Derme Oluşturma Ve Geliştirme PDF

 DERME OLUŞTURMA VE GELİŞTİRME Derme: Bilgi merkezine önceden belirlenmiş bir politika uyarınca satın alma, değişim, bağış, lisans ve elektronik paylaşım yöntemleriyle sağlanan bilgi kaynakları topluluğudur Derme yönetimi: Seçme ve sağlama kavramlarının kuramsal yöntemler uyarınca yürütüldüğü meka...

 DERME OLUŞTURMA VE GELİŞTİRME Derme: Bilgi merkezine önceden belirlenmiş bir politika uyarınca satın alma, değişim, bağış, lisans ve elektronik paylaşım yöntemleriyle sağlanan bilgi kaynakları topluluğudur Derme yönetimi: Seçme ve sağlama kavramlarının kuramsal yöntemler uyarınca yürütüldüğü mekanik bir süreç. Bilgi Kaynağı Yönetimi: Bilgi merkezinin diğer işlevleriyle bütünleşik bir sistemde gerçekleşen dinamik bir süreçtir. **Derme ve Bilgi Kaynakları Yönetimi** - kütüphane dermesi veya koleksiyonu aslında birbiriyle ilişkili olgular sayesinde var olur Bu süreç için, üç temel unsur :**Derme,Bina ve kullanıcı'**dır - **Kullanıcı Hizmetleri/Okuyucu Hizmetleri** - **Seçim ve Sağlama** - **Kataloglama** - **Sınıflandırma** Sağlama Modelleri(**sahiplenmeye açık erişim (access to own)** - Bu modelde uygulama, e-kitabın ya da bir paketin kullanım sıklık ve yoğunluğuna göre o paket belirli bir kullanım süresi içinde kullanım oranlarını koruyarak, o süre tamamlanıncaya kadar kullanıcı sayısının karşılanacağı bir bedel üzerinden ücretlendirilmektedir. **Sağlama Modüllerinin Genel Özellikleri** - Bütçe Oluşturma Ve Yönetme - Farklı Para Kurları Ve Kurları Çevirebilme - Aracı Firma Bilgileri Depolama - Sipariş Kaydı Ile Bibliyografik Kaydın Edinilebilmesi - Harcama Göstergesi - Sipariş Önerileri Toplayabilme Ve Sipariş Listesine Ekleme Derme Yönetiminin Temel İlkeleri 1)Bilgi kaynaklarının seçimine karar verilmeden önce dermenin genel yapısını tasarlamak büyük önem taşımaktadır 2)En ekonomik biçimde politikanın gerçekleşmesi sağlanmalı 3)Kurum içi ve kurum dışı kaynaklara mümkün olan üst düzeyde erişim sağlanarak yürütülmelidir. SEÇİM TEORİLERİ - **Derme yönetimi, 19.Yüzyılda kuramsal olarak kendini ortaya koymuştur.** - Bilgi kaynaklarında yer alan bilgiler bilginin, doğruluğunu, güncelliğini kullanıcı gereksinimlerini karşılaması gerektiği görüşünü benimser - bilgi kaynaklarının rastgele seçilmemesi gerektiğini vurgular **(ARTHUR BOSTWICK-1929)** Kullanıcı gereksinimlerine değinir Halk kütüphanelerinin materyal seçimininde Bir seçim komisyonu oluşturulmasını önerir **(FRANCIS DRURY-1930)** Çok sayıda kullanıcıya hitap edebilecek ve daha düşük maliyette nitelikli kitap sağlamak görüşünü benimsiyor **(HELEN HEINES-1950)** Kuramda bibliyografik kaynakların önemi vurgulanmıştır. **(RANGANATHAN-1952)** Sosyometrik ölçümler üzerinde durur; yaş ,eğitim,sosyo-ekonomik durum vb. İş birliği olanaklarına değinir. Talep edilen kaynakların istatistiğini tutar **(CARTER & BONK (1959)** Kullanıcı talebi belirleyici faktörleri Belirleme Kütüphaneyi bir üst standarta ulaştırma **(KATZ-1980)** kitap seçimine odaklanır **(GARDNER-1981)** Talep edilen kaynak sağlanmalıdır.Materyalin seçiminde bir seçicilik olmalıdır. **(BROADUS-1981)** Potansiyel kullanıcının gereksinimlerini Tanımlama talep edilen konuları belirleme **(CURLEY & BRUDERIC-1985)** [İlk defa bir üniversite kütüphanesi için içerik hazırlandığını görüyoruz]. Halk kütüphanesi ve üniversite kütüphanesi arasındaki derme Yapılanmalarındaki farklılığa yöneliyor. Nitelik için seçimde eğitimcilerle ortak karar verilmesi... BİLGİ KAYNAĞI YÖNETİMİNDEN BİLGİ YÖNETİMİNE GEÇİŞ Lisans yoluyla sağlama ve abonelik Kaynak paylaşımı ve işbirliği olanakları Elektronik yayıncılık Bilgi kaynağı yönetiminden bilgi yönetimine geçiş - Dermenin mevcut durumunun belirlenmesi - Nicel (sayısal) verilerin kullanımı. - İstatistikler önem taşıyor ***1. Sanayi devrimi*** ***2. Bilgi toplumu*** : ***3.Nesil***: Sanayi devrimi sonrası bilgide açık erişim hareketi ***4.Nesil***: Akıllı üretim çağı (endüstri 4.0) - **Bilgi kaynakları yönetimi**: *Kullanıcının istek ve gereksinimlerine uygun bir biçimde* bilgi merkezi sistemi içinde veya sistem dışında bulunan kaynakları veya içeriği sağlama, erişim, paylaşım hizmetleriyle ve belirli kuramsal ve teknik yöntemlerle en az maliyetle ve adil kullanım olanaklarıyla bir politikayı sürdürme ve yürütme işidir. - Bütünüyle fiziksel dermenin yerini bugün **" hibrit"** bir derme almıştır. Yani hem basılı ve hem de dijital kaynaklardan oluşan bir derme. **BİLGİ KAYNAKLARI YÖNETİMİ** **Sürekli sipariş (standing order):** kapsamında ise, belirli bir konuda veya belirli bir Yayın/yayıncı grubu tarafından yayınlanan birbiriyle bağlantılı kitaplar serisi sipariş edilir. **Onaylı sipariş** : Sürekli sipariş ile arasındaki tek fark, kütüphanenin, dermesine eklemek istemediği materyali iade etmekte serbest olmasıdır. ***Bağış:*** Misyon ve vizyon uyarınca oluşturulan politikaya bağlı olarak gerçekleştirilir. ***Değişim***: Misyon ve vizyon uyarınca oluşturulan politikaya bağlı olarak gerçekleştirilir. KÜTÜPHANE KAYNAKLARI/ DERME YÖNETIMI İÇİN GELENEKSEL İŞ AKIŞI 1\) Kaynak tahsisi(bütçe) 2\) Materyal sağlanması 3\) Bibliyografik denetim: 4\) Sipariş hazırlığı 5\) Sipariş işlemleri 6\) Yapılmış sipariş kayıtlarının kontrolü 7\) Ödeme & fatura işlemleri 8\) Veri & belge & protokol güncelleme ÇAĞDAŞ DERME YÖNETİMİ PROSEDÜRLERİ - İşbirliği- konsorsiyum (ortak lisanslama sağlanabilir) - Ortak derme oluşturma protokolleri - Doküman teslim-belge sağlama - Kütüphaneler arası ödünç verme - Açık erişim ve elektronik yayıncılık POLİTİKADA YER ALMASI BEKLENEN ÖĞELER - ***Web dermesi*** - ***Sahiplik***: Herhangi bir otoriteye bağımlı olarak geliştirilip geliştirilmediği - ***kullanıcı grubunun tanımlanması*** - ***İş akışı (hangi içerik veri/bilgisi)*** - ***Düşünce özgürlüğü ve sansür telif hakları gibi konularda resmi politika ve yaklaşımının tanımlanması*** - ***İçerik hakkında kısa ön bilgi*** İÇERİK GELİŞTİRME VE YÖNETME - **Dijital nesne** - **Veri ambarı** - **Veri yapıları** - **Verileri yapılandırma & Üstveri standardı/ elemanları** - **Site içi yönlendirme ve yol buldurucular(navigasyon)** **ELEKTRONİK KAYNAKLAR** - Elektronik Kaynak Yönetimi gelişimin gerekliliği 2000'li yılların başında *geleneksel kütüphane katalogları ve bütünleşik kütüphane sistemlerinin birçok çevrimiçi ürün için metadata işlemeye yönelik tasarlanmadığı*nın fark edildiğinde netleşmiştir. - The Dijital Library Federation ERM verileri için standart geliştirme çalışmalarına 2002 Mayıs ayında başlamıştır. - Bu standartlar "*Electronic Resource Management: Report of the DLF ERM Initiative*" olarak 2004 yılında yayınlanmıştır. - Lisanslı e-kaynakların sağlanmasını ve yönetilmesini desteklemek - Sipariş noktasından son erişim anına kadar elektronik kaynakların takibini sağlamak - Veri sağlayıcıları, konsorsiyum düzenlemeleri, erişim platformu hakkında bilgi vermek - Tüm içerik sağlayıcılar için irtibat bilgileri sağlamak - Özelleştirilebilir e-posta uyarı sistemlerinin sağlanmak - ***İş akışı***: Yayıncıların bilgiyi kullanım biçimlerine göre bilginin yapılandırması DİJİTAL İÇERİK OLUŞTURMA VE DİJİTAL YAYINCILIK - **Metin temelli içerikler** - **Sayısal içerikler** - **Video görüntüleri** - **Ses** - **Hareketli nesne** - **Veri ambarında XML şablonunda kodlanan bu içeriklerin farklı yapısal özellikleri ve içerikleri olmasına rağmen farklı tarayıcılar arasında standart bir görüntü sağlanarak bilgisayarlarca kolaylıkla okunabilir kılınmaktadır.** - **Bilgi içeriğinin türü ve içeriğindeki alt bölümler de dahil olmak üzere RDF standardına uygun olarak webde yayınlanmaları gerekmektedir.** **ÇEVRİMİÇİ BİLGİLERİN WEB TABANLI YAYINLANMASI SÜRECİNİN TEMEL BİLEŞENLERİ** - **Dijital nesne** - **Veri ambarı** - **Veri yapıları** - **Üstveri standardı/ elemanları** - **Site içi yönlendirme ve yol buldurucular(navigasyon)** **Manevİ Haklar** - Umuma arz hakkı - Adın belirtilmesi yetkisi - Eserde değişiklik yapılmasını men etme yetkisi - Eser sahibinin **malik** *(bir şey üzerinde iyelik hakkı bulunan kimse)* ve zilyede *(sahibi kendisi olsun olmasın, bir malı kullanmakta olan, uzun süre elinde bulunduran kişi)* karşı haklar - **İşleme Hakkı:** Diğer bir eserden yararlanmak suretiyle bu esere oranla bağımsız olmayan ve işleyenin hususiyetini taşıyan fikir ve sanat ürünleri meydana getirme hakkı - **Çoğaltma Hakkı:** Bir eserin aslını veya kopyalarını, herhangi bir şekil veya yöntemle, tamamen veya kısmen, doğrudan veya dolaylı, geçici veya sürekli olarak nüshasının veya nüshalarının çıkarılmasıdır - **Yayma Hakkı:** Bir eserin aslını veya çoğaltılmış fiziki nüshalarını kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtma hakkıdır. - **Temsİl Hakkı:** Bir eserden, doğrudan doğruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarayan aletlerle umumi mahallerde okumak, çalmak, oynamak ve göstermek gibi temsil suretlerle faydalanma hakkıdır - **Umuma İletİm Hakkı:** Bir eserin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının radyo-tv , uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanmasıdır. - **İCRACI SANATÇILAR:** Bir eseri özgün bir biçimde yorumlayan, tanıtan, anlatan, söyleyen, çalan ve çeşitli biçimlerde icra eden sanatçılardır. - **FONOGRAM YAPIMCILARI:** Bir icra ürünü olan sesleri veya diğer sesleri plak, kaset, CD gibi ses taşıyıcılarına ilk defa tespit eden ve bu durumun hukuksal sorumluluğunu üstlenen gerçek ya da tüzel kişilerdir. - **Lisans, kullanan kişilere orijinal esere atıfta bulundukları sürece, eserinizi dağıtma, remix, ince ayar yapma, ya da üzerine çalışma haklarını verir** - **Bu sunulan en kullanışlı lisanstır** - **Bu lisans eserin mümkün olduğu kadar çok kullanılması ve yayılması için önerilir.** - **remix, ince ayar yapma ve üzerine çalışma hakkı verir.** - **bağımsız ve açık erişim yazılım lisansları ile karşılaştırılır. Wikipedia bu lisansı kullanmaktadır** **Atıf-Türetİlemez (BY-ND)** - **lisans size atıf yapıldığı sürece ve eser değiştirilmeden ticari ya da ticari olmayan dağıtım hakkını verir.** **Atıf-Gayrİ Tİcarİ (BY-NC)**  - **eserinizi remix, ince ayar yaparak ya da üzerine geliştirerek kendi eserlerinde kullanmasına izin verir. Ancak ortaya çıkan yeni eseri benzer lisans ile lisanslamak zorunda değildirler.** **Atıf-Gayrİ Tİcarİ-Lisans Devam (BY-NC-SA)** - **eserinizi remix, ince ayar yaparak ya da üzerine geliştirerek kendi eserlerinde kullanmasına izin verir ve kullanan eserin orjinal lisansının aynısı ile yeni ürünü lisanslamaladır.** **Atıf-GayrİTİcarİ-Türetİlemez (BY-NC-ND)**  - **Bu lisans 6 lisansımız içinde en sınırlayıcı olandır.** - **Eseriniz size atıf vererek indirilebilir ya da paylaşılabilir ancak değiştirilemez ve ticari amaçla kullanılamaz**