinir Giriş...

9700-SPOR VE SAĞLIK BİLİMLERİ I Bölüm 1: Spor Anatomisi ve Kinesiyoloji I Sinir Dokusu: Sinir sisteminin mikroskobik yapısını sinir Giriş dokusu, bağ dokusu ve kan damarları oluşturur. Sinir Anatomi genel anlamıyla, vücut şekil ve yapısını, dokusunun asıl hücresi nörondur. Nöronun işlevi uyarıları mikroskopik ve makroskopik yapılar arasındaki yapısal ve iletmektir. fonksiyonel ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Organlar ve Sistemler İnsan Vücudunun Yapısal Organizasyonu Organlar ve organ sistemleri, insan vücudunun İnsan vücudunun yaşam süreçleri, çeşitli yapısal fonksiyonunu idame ettirirler. Birbirlerinden farklı organizasyon seviyelerinde düzenlenir. Bunlar kimyasal, fonksiyonlar yürütürken aynı zamanda sinerjist bir hücresel, doku, organ, organ sistemi ve organizma bütünlük ile birbirleriyle iletişim halindedirler. seviyelerini içerir. Organlar: Organlar, hücre ve dokuların vücutta belli Hücre görevler için bir araya gelmesiyle oluşan yapılardır. “Canlı” denilen olgu hücrenin varlığına dayanır. Özetle Fonksiyonel olarak organlar genellikle tüm organ hücre şu özelliklere sahiptir: sistemlerini oluşturmak için işbirliği yaparlar. Fonksiyonel olarak organlar genellikle tüm organ sistemlerini 1. Yapının temel birimidir; hücreler sırasıyla oluşturmak için işbirliği yaparlar. dokuları ve organları oluşturur. 2. Çoğalmanın ve büyümenin temel birimidir; sinir Organ Sistemleri: Sistemler, belli bir görevi yerine hücreleri dışındaki bütün hücreler ikiye getirmek üzere bir araya gelmiş organ topluluklarıdır. bölünerek çoğalabilir. Sistemde, organlar ortak bir amaca yönelik çalışır fakat 3. Fonksiyonun temel birimidir; bedenin herhangi yaptıkları görevler farklıdır. bir işlevini yerine getirmek için (örneğin besin Anatomik Terimler ve Kavramlar maddelerinin bağırsaklardan emilmesi) hücre düzeyinde fonksiyonel bir organizasyon vardır. İnsan hareketinin yorumlanmasında ve iletişiminde, objektif bir standarta dayanan ortak bir dil kullanmak Hücreyi plazmalemma (hücre zarı) adlı bir membran gerekmektedir. Bu amaçla anatomik terimler ve kavramlar çevreler. oluşturulmuştur. Doku Anatomik Duruş Benzer yapısı olan, aynı işlev ve farklılaşmayı gösteren Vücut pozisyonuna göre anatomik tanımlamalar yapılırken hücreler birliği ile bu hücrelerin ürettikleri maddelere ve konumlardan bahsedilirken yüzü bize dönük bir şekilde doku adı verilmektedir. Doku, hücre veya organ gibi kendi ayakta duran, baş ve gövdesi dik pozisyonda, kolları içinde bir bütün oluşturmaz. Sadece organizmanın kısmi yanlarda ve aşağıya sarkık, avuç içi öne bakan, ayakları bir yapı ve işlev malzemesini teşkil eder. Bütün organlar birleşik ve öne dönük bir kişi referans alınır. Bu standart çeşitli dokuların bir araya gelmesiyle oluşur. pozisyona anatomik duruş denir. Dört ana doku tanımlanmıştır: Vücut kısımlarının konumları ve hareket oryantasyonları 1. Epitel dokusu tarif edilirken kullanılmak üzere insan vücudundan 3 ana 2. Bağ ve destek dokusu düzlemin ve eksenin geçtiği varsayılır. 3. Kas dokusu Düzlemler 4. Sinir dokusu Temelde 3 düzlem vardır ve anatomik tanımlamalar bu 3 Epitel Dokusu: Epitel dokusu, vücudun iç ve dış ana düzlem ekseninde yapılır. Bunlar: sagittal yüzeylerini örten dokudur. Ayrıca salgı bezlerinin (anteroposterior) düzlem, transvers (horizontal) düzlem ve işlevinde ve duyusal algılamada önemli rol üstlenirler. Üç frontal (koronal) düzlemdir. şekli vardır: yüzey epiteli, salgı bezi epiteli, duyu epiteli. Eksenler Bağ ve Destek Dokusu: Bağ ve destek dokusu bütün Eksenler (Aksisler), insan vücudunda eklemler çevresinde bedene yayılmış ve çeşitli işlevleri olan bir dokudur. Bağ oluşan hareketlerin tanımlanmasında kullanılır. Temel dokusunun bazı hücreleri bağışıklık süreçlerinde önemli eksenler: vertikal aksis, sagittal aksis ve frontal aksisdir. bir rol oynar. Ayrıca bağ dokusunda su depolanır. Bağ ve destek dokusu; embriyonal, retiküler, yağ ve asıl bağ Pozisyon ve Hareket ile İlgili Terimler dokusuyla destek dokusu olmak üzere beş bölümde ele Anatomik duruşa göre belirlenen düzlem ve eksenler esas alınır. alınarak, oluşumların pozisyon ve yönünü belirten terimler kullanılır. Kas Dokusu: İnsan hareketini sağlayan temel yapı kas do- kusudur. Kas dokusu hareketi, kontraksiyon (kasılma) İnsan vücudundaki bütün hareketler eksenler çevresinde yeteneği ile ortaya çıkarır. Üç çeşidi vardır: düz kas, gerçekleştirilir. çizgili iskelet kası ve kalp kası. 1  9700-SPOR VE SAĞLIK BİLİMLERİ I Bölüm 1: Spor Anatomisi ve Kinesiyoloji I Hareket Sistemini Oluşturan Yapılar ve ayrıca bedene şekil verir ve organların içine Fonksiyonları yerleşebileceği sağlam bir yapı oluşturur. Kemiklerin şekli, işlevlerine ve üzerlerinde etkili olan mekanik Hareket sistemi, iskelet ve kas sistemi olmak üzere ikiye yüklere bağlı olarak oluşur (Wolff kanunu). ayrılır. İskelet sistemine kemikler, eklemler ve bağ doku dâhildir. Kas sistemi ise kaslar ve yardımcı yapılardan Eklemler: Kemikler, eklemler aracılığıyla birbirine tutu- oluşur. Kas sistemi aynı zamanda “aktif hareket sistemi”, nurlar. Burada sinartroz ile diartroz eklemleri birbirinden iskelet sistemi ise “pasif hareket sistemi” olarak ayırmak gerekir. Sinartroz eklemler, kemikler arasında az adlandırılır. oynak veya oynaklığı olmayan bir bağlantı şeklidir. Diartroz eklemler, oynar eklemler olarak da adlandırılırlar. Aktif Hareket (Kas) Sistemi Diartroz, kemikleri oynar bir şekilde birbirine bağlayan İnsanda yaklaşık 640-850 (gruplama metoduna göre eklem yapısını belirtir. değişen) adet kas bulunur. Bir kas, katettiği eklem sayısına göre tek eklemli (monoartiküler) ve çift eklemli Bağdoku: Bağ ve destek dokusu kısmında bahsedildiği (biartiküler) şeklinde sınıflandırılabilir. Kas lifleri üzere, yapısal içeriğine göre farklılaşan birçok bağ doku “fasikül” adı verilen demetler şeklinde paketlenirler. tipi vardır. İskelet sisteminde temel olarak 3 bağ doku tipi mevcuttur: tendonlar, ligamentler ve kıkırdak (kartilaj). Kas Morfolojisi ve Mimarisi: Kas morfolojisi, kas bütününün temel şeklini tanımlar. Kasın şekli ise, kas İnsan Vücudunun Bölümleri fasiküllerinin dizilim yönüne göre tanımlanır. Kasların İnsan vücudu; baş (caput), boyun (collum), gövde şekilleri fonksiyonlarını da etkiler. Kas fibrillerinin (truncus), alt ve üst ekstremiteler (ekstremitalis superior, tendona bağlanma açısına pennasyon açısı denir ekstremitalis inferior) olmak üzere bölümlenir. Kas Kuvveti: Kas fasiküllerinin dizilişine göre bir kasın Baş: Vücudun en üst parçasıdır. Occipital kemik ile atlas kısalma oranı, kısalma hızı ve üretebileceği kuvvet değişir. adlı birinci omur arasındaki eklemle omurgaya kuvvetli Bu bağlamda, “anatomik” ve “fizyolojik” çapraz kesit olarak tutunur. Baş tabanını üç parça halinde düşünürsek, alanı şeklinde bir ayrım yapmak mümkündür. Anatomik başın omurgaya tutunduğu yerin; tabanın 1/3 arka çapraz kesit alanı, bütün kası boyuna dik kesen düzlemdir. kısmıyla, 2/3 ön kısmının eklem yaptığı yerde olduğunu Fizyolojik çapraz kesit alanı ise kas fibrillerine dik bir görürüz. Bu şekilde dayanak noktası (atlanto-occipital şekilde kasın kesilmesi sonucu elde edilen alanı ifade eder. eklem) direncini başın ön kısmından, kuvvetini ise ense kaslarından alan bir manivela meydana gelir. Kas Kasılma Tipleri: İskelet kası çeşitli yollarla kasılabilir. Ekstremite yer değişimi olmadan ya da Boyun: Vücudun baş ile göğüs kafesi arasında kalan eklemde rotasyon oluşmadan kas kasılıyor ise bu, bölümüdür. Baş hareketlerinin sağlanmasında, dengesinin izometrik kontraksiyon olarak adlandırılır. Kasın boyu korunmasında ve ağırlığının taşınmasında esas rolü kısaldığı zaman izotonik kontraksiyon konsantrik oynayan kısımdır. kontraksiyon olarak adlandırılır. Kasılma sırasında kasın boyu uzar ise bu, eksantrik kontraksiyon olarak Gövde: Gövde iskeleti, omurgaların oluşturduğu vertebral isimlendirilirler. kolon, kaburgalar ve önde göğüs kemiği (sternum) tarafından oluşturulmuş bir bütün olarak ortaya çıkar. Kasların İşlevlerine Göre Sınıflandırılması: Bir kasın Gövde üzerinde yer alan pek çok kas, birbirleri ile gerçekleştirdiği hareket, ekleme göre göreceli olarak fonksiyonal bir zincir ilişkisi oluşturarak, kombine bulunduğu konuma bağlıdır. Hatta bu nedenle bir kasın hareketler ortaya koyarlar. değişik bölümleri (örneğin m. deltoideus) aynı eklemde farklı işlevlere sahip olabilir. Pelvis Kavşağı: Pelvis, gövde ile alt ekstremite kemiklerini birleştiren bölümün adıdır ve dört kemikten Kas İskelet Sisteminde Kuvvet İletimi ve Kaldıraç Tipleri: meydana gelir. Bunlar; iki kalça kemiğiyle omurganın son Kaslar, tendon ve aponevrozlar aracılığıyla kemikteki özel kısımlarını oluşturan kuyruk sokumu ve kuyruk oluşumlara tutunurlar. Bunlar; “tuberositas” (küçük, kaba kemikleridir. çıkıntı), “tüberkül” (düğme şeklinde çıkıntı), “spinae” (dikenimsi sivri çıkıntı), “processus” (çıkıntı veya Alt Ekstremite: Alt ekstremiteler, ayak ve zemin tümsek), “trochanter” (silindir tepecikler), “linea” (çizgi arasındaki tekrarlayan temaslar sonucunda üretilen yer şeklinde kıvrımlar) ve “crista” (kalın kıvrımlar, belirgin tepki kuvvetlerine maruz kalır. Aynı zamanda, alt çıkıntı) adını alırlar. ekstremiteler gövdenin ve üst ekstremitelerin kütlesini desteklemekten sorumludur. Gövdeyi ve alt ekstremiteyi Pasif Hareket (İskelet) Sistemi birbirine pelvik kuşak bağlar. Pasif Hareket (iskelet) sistemi; kemikler, eklemler ve Üst Ekstremite: Üst vücudun fonksiyonel bir birimidir. bağdoku’dan oluşmaktadır. Omuz, üst kol, önkol ve el olmak üzere üç bölümden Kemikler: İskelet sistemi 208 kemikten oluşur. Kemiklerin oluşur. Üst ekstremite omuz ekleminde başlar. toplam ağırlığı beden ağırlığının ortalama %17’sini oluşturur. İskelet sistemi hareketin pasif bileşkesidir, 2