Bankacılık (Güncel).pdf

Genel Bankacılık Kitapları Bankacılık  İçindekiler 1.Bankacılık ve Finansal Piyasalar 6 1.1.Bankacılığın Kısa Tarihi 6 1.2.Türkiye’de Bankacılığın Gelişim...

Genel Bankacılık Kitapları Bankacılık  İçindekiler 1.Bankacılık ve Finansal Piyasalar 6 1.1.Bankacılığın Kısa Tarihi 6 1.2.Türkiye’de Bankacılığın Gelişimi 7 1.3.Bankamızın Tarihsel Gelişimi 8 1.4.Bankaların Sınıflandırılması 9 1.5.Bankaların Kuruluş Esasları ve Faaliyet Konuları 9 1.6.Bankaların İşlevleri 10 1.7.Finansal Piyasalar 11 1.7.1. Finansal Piyasaların Sınıflandırılması 11 1.7.2. TCMB’nin Diğer Para Politikası Araçları 14 1.7.3. Finansal Piyasalara İlişkin Bazı Kavramlar 16 1.8.Bankacılık ile Bağlantılı Diğer Kurum ve Kuruluşlar 17 1.9.Bankacılık ile İlgili Uluslararası Kuruluşlar 22 1.10. Bankacılıkta Segmentasyon 23 2. Günlük Hayatımız ve Banka Bilançosu 25 2.1.Aktifler – Finansal Varlıklar 26 2.1.1.Hazine’nin Fonksiyonu ve Fon Transfer Fiyatlaması Sistemi (FTF) 26 2.1.2.Nakit Değerler 28 2.1.3.TCMB’deki Zorunlu Karşılıklar ve Serbest Mevduat 29 2.1.4.Bankalar ve Para Piyasalarından Alacaklar 30 2.1.5.Piyasa Yapıcılığı Sistemi 30 2.1.6.Devlet Borçlanma Senetleri ve Diğer Finansal Varlıklar 32 2.2.Aktifler – Krediler 38 2.2.1.Bankacılık Kanunu’nun Krediler ile İlgili Belli Başlı Maddeleri 39 2.2.2.Memzuç Kullanımı 40 2.2.3.Münakale ve Temdit Kavramları 41 2.2.4.Kredilerde Faiz Hesaplama ve BSMV Yükümlülüğü 42 2.2.5.Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu (KKDF) 43 2.2.6.Kredilerin Sınıflandırılması 44 2.2.7.Kredilerin Kaynakları 45 2.2.8. TL Krediler 45 2.2.8.1.Borçlu Cari Hesap Kredileri (BCH) 45 2.2.8.2.Spot Krediler 46 2.2.8.3. Örnek Hesaplamalar 47 2.2.8.4.İskonto/İştira Kredileri 48 2.2.8.5.Aylık Eşit Taksitli Ticari Krediler (AET) 49  İçindekiler 2.2.8.6.Gün İçi Krediler 50 2.2.8.7.Nakit Yönetimi Kredileri 51 2.2.8.8.Doğrudan Borçlandırma Sistemi (DBS) 52 2.2.8.9.İhtiyaç Kredileri 53 2.2.8.10.Taşıt Kredileri 54 2.2.8.11.Konut Kredileri 55 2.2.8.12.Kredili Mevduat Hesabı (KMH) 57 2.2.9. Döviz Kredileri 58 2.2.9.1.Döviz Kredileri ile Bağlantılı Bazı Temel Kavramlar 59 2.2.9.2. Yurt Dışından Kredi Alınması 63 2.2.9.3.Kambiyo Mevzuatı 66 2.2.9.5. Örnek Hesaplamalar 69 2.2.9.6. Eximbank Kredileri 69 2.2.9.7.Prefinansman Kredileri 71 2.2.9.8.Postfinansman 72 2.2.9.9.Sendikasyon Kredileri 73 2.2.9.10.Proje Finansman Kredileri 74 2.3.Pasifler – Mevduat 76 2.3.1.Mevduat ile Bağlantılı Bazı Temel Kavramlar 76 2.3.2.Mevduat Kavramı ve Vadeleri 81 2.3.3.Mevduatın Türleri 82 2.3.4.Mevduat Faiz Hesaplama ve Vergi Boyutu 83 2.3.5.Örnek Hesaplama 83 2.3.6.Mevduatın Vadeden Önce Çekilmesi 84 2.3.7.Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu 85 2.3.8.Nakit Yönetimi Ürünleri 86 2.4.Pasifler – Özkaynaklar ve Kar/Zarar 87 2.4.1. Bankacılıkta Önemli Risklere İlişkin Tanımlar 87 2.4.2.Basel Kriterleri 88 2.4.3.Sermaye Yeterlilik Rasyosu Hesaplama 89 2.5.Bilanço Dışı Yükümlülükler – Garanti ve Kefaletler 90 2.5.1.Gayrinakdi Krediler 90 2.5.1.1.Teminat Mektupları 91 2.5.1.2.Harici Garantiler 94 2.5.1.3.Kabul ve Aval Kredileri 95 2.5.1.4.Ülke (ECA) Kredileri 96 2.5.1.5.GSM Kredileri 98  İçindekiler 2.5.2.Dış Ticarette Ödeme Şekilleri 99 2.5.2.1. Peşin Ödeme (Advance Payment) 99 2.5.2.2. Mal Mukabili Ödeme (Open Account ya da Cash Against Goods - CAG) 100 2.5.2.3. Vesaik Mukabili Ödeme (Cash Against Documents - CAD) 101 2.5.2.4. Akreditifli Ödeme (Letter of Credit-L/C) 102 2.5.3.Dış Ticarette Teslim Şekilleri – Incoterms 105 2.5.4.Dış Ticarette Kullanılan Belgeler 109 2.6.Bilanço Dışı Yükümlülükler – Taahhütler 112 2.6.1.Çek Taahhüt Kredileri 112 2.6.2. Örnek Hesaplama 114 2.6.3.Kredi Kartları 114 2.7.Bilanço Dışı Yükümlülükler – Türev Finansal Araçlar (Derivative Products) 117 2.7.1. Forward 117 2.7.2. Opsiyon 118 2.7.3. Teminatlı Opsiyon 119 2.7.4. Swap 120 2.7.5. Futures (Vadeli İşlem Sözleşmeleri) 121 2.7.6. CDC (Kredi Temerrüt Takası) 122 2.8.Bilanço Dışı Yükümlülükler – Emanet ve Rehinli Kıymetler 122 2.8.1.Yatırım Fonlarının Yasal Boyutu 122 2.8.2.Tahsile Alınan Çekler/Senetler 125 2.8.3.Emanet ve Rehinli Kıymet Verenler/Bırakanlar 126 2.8.4.Kabul Edilen Avaller/Kefaletler/Garantiler 127 Değerli arkadaşlar, Bankacılık ulusal ve uluslararası hukuk kuralları, mevzuat, yönetmelikler, genelgeler vb. resmi dokümanlara dayanarak işlem yapılan, atılacak her adımın sıkı kurallar ile belirlendiği bir sektördür. Bunun amacı ise hem bankaları hem de muhatapları koru- maktır. Biz bu kitapta, kitabın yazım tarihi itibarıyla geçerli olan mevzuat bilgilerini dikka- te aldık ve mümkün olduğunca bugünden yarına değişmeyecek genel kuralları yaz- maya, her an değişebilecek rakamsal/oransal bilgileri yazmamaya gayret ettik. Ulu- sal ve uluslararası mevzuat ise sürekli yaşayan, değişen, yenilenen bir organizmadır. O nedenle bir kere okuyup öğrenmek yetmiyor. Güncel kalabilmek için değişiklikle- ri düzenli olarak takip etmek gerekiyor. Türkiye ve Dünya’daki ekonomik ve siyasi ge- lişmelere, para ve maliye politikalarına vb. unsurlara bağlı olarak değişebilecek nite- likteki bilgiler için sizi TBB, TCMB, BDDK, GİB vb. kurumların internet sitelerine veya Bankamızın internet sitesine ve duyurularına yönlendirmeyi uygun görüyoruz. Gün- cel kalmak, doğru, dürüst, güvenilir bankacılar olmak, iç ve dış müşterilerimize sağ- lıklı bilgi verebilmek için lütfen bu kitaptan daha fazlasını okumaya, araştırmaya, in- celemeye devam edin. Teşekkürler Bankacılık 5 Halkakademi 2024  1.Bankacılık ve Finansal Piyasalar 1.1.Bankacılığın Kısa Tarihi Bugünün modern dünyasında, bankalar hayatımızın önemli bir parçasıdır. Öğrenci, emekli, ev kadını, iş adamı, KOBİ, holding, halka açık şirket… gibi burada sayamayacağımız kadar kişi ve kurumun, bankasız bir hayat sürmesi neredeyse mümkün değildir. Banka kimimiz için fatura ödediğimiz bir yer, kimimiz için arabanın kredisini aldığımız finans kuruluşu, kimimiz için yurt dışına ihracat yapmamıza, şirketin işlerini büyütmemize yardımcı olan bir aracıdır. Milattan önce 2000’li yıllarda tapınaklarda başlayan bankacılığın bugün geldiği nokta, para ödünç alıp vermenin çok ötesine ulaşmıştır. 20. yüzyılın ilk çeyreğinden beri çok büyük yapısal değişimler yaşayan bankalar, özellikle 80’lerden sonra bir finansal market haline dönüşmeye başladılar. Bu dönüşüm beraberinde farklı riskleri ve fırsatları da getirdi. Bankacılık sistemi, bu risklerin bir kısmını zamanında fark etti ve gereken önlemleri aldı. Bir kısmını ise büyük kayıplar yaşadıktan sonra idrak etti ve tekrar yaşamamak için adımlar attı. Peki, bankacılık tapınaklardan bugünlere nasıl geldi? Bankacılık Fikrinin Ortaya Çıkışı M.Ö.2000’li yıllar... En güvenli yerler tapınaklardı. İnsanlar değerli eşyalarını ve paralarını bura- lara emanet etmeye başladılar. Rahiplerin bu paraları bazı güvenceler karşılığında ödünç verme- ye başlaması ile bankacılığın temelleri atıldı. Ödeme Mektubu M.S. 13. yüzyıl... Dünya ticareti gelişiyor. Yabancı bir devlette veya kentte ticaret yapmak isteyen tacirler, karşı tarafa ödemeleri gereken parayı kendi kentlerindeki bankerlere verip karşılığında ödeme mektubu almaya başladılar. Bu mektubu, iş yaptıkları tacire veriyorlardı, o tacir de mek- tubu kendi bankerine verip karşılığında parasını alıyordu. Tapınaklardan Bankalara M.S. 1400’lü yıllar… Bugünkü anlamda ilk bankalar, önce İtalya’da sonra diğer Avrupa ülkelerin- de karşımıza çıkmaya başlıyor. Bankacılık 6 Halkakademi 2024 Çekin Doğuşu M.S. 17. yüzyıl... Bankalar, müşterilerine, kendi hesaplarındaki paranın, başka bir müşteriye veya bankaya olan borçlarını karşılayabileceğini gösteren çekler vermeye başladılar. Ticari Bankacılık Döneminin Başlaması 19. yüzyıl… Sanayi Devrimi ile birlikte ortaya çıkan şirketler ve büyüyen ticaret hacmi bugünkü anlamda ticari bankaları karşımıza çıkardı. Günümüze Doğru Dünya bankacılık sistemi 1970’lerde SWIFT’e, 1980’lerde yeni finansal enstrümanlara kapıları- nı açtı. Türev ürünlerin gelişimi, bu ürünlerden doğabilecek riskleri de beraberinde getirdi. 1988’de dünya bankacılık sistemi Basel I ile tanıştı. Basel I ile birlikte bankalara toplam kredi riskleri için %8 sermaye ayırma şartı getirildi. Daha sonrasında ortaya konan düzenlemeler ile piyasa ve operesyonel riskler de sermaye ayrılması gereken risklere dahil edildi. Milenyum 2000’li yıllar... ABD’de faiz oranları düşmüş, bu düşüş hükümetin ekonomiyi canlandırma poli- tikası ile birleşince mortgage kredilerinde talep patlaması yaşanmıştı. Düşük kaliteli bu krediler, 2008 yılında, karşımıza dünya çapında bir kriz olarak çıktı. Basel II ve III Basel I kriterlerinin üç ana unsur üzerinde gelişmesi ile Basel II kriterleri meydana gelmiştir. Bu unsurlar: a) Asgari sermaye yeterliliği hesaplanması b) Dikkate alınmayan risklerin içsel olarak ölçülmesi ve denetim otoritesinin denetimi c) Belirli formatta düzenli olarak kamuya açıklama yapılarak piyasa disiplini sağlanması 2008 krizinde sermaye yeterliliği haricinde likidite yeterliliğinin önemli olduğu ortaya çıktı. Basel III ile de iki adet likidite rasyosu ve bir adet kaldıraç oranı ile likidite yeterliliği için asgari kriterler getirilmiştir. 1.2.Türkiye’de Bankacılığın Gelişimi Osmanlı döneminde itibaren, Türkiye’de bankacılığın gelişimindeki önemli tarih ve gelişmeleri şu şekilde sıralayabiliriz: 1847 İstanbul Bankası (Bank-ı Der Saadet) Osmanlı İmparatorluğunda kurulan bugünkü anlamında ilk bankadır. Bankacılık 7 Halkakademi 2024 1856 Bank-ı Osmani’nin kuruluşu 1863’te Bank-ı Osmani-i Şahane adını almış ve devlet bankasına dönüşmüştür. TCMB kurulana kadar para basma yetkisine sahiptir. (Cumhuriyet dönemindeki ismiyle “Osmanlı Bankası”) 1863 Memleket Sandıklarının Kuruluşu 1888 Yılında Ziraat Bankası’na dönüşmüştür. 1924 – 1930 Ulusal Bankacılığa Öncelik Verilmesi Cumhuriyetin kuruluşu ile birlikte ulusal bankacılığa daha fazla önem verilmeye başlanmıştır. 1930 TCMB Kuruluşu TCMB’nin kuruluşu ile birlikte para basma yetkisi, Osmanlı Bankasından TCMB’ye geçmiştir. 1933 – 1945 29 Buhranı Sonrası Devletçilik Politikası Halkbank, Etibank, Sümerbank gibi bankalar bu dönemde kurulmuştur. 1945 – 1960 Özel Sektör Bankalarının Kurulmaya Başlanması İkinci Dünya Savaşı sonrasında sanayileşmede özel sektörün desteklenmesi stratejisi öne çık- mıştır. 1960 – 1980 Kalkınma Bankacılığı – Holding Bankacılığı Dönemi Kalkınma planlarında belirlenen ilkelere uygun bir bankacılık yapısı oluşturulmaya çalışılmıştır. Holdingleşmenin hız kazanmasıyla birlikte holding bankacılığı da gelişmeye başlamıştır. 1980 – 2000 24 Ocak Kararları ve Dışa Açılma Süreci Finansal piyasalar serbestleştirilmiş, Türk Lirası konvertibl hale getirilmiştir. 1985’de İMKB (bu- günkü BİST) kurulmuştur. Yabancı banka sayısı artmıştır. 1999’da BDDK kurulmuş, 2001 krizin- de kapanan/birleşen/TMSF’ye devrolan bankalar olmuştur. Aralık 2023 itibariyle ülkemizde 63 adet banka olup aktif büyüklüğü 15 trilyona yaklaş- mıştır. 1.3.Bankamızın Tarihsel Gelişimi Bankamızın kökeni, kuruluşu ve tarihsel süreçteki önemli gelişmeleri şu şekilde sıralayabiliriz: 1933 Halk Sandıklarının kurulması 1938 Halk Bankası’nın kuruluşu 1950 Doğrudan Şube Açma ve Kredi Kullandırma Yetkisi 1964 Sermaye Artışı, Mevduat ve Kredi Hacminin Hızla Yükselmesi 1992 Töbank’ın Devir Alınması 1993 Sümerbank’ın Devir Alınması Bankacılık 8 Halkakademi 2024 1998 Etibank’ın Devir Alınması 2001 Emlakbank’ın Devir Alınması 2004 Pamukbank’ın Devir Alınması 2007 Birincil Halka Arz (%24,98) 2012 İkincil Halka Arz sonrası (%48,90) 2017 Özelleştirme İdaresi’ne Ait Hisselerin Türkiye Varlık Fonu’na Devri 2020 Türkiye Varlık Fonu’nun Sermaye Katılım Oranının %75,29‘a yükselmesi 2022 Türkiye Varlık Fonu’nun Sermaye Katılım Oranının %87,70’e yükselmesi 2023 Türkiye Varlık Fonu’nun Sermaye Katılım Oranının %91,49’a yükselmesi 1.4.Bankaların Sınıflandırılması Sermayelerine Göre Kamu Bankaları: Sermayesinin çoğunluğu direkt veya dolaylı yoldan devlete aittir. Ziraat Banka- sı, Vakıfbank, Halkbank gibi. Özel Bankalar: Sermayesinin çoğunluğu direkt ve dolaylı yoldan özel sektöre aittir. YKB, Garanti BBVA, Akbank gibi. Sermaye Köklerine Göre Yerli Sermayeli: Sermayesinin çoğunluğu yerli sermaye gruplarına aittir. T.İş Bankası, Halkbank gibi Yabancı Sermayeli: Sermayesinin çoğunluğu yabancı sermaye gruplarına aittir. HSBC, Garanti BBVA gibi Faaliyetlerine Göre Merkez Bankaları: Ülkemizde bu anlamda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) faaliyet göstermektedir. Ticari Bankalar: mevduat toplama, kredi verme, tahsilat/ödeme işlemlerine aracılık etme vb. fonksiyonları olan bankalardır. Halkbank, Akbank, YKB gibi. Kalkınma Bankaları: Ekonomik kalkınmaya destek olacak projelere kredi veren bankalardır. Mevduat toplama yetkisi yoktur. TSKB, KYB gibi. Yatırım Bankaları: Sermaye piyasalarında aracılık, portföy yönetimi, halka arz vb. işlemler ya- pan bankalardır. Nurol Yatırım Bankası, Aktif Yatırım Bankası gibi. Katılım Bankaları: Faizsiz bankacılık prensiplerine göre faaliyet gösteren bankalardır. Ticari bankalar gibi mevduat toplama yetkileri yoktur, katılım fonu mantığı ile para toplama yetkileri vardır. Vakıf Katılım, Kuveyt Türk gibi. 1.5.Bankaların Kuruluş Esasları ve Faaliyet Konuları Bankacılık Kanunu’nun 7. maddesine göre Türkiye’de kurulacak bir bankanın, Bankacılık 9 Halkakademi 2024  Anonim şirket olarak kurulması, Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve tamamının nama yazılı olması, Ödenmiş sermayenin en az 30.000.000 TL olması gerekir. (Katılım ve Yatırım Bankaları için, 30.000.000 TL’nin 2/3’ünden az olamaz.) Bankacılık Kanunu’nun 4. maddesinde bankaların faaliyet konuları şu şekilde sıralanmaktadır: a. Mevduat kabulü (Katılım, Kalkınma ve Yatırım Bankaları Hariç) b. Katılım fonu kabulü (Mevduat, Kalkınma ve Yatırım Bankaları Hariç) c. Nakdi, gayrinakdi her cins ve surette kredi verme işlemleri d. Nakdî ve kaydî ödeme ve fon transferi işlemleri, muhabir bankacılık veya çek hesapları- nın kullanılması dahil her türlü ödeme ve tahsilat işlemleri e. Çek ve diğer kambiyo senetlerinin iştirası işlemleri f. Saklama hizmetleri g. Kredi kartları, banka kartları ve seyahat çekleri gibi ödeme vasıtalarının ihracı ve bunlar- la ilgili faaliyetlerin yürütülmesi işlemleri h. Efektif dahil kambiyo işlemleri; para piyasası araçlarının alım ve satımı; kıymetli maden ve taşların alımı, satımı veya bunların emanete alınması işlemleri i. Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenle- re ve dövize dayalı; vadeli işlem sözleşmelerinin, opsiyon sözleşmelerinin, birden fazla tü- rev aracı içeren basit veya karmaşık yapıdaki finansal araçların alımı, satımı ve aracılık iş- lemleri j. Sermaye piyasası araçlarının alım ve satımı ile geri alım veya tekrar satım taahhüdü iş- lemleri k. Sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık işlemleri l. Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık maksadıyla alım satı- mının yürütülmesi işlemleri m. Başkaları lehine teminat, garanti ve sair yükümlülüklerin üstlenilmesi işlemleri gibi ga- ranti işleri n. Yatırım danışmanlığı işlemleri o. Portföy işletmeciliği ve yönetimi p. Hazine Müsteşarlığı ve/veya Merkez Bankası ve kuruluş birlikleri nezdinde oluşturulan bir sözleşme kapsamında üstlenilen yükümlülükler çerçevesinde alım satım işlemlerine iliş- kin piyasa yapıcılığı r. Faktöring ve forfaiting işlemleri s. Bankalar arası piyasada para alım satımı işlemlerine aracılık t. Finansal kiralama işlemleri (Mevduat Bankaları Hariç) u. Sigorta acenteliği ve bireysel emeklilik aracılık hizmetleri v. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nca belirlenecek diğer faaliyetler 1.6.Bankaların İşlevleri Finansal Piyasaların Gelişmesine Derinleşmesine Katkıda Bulunmak Bankacılık 10 Halkakademi 2024 Sermaye piyasasında yapılan menkul kıymet işlemleri, yatırım fonu ihraçları, portföy yönetim hizmetleri ile derinleşmeye katkı sağlar. Kaynak Kullanımı İyileştirmek Toplanan fonların, toplumsal ve kültürel açıdan öncelikli sektörlere aktarılmasıyla ekonomik kalkınmaya katkı sağlar. Kısa Süreli Fonları Uzun Süreli Fonlar Haline Dönüştürmek Bireylerin, ekonomik büyüklük içerisinde küçük sayılabilecek boyuttaki fonlarını toplayarak uzun vadeli yatırımları finanse etmek. Kaydi Para (Banka Parası) Yaratmak Maddi olarak basılı olmayan, yalnızca banka hesaplarında borç/alacak kaydı yaratılarak oluştu- rulan paradır. Ekonomik İstikrarı Sağlamak ve Para Politikasının Etkinliğini Artırmak Merkez bankalarının ana görevi, fiyat istikrarını sağlamaktır. Bu amaçla uygulanan para politi- kası işlemleri bankalar üzerinden sağlanmaktadır. Gelir ve Servet Dağılımını Etkilemek Bankaların izlediği kredilendirme politikası belli sektörlere kaynak aktarımı sağlayarak servet dağılımını etkileyebilir. Uluslararası Ticareti Geliştirmek Uluslararası ödemelere aracılık etmek suretiyle dünya ticaretinin gelişmesine katkıda bulunur. Kaynaklara Akıcılık Sağlamak Fon fazlası olan bölgelerden, fon açığı olan bölgelere ulusal ve uluslararası düzeyde kaynak ak- tarımını sağlar. 1.7.Finansal Piyasalar Piyasa, en genel tanımıyla alıcı ve satıcıların birbirleri ile karşılıklı iletişim içinde oldukları, mal ve hizmetlerin el değiştirdiği yerdir. Finansal Piyasa kavramını ise genel olarak, fon talep edenler ile fon arz edenlerin karşılaştığı, fonların çeşitli yatırım araçları vasıtası ile el değiştirdiği, fon değişim sürecinin özel veya genel hukuk kuralları çerçevesinde düzenlendiği piyasalar şeklinde tanımlayabiliriz. 1.7.1. Finansal Piyasaların Sınıflandırılması Finansal piyasalar ulusal/uluslararası, organize/tezgahüstü, spot/vadeli vb. şekillerde alt grup- lara ayrılır. Söz konusu alt gruplandırma ile ilgili farklı kaynaklarda farklı alt gruplar görmek mümkündür. Bankacılık 11 Halkakademi 2024 A. Varlık Bazlı I. Varlık Türüne Göre »» Hisse Piyasası: Şirket pay senetlerinin yani hisse senetlerinin işlem gördüğü piyasalar. »» Devlet Tahvili Piyasası: Devlet borçlanma senetlerinin işlem gördüğü piyasalar. »» Özel Sektör Tahvil Piyasası: Özel sektör tarafından ihraç edilmiş tahvillerin işlem gördü- ğü piyasalar. »» Türev Piyasalar: Futures, forward, opsiyon vb. vadeli işlemlerin yapıldığı piyasalar. »» Kıymetli Madenler Piyasası: Kıymetli madenlerin işlem gördüğü piyasalar. II. Varlığın El Değiştirmesine Göre »» Birincil Piyasalar: Fon arz eden ve fon talep edenlerin bir araya geldiği, taraflar arasında direkt fon aktarımının gerçekleştiği piyasalar. »» İkincil Piyasalar: Birincil piyasalarda ihraç edilen varlıkların yeniden satışa konu oldu- ğu piyasalar. III. Varlığın Teslim Süresine Göre »» Spot Piyasalar: İşlemlerin cari fiyatlar üzerinden yapıldığı ve satılan varlığın anında (en fazla t+2 iş günü içinde) teslim edildiği piyasalar. »» Vadeli (Türev) Piyasalar: İşleme konu varlığın, gelecekte belirlenen bir tarihte, baştan belirlenen miktar, kalite ve fiyattan teslim edildiği piyasalar. IV. Varlık Vadesine Göre »» Para Piyasaları: 1 yıldan kısa vadeli varlıkların işlem gördüğü piyasalar. »» Sermaye Piyasaları: 1 yıldan uzun vadeli varlıkların işlem gördüğü piyasalar. B. Piyasa Bazlı I. Piyasanın Örgütlenme Durumuna Göre a) Organize Piyasalar BİST Piyasaları Pay Piyasası: Farklı sektörlerden şirketlerin paylarının, yeni pay alma haklarının, borsa ya- tırım fonlarının, varantların, yatırım kuruluşu sertifikalarının, sahipliğe dayalı kira sertifi- kalarının, gayrimenkul sertifikalarının, gayrimenkul yatırım fonlarının ve girişim sermayesi yatırım fonlarının işlem gördüğü piyasadır. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası: Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören vadeli işlem ve opsiyon (türev) sözleşmelerinin alım satımının gerçekleştiği piyasadır. Borçlanma Araçları Piyasası: TCMB ile BIST üyeleri ve Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yet- ki belgesi almak koşuluyla bankaların, sabit getirili menkul kıymet, tahvil, pay senedi vb. işlemler yaptığı piyasadır. Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası: Borsa İstanbul bünyesinde kıymetli ma- den ve kıymetli taş işlemleri yapmaya yetkili üyeler tarafından altın, elmas vb. kıymetli ma- den/taş alım/satım işlemlerinin yapıldığı piyasadır. Bankacılık 12 Halkakademi 2024 Takasbank Piyasaları Takasbank Para Piyasası: Takasbank’ın fon fazlası ve/veya fon ihtiyacı olan Takasbank üyelerinin söz konusu ihtiyaçlarının karşılaşmasına aracılık etmesidir. Takasbank TPP’de katılımcı olmayıp alış - satış kotasyonu vermemekte ve gerçekleşen işlemlerden doğan yü- kümlülükleri garanti etmektedir. Piyasada işlem yapan tarafların yükümlülüğü TPP’ye kar- şıdır ve işlemlerin karşı taraf bilgisi paylaşılmamaktadır. Ödünç Pay Piyasası: Takasbank tarafından belirlenen tür, miktar ve dönemlerde teminat göstererek ödünce konu kıymet ödünç almak veya vermek isteyen aracı kurum ve bankalar ile bunların müşterilerinin talepleri ile tekliflerinin karşılaşmasını sağlayan, Takasbank ta- rafından kurulan ve işletilen piyasadır. Takasbank ÖPP işlemlerinde açık teklif yöntemi ile merkezi karşı taraf konumundadır. b) TCMB Piyasaları Açık Piyasa İşlemleri Depo: TCMB’nin belirli vadeler ile bankalara teminat ve limitleri doğrultusunda sağladığı mevduat olanağıdır. Bankalar bu sayede; TCMB’nin aynı gün içerisinde ilan ettiği faiz oran- larından, TL şeklinde borç alıp verebilirler. Repo: TCMB’nin açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlardan, ileri bir tarihte geri satmak taahhüdü ile kıymet almasıdır. Ters Repo: TCMB’nin portföyündeki kıymetleri, açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuru- luşlara işlem tarihinde sözleşme yaparak işlem sırasında belirlenen fiyat üzerinden, ileri bir tarihte geri almak taahhüdüyle satmasıdır. Doğrudan Alım: TCMB’nin tedavülde bulunan kıymetleri, işlem tarihinde belirlenmiş fiyat üzerinden ve işlem valöründe söz konusu kuruluşlardan satın almasıdır. Doğrudan Satım: TCMB‘nin açık piyasa işlemleri portföyündeki mevcut kıymetleri, işlem tarihinde belirlenmiş fiyat üzerinden ve işlem valöründe söz konusu kuruluşlara satması- dır. TL Depo Alım İhalesi: TCMB’nin bankalardan ihale yöntemi ile Türk lirası depo alma iş- lemleridir. TL Depo Satım İhalesi: TCMB’nin kendi nam ve hesabına, vadesi 91 günü geçmeyen likidi- te senetleri ihraç etmesidir. İkincil piyasada da alınıp satılabilen likidite senetleri, TCMB ta- rafından gerekli görüldüğünde erken itfa edilebilir. Hazır İmkanlar TL Depo Borç Alma ve Borç Verme: TCMB’nin belirli vadeler ile bankalara teminat ve li- mitleri doğrultusunda sağladığı mevduat olanağıdır. Bankalar bu sayede; TCMB’nin aynı gün içerisinde ilan ettiği faiz oranlarından, TL şeklinde borç alıp verebilirler. Geç Likidite Penceresi: TCMB’nin gün sonunda ödeme sistemlerinde ortaya çıkabilecek sorunların önlenmesi için bankalara geçici nitelikteki likidite ihtiyaçlarını karşılamaları için teminatları karşılığında sağladığı TL borçlanma imkânıdır. Gün İçi Likidite: Bankacılık sisteminde acil TL fon ihtiyaçlarının karşılanabilmesi ve öde- me sisteminde oluşabilecek tıkanıklıkların giderilebilmesi amacıyla, TCMB tarafından ban- kalara gün içinde sağlanan bir TL borçlanma olanağıdır. Likidite Desteği Kredisi: TCMB tarafından haklarında belirsizlik ve güvensizlik oluşan Bankacılık 13 Halkakademi 2024  ancak ödeme kabiliyetine sahip bankalara; özkaynaklarının iki katı ile sınırlı olmak üze- re TL kredi desteği sağlanması işlemidir. TCMB tarafından fon çekilişlerini karşılar miktar- da avans olarak verilen bu destek, söz konusu bankalara teminatları karşılığında ve en faz- la bir yıl süreyle aylık vadeler şeklinde sağlanır. BİST Bünyesinde Sağlanan Repo/Ters Repo İmkanı: TCMB’nin, BIST bünyesindeki Borç- lanma Araçları Piyasası, Repo ve Ters Repo Pazarı’nda belirli vadeler için ilan ettiği faiz oranları ile banka ve aracı kurumlara TL repo/ters repo imkânı sağlamasıdır. Piyasa Yapıcı Bankalara Sağlanan Likidite İmkanı: TCMB’nin piyasa yapıcısı bankalara, önceden belirlenmiş limitler ve faiz oranı dâhilinde, repo işlemleri yoluyla gecelik vadede TL borçlanma imkânı sağlamasıdır. Döviz ve Efektif Piyasası Döviz İhaleleri ve Doğrudan Döviz Müdahaleleri: TCMB’nin gerekli olan durumlarda, dö- viz piyasasında ihale veya müdahale yöntemiyle TL karşılığı döviz alım satım işlemleri yap- masıdır. Döviz Depo İşlemleri: Geçici bir süre için döviz likiditesi ihtiyacı olan bankalar ile döviz li- kiditesi fazlasına sahip bankalar arasında, TCMB garantörlüğünde belirli bir faiz ve vadeyle yapılan işlemlerdir. TL Depo Karşılığı Döviz Depo İhaleleri: Bankaların ellerindeki TL likiditeyi TCMB’ye vere- rek karşılığında TCMB’den döviz almasıdır. Bu işlemler, piyasada swap olarak da bilinir. İş- lem vadesi geldiğinde bankalar TCMB’ye döviz satıp TL’yi geri alırlar. Döviz Karşılılığı Efektif İşlemler: Piyasa üyesi bankaların, kendilerine tanınmış limitler dâhilinde, TCMB ile döviz karşılığı efektif alım satım işlemi yapmalarıdır. Döviz/TL- Altın/TL- Altın/USD Swap İşlemleri: Bankalar likidite yönetimi bağlamında ihtiyaç- ları doğrultusunda swap ihalelerine haftalık, 2 haftalık, aylık ve 3 aylık girebilmektedir. Haf- talık ihaleler miktar yöntemiyle, diğer ihaleler ise geleneksel yöntemle düzenlenmektedir. Tezgahüstü Piyasalar: Çalışma esasları özel hukuki düzenlemelere tabi olmayan genel hu- kuk kurallarına göre işlem yapılan piyasalardır. (Örn: Bankalar arası TL/Döviz Piyasaları, Serbest Döviz Piyasası vb.) II. Piyasanın Büyüklüğüne Göre a) Ulusal Piyasalar: Ülke çapında faaliyet gösteren piyasalar. b) Uluslararası Piyasalar: Ülkeler arası işlem yapılan, fiziksel bir mekanı olmayan, alıcı/sa- tıcının elektronik ortamda bir araya geldiği, ülkeler arasındaki saat farkları nedeniyle 24 saat açık olan piyasalar. Uluslararası Para Piyasası: Kısa vadeli para (kredi) alım/satımının gerçekleştiği piyasalar. Uluslararası Döviz Piyasası: Spot, forward, swap vb. döviz alım/satımının gerçekleştiği pi- yasalar. 1.7.2. TCMB’nin Diğer Para Politikası Araçları TCMB, ekonomik hedefler çerçevesinde uyguladığı para politikaları ile piyasalar üzerinde doğru- dan etkiye sahiptir. Yukarıda yer verilen; Açık Piyasa İşlemleri, Hazır İmkanlar ile Döviz ve Efek- tif Piyasası araçlarının yanı sıra farklı politika araçları da kullanmaktadır. Bankacılık 14 Halkakademi 2024 Hazine İşlemleri Hazine işlemlerinin genel çerçevesi, Merkez Bankası Kanunu ile belirlenmiştir. Buna göre Banka, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nin mali ve ekonomik müşavirliğini üstlenir. Mali ve Ekonomik Müşavirlik: Merkez Bankası, Hükümetin mali ve ekonomik istişare or- ganıdır. Bu sıfatla Banka, para ve kredi politikası konusunda Hükümetin incelemesi gere- ken hususlar hakkında mütalaa (ayrıntılı yorum) beyan eder. Mali Ajanlık: Türkiye Cumhuriyeti Devletinin uluslararası mali ve ekonomik ilişkilerinde; Merkez Bankasına, Hükümetin mali ajanlığı görevi verilebilir. Mali ajanlık sıfatıyla Merkez Bankası, aşağıdaki işlemleri gerçekleştirebilir ve bu statüyle yapılan işlemlerde üçüncü şa- hıslardan sorumluluk alamaz. »» Her türlü devlet iç borçlanma senetlerinin mali servisi (Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ihalelerinin fiilen gerçekleştirilmesi) »» Özel kanunlara veya bunlara dayanan kararlara göre kambiyo denetlemesi »» Dış ticaret rejimi tatbikatı Haznedarlık: Devletin gerek yurt içi gerekse de yurt dışı tahsilat ve ödemeleri ve bütün Ha- zine işlemlerini ve her türlü para nakil ve havale işlemlerini gerçekleştirir. Banknot Basımı Ülkemizde banknot basma ve ihraç yetkisine sahip olan TBMM, bu yetkiyi tek elden ve süresiz olarak Merkez Bankasına devretmiştir. Merkez Bankası dolaşıma çıkarılacak olan Türk lirası banknot miktarını (emisyon miktarı) belir- leyerek, banknotların basımını ve dağıtımını gerçekleştirir. “Tedavüldeki banknotlar” anlamına da gelen emisyon hacmi, Merkez Bankası tarafından piyasaya sürülen banknotların toplam tuta- rını ifade eder. Emisyon hacmi, aşağıdaki durumlara göre değişkenlik gösterebilir: Ülkedeki ekonomik faaliyetler Demografi Maaş ve vergi ödemeleri Bayramlar Diğer toplu ödeme ve tahsilat Merkez Bankası, aşağıdaki amaçlar doğrultusunda tedavüle yeni banknot çıkarılmasına karar verir: Ülkemiz ekonomisindeki nakit para ihtiyacının karşılanması, Eskimiş ve yıpranmış banknotların yenileriyle değiştirilmesi, Tedavüle temiz bir banknot kompozisyonunun çıkarılması, Döneme özgü fiziksel ve teknik sorunların giderilmesi. Rezerv Yönetimi Türkiye’deki altın ve döviz rezervlerini saklamak ve yönetmekle görevli olan kurum, Merkez Ban- kasıdır. Bankacılık 15 Halkakademi 2024 Merkez Bankası, aşağıdaki amaçlar doğrultusunda ülkemizdeki rezervleri saklı tutar: Para ve kur politikalarına olan güveni sağlamak ve bu politikaları desteklemek Hazinenin yabancı para iç ve dış borç ödemelerini gerçekleştirmek için gerekli olan dövizi hazır bulundurmak Ülkemizin ekonomisini yurt içi veya yurt dışında oluşabilecek ani finansal değişimlere karşı dayanıklı hâle getirmek Uluslararası piyasalarda ülke ekonomisine duyulan güveni artırmak 1.7.3. Finansal Piyasalara İlişkin Bazı Kavramlar EURIBOR Nedir? EURIBOR (Euro Interbank Offered Rate) Avrupa para piyasalarında en yüksek işlem hacmine sa- hip, birinci sınıf bankaların faiz oranları dikkate alınarak belirlenen referans faiz oranıdır. Her iş günü, 1 hafta, 1 ay, 3 ay, 6 ay ve 12 aylık olarak belirlenir. Detaylı bilgi için www.euribor-rates.eu/ LIBOR ve ARF Nedir? LIBOR üye bankaların katılımıyla belirlenen Londra para piyasalarındaki bankalar arası borç verme faiz oranıdır. Dünyada faiz oranını belirlemek için kullanılan en yaygın oranlardan biridir. USD, EUR, GBP, CHF, JPY döviz cinslerinde ve 7 farklı vadede yayınlanan LIBOR oranlarının pi- yasalarda ortaya çıkan manipülasyonlar nedeniyle kaldırılarak yerine gözlemlenebilir işlemle- re dayalı ve günlük vadeli olarak yayınlanan ARF (Alternatif Faiz Oranları) getirilmesi kararlaş- tırılmıştır. Bu oranlar USD LIBOR için SOFR, GBP LIBOR için SONIA, EUR LIBOR için ESTR, CHF LIBOR için SARON, JPY LIBOR için TONAR’dır. ICE ve FCA tarafından yayınlanan duyuruda USD LIBOR için kalan 1, 3, 6, 12 aylık vadeler için son yayınlanma tarihi 30.06.2023 olduğu ifade edilmiştir. Detaylı bilgi için www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/arastirma-ve-yayinlar/ozel-dosyalar/4528 TLREF Nedir? TLREF (TL Gecelik Referans Faiz Oranı) finansal türev ürünlerde, borçlanma araçlarında ve çe- şitli finansal sözleşmelerde değişken faiz göstergesi, dayanak varlık veya karşılaştırma ölçütü olarak kullanılabilecek, Türk Lirası kısa vadeli referans faiz oranı ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak oluşturulmuştur. Borsa İstanbul Repo-Ters Repo Normal Emirler Pazarı’nda gerçekleşen, aynı gün başlangıç valör- lü ve sadece TL cinsi DİBS teminatlı gecelik repo işlemleri kullanılarak hesaplanan TLREF oranı ve bu oranın getirisini takip edebilmek amacıyla oluşturulan BIST TLREF Endeksi verilerine BIS- TECH Veri Yayın Sistemi’nden ulaşılabilir. TLREF Kuralları, T. C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, TCMB, TBB, Türkiye Sermaye Piyasaları Birli- ği, Takasbank ve BIST temsilcilerinden oluşan TLREF Komitesi tarafından oluşturulmuştur. Bankacılık 16 Halkakademi 2024 Detaylı bilgi için www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/47/endeksler-tlref-turk-lirasi-gecelik-referans-faiz-orani 1.8.Bankacılık ile Bağlantılı Diğer Kurum ve Kuruluşlar Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Kurumun Bankacılık Kanunu ve ilgili diğer düzenlemelerde belirtilen görev ve yetkileri çerçeve- sinde gerçekleştirdiği faaliyetler şu şekildedir: Düzenleme ve denetimi kapsamındaki kuruluşların faaliyetlerini güvenli ve sağlam şekilde gerçekleştirmesini temin etmek. Kredi sisteminin etkin şekilde çalışmasını sağlamak. Tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunmasını sağlamak. Finansal piyasaların gelişmesine ve finansal istikrara katkıda bulunmaktır. Detaylı bilgi için www.bddk.org.tr ve Bankacılık Kanunu Madde 82 Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Mevduat bankalarının üye olduğu, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan TBB’nin görev ve yetkilerinden bazıları şu şekildedir: Bankacılık sektörünün hak ve menfaatlerini korumak, Sektörün rekabet gücünün artırılmasına katkıda bulunmak. Üyeleri arasında haksız rekabetin önlenmesini sağlamak. Bankacılık mesleğinin gelişmesini temin etmek. Finansal istikrarın sürdürülmesine katkıda bulunmaktır. Detaylı bilgi için www.tbb.org.tr ve Bankacılık Kanunu Madde 80 Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) Katılım bankalarının üye olduğu, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan TKBB’nin görev, yetki ve faaliyetlerinden bazıları şu şekildedir: Türkiye’de katılım bankacılığının sağlıklı ve sürdürülebilir şekilde gelişmesi için ürün çeşit- liliği ve gelişimi ile hizmet kalitesini artırmak. Kurumsal iletişim, algı ve itibar yönetimi çalışmalarını geliştirmek. Gerekli eğitim, insan kaynağı ve sertifikasyon çalışmalarını artırmak. Katılım bankacılığı prensiplerine uygun mevzuat, standart ve düzenlemeleri geliştirmek. Detaylı bilgi için www.tkbb.org.tr ve Bankacılık Kanunu Madde 80 Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu Sigortacılık ve özel emeklilik sektörünün gelişmesi, düzenlenmesi ve denetlenmesini teminen kurulan kamu tüzel kişiliğine haiz kurumun görevlerinden bazıları şu şekildedir: Bankacılık 17 Halkakademi 2024  Karayolları Trafik Kanunu, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu, Tarım Si- gortaları Kanunu, Sigortacılık Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Afet Sigortaları Kanunu ile diğer mevzuatta yer alan sigortacılık ve özel emekliliğe ilişkin görev ve yetkileri yürütmek. Sigortacılık ve özel emekliliğe ilişkin mevzuatı hazırlamak, uygulamak ve ilgililer tarafın- dan uygulanmasını izlemek ve yönlendirmek. Sigortacılık ve özel emeklilik alanında faaliyet gösteren kişi ve kuruluşlarla ilgili inceleme, denetleme ve soruşturma işlerini yürütmek. Detaylı bilgi için https://www.seddk.gov.tr Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını teminen faaliyet gösteren kamu tüzel kişiliğine haiz kurumun görevlerinden bazıları şu şekildedir: Sermaye piyasası kurumlarına, sermaye piyasası araçlarının ihracı, halka arzı vb. konulara yönelik düzenlemeler yapmak. Halka arz işlemlerinde izahname ve ihraç belgelerine onay vermek. Aracı kuruluşlara sermaye piyasası faaliyetlerine yönelik gerekli izinleri vermek. Sermaye piyasasında gözetim faaliyetlerinde bulunmak. Sermaye piyasalarında faaliyet gösteren kurumları denetlemek, gerektiğinde tedbir ve yap- tırım uygulamak. Finansal raporlama ve bağımsız denetim standartlarının oluşturulmasında personel deste- ği vermek. Borsa uyuşmazlıklarında ve meslek kuruluşu tarafından üyelerine verilen disiplin cezaları- na karşı itirazlarda uyuşmazlıkları çözmek. Lisanslama faaliyetlerinde bulunmaktır. Detaylı bilgi için www.spk.gov.tr Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde, doğrudan Bakana bağlı olan birimin temel görevi suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanının önlenmesidir. Bu amaca yönelik gerçekleştir- diği faaliyetlerden bazıları şu şekildedir: Politika oluşturulması ve düzenleme yapılmasına katkıda bulunmak. Hızlı ve güvenilir bir şekilde bilgi toplamak ve analiz etmek. Araştırma ve inceleme yapmak. Elde edilen bilgi ve sonuçları ilgili makamlara iletmektir. Detaylı bilgi için https://masak.hmb.gov.tr/ Kredi Kayıt Bürosu (KKB) Dokuz bankanın ortaklığında kurulmuş olan yapının temel faaliyetleri şu şekildedir: Bankacılık 18 Halkakademi 2024  TBB Risk Merkezi’ne vekâleten tüm operasyonel ve teknik faaliyetleri yürütmek. Risk Merkezi üyesi finansal kuruluşlara veri toplama ve paylaşım hizmeti vermek. Findeks platformu ile bireyler ve reel sektöre yönelik istihbarat hizmeti vermektir. Detaylı bilgi için www.kkb.com.tr Borsa İstanbul (BIST) Borsa İstanbul’un temel faaliyet alanı şu şekildedir: Sermaye piyasası araçlarının, kambiyo ve kıymetli madenler ile kıymetli taşların ve SPK ta- rafından uygun görülen diğer sözleşmelerin, belgelerin ve kıymetlerin serbest rekabet şart- ları altında kolay ve güvenli bir şekilde, şeffaf, etkin rekabetçi, dürüst ve istikrarlı bir ortam- da alınıp satılabilmesini sağlamak. Bunlara ilişkin alım satım emirlerini sonuçlandıracak şekilde bir araya getirmek veya bu emirlerin bir araya gelmesini kolaylaştırmak ve oluşan fiyatları tespit ve ilan etmek üze- re piyasalar, pazarlar, platformlar ve sistemler ile teşkilatlanmış diğer pazar yerleri oluştur- mak, kurmak ve geliştirmek. Bunları ve başka borsaları veyahut borsaların piyasalarını yönetmek ve/veya işletmek. Ana sözleşmesinde yazılı olan diğer işleri yapmaktır. Detaylı bilgi için www.borsaistanbul.com Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) Temel amacı, yatırımcıların çıkarlarını ve denetim raporlarının doğru ve bağımsız olarak hazır- lanmasına ilişkin kamu yararını korumak olan kurumun görevlerinden bazıları şu şekildedir: Bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarını yetkilendirmek. Bağımsız denetim alanında kamu gözetimi yapmak ve böylece bağımsız denetimde uygula- ma birliğini, gerekli güveni ve kaliteyi sağlamak. Uluslararası Muhasebe Standartlarıyla uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlarını (TMS) oluşturmak ve yayımlamak. Uluslararası Denetim Standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartlarını (TDS) oluştur- mak ve yayımlamak. Detaylı bilgi için www.kgk.gov.tr Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) Tasarruf sahiplerinin haklarını, yolsuzluk ve usulsüzlüklerden korumak amacıyla kurulmuş olan kurumun görevlerinden bazıları şu şekildedir: Mevduatın ve katılım fonlarının sigorta edilmesi. Fon bankalarının yönetilmesi, mali bünyelerinin güçlendirilmesi yeniden yapılandırılması, devri, birleştirilmesi, satışı ve tasfiyesi. TMSF alacaklarının takip ve tahsil işlemlerinin yürütülmesi ve sonuçlandırılması. TMSF varlık ve kaynaklarının yönetilmesi. Bankacılık 19 Halkakademi 2024  OHAL kapsamında üstlenilen görevlerin yürütülmesi. Detaylı bilgi için www.tmsf.org.tr ve Bankacılık Kanunu Madde 111 Bankalararası Kart Merkezi (BKM) Kurumun temel faaliyetleri şu şekildedir: Kredi kartı/banka kartları ile ilgili bankalar arasında uygulanacak prosedürleri geliştirmek, standardizasyonu sağlamaya yönelik çalışmalar yaparak kararlar almak. Türkiye genelinde uygulamalar ile yurt içi kuralları oluşturmak, bankalar arasındaki takas ve hesaplaşmayı yürütmek. Yurt dışı kuruluş ve komisyonlarla ilişkiler kurmak ve gerektiğinde üyelerini bu kuruluşlar- da temsil etmek. Bankalar tarafından devam ettirilen işlemleri daha güvenli, süratli ve daha az maliyetli tek bir merkezden yürütmek. Detaylı bilgi için www.bkm.com.tr Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başk. (KOSGEB) KOSGEB’in temel faaliyet alanı şu şekildedir: Ülkenin ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasında küçük ve orta ölçekli işletmele- rin (KOBİ) payını ve etkinliğini artırmak. KOBİ’lerin rekabet güçlerini ve düzeylerini yükseltmek. Sanayide entegrasyonu ekonomik gelişmelere uygun biçimde gerçekleştirmek. Detaylı bilgi için www.kosgeb.gov.tr Takasbank Kuruluşun temel faaliyet alanı şu şekildedir: Borsa İstanbul üyelerinin alım satım işlemlerinden doğan menkul kıymet teslim etme ve teslim alma taahhütleri ile alım satıma konu olan menkul kıymet karşılığındaki ödeme ta- ahhütlerinin hesaben sonuçlandırılması Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) takas işlemlerinin gerçekleştirilmesi Bankalar arası çek takas ve mutabakat faaliyetlerinin yürütülmesi Ulusal numaralandırma kuruluşu olarak ülkemizde hisse senetleri, devlet tahvili, yatırım/ borsa/emeklilik fonları gibi menkul kıymet ve finansal enstrümanlar için ISIN kodu (ISO 6166) tahsis edilmesi vb. Merkezi Karşı Taraf hizmeti verilmesi (Alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı ise alıcı konumuna geçerek, hizmet verdiği piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerin takasının tamamlanmasını taahhüt etmektedir.) Detaylı bilgi için www.takasbank.com.tr Bankacılık 20 Halkakademi 2024 Kişisel Verileri Koruma Kurumu Kişisel verilerin korunmasını sağlamak için kurulmuş olan kamu kurumunun faaliyetlerinden bazıları şu şekildedir: Uygulamaları ve mevzuattaki gelişmeleri takip etmek, değerlendirme ve önerilerde bulun- mak, araştırma ve incelemeler yapmak. Kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, meslek örgütleri veya üniversitelerle iş birliği yapmak. Kişisel verilerle ilgili uluslararası gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek, görev alanına gi- ren konularda uluslararası kuruluşlarla iş birliği yapmak Detaylı bilgi için www.kvkk.gov.tr Türkiye Varlık Fonu Fonun temel faaliyet alanı şu şekildedir: Önemli kamu varlıklarında değer artışı sağlayarak ekonomik büyümeye katkıda bulunmak. Katılım finansmanına uygun varlıkların gelişmesine destek olmak. Sermaye piyasalarının araç çeşitliliği ve derinliğine katkı sağlamak. Türkiye’ye daha fazla yatırımcı ilgisini çekmek ve yeni yatırımlar için sermaye sağlamak. Stratejik önem arz eden sektörlerin gelişmesine ve büyük ölçekli yatırımlara iştirak etmek amacıyla Türkiye Varlık Fonu’nu ve bu fona bağlı alt fonları kurmak ve yönetmektir. Detaylı bilgi için www.turkiyevarlikfonu.com.tr Kredi Garanti Fonu (KGF) Fonun temel faaliyet alanı şu şekildedir: Teminat yetersizliği nedeniyle kredi alamayan KOBİ’lere ve KOBİ dışı işletmelere kefil ola- rak kredi kullanmalarına yardımcı olmak. KOBİ’lerin ve KOBİ dışı işletmelerin finansmana erişimine destek olmaktır. Detaylı bilgi için www.kgf.com.tr Bağımsız Denetim, Değerleme ve Derecelendirme Kuruluşları Bankacılık Kanunu’nun 33 ve 34. maddeleri kapsamında bankalara finansal verilerin denetimi, teminata alınacak gayrimenkullerin ekspertiz değerlerinin belirlenmesi ve kredi derecelendirme (rating) hizmeti veren kuruluşlardır. Detaylı bilgi için https://www.bddk.org.tr/Kuruluslar Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) Kuruluşun temel faaliyet alanı şu şekildedir: Merkezi saklama. Bankacılık 21 Halkakademi 2024  Veri depolama. Kamuyu aydınlatma faaliyetlerini güvenilir, etkin ve şeffaf bir şekilde yürütmek. Veri ve teknoloji ürünlerini ulusal ve uluslararası piyasalara sunmaktır. Detaylı bilgi için www.mkk.com.tr Finansal Kurumlar Birliği Kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşu olan Birlik, Finansal Kiralama, Faktoring, Finans- man, Varlık Yönetim ve Tasarruf Finansman sektörlerinin çatı kuruluşudur. Detaylı bilgi için www.fkb.org.tr 1.9.Bankacılık ile İlgili Uluslararası Kuruluşlar Bank for International Settlements (BIS) Uluslararası Ödemeler Bankası 1930 yılında kurulmuş olup merkezi İsviçre’nin Basel şehrindedir. TCMB 1951 yılında BIS üyesi olmuştur. TCMB’nin, BIS’in toplam sermayesi içindeki payı Ni- san 2024 tarihi itibariyle binde 15’tir. Söz konusu hisse payına istinaden TCMB’nin BIS’teki özel çekme hakkı 40 milyon SDR’dir. »» SDR (Special Drawing Rights): IMF’nin üye ülkelerin mevcut resmi rezervlerine katkı- da bulunmak amacıyla 1969 yılında oluşturduğu uluslararası bir rezerv varlığıdır. Özel Çekme Hakları üye ülkelere IMF kotalarıyla orantılı olarak tahsis edilir. SDR aynı zaman- da IMF’nin ve diğer bazı uluslararası kuruluşların hesap birimi olarak kullanılmaktadır. SDR’nin değeri, başlıca uluslararası para birimlerinden oluşan bir sepet esas alınarak belirlenmektedir. BIS’in sermayesinin tamamı merkez bankalarına aittir. Kurumun misyonu parasal ve finansal istikrar arayışında Merkez bankalarına destek olmak ve uluslararası işbirliğini teşvik etmektir. Detaylı bilgi için https://www.bis.org/ The Basel Committee on Banking Supervision (BCBS) Basel Bankacılık Denetim Komitesi 1974 yılında kurulmuş olan BCBS, Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) çatısı altında faali- yet göstermektedir. BCBS üyeleri, merkez bankaları ve ilgili ülkelerin bankacılık otoriteleridir. Bu kapsamda TCMB ve BDDK da BCBS üyesidir. Komite, ihtiyatlı bankacılık düzenlemeleri için dünya çapında öncü kural belirleyicidir. Detaylı bilgi için https://www.bis.org/bcbs Islamic Financial Services Board (IFSB) İslami Finansal Hizmetler Kurulu 2002 yılında kurulmuş olup merkezi Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’dadır. İslami finansal hizmetler endüstrisinin geliştirilmesine yönelik standartların oluşturulma- Bankacılık 22 Halkakademi 2024  sı, islami finans kurumlarına denetim konusunda rehberlik etmesi, uluslararası standartla- rı da dikkate alarak islami finansal hizmetler sektöründe risklerin tespitine, ölçülmesine ve yönetilmesine dönük çalışmalar yapması kurumun amaçlarından bazılarıdır. Detaylı bilgi için https://www.ifsb.org/ 1.10. Bankacılıkta Segmentasyon Bireysel Bankacılık Gerçek kişilere ticari amaçlar dışında; Tasarruflarını değerlendirmeye yönelik sunulan hizmetler Onların kişisel ve ailevi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik kaynak gereksinimlerini sağlayan hizmetler Bunlara ilişkin aracılık işlemleri bireysel bankacılık olarak nitelendirilir. Ülkemizde 1980’lerin sonunda önemli gelişim göstermiştir. Kredi kartları, tüketici ve konut kredileri, mevduat ve diğer TL/YP yatırım ürünleri, nakit yöneti- mi ödeme ürünleri, internet bankacılığı en çok kullanılan ürün gruplarıdır. KOBİ Bankacılığı Yasal tanıma göre “250 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 500 Milyon TL’yi aşmayan işletmeler” KOBİ olarak kabul edil- mektedir. Mikro, küçük ve orta büyüklükte işletmeler olarak alt gruplara ayırabileceğimiz KOBİ’lerin en yo- ğun kullandığı bankacılık ürünü, pek çok KOBİ’nin yeterli sermayesi olmadığı için özellikle TL kredilerdir. Orta büyüklükteki işletmelerde döviz veya yatırım kredileri de öne çıkar. Ayrıca çek karnesi, nakit yönetimi ödeme ürünleri, POS vb. kullanımı yoğundur. Bankamız KOBİ segment kriterleri ile yukarıda belirtilen yasal KOBİ segment kriterlerinin birbiri- ne karıştırılmaması gerekir. Ticari/Kurumsal Bankacılık KOBİ statüsüne sahip olmayan, daha büyük boyuttaki işletmelere verilen ticari bankacılık hiz- metlerini Ticari/Kurumsal Bankacılık olarak sınıflandırabiliriz. Bu gruptaki müşteri ihtiyaçları- nın bilanço büyüklüğüne ve yapısına, yurt içi/yurt dışındaki müşteri ve tedarikçi ağının geniş- liğine vb. kriterlere bağlı olarak farklılaştığını görürüz. Temel TL kredilerin yanı sıra Bankamız ve yurt dışı kaynaklı YP krediler, ithalat ve ihracat finansmanına yönelik işlemler, türev ürünler, orta/uzun vadeli yatırım ve işletme kredileri ile nakit yönetimine ilişkin tahsilat ve ödeme sis- temleri bu grupta daha yoğun kullanılır. Yatırım Bankacılığı SPK’dan alınan faaliyet izinleri kapsamında verilen; Bankacılık 23 Halkakademi 2024  Bireysel portföy yöneticiliği, Yatırım danışmanlığı, Halka arz işlemlerine aracılık, Saklama hizmetleri, Borsada işlem yapmak isteyen müşterilerin alım/satım emirlerinin iletilmesine ilişkin aracı- lık hizmetleri, Sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri, Servet yönetimi ve finansal planlama yapılması, Portföy yönetim şirketlerinin ve emeklilik şirketlerinin kurucusu olduğu yatırım fonlarına fon hizmet birimi hizmeti sunulması vb. hizmetler yatırım bankacılığının konusunu oluştu- rur. Dijital Bankacılık Alternatif Dağıtım Kanalları–ADK müşterilerin zaman ve mekan kısıtı olmadan birçok farklı plat- formdan bankacılık hizmeti alabilmelerine imkân sağlayan sistemlerin genel tanımıdır. Başlıca 6 gruba ayırabiliriz: 1. Otomatik para çekme makineleri (ATM) 2. Şube içi kiosk makineleri 3. Mobil bankacılık 4. İnternet bankacılığı 5. Telefon bankacılığı 6. Çağrı merkezleri Djitial kanallardan verilen hizmetler mevzuata, ürünün riskliliğine, işlemle ilgili ihtiyaç duyulan güvenlik seviyesine, ödeme/tahsilat aracılık hizmetlerinde ana firmalarla ve kamu kurumları ile olan anlaşmalara bağlı olarak farklılaşabilir. Bankacılık 24 Halkakademi 2024  2. Günlük Hayatımız ve Banka Bilançosu Bir bankanın finansal raporları, belirli standartlara göre düzenlenmiş onlarca ana hesap ve yüz- lerce alt hesaptan oluşur. Bu hesapların karşılığındaki tutarlar ise bizim banka çalışanları ola- rak, hangi segmentte/bölümde çalışırsak çalışalım: İşimizi yaparken aldığımız kararlardan, Müşterilerimize verdiğimiz tavizlerden, Müşterilerimizin riskliliğini, teminat yapısını, talep ettikleri kredilerin vadesini vb. kriterle- ri hep birlikte dikkatle inceleyerek yaptığımız doğru fiyatlamalardan, Zamanında fark ettiğimiz erken uyarı sinyalleri sayesinde tasfiye ettiğimiz risklerden, Kredi kullandırımı öncesinde yaptığımız kontroller sayesinde tespit ettiğimiz açıklardan ve burada tek tek sayamayacağımız kadar çok faktörden etkilenir. Bankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hak- kında Yönetmelik - Madde 4 (1) Bankalar, faaliyetlerini bu Yönetmelik ve Kurulca çıkarılacak tebliğlere göre muhasebeleşti- rir. Faaliyetlerin, 16/1/2005 tarihli ve 25702 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türkiye Muha- sebe Standartları Kurulunun 1 sıra nolu Finansal Tabloların Hazırlanma ve Sunulma Esas- larına İlişkin Kavramsal Çerçeve Hakkında Tebliğ hükümleri çerçevesinde, Türkiye Muhase- be Standartlarına uygun olarak muhasebeleştirilmesi esastır. Ancak, bağlı ortaklık, birlikte kontrol edilen ortaklık ve iştiraklerin muhasebeleştirilmesi ve konsolide finansal tablolar, kamuya açıklanacak finansal tablolar ile bunlara ilişkin açık- lama ve dipnotların düzenlenmesine ilişkin usul ve esaslar Kurulca çıkarılacak tebliğler ile belirlenir. Aktif Pasif Finansal Varlıklar 1. Nakit Değerler ve TCMB 2. Bankalar Mevduat 3. Para Piyasasından Alacaklar 4. Devlet Borçlanma Senetleri ve Diğer Finansal Varlıklar Krediler Öz Kaynaklar Bankacılık 25 Halkakademi 2024 Bilanço Dışı Yükümlülükler (Nazım Hesaplar) Garanti ve Kefaletler Taahhütler Türev Finansal Araçlar Emanet ve Rehinli Kıymetler 2.1.Aktifler – Finansal Varlıklar 2.1.1.Hazine’nin Fonksiyonu ve Fon Transfer Fiyatlaması Sistemi (FTF) Bir bankada en temelde Hazine/Fon Yönetimi (Treasury) ve şubeler olmak üzere iki kâr merkezi vardır. Hazine Departmanı genel olarak birkaç alt bölümden oluşur: Döviz ve Para Piyasaları (FX Masası) Sabit Getirili Menkul Kıymet İşlemleri (TL Masası) Hazine Ürünleri Pazarlama Orta/Middle Ofis Arka/Back Ofis Hazine/Fon Yönetimi Departmanı özet olarak: Banka kaynaklarının en doğru şekilde değerlendirilmesi, Bankanın ihtiyaç duyduğu fonların yurt içi ve yurt dışı piyasalardan sağlanması, FTF (Fon Transfer Fiyatlama Sistemi) maliyetlerinin belirlenmesi, Hazine Pazarlama/Treasury Marketing Unit (TMU) birimleri aracılığı ile müşteri işlemlerine aracılık edilmesi vb. görevleri yerine getirir. Fon Transfer Fiyatlama Sistemi’nin en temel fonksiyonu, Genel Müdürlük aracılığı ile şubeler arası kaynak aktarımının izlenmesi, fon sağlayan şubelere faiz geliri, fon kullanan şubelere ise kullanılan fonla ilgili maliyetin yansıtılmasıdır. Fon Transfer Fiyatlama Sistemi ile, Bankanın maruz kaldığı risklerin etkin takibi ve kontrolü, Birim ve şubelerin kârlılık bazında gerçek performansının ölçülmesi ve stratejik tercihler doğrultusunda yönlendirilmesi, Müşterilere doğru fiyatlama yapılmasının sağlanması amaçlanmaktadır. Bankacılık 26 Halkakademi 2024 Fon oranları; Vadeye, para birimine ve aktif/pasif niteliğine göre farklılaşır. TL ve diğer ana döviz cinsleri (USD, EURO, GBP) bazında belirlenir. İlaveten altın bazında da FTF oranı verilmektedir. Diğer döviz cinsleri için de ihtiyaç olması halinde ayrıca FTF oranı tespit edilebilir. Farklı vadelerde FTF oranı belirlenirken, ilgili para cinsleri üzerinden, bankalar arası borç- lanma faiz oranları, piyasadaki mevduat faiz oranları, bono verim eğrisi, marjinal mevduat maliyeti ve Bankamız kaynak maliyetleri dikkate alınmaktadır. Farklı vadeler için belirlenen FTF oranları, ilgili vadelerdeki kredi ve mevduat fiyatlamasına baz teşkil eder. Şubeler, topladıkları mevduatlar ile bankaya kaynak sağlarken, kullandırdıkları krediler için fona yani kaynağa ihtiyaç duyarlar. Bir şube, bulunduğu piyasanın yapısına bağlı olarak fon faz- lası olan veya fon ihtiyacı olan bir şube konumunda olabilir. Banka içinde, fon fazlası olan şube- lerden fon ihtiyacı bulunan şubelere sürekli bir kaynak aktarımı vardır. FTF, aktif ve pasif hesaplar üzerinden hesaplanır. Şubeler aktif hesaplar üzerinden FTF maliye- ti ödemekte, pasif hesaplar üzerinden FTF getirisi elde etmektedir. Bu durumu “Banka Hazine- si, FTF ile şubelerin aktif hesaplarına maliyet, pasif hesapları için de gelir yansıtır.” şeklinde de açıklayabiliriz. Sonuç olarak bir şube, Kullandırdığı kredi için müşteriden faiz alırken, hazineden kullandığı fon karşılığında faiz öder, Topladığı mevduat için müşteriye faiz öderken, bu mevduatı hazineye aktarır ve karşılığın- da faiz alır. Faiz gelirleri/giderleri, faiz dışı gelir/giderler ve nazım hesaplar FTF sistemine dahil değil- dir. Spot kredilerde, FTF oranı kredinin vadesine göre açılış tarihindeki FTF oranıdır ve vade so- nuna kadar sabit kalır. Rotatif kredilerde faiz oranı değişken olduğu için kârlılık hesaplanırken güncel FTF oranla- rı kullanılır. Ödeme tablosuna bağlı taksitli kredilerde FTF oranı, kredinin ortalama vadesine göre belir- lenir. Ara ödemeli kredilerde FTF oran tespiti ve değişimi, hesabın açıldığı, temdit işlemlerinin yapıldığı ya da faiz oranının değiştiği günlerde olacaktır. İlgili günlerde kredi vadesi ile eş- leşen FTF oranı dikkate alınacaktır. Fon kaynaklı kredilerde FTF oranı belirlenirken, elde edilen kaynağa ödenen toplam mali- yetler dikkate alınır. Sıfır faizli kredilere FTF maliyeti yansıtılmaz. Vadesiz mevduat için vadesiz FTF oranı, vadeli mevduatlarda ise hesabın açılış tarihindeki FTF oranı dikkate alınır. Bankacılık 27 Halkakademi 2024 FTF’ye dahil olmayan başlıca hesaplar Aktif Pasif Tasfiye Olunacak Alacaklar ve Özel Eximbank’tan Kullanılan Kredi Karşılıkları Karşılıklar Kredi Faiz ve Komisyon Tahakkuk ve Faiz ve Gider Reeskontları Reeskontları Gayrimenkuller, Menkuller ve Birikmiş Diğer-KOSGEB Peşin Tahsil Edilen Faiz Reeskontları Amortismanlar Döviz ve Efektif Alım Satım ve Vaziyet Bütçeden, Bakanlıklardan ve Diğer Kuruluşlardan Hesapları Temin Edilen Fonlar ve Bu Fonlardan Kullandırılan Kredi Karşılıkları Şubeler Cari Hesapları 2.1.2.Nakit Değerler Nakit değerleri, bankanın kasasındaki TL ve döviz varlıkları olarak tanımlayabiliriz. Her banka, nakit akışını sağlıklı şekilde izleyebilmek ve elindeki likiditeyi rasyonel bir şekilde yönetebilmek için şubelerce yapılan/yapılacak olan giriş ve çıkışların Hazine yönetimine/ana kasaya zamanın- da bildirilmesini bekler. Girişlerin bilinmemesi, gelen paraların atıl kalmasına, çıkışların bilinmemesi ise gün sonunda yüksek maliyetlerle piyasadan borçlanmaya ya da muhabir bankalar nezdindeki YP hesapların yani nostro hesapların eksiye düşmesine neden olabilir. Bu durum yasal yükümlülüklerin takibi- ni de zorlaştırır. Yasal yükümlülüklerde karşılaşılacak olumsuz durumlarda ise TCMB’nin cezai yaptırımları ile karşılaşılabilir. TL Nakit Girişi Sağlayan Bazı İşlemler TL Nakit Çıkışına Neden Olan Bazı İşlemler Vadeli/vadesiz TL mevduat girişi Vadeli/vadesiz TL mevduat çıkışı Vadesi gelen TL kredilerin geri ödenmesi Nakit TL kredi kullandırılması Çek/senet/vergi/SGK/DBS vb. tahsilatlar Çek/senet/vergi/SGK/DBS vb. ödemeler TCMB’nin zorunlu karşılık oranlarını Maaş ödemeleri düşürmesi Tazmin olan TL teminat mektupları TCMB’den veya diğer bankalardan Şubelerin TL nakit ihtiyacı kullanılan TL krediler Hazine’nin yaptığı DİBS vb. satışlar Şube kasalarındaki fazla TL nakit Hazine’nin yaptığı DİBS vb. alımlar YP Nakit Girişi Sağlayan Bazı İşlemler YP Nakit Çıkışına Neden Olan Bazı İşlemler Vadeli/vadesiz YP mevduat girişi Vadeli/vadesiz YP mevduat çıkışı Vadesi gelen Döviz kredilerin geri ödenmesi Nakit YP kredi kullandırılması Gelen ihracat bedelleri Sermaye piyasası işlemleri karşılığı döviz Döviz alım işlemleri çıkışı TCMB’den veya diğer bankalardan kullanılan Döviz satış işlemleri YP krediler Tazmin olan YP teminat mektupları Şube kasalarındaki fazla YP nakit Şubelerin YP nakit ihtiyacı Bir bankada, burada yazanların dışında, nakit giriş çıkışı yaratan pek çok işlem vardır. Biz bura- da sadece belli başlı işlemlere fikir vermesi açısından yer verdik. Ortakların yaptığı nakit sermaye artışı, bankanın menkul kıymet ihracı yapması, büyük bir sen- Bankacılık 28 Halkakademi 2024 dikasyon kredisi alınması, iştirak satışı, gayrimenkul satışı vb. işlemler de bir anda büyük kay- nak yaratabilirler. 2.1.3.TCMB’deki Zorunlu Karşılıklar ve Serbest Mevduat Bankaların sahip oldukları kaynakların bir kısmını zorunlu olarak Merkez Bankası hesaplarında tesis etmesi gerekir. Merkez Bankasında tutulan bu miktara “zorunlu karşılık” denir ve aşağıdaki bilanço kalemleri üzerinden Türk Lirası ve Yabancı Para yükümlülükler için ayrı ayrı hesaplanır. Mevduat/katılım fonu Repo işlemlerinden sağlanan fonlar (Borsa İstanbul piyasalarından sağlananlar hariç) Kullanılan krediler (Hazine garantisiyle sağlananlar hariç) İhraç edilen menkul kıymetler (Net) Sermaye hesaplamasına dâhil edilmeyen borçlanma araçları Yurt dışı merkeze yükümlülükler (Net) Kredi kartı ödemelerinden borçlar Müstakrizlerin fonları Zorunlu karşılıklar, TCMB’nin uyguladığı para politikası araçlarından biridir. TCMB, zorunlu karşılık oranlarını, piyasanın likidite ihtiyacını dikkate alarak düzenler. Örneğin vadesiz mev- duatlar için zorunlu karşılık oranı bugün itibarıyla %7 olsun. Bu durumda bankalar, topladıkları 100 TL mevduatın 93 TL’sini kredi olarak kullandırabilir. TCMB’nin zorunlu karşılık oranını ör- neğin %4’e çekmesi durumunda 100 TL’lik mevduata karşılık verilebilecek kredi 96 TL olacaktır. TCMB, bankaların kredi verme isteklerini aşağıya çekmek istiyorsa bu durumda zorunlu karşı- lık oranlarını artıracaktır. TCMB, uyguladığı para politikalarını desteklemek için, finansal koşul- lara bağlı olarak, zorunlu karşılık oranlarında değişiklik gibi standart uygulamaların yanı sıra dönemsel olarak (belirli süre için) standartın dışında farklı uygulamalara da başvurabilir. TC- MB’nin başvurduğu bazı standart dışı uygulama örnekleri aşağıdaki gibidir: Yabancı para cinsinden mevduat için ilave olarak TL cinsinden zorunlu karşılık tesis edil- mesi. Belirlenen dönem içinde vadesi dolan DDKM hesaplarının yenileme, TL ‘ye geçiş ve dönü- şüm oranlarına göre TCMB’ ye komisyon ödenmesi. Belirlenen maksimum kredi büyüme oranını aşan bankaların, bu oranı aşan kredi tutarı için nakdi zorunlu karşılık tesis edilmesinin yanı sıra TCMB nezdinde menkul kıymet tesis etmesi. Zorunlu karşılığa tabi yükümlülükler iki haftada bir Cuma günü itibarıyla hesaplanır. Zorun- lu karşılıkların tesisi, yükümlülük hesaplama tarihini izleyen iki hafta sonraki Cuma günü baş- lar ve 14 gün sürer. Zorunlu karşılıklar, Türk lirası yükümlülükler için Türk lirası olarak, yaban- cı para yükümlülüklerde ise ABD doları cinsinden olan kısmı için ABD doları, kalan kısmı için ise ABD doları veya Euro olarak TCMB’deki hesaplarda tesis edilir. Yabancı para yükümlülükler için tutulması gereken zorunlu karşılıkların, kıymetli maden depo hesapları için tutulması gere- ken kısmın tamamına kadarı ise standart altın cinsinden bloke hesaplarda tesis edilebilir. Ban- kalar isterse altın yükümlülükler için de EUR veya USD yatırabilir. TCMB uyguladığı politikalara paralel olarak tesis edilen zorunlu karşılık tutarlarına faiz uygulayabilir. (Güncel faiz oranlarını www.tcmb.gov.tr adresinden takip edebilirsiniz.) Bankacılık 29 Halkakademi 2024 Bankalar zorunlu karşılık olarak tesis etmesi gereken tutarların dışında yabancı para kaynakla- rını TCMB nezdindeki serbest hesaplarda değerlendirebilirler. Bankalar bu kararı verirken eko- nomik birtakım göstergeleri dikkate alırlar. Bunlar, piyasadaki faiz oranı, TCMB serbest hesapla- ra uygulanan faiz oranı, muhabir bankalar ile olan ilişkiler ve finansal sistemdeki istikrar olarak örneklendirilebilir. Güncel zorunlu karşılık oranlarına www.tcmb.gov.tr üzerinden erişebilirsiniz. 2.1.4.Bankalar ve Para Piyasalarından Alacaklar Bir banka neden başka bir bankadan veya para piyasalarından alacaklı olur? Bankalar, şubeleri bulunmayan illerde, müşterilerine hizmet verebilmek için muhabir ban- kalar ile çalışırlar ve bu muhabir bankalarda yaptıkları işlemler için para tutarlar. Bir banka, Takasbank, BIST vb. piyasalarda yaptığı işlemler nedeniyle başka bir bankadan alacaklı olabilir. Bankalar, döviz cinsinden olan ödemeleri için tüm dünyada belli başlı bankalarda USD, EURO, CHF, GBP, JPY vb. döviz cinslerinden para tutarlar. Bunu yaparken USD’yi Amerikan bankalarında, EURO’yu Avrupa Birliği bankalarında, CHF’yi İsviçre bankalarında tutarlar. Kamu otoritesinin, devlet bankaları aracılığıyla gerçekleştirilmesini şart koştuğu işlemler nedeniyle, devlet bankalarında para tutabilirler. Bir banka, başka bir bankaya verdiği kredi nedeniyle alacaklı olabilir. 2.1.5.Piyasa Yapıcılığı Sistemi Dünyada 1960’lardan beri, ülkemizde ise 2000’den beri uygulanmakta olan piyasa yapıcılığı sis- temi ihalelerinde ve söz konusu senetlerin ikincil piyasa işlemlerinde etkinliğin artırılması ama- cıyla önceden belirlenen kriterlere göre seçilmiş bankalara bazı hak ve görevler verilmesini içe- ren sistemdir. Ülkemizde piyasa yapıcılığı sistemi, kamu borç yönetiminin geliştirilmesi ve kamu borçlanma- sında istikrar sağlanması, Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) DİBS ikincil piyasasının derin- leştirilmesi ve finansal sistemin geliştirilmesi amaçlarıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından uygulanmaya başlamıştır. Piyasa Yapıcısı Bir Bankanın Hangi Kriterleri Sağlaması Gerekir? Piyasa yapıcısı olacak/olan bir bankanın; Sermaye yeterlilik rasyosunun kamu tarafından belirlenen oranın altında olmaması, Birincil ve ikincil piyasadaki işlem hacminin kamu tarafından belirlenen oranların üstünde olması gibi kriterleri sağlaması gerekir. Piyasa Yapıcılığı ile İlgili Bazı Kavramlar İhale: Devlet İç Borçlanma Senetlerinin ihalesidir. Geri Alım İhalesi: Daha önce ihraç edilmiş olan DİBS’in vadesinden önce itfa edilmesi için açı- lan ihaledir. Bankacılık 30 Halkakademi 2024 TAP: Devlet İç Borçlanma Senetlerinin daha önceden belirlenmiş fiyatlardan TCMB kanalıyla sa- tışa sunulmasıdır. ROT (Rekabetçi Olmayan Teklif): Piyasa Yapıcısı olan bankalara, ihale günü belirli bir saate kadar verilen, ihalede oluşacak ortalama fiyattan kağıt alma hakkın tanıyan tekliflerdir. Değişim (Switching): Daha önceden ihraç edilmiş DİBS’lerin ihracı yapılacak başka DİBS’lerle değiştirilmesidir. Piyasa Yapıcısı Bankaların Hakları Nelerdir? “Türk DİBS Piyasa Yapıcısı” unvanını kullanma, İhalelere teminatsız katılma, Geri alım ve değişim ihalelerine katılma, Rekabetçi olmayan teklif verme, Hazine ile kısa vadeli nakit işlemleri yapma, Danışma Kurulu toplantılarına 2 temsilci ile katılabilme, Valör günü, saat 14.00’e kadar, ihalede oluşan ortalama fiyatın üstünde kalan net teklifleri, toplamının %40’ı kadar ortalama fiyat üzerinden “İhale Sonrası Satış” hakkı, Merkez Ban- kası’nın Açık Piyasa İşlemleri çerçevesinde sağlayabilecek ek bir likidite/geri alım imkânı, DİBS ödünç işlemleri piyasasında DİBS ödünç alma/verme haklarına sahip olurlar. Piyasa Yapıcısı Bankaların Yükümlülükleri Nelerdir? Kamu tarafından yapılan ihraçlarda, yine kamu otoritesi tarafından belirlenen oranlardaki DİBS alımını yapmak. BİST’te, kamu tarafından belirlenen tutarın üzerinde olacak şekilde sürekli olarak alım/sa- tım kotasyonu vermek. Rekabete aykırı/rekabeti bozacak şekilde hareket etmemek. Kamu otoritesi tarafından talep edilen araştırmaları ve raporlamaları yapmak. Piyasa Yapıcı Bankalar 2024 yılı itibari ile 1. Akbank T.A.Ş. 2. Denizbank A.Ş. 3. HSBC Bank A.Ş. 4. QNB Finansbank A.Ş. 5. T.C. Ziraat Bankası A.Ş. 6. Türk Ekonomi Bankası A.Ş. 7. Türkiye Garanti Bankası A.Ş. 8. Türkiye Halk Bankası A.Ş. 9. Türkiye İş Bankası A.Ş. Bankacılık 31 Halkakademi 2024  10. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. 11. Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. 2.1.6.Devlet Borçlanma Senetleri ve Diğer Finansal Varlıklar Bankalar satın aldıkları devlet iç borçlanma senetlerini ve diğer finansal varlıkları, bilançoların- da “Finansal Varlıklar” kalemi altında takip ederler. Biz bu kısımda, özellikle bankaların portfö- yünde önemli yer tutan sabit getirili menkul kıymetler üzerinde duracağız. Sabit getirili menkul kıymetler, alacaklılık hakkı sağlayan, belirli bir meblağı temsil eden, dö- nemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve yatırım aracı olarak kullanılan borçlanma senetleridir. Sabit getirili menkul kıymetler vade sonuna kadar elde tutulduklarında belirli bir getiriyi garanti ederler. Dolayısıyla yatırımcı, vade sonunda ne kadar- lık bir gelir elde edeceğini, yatırım yaptığı anda bilmektedir. Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) Devletin cari yıl bütçe kanununa dayanarak, bütçe açıklarının finansmanı amacıyla çıkarmış ol- duğu borçlanma senetlerine genel olarak Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) denir. DİBS kav- ramı, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yurt içi piyasada ihraç edilen borçlanma senet- lerini ifade etmektedir. Borçlu olan devlet, DİBS sahiplerine kupon ödeme tarihlerinde ve vade sonunda borçlu olduğu tutarı öder. DİBS’ler vadeleri boyunca ikincil piyasalarda kişi ve ku- rumlar tarafından alınıp satılabilmektedir ve sabit getirili menkul kıymetler içerisinde ihraç ra- kamları ve ikinci el işlem hacimleri olarak en büyük grubu oluştururlar. İhracı yapılan DİBS’ler vadelerine, ihraç yöntemlerine, ihraç edildikleri para birimi cinsine, faiz ödeme türlerine, üzer- lerinde kupon taşıyıp taşımamalarına göre sınıflandırılabilir. Devlet Tahvilleri Devlet İç Borçlanma Senetleri’nden vadesi 1 yıldan uzun olanlar “Devlet Tahvili” olarak adlan- dırılırlar. Vadesi 1 yıldan daha uzun olan Devlet Tahvilleri genellikle kuponlu olarak ihraç edilirler. TL ve döviz cinsinden ihraç edilebilirler. Kuponsuz olarak ihraç edilmeleri halinde, senet ödemesi sadece vade sonunda yapılır. Bu DİBS’ler iskontolu olarak da adlandırılır. Kuponlu olarak ihraç edilmeleri halinde, belirli dönemlerde, senedi elinde bulunduran kişi/kuruma kupon ödemesi yapılır. Kuponlu senetler nominal değer üzerinden ihraç edilebildiği gibi nominal değerin altında “iskontolu”, nominal değerin üzerinde “primli” olarak da ihraç edilebilirler. İskontolu senetlerin getirisi sabittir. Kuponlu senetlerin getirisi ise sabit veya değişken faiz- li olabilir. Sabit faizli senetler vade sonuna kadar elde tutulmaları halinde belirli bir getiriyi garanti ederken, yatırımcının vade sonunda elde edeceği getiri vade başlangıcında bilinmektedir. Değişken faiz ödemeli senetler ise menkul kıymetin ihraç ve itfa tarihi arasındaki dönemde faiz oranında oluşabilecek aşırı volatiliteye ilişkin yatırımcının üstlenmesi olası faiz riskinin azaltılmasını ve bu yolla borçlanan için nispeten uzun vadeli borçlanabilmeyi olanaklı kılar. Bankacılık 32 Halkakademi 2024 Hazine Bonoları Devlet İç Borçlanma Senetleri’nden vadesi 1 yıldan kısa olanlar “Hazine Bonosu” olarak adlan- dırılırlar. Hazine Bonoları ihraç tarihinde nominal değerin altında iskontolu olarak satılırlar. Vade sonunda nominal değer ile iskontolu satış değeri arasındaki olumlu fark, faiz gelirini gös- terir. Gelire Endeksli Senetler GES ihraçlarında getiriler, Kamu İktisadi Teşebbüsü statüsündeki Türkiye Petrolleri Anonim Or- taklığı (TPAO), Devlet Malzeme Ofisi (DMO), Devlet Hava Meydanları İşletmeleri (DHMİ) ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nden (KIYEM) bütçeye aktarılan hasılat paylarına endekslenmiştir. Gelire Endeksli Senetler ile getirisi Devlet gelirleriyle ilişkilendirilen bir yatırım aracı yaratılmış olmaktadır. Söz konusu senetlere uygulanacak asgari kupon ödeme garantisi sayesinde yatırım- cının gelir payındaki değişimden olumsuz etkilenmesi önlenmiş olmaktadır. Gelir Ortaklığı Senetleri Hazine tarafından geliri Kamu Ortaklığı Fonu’na aktarılmak üzere satılan köprü, baraj, elekt- rik santrali, karayolu, demiryolu, telekomünikasyon sistemleri ile sivil kullanıma yönelik deniz ve hava limanları ile benzerlerinden, kamu kurum ve kuruluşlarına ait olanların gelirlerine ger- çek ve tüzel kişilerin ortaklık hakkına sahip olmasını sağlayan senetlerdir. Gelir ortaklığı sene- di ulaşım, haberleşme, enerji kesiminde kamuya ait olan alt yapı tesislerinin gelirlerini ilgilen- dirmektedir, elinde bulunduran yatırımcının bu tesislerin mülkiyeti ve işletmesi ile hiçbir ilişkisi yoktur. Gelir ortaklığı senetleri, hukuki statüsü itibarıyla adındaki “ortaklık” ibaresine rağmen, değişken faizli bir tahvil özelliği taşımaktadır. TCMB Likidite Senetleri TCMB tarafından, piyasadaki likiditenin düzenlenmesi ve açık piyasa işlemlerinin etkinliğini ar- tırmak amacıyla çıkarılan para politikası aracı, menkul kıymet niteliğini haiz senetlerdir. TCMB tarafından kendi nam ve hesabına, 91 günü aşmayan vadelerde, iskontolu olarak ihraç edilirler. Senetler, kıymetli evrak niteliğini haiz tek bir toplu senet şeklinde çıkarılır ve ikincil piyasada alınıp satılabilirler. TCMB likidite senetlerini Sermaye Piyasası Kanunu’na göre kaydi olarak ih- raç edebilir. Basılan fiziki senetler TCMB’de saklanır. Likidite senetleri Borsa İstanbul Borçlanma Araçları Piyasası’nda işlem görebilirler. Özel Sektör Tahvilleri Anonim şirketler tarafından çıkarılan borçlanma senetleridir. Vadeleri en az 1 yıl olmak koşu- lu ile serbestçe belirlenebilir ve sabit ya da değişken faizli olarak ihraç edilebilirler. Tahvil sahi- bi ile şirket arasındaki hukuki ilişki vade sonunda sona erer. Tahvil sahibi tahvili çıkaran şirke- tin kar- zarar riskine katılmaz, şirket zarar etse de belirtilen tarihlerde faizini ve vade sonunda anaparasını alır. Tahvillerin getirilerini etkileyen en önemli unsurlar, likiditesi ve sahip oldukla- rı risktir. Şirket tahvilleri, şirketin iflas etmesi ve faiz ile anapara ödemesinde temerrüde düşmesi açısından devlet tahvillerine oranla daha yüksek risk taşıdıklarından, genellikle devlet tahville- rinden daha yüksek faiz geliri sağlarlar. Finansman Bonoları İhraççıların borçlu sıfatıyla düzenleyip, kısa vadeli borç temin etmek amacıyla, iskonto esasına Bankacılık 33 Halkakademi 2024 göre ihraç ettikleri menkul kıymettir. İskonto esasına göre satılan finansman bonolarının iskonto oranı ihraççı tarafından serbestçe belirlenir. Kısa vadeli borçlanma aracı olup, işletmelerin kısa vadeli finansman ihtiyacının karşılanmasını sağlarlar. Yatırımcılar açısından ise, kısa vadeli ol- ması nedeniyle faiz riskinden korunma sağlar. Vadesi 1 yıldan fazla olamaz. Halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satılabilirler. Banka Bonoları Bankaların, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri çerçevesinde borçlu sıfatıyla düzenleyip kaynak temin etmek amacıyla ihraç ettikleri menkul kıymetlerdir. İskonto esası ile satılan söz konusu bonoların iskonto oranı ihraççı banka tarafından serbestçe belirlenir. Halka arz edilecek olan banka bonolarının vadesi 60 günden az 1 yıldan fazla olamaz. Tahsisli satılacak banka bo- nolarının vadesi 15 günden az 1 yıldan fazla olamaz Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler Varlık finansman fonu oluşturmaya yetkili kuruluşlar tarafından oluşturulan fon tarafından, fon portföyündeki varlıklar karşılığında ihraç edilen borçlanma senetleridir. Varlık finansman fonu oluşturmaya yetkili kuruluşlar; bankalar, finansal kiralama ve finansman şirketleri, ipotek fi- nansmanı kuruluşları ve aracı kurumlardır. Varlık Finansman Fonlarının portföylerine, ipotekli konut kredileri haricindeki tüketici kredile- ri ile ipotekli krediler, motorlu kara taşıtları için verilen krediler, proje finansmanı ve kurumsal krediler, finansal kiralama sözleşmelerinden kaynaklanan alacaklar ile Toplu Konut İdaresi Baş- kanlığı’nın gayrimenkul satışından kaynaklanan alacakları devralınabilmekte ve bu alacaklar karşılığında VDMK ihraç edilebilmektedir. Sabit veya değişken faizli olarak ihraç edilebilirler. Farklı fiyat ve vadelerde ihraç edilebilirler. Borsalarda işlem görebilirler. Varlık Teminatlı Menkul Kıymetler Varlık teminatlı menkul kıymetler; bankalar, finansman şirketleri ve finansal kiralamaya yetki- li kuruluşlar, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, kendi kanunlarınca menkul kıymet ihraç etmeye yetkili kamu kurum ve kuruluşlarınca bilanço aktiflerinde yer alan varlıkların teminat gösteril- mesi suretiyle ihraç edilen borçlanma senetleridir. Söz konusu menkul kıymetler itfa edilinceye kadar teminat varlıklar teminat amacı dışında ta- sarruf edilemez, rehin edilemez, teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dâhil olmak üzere haczedilemez, iflas masasına dâhil edilemez ve ihtiyati tedbir kararı verilemez. Hal- ka arz edilerek satılabileceği gibi, halka arz edilmeksizin nitelikli yatırımcılara da satılabilir. Kira Sertifikaları (Sukuk) Kira sertifikası; Varlık Kiralama Şirketi (VKŞ)’nin, satın almak veya kiralamak suretiyle devraldı- ğı varlıkların finansmanını sağlamak amacıyla düzenlediği ve sahiplerinin bu varlıklardan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymet türüdür. VKŞ; aracı kurumlar, bankalar ve kaynak kuruluşları tarafından, kira sertifikası ihraç etmek üzere ku- rulmuş olan anonim şirkettir. VKŞ, kaynak kuruluşlardan devraldığı varlıkları tekrar kaynak ku- ruluşa kiralamak suretiyle kira geliri elde etmek, söz konusu kira gelirlerine dayalı olarak kira Bankacılık 34 Halkakademi 2024 sertifikası ihraç etmek ve kira süresi sonunda ilgili varlığı kaynak kuruluşa devretmek amacıyla kurucular tarafından kurulur. Kira sertifikaları; sahipliğe, yönetim sözleşmesine, alım-satıma, ortaklığa, eser sözleşmesine da- yalı olarak veya bu sayılanların birlikte kullanılması suretiyle ihraç edilebilir. Kira sertifikasının, satılıp kaynağa dönüştürülebilecek bir varlığa dayanak olarak ihraç edilmesi ve dolayısıyla daha korumalı bir yapı içermesi nedeniyle yatırımcılar açısından güvenli bir alter- natif olarak ön plana çıkmaktadır. Eurobond 5-30 yıl arasında değişen vadelerde, ağırlıklı olarak USD ve EURO cinsinden, genellikle kuponlu olarak ihraç edilen borçlanma araçlarıdır. Devletler veya özel şirketler tarafından ihraç edilebi- lirler. Özel şirketler tarafından ihraç edilenlerin vadesi devletler tarafından ihraç edilenlere göre genellikle daha kısadır. Sabit veya değişken faizli olarak ihraç edilebilir. EURO cinsinden ihraç edilen kâğıtlarda kupon ödemesi yılda bir kez yapılır ve bir yıl 365 gün kabul edilir. USD cinsinden yapılan ihraçlarda ise kupon ödemesi 6 ayda bir yapılır ve bir yıl 360 gün kabul edilir. Eurobondlar primli veya iskon- tolu olarak işlem görürler. Bir Eurobondun birim fiyatı 100’ün üstünde ise o Eurobond primli, 100’ün altında ise o Eurobond iskontoludur. Eurobond fiyatları piyasadaki dalgalanmalara bağlı olarak sürekli değişkenlik gösterir. Devletler tarafından ihraç edilen eurobondlarda, ülkenin ekonomik durumu eurobondun hem ihraç hem de ikinci el fiyatı etkiler. Eurobondlar yurt içinde saklanmaz, fiziki teslimat yapılmaz. Euroclear, CEDEL, DTC gibi yurt dışı takas kurumlarında saklanır. Temiz Fiyat/Clean Price: Uluslararası piyasalarda eurobondların işlem gördüğü fiyattır. Kirli Fiyat/Dirty Price: İkinci el piyasada alım/satım yapılırken, eurobondun ihraç veya son kupon ödeme tarihinden alım/satım tarihine kadar geçen sürede birikmiş kupon faizi de eklene- rek hesaplanan fiyattır. Birikmiş Faiz/Accured Interest: Eurobondun ihraç veya son kupon ödeme tarihinden alım-satım işleminin yapıldığı tarihe kadar işleyen faiz tutarıdır. Örnek; 14.01.2041 vadeli bir eurobond almak isteyen ve 1,000,000 USD tutarı olan bir müşteri için aşa- ğıdaki senaryodan hareket edelim; Valör tarihi (para kıymet takasının gerçekleşeceği tarih): 11.04.2023 14.01.2041 vadeli kıymetin kupon oranı % 6 (Yıllık kupon oranı) Temiz fiyat: 75.101 Son kupon ödeme tarihi: 14.01.2023 Son kupondan itibaren geçen gün sayısı: 87 gün (valör günü 11.04.23 itibariyle) Birikmiş faiz: 6/360*87 =1.45 Bankacılık 35 Halkakademi 2024 Kirli Fiyat: 75.101 + 1.45 = 76.551 Müşterinin alacağı tutar hesabına geçmeden önce bu fiyatların nasıl ortaya çıktığına bakalım; Vade 14.01.2041 Kupona Dönemsel Kupon Valor 11.04.2023 Kalan Gün Kupon İskonto Tarihi Sayısı Orani Yıllık Kupon 6% 1 93 14.07.2023 3 2.934 Yıllık Basit Faiz 8.7944% 2 273 14.01.2024 3 2.810 Son Kupon 3 453 14.07.2024 3 2.692 14.01.2023 Tarihi 4 633 14.01.2025 3 2.579 Son Kupon 5 813 14.07.2025 3 2.470 Sonrası Gün 87 Sayısı 6 993 14.01.2026 3 2.366 Birikmiş Faiz 1.45 7 1173 14.07.2026 3 2.266 Temiz Fiyat 75.101 8 1353 14.01.2027 3 2.171 9 1533 14.07.2027 3 2.079 10 1713 14.01.2028 3 1.992 11 1893 14.07.2028 3 1.908 12 2073 14.01.2029 3 1.828 13 2253 14.07.2029 3 1.751 14 2433 14.01.2030 3 1.677 15 2613 14.07.2030 3 1.606 16 2793 14.01.2031 3 1.539 17 2973 14.07.2031 3 1.474 18 3153 14.01.2032 3 1.412 19 3333 14.07.2032 3 1.352 20 3513 14.01.2033 3 1.295 21 3693 14.07.2033 3 1.241 22 3873 14.01.2034 3 1.189 23 4053 14.07.2034 3 1.138 24 4233 14.01.2035 3 1.090 25 4413 14.07.2035 3 1.045 26 4593 14.01.2036 3 1.001 27 4773 14.07.2036 3 0.958 28 4953 14.01.2037 3 0.918 29 5133 14.07.2037 3 0.879 30 5313 14.01.2038 3 0.842 31 5493 14.07.2038 3 0.807 32 5673 14.01.2039 3 0.773 33 5853 14.07.2039 3 0.740 34 6033 14.01.2040 3 0.709 35 6213 14.07.2040 3 0.679 36 6393 14.01.2041 103 22.339 76.551 Bankacılık 36 Halkakademi 2024  Not: USD cinsi eurobondlarda aksi belirtilmedikçe gün sayısı 30/360 konvansiyonu ile bu- lunduğu için kupon tarihlerine kalan gün sayıları buna uygun hesaplanmaktadır. Yukarıda tabloda yapılan işlem çok özet olarak dönemsel olarak alınan 3 dolarların ve vade sonu birim değer olan 100 doların bir faiz oranından (örneğimizde yıllık basit %8.7944) valör tarihine iskontolanmasıdır. Tüm iskonto edilen değerler toplanarak kıymetin kirli fiyatı olan 76.551 USD’ye ulaşırız. Kirli fiyat 76.551 USD’den de son kupon ödenme tarihinden valör gününe kadar birikmiş faiz olan 1.45 USD çıkarılırsa temiz fiyat olan 75.101 USD’ye ulaşırız. Müşterinin 1,000,000 USD ile alabileceği nominal: 1,000,000 / 76.551 = 1,306,318 fakat bunu 1000 nominal ve katları şeklinde ifade etmek istersek 1,306,000 nominale denk gelecektir. Bu sebeple de müşteriden 1,000,000 USD değil 999,756.05 USD alacağız. (1,306,000 * 76.551 /100) → 100’e bölmemizin sebebi 76.551 USD’nin 100 birim başı fiyat olmasından ileri gelmek- tedir.) Müşteri 1,000,000 USD nominali aldıktan sonra yukarıdaki tabloda görünen tarihlerde her 6 ayda bir elindeki nominal üzerinden %3 kupon ödemesi alacaktır; 1,306,000 * % 3 = 39,180 USD → 36 adet kupon tarihi olduğundan toplam kupon ödemesi 36 * 39,180 = 1,410,480 USD Vade 14.01.2041 Kupona Dönemsel Kupon Valör 11.04.2023 Kalan Gün Kupon İskonto Tarihi Sayısı Oranı Yıllık Kupon 6% 1 93 14.07.2023 39,180 38318.507 Yıllık Basit 8.7944% 2 273 14.01.2024 39,180 36704.543 Faiz 3 453 14.07.2024 39,180 35158.559 Son Kupon 4 633 14.01.2025 39,180 33677.691 14.01.2023 Tarihi 5 813 14.07.2025 39,180 32259.197 Son Kupon 6 993 14.01.2026 39,180 30900.450 Sonrası Gün 87 Sayısı 7 1173 14.07.2026 39,180 29598.932 Birikmiş Faiz 1.45 8 1353 14.01.2027 39,180 28352.234 9 1533 14.07.2027 39,180 27158.047 10 1713 14.01.2028 39,180 26014.158 11 1893 14.07.2028 39,180 24918.450 12 2073 14.01.2029 39,180 23868.893 13 2253 14.07.2029 39,180 22863.542 14 2433 14.01.2030 39,180 21900.537 15 2613 14.07.2030 39,180 20978.093 16 2793 14.01.2031 39,180 20094.502 17 2973 14.07.2031 39,180 19248.128 18 3153 14.01.2032 39,180 18437.403 19 3333 14.07.2032 39,180 17660.825 20 3513 14.01.2033 39,180 16916.956 21 3693 14.07.2033 39,180 16204.419 22 3873 14.01.2034 39,180 15521.894 Bankacılık 37 Halkakademi 2024  Kupona Dönemsel Kupon Kalan Gün Kupon İskonto Tarihi Sayısı Oranı 23 4053 14.07.2034 39,180 14868.117 24 4233 14.01.2035 39,180 14241.876 25 4413 14.07.2035 39,180 13642.013 26 4593 14.01.2036 39,180 13067.415 27 4773 14.07.2036 39,180 12517.020 28 4953 14.01.2037 39,180 11989.807 29 5133 14.07.2037 39,180 11484.800 30 5313 14.01.2038 39,180 11001.064 31 5493 14.07.2038 39,180 10537.702